CHRISTOPH CONCIONIBUS

/ Q

t-

D. D.

DISSERTATIO

EXEGETICO THEOLOGICA

CONCIONIBUS

PATR1ARCHARUM

ANTE ET POST DILUVIUM _?

q^u a μ,

VENIA MAX. VENER. FACULT. THEOL, UPSAL·

PR ES I DE

MAXIME REVERENDO

D. D. CHRISTOPH CLEWBERG,

S. S. Theöl. Profess. Reg. et Ordin.

PUBL1C0 EXAMIN I MODESTE OFFERT

Stipendiarius Possiethianus

ABRAHAMUS SO IL ANDER,

Stockholmiensis.

In Aüd. Carol. Maj. Die xx Dec. λ. mdccxxxvv

ii. s.

UPSALIÄ,

Typis Edmannianis.

S-./E R:iE M:TIS

MAGNM'FIDEI ECCLESIÄ SVIOGOTHICi®

ARCHIEPISCOPO,

UPS ALIEN SI S DIOECESEOS

EPHORO,

ACADEMI.E UPSALIENSIS

PROCANCELLARIO

ET

VENER. IBIDEM CONSIST. ECCLES.

PRiESIDi,

REPERENDISSIMO _{PATRI AC ,}

Dom. Doct. CAROLO ΜENΝANDER,

M/ECENATI ΜΑΧΙΜΟ.

-

RE VERENDISSIMEPATER.

um Camenae Upfaiienfes effufe exfultant, quod in

JL/ Te, Rεverendissime Pater, ArchiEpifcopali infula confpicuo, fuum ProCancellarium fuipicere Sc vene.

rari liceat, ego quoque, in partem venire aufim com¬

munis hujus gaudii Sc permagna alleöus fpe fru&us,

ex hac noftra felicitate redundaturi , ad Tua limina pro- repere fupplex, digneris mitiiiima fronte excipere prae- fens, quod Tibi confecratum venerabunda mens demiiliifi-

me offert opufculum, atque adeo perbenigne pari, ut, fua

cum nequeat radiäre luce, Tui Eminentiffimi Nominis jubare exfplendefcat. Exoptatifiimi favoris nunquam in-

termoritura memoria meam incendet Sc inflammabit pie

tatem ad vota fundenda calidiifima _pro Tua, in feros

tisque annos, perennatura incolumitate, quo fiat, ut Pa¬

tria, Ecclefia, Academia, clientes diutiifime Te fofpite

Sc florente fruantur, gaudeant, triumphent; immo inter poftrcmos etiam ego, qui quemadmodum in Tuam gra-

tiam Sc patrocinium flagrantiiiime infinuatum me cupio}

ita, quoad vixero, pcrmanebo,

REVERENDISSIMI FATRIS

cultor devohsslml/d

Abrahamus Soilander.

PR7EPOSITO ac PASTORI In NÅrtuna et Gottrora,

ADMODUM REVERENDO DOMINO

•

t

PARENT1 INDULGENT1SSIM&

Τω ^Σοι 'όνόμοίτί xccScriSv Σβ σεβοίσμίω όί£ιόν έξιν ,' ^τον ccrs σίοοςόντα Λåyov πα,ξέχοντά ^{μα, κοσμεΊν} ηνπεξ ^y , ^yoy εφ*

ο σον των Σεούυτ8 éiödyμάτων ετνχρν απολαυσά μένος 7 λίαν ΙπεττόΒτισοΟγ άφοξμην τ8 την ·Σεαυτ8 χξητοτητα, έγκωμιάζειν..

ΣΙσπεξ yd ^ξ όιοοποοντός πολλοοπλοοσϊονι τη φβοντΕι ^{της, ε} μη ς ευ¬

δαιμονίας _f\

και _■«/ εν το7ς _ν λόχοις

^{προκοπής} φιλοςόρχως επιμελζικενος

ί 5

<*

Ι\

όιετελεσας, 8Τω K&f το μ8 εις Σε' αιοεσιμον ηκω ηόη οοσμενως

δημοσία έμφανίζωνΚποόέχ8 Toiya%8vr όεομοοι, τό ποιημάτιον

Τ8Τ0', 8 μεν ίκανόν μέλλον ύπέξ των πολλών Σ8 εις ε με ευερ¬

γετημάτων άποδιδοναΐ: _{χαψ^ηψαν, αλλά} γε σμικξον της έμης σϊξός Σε ευλάβεια? τεκμηξίον.· Το λοιπόν 8<0έποτε πάυσομαι ίκε-

τειοος τω Τφι ς ω ποιύμενος ύπέξ ^της ανελλιπές Σ8 νγιείας

ygy

ευτυχίας, Ίν έ μόνον έμο) άλλά Key άδελφιδίοιε πατέξος έυμε- νεςάτ8 _{Key α μα} όέ ^τη εκκλησία ^, ην 8 λήγεις εις τον θέον

συν κομίζων ^, παμένος επιμελές, ως οίον τε μηκι^α , έπαυξεϊν σνμβάινη.

PARENT1S 1NDÜLGENTISS1ML

FltlUS OBEDIENTISSIMVS

ÅBRAHAMUS SoiLANDER

BOKHÅLLAREN HÖGAKTAD HERR

CLAES MARTINELL

Och

Fru CHRISTINA MARTINELL,

Född AHLSTÉN.

M'" plikt mot Er ^a t tackfam varη Mitt bjerta mig till minnes J§r,

Men at deß kdnßor ratt förklara-

Till min forma ga icke bor *

.

Då i ett tackfamt kroß jag bär·

Den gnnfl, låtit ofvevfloda ^,

Det blijva fkall min ljufßa moder

At vija~, med' bvnd nit jag är

HÖGAKTADE HERR BOKHÅLLARENS

Samt

DYGDÅDLA FRUNS

t

Ödmjuke· ttenabe"

Abraham Sorandihc

D Ε

CONCIONIBUS Patriarcharum

ANTE ET POST DILUVIUM _>

{· i·

Quemadmodum clores> fuamet culpa ^{Dens primos} Diabolique fraude, humani generis ^concrea- au-

t£E felicitatis jaäura mulratos , admiranda fia-

' grans φιλανΒςωπία)praeconio Legis ac Evangelii huicque adjun£lo facrificiorum ufu, faluti amiflae reititu-

endos benignifilme voluit ³ fic, pii ad inftar parentis,

de liberorum duratura beatirate foliciti, in hane curam

ineubuit, ut, apud poileros, ad ultimam usque memo- riam exftarent, qui, fidei in venturum Mefiiam tenaces, in vero Summi Numinis cultu permanérent, eundemque

ad feram pofteritatem, renitente licet ferpentis fetnitie Gen.

3: 15. utriusque verbi publica denunciatione frequenti-

que & religiofa facrificiorum adminiftratione transmitte-

re & confervare all ab orare η t. Quorum vero minifterio

ufus ad hunc fibi propofitum finem contenderit, pervin - cunt partim Patriarcharum Ecclefiae verae ante & poft

diluvium exempla, quibus laudi tribuitur ^{^} quod, tam- quam doctores publici, propagando fincero Dei eultui

& civitati Divinae colligendae augendaeque aifiduam na:

varint operam, partim^ omni exceptione majus, oracu- lum Petri, Sanclo Dei Spiritu aiflati, quo docemur, o-

mnes prophetas ³ id efi: publicos ^verae do&rinae prasco-

nes & purioris Ecclefiae ante natum Chriihim reitauran-

dae amplificandaeque miniftros, uno quafi ore hoc tefti-

monium inter aequales circumtuliife, quod via falutis, id eft? remiifionis peccatorum confequendae, non nifi illis

pa-

De Coric. Patr. ante ρ oft Diluv. ⁷

paterctj qui in Semen mulieris promiiTum vere conflan-

terque crederent. Nec fortaile halucinati videbimur, a- Iiis, huc fpedlantibus > locis II accenieamus Genefeos IV.ti Capitis comma 26, rati verbo Nlp, ibl obvio, non 3

prout nonneminis eil fententia ^, poteilatem appellandi3

ied docendi, concionandi, pradicandique vindicandam eile,

nosque operae pretium non perdituros, ii de prifete Ec-

cleiiae concionibus adluri, in ipfo ilatim limine proba-

uerimus, poileriorem verbl frnp interpretationen! iiio quodam jure priori non eiTe poilponendam. Quo ete-

nim felicius hoc nobis: iuccelfcrir militutum, eo plus adjumenti lucrabimur ^, tum ad initium Sc locum pu- blicarum concionum indicandum, ^tum ad. hariim. inclo- iem7 antiqudiiimte Hiiloriae tenebris immeriam ^, in cla-

riori ponendam luce tum1 denique ad alia illuilran-*

da momenraquae τξόπω- ^ctiUiocs, Veteri EccleficE cum recentiori ^{com mun} iilabrliendo conducant.. Ne vero

hujus ^nos poeniteat conatus ^, eundem benigmori Can-

didi Ledloris cenfuraequanto queamus; iludio ^? com- mendatum ibimus.

§■

Non quidem negamus illos, qru a nobis diiTentiunf,.

quorum e numero funt plurimi ^, fux fcntentise fubiler-

nere rationes ₇ prima fere fpecie nos allicientes trahen-

resque, ut in ^eorum partes concedamus. Fateri enim

neceiTe eilverbum ttlp, quando ^cum conilruitur ^,

non nunquam de illis adhiberi , qui figniiicantur alicu- jus nomine appellatinec a veroiimili longe abeiTe ^, quod

Gen. _4:; z6.. indicetur tempus, unde illius initium appel-

lationis iit repetendum, quae commemoratum Gen. 6: 2.

difcrimen inter Ό3 Sc "23, Semitas a Kainitis,

vel genuinos Eccleiise verae cives ab d$ογ.Ιμοις diilingvens,

in confvetudinem introduxerit.. Sed„ fubdudlis ^tarnen

diu-

§ De Cmcionihus Fatriarchariim

diutius calculis & confultis non obiter Sacri Codicis lo- eis, ubi fcOp in fenfu appellandt, vel vere, vel, ut fert

opinio 7 occurit, favere magis Ulis incepimus, qui cum beato Martino Luthero pr&dicandi concionandique notio-

nem praeoptarunt. Nam ϊ:ο) ufus Bibiicus docet, appel-

landi iigniiicationem, pnjjive ufurpatam, non convenire,

τω in Kai, fed in Niphal, au t Fynl pofito, & qui- dem diverfa ratione conftrufto ab ea , quae eft noltri loci, _prout exe.rn.pla fequentia comparanti ad ocuium pa- tebit ΕΓ. _{4: i. 43; 7.} 48: 1. 8· Ezech. ^10: 13. 2. Sam.

6: 2. Pf. 49: 12. Opponi quidem fölet Ef. 44: 5. N*)p^

JMpj?1 D'#3 & Ef. 65: r. W3 K1?. Sed prior locus

non male ita exponitur ^j invocabit ^{nomen Jacobi,} id eft, Dei Jacobi, &, ni fallimur, _exponi quoque de¬

bet _, neceilitate qvippe nulla hic poftulante, ut, ob feqvens oeq minus recte pro phraii Ισα- άνναμχσνι forte habitum, aliter reddatur. Nec pofterior

nobis officit, quum non opus iit .^öjeq vertere

non appellatus nomine meo, inprimis parallelifmo Biblico,

ufu frequentiori munito ^, hane veriionem fubminiftran-

tej cui non prcedicatum efl de nomine meo. 2:0) Prseftat,

re gulis Hermenevticis fvadentibus, ut κπρ Gen. 4: 26.

aSlive accipiamus, quam paffive. Prior enim acceptio propvia eft, pofterior impropria, nonnifi ^ex ellipfi vocis

fubaudiendae pendula. ASlive vero fumtuin Öc proprie

a ρp el!an di ρ o te ft a t c m re fp u i ^{t, pr ee} di c an di facile admittrt ^, quippe quum ftaec non careat exemplis ^, in Genefi; &.

Exodo obviis, coli. Gen. 21: 33. 26:25. Ex. 33: 19.

nec iniquum fit verba & phrafes cujusvis auctoris ad ufum, eidem receptum exigere, fed potius ad officium

boni interpretis pertineat iolicite curare , ut illius fcri- ptoris mori interpretatio conformetur, cui explicando a - nimum intenderit. Pluic vero officio defuiffe videntur, qui Mofen ro 50p, cum ^ DW conftru£tum, in notio-

ne

mite pofl Diluvium- 9

nc pradicandi. «Purpantem , hoc in loco contra Pwi ipiais

conPvetudinem, interpretantur. Ut antem in duobus pri-

oribus allatis locis τω porins preedicandi potcftas,

quam invocandi, vindicctur, partim Abraham i Sc Ifaci

zelus' in propaganda falutaris doctrinae notiria ^, non tan-

tum apud domefticos Gen» ig-: 19. kd Sc apud alios,

partim etiam illa Ν. T. loca requirunt, quse argtiunt, pios

åntiquioris Eccleiiae Patriarchas fuiiievd^vv.as de Media ven-

turo Sc benefieiis omnibus, qui in eum credituri forent, impertiendis. Quod vero ad tertium locum attinet, ille,

noitro quidem judicio, ita eft comparatus, ut contextui

non obίeure repugnare videatur, qui negaverit το

preedicandi notionem ibi agnoPcere". 3:0) Multa Punt, q ute preedicandi fignificatum τω in genere afferent. Ut

enim taceam, quod frHp cum EP 61: 1. atque Τ.3Π

ΕΓ. _44: 7. ceu verbis affinis poteilatis, jungatur; quod

Lingva Arabica ^, a&P m^Q DD dicta, docendi iignifica-

tum, quem Celeberrimus Schulteniius ad EP 411V. 4;

tranffulit, etiam retineat; quod loca non pauca fint in

promtu, in quibus interpretes Sacri Ebrtei Codicis τω tfip conilanter, aut ut plurimum ^, vel preedicandi vim,

vel huic teqvipollentcm, adiignant 3 Graeci LXX viralis

veriionis conditores idem nunc per κηξιΊταν ΕΓ. 6ι: 1. Mich.

3: 5. Jon. ^ι: 2. 3: 2. 4. 5. nunc per λαλαν ΕΓ 59: 4. Sach.

7: 7. 2. Reg. 23: 16. ι. Reg. 13: 32. transferunt. Quamob-

rem eo minus dubitaverimus, quin Sc illud, Ppeciatiin

τω Vi connexum , in preePenti loco preedicandi Pen-

fum fundat , quod Ν. T. Scriptores phraübus προφήτευαν

Matth. _7: 22. κηξυίτειν Luc. 24: 47. αν εν ονόματι Ιησ£

vel Ku^jgJae. $ : 10. ad Ebraicam loquendi rationcm^

hic Sc in locis parallells difto in iignificatu aeeepram ,

digitum intendisPe videantur, immo Sc divum Ferrum

eandem rePpexifle PuPpkari liceat, quando non modo af-

firmar, omnes Pinceros Vet» Ecclefiae phrophetas, Ν. T.

B doao-

to De· Concianibus Γ atr i ar c b ar um

doctoribus hoc titulo oppofiros, Eph. 2: 20. de nomine Jefu Chrifti, ialutis humance fonte, teftimonium publi¬

cum perhibuifle Α£Ε ίο:' 43, fed Sc difcrte Noachum,

ex eodem numero unura,-κηξνκκ &κ,οοιοσυνής 2 Petri 2:5. ap-

pellar. 4:0) lioiirae inrerpretationi apprime favet particula

3, τω Bt#' praemiiTa ^y Sc verbi cum hac voce con-

-

junctiorii inferviens. Ut enim '3 NHp> ex noftra qui-

dem fententia _, hic loci idern iibi- vult ^ac prxdicare de a*

Liqua re ^, iic alia v erb a eundem conftruendi modum cum

voce objeßi, ^το 3 praruxum gercnte, fequuntur. Fami¬

liäres quippe Ebraeo Codici funt hae phrafes ³ ΠΠΠ Prov.

4: ii. '2 nun Pf. 63:: 7. 3 ntto.T Ff. 69:12. 105:2 3 ->:nn Ezech. _33: 30. "3 ^{13"? i.} Sam. 19: 3. 5:0) nec minus huic expolitioni robur addic τω &np iubjundtum "»Α Con-

ftat enim hanc phraün Ex. 33; 19. joel 2: 32. Ζ eph. 3: 9.

Mal. _{3 :} 20. Prov. ig:id. ^{c et.} MeiSam de not are i Sc in

V. aeque ac N. Teilamenro Rom. ^10: 13. Adt. 2: 21. 2.

Tim. 2: 19. 22. Joh. 3 r 18· fernen mulieris promiuum Gen..

3: 15. id eft7 generis humani redemrorem, ^verum Deum

Sc hominem. Gen. _{4: 1. τω} t'* mV fuiiie indigitatum: i- deoque ex eadetn, τω tfnp conjun&a, jure, colligere.no-

bis vi'demur , quod Gen. 4: 26. indicentur conciones publica^, qure aetate Sethi, poft natum Enofium, haberi coeperunt de mundi fofpitatore Sc juftitia, ^per illum con-

fequenda, h. e. non illa, quae operibus legis ^compara-

tur, fed perfidem Jefu Chrifti Phil. ^2:9. oinnibus, hac

vere prseditis ^, induimr Rom. 3 : 22. Hanc enim Sc ^non

illam ab Apoitolo Betro digito quafi monftratam. pro cer-

to habemus, quam! o Noachum ^2. Ep. 2: ρ ot όκαασί--

me vocat. Poidulabant _quoque hanc concionandi ^curam

tempoia Ecclefiae, jam veriantis inter Kainitas, qui, τον

ayoqdaccvTci dvrée «JWπότψ· negantcs, 2 Pet. 2: 1 juilitiam ope- rumtamqvam faluti fuiiicientem, ebuccinabant Sc hoc faciendo a vi$ veritatis sequales abducere omni conni-

teban-

Ante b3 ροβ dibivium ³¹

tebantur ope. Cui Kainitarum finiftrö ftudio oppoiltas

ftiiiTe conciones, fidei fanas propiores, verba, qua* Gen.

6:2.3. leguntur, eriam arguunr. Hase enim produnt,

intra Eccleiiam fuiife regenitos Sc converfos, nomine

o'Dbtt Ό3 ab Ulis difeernendos, qui Spiritui San&o,

non immediäte, fed per prascones fe arguenti, Gen. 6:

2 3. refiftendo Sc frena carnis voluptaribus laxando e

ftatu filioriim Dei in ftatum eorum , qui ^non erant ni-

fi caro ex carne Job. 3 : v. 6. reciderant. Gen. 6:2. 3.

Converfio vero includit contritionem Sc fidem. Utraque

autem fupponit verbum tam Legis Jer. 23: 29. quam E- vangelii auditum Sc prasdicatum Rom. 10: 14. prasdicatio denique prascones Rom. 18: 14. Qui quum alii non fue-

rint ac Patriarchas, a via Kaini Jud. Ep. ν. 1 f. alieni,

ex allegatis ^e Gen. 6: 2. 3. verbis facil-e erui exiftimamus

id, quod eft in quaftione, videlicet Gen. 4 : 26. publi-

cas de Chriilo conciones, inde ab Enofi tempore ince-

ptas, iignifteari, quibus auditis, nonnulli, verbum me¬

moria fideli cuftodien'tes , in veras converiionis ordine,

filii Dei evaferunt, fi.de licet abjecta plures deficerent vo-

luptatibus immerii, vel fpreta, quoe fibi oiferremr, falu-

te, maxieren t ")V2 i- e. irregeniti Sc carnales Gen. 6:3,

§· ^3·

Sic, qvantum fat efi, ut opinamur, adiiru&a eorum fententia, qui ex Gen. ^4: 26. perlucere & quafi agnofei

arbitrantur , quod conciones publicas in Ecclefia Sethi-

nca perfonuerint Sc eorundem initium in tempus, nato

Enofo proximum, inciderit; propoiiti ^memores feftinare

jam oportet ad indolem concionum confiderandam, ^quas

Se'thi ^non minus _quam fubfequentium Patriarcharnm ae-

vo ante Sc poft diluvium frequentatas fuerunt. Ut vero bac opera ex ordine defungamur, locum primurn vide-

bimus, ubi habebantur, deinde do&rinas, in hls pro-

B 2 po-

12 Då Cwicionibus FatriarcBarum

pofitas, tum proponendi mod um, tandem quee Iiis fite¬

re 'adjundta, <& deoiquc. fructum ^ex his perceptum vel impcdiiiim. Quod igitur ad iüciun attinet, diferta illius

menrione nullibi injedda, qua η t um conjectura veroilmili aiTe.qtit lrcuerk, fairem aperiemiis» Quum majori hominum

coniiuendum mnltkudiiii, in dies «re'fceiiti, nan fuflice-

rcnt ariguita tentoriorurn tcchu neccisirate urgente, in campis & fub dia primum coiTveniile videntur homin.es,,

ρ o lle a voro. ad· fidem proniim eil, kicos, qvi arcendis

jventorum injuriis & ardentioris- fatis eeftibus. aptiores fo-

vent, harum aiifciüratipni inlcrviisfe.. Cui quidem opi¬

nion! opporttmiratem, non plane uullani, öfterer conil-

de.ratio ^loci Gen, ^2t: _{3 ?,} ubi Abraharous. planraile

1, e. nemus vel lucum legitur,, & mox conillium quaii,

quo i.d fecerit,. his, vcrbis. iubjungkuF ötCD

atiy Jtt.. Η reo enira non abfurdc exponi ducimus hunc

in modumut ibi prädicavet de fiho Del aterm.. Ignari equidem ^non fumtis, hie c vcrba explicatione aiia vulgo illuftrari, fed qvuni ha:c, quam tradidimus,. non invito parricuke ϊ ufu. rolcrari queat, contextui infuper ^conve-

niat ac poteilati phrafeos Ab confpirer, quae, prour

fupra monuimus, in V. T. paifim refertur ad Mcifiam., qui ^ D$ h. e. filius patri's aeterni Ex.. 23: 21.

*) coli. Joh_ 3: ig., item Facies Exod. 33: 14. 19, ima-

go Co!, ^{i.. iy.} gloria Exod., 33:. u, 21.. fplendor Ebr..

1: 3 memoria Ef 261 8. 1. coli.. Gen. 49: 18. ejusdem aur

dit, ancipiris forte, judicii res Grit, utriim hiec noilra in¬

ferior haberi debeat verüone prius recepta, an potior.

§· 4·

Loco concionum paucis jam oflenfo, ^eo progredi-

mur, ii t docdrinas, in concionibus Patriarcharum _pro·

poiir

*) Cf.v rafioiie 'conii'rnfllonis Jobi 21: 13. Pf. (5g: _19. ff: 19,

124: g. Gen. 2&: 14. Deut. 23: 62. Ii, Sam. _{14: 39,}

mte <jf pc.fl Dilumum„

poiltas ^, indicemus. Sed hunc enietiendi campum in

tam denia _ρ rim o rum temporum caligine & mir ^a, qua Mofes de hac materie uritur,, brcvitate ^, unde fup-

petercnt fubfidia ^, aliquamdiu dubii haeiimus, donee

mentem iubiret,. hunc eile [Moii familiärem ^morera

tenui verborum cortici multarum includere rerum nucleum.. Quid enirn qua:fo brevius eile poteil hac phrafi pradicare de nomine Dei ^>. ii eadem comprc-

hendatur doctrinic uberior feges ^, quam Patriarchae

fuis cpncionibus complexi funt. Abiit ^tame it, ut pute¬

mus, hane tantte eifc anguftia:, qua: elf paucitas verbo-

rum, quibns res, iisdem fignara, auribus ot oculis no-

Ibris ingeritur. FaceiTat etiam longißime eorum injuria,

qui hinc forte ^cum Antinomis elicient illud οίντΐγξαψον, Evangelicas faltem. conciones ab Ε ccleihe do&oribus, an.-

te. & poft diluvium florentibus, fuiile frequentatas. Ha¬

bet ^e:x parre heic locurn illud Phcedrianum; decipit fröns prima multos ^, rara mens intelligit, quae cura interiori

condidit angulo. Sed abftrufum vel foecundiorem huius

phrafeos fenfum aflecutus tamen videtur Beatus D. Marti¬

nus Lutherus:: qui, poftquam fupra monuerat, nomen Je-

hovnb Gen.. _4: 26.. τω κηρ conjunflum, re£le: referri ad

Chriftum, infra in explicatione Gen. 26: 25. quid IfaGlis

concionando de ^ _Dt# docuerit, his verbis exprimitf prte- dicavit myfterium Trinitatis, incarnationis Chrifli, immortali-

tatis & omnia, _qua in Evangelio le ^guntur hodie ac docentur, a) Evangelium vero non ftrifte htec fcribens-accipit, fedlater

quemadmodum optimus Servator Marc: 16: 15, vocem fumiit, jubens Apoifolos, exeunt.es in univerfum mundum,,

annunciare Evangelium, i., e. univerfam dofirinam falu-

tis, fcitu neceflariam: quam non continuifle folam. com cionem gratiae, fed fimul doctrinam poenitentise & vita:,

in melius mutandae, ipfius mandati exfecutio, Luc; 24:47- tfadita & loca alia faris fuperque probant. Atque hoc

B 2 e.o

14 Be Concionibus Patriarch ar um

eo facilius perfvadéri nobis patimur, quod idem Luthe-

rus in Cömmentariö in Epiftölam ad Galatas b) invoca-

tiohem nominis -divini eile nihil aliud affirmer, quam quod Ιιοιπο, de fua juftitia defperans, ranquam ab immundi-

tie menftruatte proruar ante Deum gemens humihrer pec- catoremque fe confeffus cum publicano dicar 3 Deus pro-

pirius efto mihi peccatori. Invocatio enim praeftruit preß- dicntionevi de nomine De i, Sc proinde hsec requirit,ut illa

eidem refpondeat. Quod vero cum Luthero hanc phra-

ftn iignificatu in latiori intelligere nosoporteat, ex Gen.

6: v. 3. faciie conficimus, ubi Moies verbo t£ sAsy- χειν Joh. 15: g. aequipollenre ^, doeet, Spiritum Dei re-

darguiil'e mundum. Deum namque per Patriarchas hoc redarguendi obiiife munus, quis dubirer? Fuerunt certe PatriarchcC prophetee Dei, Pf. 10>: 9. 15 Spiritu San£lo affiati, Pf. 105: 15. Ejus os, ftve internuncii, Affe, 3:21.

per quos mundum redarguit & horratus eil, ut poeni-

tentes Deo reconciliari fe finerent: ideoque Spiritus San-

tlus Metonymice iibi, ut caufde principali, tribuit, quod

per has'c fua Organa faceret. Unde etiam Jefu Chrifti Apoftölus Judas v. 14. coli. 4. memoria! prodit, Eno-

chum _, feprimum ab Adamo prima! Epochse Patriarcham,

c oncionariim fuiife graviter contra impietatem cequalium,

eorumque proterviam, qui gratiam Dei, omnibus falu-

tarem, requirentemque omnis concupifcentite mundanee fugam Tit. 2: 11.12. transferebant ad dasAyetxv, v. 4.

redemtorcm mundi abnegabant et multis σκληρό Acyas laceifehant, fusqiie deque habentes comminationum iul-

mina , qui bus , inter annunciationem poenarum , in ven-

turo Jefu Chrifti judicio lue ^η darum', Enochus conftanter

in eos detonabat. Qiiibus jam allatis poftremo adjungimus

argumentum, quod Eix. 33:19. fubminiftrat,ubi qua! contine-

rentur concione, quam Deus, andiente Mofe, de ^ UV ha-

buit, his verbis fiftuntur 3 pnedicabo de nomine Dei (ΠΰΜ1?)

ante & pofl Diluvium.

in hanc fententiam; cui gratiofus fuero, ei gratiofus ero (proprer filium Dei), cujus mifcrtus fuero, illius (proprer

filium Dei) miferebor. Qiialis enim fuit haec concio, tales

etiam fuerunt praeviae Patriarcharum de nomine Dei con- ciones, eadem phrafi indicatae. Jam vero iila non fuit

mere Evangelica. Fafla quippe legali ^a\ tz&W, ilii fimili,

quse occurrir Joh. ^3: 18· ex eadem fequitur, omnes o-

mnino homines, in Meiliam Dei filium non credéntes, fpei 'gratief <Sc divinae expertes mifericordice non posfe

non mauere irae Dei, legis maledi&ioni Sc aeternae con-

demnationi obnoxios , niii ^vera intervenerit converiio.

Qu are prono, quod ajunt, alveo hinc fluit, Patriarcha¬

rum publicas de-nomine Dei conciones fuisfe Legales

ftmul öl Evangelicas.

§· ^5·

Cererum quod ad modum atrinet, quem Patriarchae

fecuti funt doedrinas utriusque generis proponendi, hic,

pro diverfitare auditorum rerumque circumitantium, va-

rius quidem fuit, fed ita ramen , ut ad fequenres con-

cionandi formas Didafcalicam, Metanoeticam, Paracle- ticam, Picdevticam , Elenchticam ^, Epanorthoticam com- mode revocetur. Fuerunt|enim TOtt 2 Reg. «.7:

ig. coli. Gen. 20: 7. ideoqne ad haec muneris Sacri ^yoc dyccQd 2. Tim. 3: 7. partim crebris ^cum Deo colloquiis

apparitionibusqve variis, partim uberiore luce, é

Tsvof-yyeA:8 penu haufta , ε^ξτισμενσι.. Deirrde quemaclmo-

dum his cum iinceris Novi Foed. dofforibus Apoilolis

commune fundamentum non tantum per Jonale, Eccleliee

ki&ce άκξΰγννιχίΰς Meifias Eph. 2: 20. fed & doSlrinale Luc.

24: 47. A£L ^{20: 21. 27.} quod ad fubftantiam, fuit; fic

1 aud dubiumefi, omnes eorum conciones eo collimaife,

it auditores, fixe corruptionis vivido fenfu perciti, ab- jeefa omni h'umänae junitiae fiducia, ad Meiliam anfielt

per-

x6 De Concionihus Patriarch ^arum

pergerent,' tamquam illum, fine quo reconciliari De»

Exod. _{33: 19.} & remiffis peccatis vitam vere vitalem Col,

2: 13 in beata cum Dco confortione Gen. 5: 24, 1. Joh. 1:

3. 4. agere tandemque ad beatas coelitum traniire iedes

nemini contigerit. Tum &gllud extra dubitationis * a- leam ponimus, hos fuas conciones ita adornaiTe, ut iis ,

qui easdem audirent, perfvaiiiJimum redderetur, nemi¬

nem in regno lucis & juilitiae Meiliae commumone per- duraturuirf, 1. Joh. 1:7. 2 Cor. 6 : 14. 16. niii , Ejus-

dem Spiritui obediens, Gen. 6: 2. *3. Rom. 8·* 14. coram

Deo ambulare ftudeat Gen. 17: 1. ilbique cavere a pro-

«reticis peccatis Job. 1: 1. 1. Joh. 3: 6-9. 5: 18. Rom. 8: 1.

atque τ ψ α,Γ/ιωσννψ εν φόβω θεου ^2. Cor. 7: 1. '*) perfectio-

nemque inchoatam Gen. 6: 9. 17: 1. Job. 1:1. Ebr. 6:1. Ph.il.

3: 10.15. eo propoiito confeclari , ut, quod reliquum

fuerit in carne temporis, non amplius (μηκεπ) fecundum

voluntatem hominum , qua talium, Ted Dei vivatur t Perr. _{4:1. 2.} Rom. 6. 6. Fuit enim fides Eccleiite ve-

rae utriusque temporis Vet. & Novi eadem, Eph. 4: $, idem etiam fpiritus, doTores finceros Ecclefke prifcag ^a-

gens & movens, qui moveret Apoftolos Eph. 4: 5·. Pil

J05 : 15. nec denique alius παιδείας τςόπος illorum ab eo, quem hi tenuere Luc. 24: 47. AT. 20: 21. 27. Ebr. 6: r.

Sc proinde in aprico collocatum arbitramur, Patriarcha-

lum conciones ad hunc, quem indicavimus modum, cen·

formatas fuHTe. Tandem & id nobis certum eft> Patn-

archas _non, ut Thariibei Chrifti tempore, λέγοντες μεν

αλλ' Je 7ΐοιχντεε, Matth. 23: 3-4- verbi minifterium ob- iiiTe, [fed, ^{ut eos oportet,} qui Se proprise & auditorum

falutis funt cupidi, 1 Tim, 4: 15. 16. coronamque glorise,

*

.

ge"

·) Timorem filialem & cnutionis , in feqv. locis Rom. 8:15. 1

Pet. 1; 17. 18» P.bil» 2: 12» I Cor. ä; 3· Ébr, 12; 28, 29» incul-

eätumj imelligimu*.

ante poß Di luv. ¹⁷ genulnis gregis Chriili paftoribus promiifam, dpe, mi-

riime fallaci, anhelant 1. Per. 5:34. non tantum verbis-

docuiiTe, Ted & his vitas pias prasclara conjunxifle ex- empla, do£trinam Dei fofpitatoris ornantia ^, Tit. 2: 19.

Phil. 1: 20. dignaque iis, quae memoriam pretiofas- iüi

per fangvinem Chriili a peccatis partae, redemtionis ob

livione non deleverint. 1. Per. 1: 18· 19. 2. Per. 2: 9. 4.

Huic enim cerrirudini faciendae conducunr raras & iin-

cerae pieratis teftimonia, omni exceptione majora, quae

Enocho Gen. _{$: 24.} Ebr. 11: 5. Lamecho Gen. 5: 29.

Noacho Gen. 6:8-9· Ebr. 11: 7. Abrahamo Gen. 22:

20. 18-* 19. Ebr. 11: 8-10. 17. 19. Rom. 4: 17-22. Ifaco

Gen. 26: 25. Jacobo Ebr. 11: 21. c et. in facris literis

tribuuntur. Fieri quippe nequivit, ut haec antiqui Or¬

bis lumina , vero, non fatuo ^, igne ardentia , lucem bo¬

norum operum non fpargerenr, gloriae patris coeleilis amplificandae inferviruram Matth. 5: i6.

§. 6.

Jam ad ea, quas concionibus Patriarcharum adjun-

£la fuerunt, perilringencfa accedimus. Preces loquimur,, gratiarum abtiones, facrificiorum adminiitrationem, ri-

tuumqve , his adhaerentihm , antitypicam explicationem.

Hsec enim Patriarcharum concionibus fuiffe fubjundta,

ex illis locis colligimus, in quibus mentio exftrufti altaris injicitur & fimul conciones commemorantur, ibi habi-

tae coli. Gen. 26: 25. Ita fubducendi calculi ex parte au&or nobis fuit Lutherus, in Commentario ad loci Ge~

nefeos, modo allegati, commata 24 & 25. h$c feribens;

ubicunque mentio fiat exftru&i altaris, ibi fignificari ebn-

ilitutam Ecclefiolam, in qua convenerint homines ad

docendum & audiendum verbum Domini, ad orandum

& laudandum Deum & ad facrificandum. Inprimis vero ad ineundas hunc in modum rationes nos induxit ille,

C qui

Ig" Be Concionibus Patriarch ar um.

qui caufTam inter <Sc effeflum, niii obitacula interponantur,

ar£tiilimus intercedir nexus. Praedicatio enim verbi. divini generat iidem Rom. io- 14. fides invocationem Rom. ^10:

14. gratiarum a£tionem Col. 2 : 7. laudum. divinarum cele-

brationem A£h ^2: _44. coli. 47. victimarumque oblationem

Ebr. _11:4. Cui quidem rationi acceiiit alia,: ex facrificio·

rum indole & fine defumta. Sacrificia. fuiiTe conclones Gculares a) du dum monuerunt noiirates, quia continebant fymbola rerum, quas, per vocales conciones auribus primum ingeftas, profuit poftea per Sacrificalium rituum imagines oculis repranentari, ut duobus feniibus perce- ptte menti infigerentur altius, Sc inhatrenres commove- rent efficacius.. Qtiemadmodum enim canir Poetaj ^

Segnius irritaiit animos demifja per nitrem,

Quam qua flint oculis fuhje&a fidetibus, v)

Sed oculäres tarnen har conciones _, partim ad le·

gern, partim ad Evangelium pertimentes, opus habebant

mutuae explicatione σχέσεως ^y quas erat iaCrdficioriim in

ter u7icbsly(jiocTC6 Ebr. 8: 5. & res,, iisdem adumb-ratas.

jam vero hasc commodiffime ihftitura fuit, finjtis ^con¬

cionibus, cum animi, adhuc calentes virtute verbi au-

diti, attentiores aptioresque forent capiendis rrjyilcriis ^,

quae facrificiorum umbris, veluri fafciis, invohita. erant.

Quare ^nec alienos ab eorum fententia nos profitemur, qui illis eultus Sacri muniis, quae Patriarcharum concio¬

nes exceperunt, accenfenc fingulorum rituum antitypi-

cam explicationem, iive Legalem, live Evangelicamra- ti, hane ^eo minus fuiile intermiffam, quo certius fit,

omnes, in V:ri T:o. victimas immolantes , iacroi um iigni-

ficationis rituum ignaros, cultum ähcyav Deo, qui fccymcv

omni omnino tempore requirit, exhibituros fuiiTe. Quum

enim abfurdum fit creditu, ejusmodi cultum Deo fuifle

probatum, fequi videtur haud dubie, ut.illud, quod prte-

ilruitur ad cultum in fide facrificantium, Deo neutiquam

difpi*

ante ifl po fl äihrcium. 19

difplickurum, admitti debeat. Fides quippe fupponit

noritiam antitypi, imagini typi refpondentis j notitia rur- fus inftitutionem. Haric autem eo rempore fuiiTe tradi-

tam, quod inftituenti opportimiillnium fuerit pariterque

inftituendo faluberrimum , quid impedit, quo minus ve-

ro fimiilimum reputemus ?

λ) Wo'fgahg'i Franzi i Schola Sacrificiorum difp. 12» ξ, IC9.

h) Horatius in arte. Poetica igo 181.

§· 7.

Patriarcharum conciones _non, ad inftar Pharifaeo-

rum Matth. 7: 28.29. fuiiTe frigidas, Ted ardentes &

εκπληκτικούς ex virtute verbi Jerem. 23: 29. Rom. 1: 16.

Ebr. _{4: 12.} re£le difpeniati 2. Tim. 2: 15. concomitan- tisqve fpiritus συνεξ«/ειοο Gen. 6: 3. Marc. 16: ^20. ftipati,

ut & fauetificati eorundem avimi ftatu Mal. ^2: 5.6. 8- f.

Tim. _4: 16. Joh. 21 : 15. 16. 17. a) apertiifime exftruirur.

Quamobrem ^nec dubitarnus, quin hi multo cum fru£tu do- cuerint non tantum illoSjqui ipforum continerentur fami- liis, Ted & alios, extra has poiitos. Veftigia certe οικοδομής,

per hos promotae, tum ante tum poft diiuvium, partim cla- rius, partim obfcuriusjexprefla reperimus in locis S:ae S:se fequentibus Gen. 6: 2. 3. Gen. 13: 7. 14: 13. 23: 6. 26: 10.

ii. Ex primo enim id, quod probatu opus eil, haud gegre deduci, collatis iis, ^qute iupra §. 2. p. ti. difterui-

mus, facile, ut opinamur, conftabit. Ex reliquis ^autem textibus, praeeunte Luthero , valde probabili ratiocinio coniiei exiilimamus, Patriarchis & nominatim quidem Abrahamo ac Ifaco, fparfo apud Prisfaeos, .Egyptios ^,

Hethaeos, Philiftaeos verbi divini femine, non poeniten-

dam proveniiTe meflem b). Immo ii Lutherum _Interpre¬

tern fequamur, ex Gen. 17: 4. 5. colligere fas erit, recen- iitis adhuc plurium ad Sacra Meftiae gentium conver- iione promimonem Dei, Abrahamo datam ^, fe fa£lurum,

ut hic multarum pater gentium fieret, utriusque jam te-

C 2 täte

20 De Concionilus Patriarchar'um.

täte patris atque filii, impletionis fuas mitium «Sc conti-

nuationem vidiife. Sic enim fenfit Lutheriis _, Abraha-

mo non aliarn ob causfam nomen patris multarum ob- tigiiTe gentium, quam quod per ipfum pofterosque o-

mnos ad Eecleflam gentes vocandse forent c). Verum

enim vero fateri tarnen neceiTe eil, quod fcriptores fa¬

en abunde teftantur, uberiorem ^ex Patriarcharum con- cionibus frudhim variis de cauffis fuifle impeditum. Ad impedimenta. autem, huc fpe&antia., referimus. Lo) hae-

refeos lolium, a Kaino diileminatum ^, quod, aclis alte radieibus, per Ecclefise arva ita ferpiit, ut purioris d'o-

örinse fernen valide citiffimeque apud plures furfocare-

tur. Hie enim ut primus audfor Ejnsdemque auipicia fequentes poileri, divini veluti'fidem ^ut liberarent vati-

cinii de oritura duplici Ecclefia, invicem fibi contraria.,,

Gen. 3: iy. condere moliebantur propriam Ecclefiam ,

Sethiticae adverfam «Sc han c demolituram. Cujus confilii exfequendi cupidi do&rinam, erroribus featentem, cir--

cumferebant , Dominum, qui eos emerat, negantem ,

juilitiamque operum pro juftitia hdei commendantem,

&, quantum in fe, idagebant, ^ut civi'tas Dei fundamen-

to, cui insedificata omnes infernaiis impetus genii im-

pune fuftineret, fubruto, gravi «Sc fubitanea ruina ca- deret. Nec fpe fuaimproba, adjuvante acerrimo Verbi divini, pureprsedicati,holte Cacodaemone Luc. 8: ie.peni-

tus exciderunt. Spreto enim verbo., a fcoriis purgato, plu¬

res amittebant fidem Luc. 8: 12. amiifa fide Chrifhiirr

2. Cor. 13 : y. hoc arnifTo fugabatur pietas joh.. 15:

4. 5. qua in exiilium eje£fa ^, omnia peifum ibanr, la-

bafeebant boni mores _, vitia efferebant _caput «Sc velu¬

ti diluvio ita inundabant orbem , ut poil MCCLVI ^an-

nos, örtum inter mundi «Sc cataclysmum ^aquarum, ela- pfos, nonniii in Noachidis fåmilia, VIII faltem perfönas compledente, illibatae Ecclefue fides farta fervaretur te-

öaque

ante poß di luv i um.

«Saqve. IT:o in cenfum impedimentorum venit ChamL

tarum ab Eccleiia apoftafia. Multos quidem, a Noacho

quotidie Sc diligenter inftruitos, poft diluvium in vera

religione Sc pietate periiitiiTe, dubitandum non eile

cum nofhatibus judicamusj fed Chamo ejusque fiiio Che-

naane ob impietatem maledidli onis Noachidicae ful-

mine percitis Gen. 9. 24. 25. ideoque e focietate pio-

rum eje&is, novam mali labern invafiffe eccleliam per-

fvaiiiiimum habemus. Tantum enim abfuir, ut Chami-

tae , hac promerita poena fradti, ad frugem redirenf,

ut i η durah pergerent, fpretisqve converiionis verae ad-

miniculis, Gainitarum in modum, Matth. 24: 38· Luc. 17:

26. 27. animum tantum converterent ad ctiras terrenas,

voluprates alendas, commoditates vitae augendas, artes

omnis generis excoTendas Gen. 4: 2;. 22. oc opera ih n -

enda talia, quibus fui admirationem aequalibus facerent,

famamque nominis, ad pofteros transmiifam ^, redde-

rent immortalem Gen. ^{71: 4.} His igittir ftudiis unice

immeril Luc. 21: 34. quum ea, quae ad coeleftia fe-

clanda pertinebant, negligerent, colledhi proclive efb,

eorum vitam, foediffimis vitiis magisqve Sc magis inqui-

natam, Gen. ^{13 :} 13. coli. 10:19. if. plurimos etiam ex pofteris Semi Sc Japheti in impietatis iiiae focietatem tra-

xiiTe. Au&is enim hoc pacto peffimis. vitae exemplis, quae- ingentcm ad inhciendos mores vim habent, dubium no^-

bis ehe nonpoteii, quin mctus numinis multis in locis

raruerit, Gen. 13: 13.18:20. 32. immo eo usque defece-

rit, 11t vere pio Abrahamo occaiio" verendi offerretür,

ne idem per univerium iEgyptiorum regnum eflet ex-

ftin&us Gen. 20 : 11. IILae impedimentorum claffi ^ac-

cenfemus odia, calumnias perfecutiones, Sc duriilimaB

quaslibet contumelias jud. Ep. v. if. 2. Tim. 3: 12. qui-..

hus mundi filii Kainitae Chamitae ante Sc pofb dilw-

vium3 aegre fereines, iiiam fidem Sc vitam, fanquam _Deo

De Conc. Fat _κ ante &r pofi DiIm*

Deo inimicam, crebris ac feveris monitis Eph. 5:11.

honeftiorisque converfationis decore. 2. Thef. 1: 11.

12. a Dei filiis corrigi Sc caftigari, hos ailidue fatiga-

runr. Eph. 2: 19. 20. coli. Matth. 10: 25. Ut enirn illi, qui fecundum carnem funt nati, gaudent libi fimi- libus, contra vero infefii funt natis fecundum fpiritum

Gab 4: 29. Joh. 15: 19.21. fic neque mirari convenit, hos, calamitofilfimis iftis temporibus, illorum injuriis Sc afHictionibus fuiife mifere expofitos: unde nec πχξοίϋο- jfcav videri debet, ^non paucos, verbum auditum ofcitan-

ter cuftodientes _{Luc. 8: 12.,} contumeliis Sc vexationibus,

eum Chrifti populo, Ebr.11: 25. 20. propter veram do£trinam Matth. 13: 21. 5: 11. 12. fufferendis, offen-

fos defeciife.

Nonnulla quidem adhuc reflant, referenda ad caus-

fas intercepti laetioris fru£tus, qui Fatriarcharum concio·

nandi induftriam, impedimentis fublatis , haud dubie

largius compenfaverat y fed quum iingulorum explicatio-

nem nec noftri temporis nec rei familiaris conditio _pa- tiatur, filum heic abrumpere _cogimur, ardentiiiimo fal·

tem voto defun£ti ₃ velit ^ο Αζχιποιμψϋiii Spiritus virtute

facere _{, ut} iinguli Ecclefiae miniftri, Patriarcharum ex-

empli nec non fuae Sc auditorum falutis _memores, ita

plantandte augendce ornandseque Ecclefise invigilent, ut, Ii hortis ejusdem uberior defuerit forte fertilitas, alarum Chifti refugio mature recepti, hujus culpse nullam vin·

dicandam fibi partem, eonfcientia reite in formata, in die pantocritico timere debeant.

£ D. G.

a) Steph. Gaufleni DifT. de ratione conclonandi, Rom. lellerl Iu- ßitut. Theo). Homilet, adjuncta p. 211.

b) J0I1. Henr. Maji Hiftor. Reformat..per» Vet» δζ, Nov* TcRa- ipent. ρ. ΐοδ. 16p. ii6, 117.

0 Mej. ρ· i ο 8.

κ

DOMINO RESP ΟΝΌΕΝΤΙ,

AMICO DI LECT

J^i ^modo fatidicum Iatitaret pe&ore Numen,

Afque miniftrarent. mihi pocula plena forores

Caftaliae _; refonos; tentarem pollice ^nervös

In Iaudes dile£te Tåas mage luce Sodalis

Sed neque chorda fonum reddic, quem vuk manus

& mens ₃

Ε fl neque opus rutilo praeferri lampada foli.

Ergo» Sa len ils dum fcandit pulpita Pindi

Corde ego 5 non verbis piaufus gratabor Amico..

Wesßandy d. 7 Dee; JOH. LVND&USr

*7.7 5-

PRiESTANTISSIMO DOM. RESPONDENTL

Occafionem ^{, in Te meum declarandi animum}

gratifilmum , diu deiideravi. Mihi itaque Te, in-

ter eruditos fedentem _atque hoc eruditionis fpeci·

men defendentem, videnti nunc temperare non

poffum, quominus animo magis fincero, quam ver- bis fecunda oratione Tibi, qui me, per quatuor,

& quod excurric, annos, amore ample&ens inti.

rao, & praceptis & exemplis in litceris ac mori-

bus lindefeflo ftudio erudiifti, adprecer omnia ^, quae in praecipua felicitatis parte collocare mortales

unquam foleant. Quibus ^a votis nunquam deiiftet.

T IBI

Obftri&iffimus

C. M. Martineix*