Hanc dissertationem physicam de iride, permissu ampliss. facult. philosophicæ in celeberrima Sveonum ad Salam academia. Sub præsidio ... Joannis Bilberg ... publico placidoque candidorum examini modeste sistit, s.æ r.æ m.tis stipendiarius, Matthias Abelin

& r.

/,i.

Hane

Oiffertationem

,

IRID

Ε.

Permiffu

_{Ampliff. Facult,}

_Philoio

phicsfc in

Celeberrima

Svconum

ad

Salam Academia*

sυ B PRASiDiO,

Viri _Clarißimi,

Dn.

_JOANNIS

_WiBml

Mathem.

Prof,

Ordin,

jPublica

_placidoqut

_cmdidorum

_examini

modeflefißit,

S« Rtc M.tis

Stipendiarius,

MATTHIAS

_ABELIN,

W :

G.

In AuditorioGuftaviano_{Maj. horis} ante tneridiem confvetis ad.O. NfV. Anno _1687.

Syrac.

4?. v. Ϊ2.

f/rfe ar_cum, benedic _{et, qui}

_fecitipfam

vAide[peciofum fplendore fuo.

Upfalic,Excudit Henricusl^pfet/

S. IL M*

Reverendtffimo

in

Chriflo

Patri Domino^

Μ.

Η

_AQ

_VIN

_O

'

H<p

ffi ®

«

il'

IncIyfcE Dicecefios

Scar"enfis~Epiico-po graviftimo, Confiftoriiibidem Prae-fidi & _{Regi iGymnaiii Ephoro}

dexterrimo.

Mcecenati meo ac Patxono _{magno fubmijfa} antmt reyerentta aternum_{profequéndo,}

UT

Admodum Reverendis,

M„

MAGNO

_TMEGNSR,

Paftori & _{Praepofito in2Bflni(jeent.}

M.

HENRICO

SCHYL-V Η R I Ν

_O,

Paftori in _{0toora 25άηαα}

Μ, LAURENTIO

_RHODiNO,

Paftori in

_JfyrcftaM).

M. SVENONI

_SYLVIO,

Paftori in

Meritiifimis, Tromotoribus _{9 Fautoribus nec non}

vieritis, _{&nomtnibus hene multis9} ialutcm

TLRevsyenåo at%

Prdrhrtfprno

_Όamins,

M.

_pN/E

_{f. RUDBERO}

Lidceopenfium Paftori longeT

me-ritiffinio &_{percomitatumLseekovianum}

Pracpofito laudatiiTimo , Parentis

loco_{pié&revcrentercolendo*}

ET

Et

_Clarifftmis

_{VIRIS ac Όominis,}

MJNDRE/E RTDENIO

Paftori in

_ξίοί^

Μ

ER1C0

_{ΑΟΜΟΕΝΙΟ,}

Paftori

Μ.

ANDRE/E

_RHODINO,

Paftori in

_{2Bämiertjborgb.}

Dil. JOHANNl

G.

_BERGINO,

Paftori in

_{©ft)|n)Ctlf)eci>&.}

Laudatiflimis,

confangvinitåtis &

_Afp

_{nititis jure,}

_AÜifc^

jugitercoLeηdu, honor_andis,

_{fujjtcicndii,}

Reverendiifime in

Chrifto

Pater,

Moeccnas & Patrone magnej

Μ

Όner

Pr&jul&

is

Tui

occupationum

gråvitas,

Tuarum

Reverendiffiwt

multi-tudo,_quibuspro

_de

_centi

_regimtne

Eccleßaßt-co diftineris _{, me}

Amplijjtmo

JA

omini

Tuo

prorfus

i

gnotum

merito

deterrere

deberent%

quo

minus

auderem qualtacunque

hac

non

fiifirudtorcMinerva nata,luo

Celeberrimo

Nomini_{infcrtbere, Verum}

_erigit

_r»e,

quod

ta vαβ_ofis _λmmo,ut

amplifftm

_a

[par

taorna- _„

da abunde

_jujficias

_>tam

_placido,

_ut

_bonis

Ut¬

terü mirummmodudeletteriseoffo

fingulart

profequaris

amore,

qui

in

Ulis,

pro

Jua

virilt

prcficere fatagunt,

Equidem

ingenue

fateory

hac non ca cura

ea/fcinduflria

eUboratae(je

ut_digna

_cenjeantur,

_qua

AmpUjßrni

Nomin

is

Tui

_Jplendore

_{exornentur ;}

_Ied

_arripio

hane

occajionemy Tua R:ma

P:ti

me non

fimplici

crbitatis clade d tenerisftatim

mifere

affe-ttum, mcafquefpes

&forttmas

pie

commen-dandi, _follicite

_obfecrans

_dignerü

benigne

vultu has_ftudiornm

_{meorumprimitias}

acci-pere

haneque obfeuram

&

nebulofam

Iridem

%^implijfn Patrocinii

Tui

fulgpre

radiari,

demqtie

me

ipfrm inf

er

clientesTuos

ali_quo

_lo

_co

_relät

_um

habere*

β

_c

_ort»

tigerit^

(β

me

voti

compotem

pradicabo,

me

-acjue

Muß

tanta

folatio

refecia,

majoraalU

quandO)

audebit.

DEus

Te quam

diutißi-ρje fiu

Eccltfi&y

retpub*

Utter

aria, T

uifque

Omnibus, falvum (fr

tncolumem

pr&ßet

j

Ac

tandem

_poßquam

_longtjßma

mort&li

ßatio-nefiliciterfuncius

fuerü,

gaudto,

nullit fes

cutis terminando beet !!/

Admodum

Reverendi,

Θ*

Clarißmi "Domint.

HAud

tiones,

longe

propter quas

mihi

arccflcndgc funtra-

in

limine

hujus

exercitiivos mihicompellandos

cxiftima-verim. Tanta enlmbeneficiorum veftro·

rumdccumenta iri&ne cxtare dignati e·

Iiis, ut data hac occafionc, eorum non

mcminifle impium foret»

Imprimis

Tua

Admod* R. ac _{pia iemper}

obfcrvantia

mihi _{profeqvcnde Domine}

Adfinis,excel¬

lens bonitas dcfacilitas mihi

depraedican-da fefc ofFctt. _{Poftquam enim} cnra

B.

Parentum orbatus,in tuam

tutelam,Tu·

quePatrodnium adoptatus fum , qua

cgo,& quam ciimulata ä TeTuiiquebe- f neficia tuli? Tu fane Parens mihi fuiiH *

Confiiio, _{re, opere. Tu nullum qvod å} parente infilium proficifci poterat, inter-mififti officium. _{Praecipue grato animo}

in _{prsefens recordareorum qux}

mihiprae-poftquam Upfaliam veni ,ubi per dliquotannos, _{poft clementer conceiTum}

å S. R. M, _{Stipendium, Tua liberali im·}

penfa mihi vivere licuit. Ut vero Tibi conftet ratio _{qualifcunque otii mei}

Aca-demici, _{qua decetobfervantia,}

hocexer-citiüTibiobhtüeo,optans,utquodin eo *

cxpeäationi Tuae nonfatiffecerit, idofFe-rentis devotionem _{compenfare patiaris,} quiquamvis cxiguum adferat munus,non

minori tarnenfiducia _{putat fe id} infinua-rcpoflc. Vive Adm. ReverendeDominc

in multos annos Ecclefiae ac Tuis

omni-bus _{commodo, cmolumento,gaudio. Et,}

ut _{ipes meas Tibi fcio commendatas,ita} non _{dubito quin repofitum}

me habeas »

inter eos, _{qui piaac fida femper pro in·}

columitate Tua fundant vota _quique

ia-lutem fuam å Tua _{pendere exiftimant „}

Vobis, PI. Reverendi & Clariffimi Do-naini Fautores & affines

_{pl. honorandi,}

_'

f

quodhocqmdquid

eftfpeciminis

infcribo,

# '

non una _{quoque cft ratio. Non enim}

praeterire niedecenter poiTeexiftimabatn depraedicatione beneikiorum longe

plu-rimoru, quaepartim bonis confiliis, par·

tim auxiliis & _{levamine, mihi} cum

intervos vixi & _{poftea non femel}

ex-hibuiftis. Et _{quia fnb hoc reriitn me«}

arum _ha,bitu, non aliud _{grati animi pi·}

gnus rctribuere valeo ; rogo quaefoque,

ut, _{(seilt egodevota mentc, hocexercitiCi}

vobis_{dedico,ita vos folira humanitäre&}

bencvolentia id _{excipiatis. Si quoque ca,}

V > de caetero, _{bonirate compledi}

me

volu-eritis, qua antchac, eritde quo fortunac

mese _{gratuler». ut quae in vobis non mi¬}

nimum fui _praefidium

_agpofclt.

_Ego ve·

ro _{fupremum Numen}

vcneror, veiit vos

diu incolumes fervare in Ecclefise _reip.

veftrumque omnium decus ac falutem/

Admoduni

Reu

er

endo

rum

&

_cUrißtmorum

_Dominorum

MATTHIAS

ABELIIN^

_' Au&

_Refp.

Traßantiffimo

"Domino

Rejfiondenti

fratri

fuo

german o^

3 jris$5cf/ t fager£>racftbrmctfa

**^£>e$jpa>fo8$gectvtjfcJpanb/ocfargorßfiara

ffroi<*

3KffQStfben nipcfctnäif/framtwjfen 3 min

Q?rcor.

3«proffäffgobi$årffånb/fomt;mnogffjoog

(£(>r

groor. §orffram iufycfaneTOaéf/od)gpnnafaban

2irt

Com _{ci; tvtilgraftoaittjö fut} pimb fom gér _cenparf*

Jeff©ΛΠ ©üb gtfttje@f)r/ fwabtroger

affmtg onftaö/

3« ofbr&tnbrai iopp ! Jeff©daod) altijbgronftaö.

Amorit&_{fraterniajfeäiu} Ergoficgratulutur. gunnarus

abelin.

ι

Cur

Arcem

pauci

pteriam

teneant,

? Quia

quarit

raptat coica

lovis

aurea

voluptu

proles>

Lcthiferd pudern flamma :

Gc

cruda

Mephttts

Infeftat liquidis aures pro

Phocidos

undts l

Et _{quoniam plures urgent}

Jpamantia

pocla

Tervigilts Eueein\ vtfunt

&

fordida

ftrata

Obfcoena Venens, na plorat

Candida

fvadal

A/t aliter degis vitam,

Ptpularis,

Amice,

Åthereos tractus _perluflras, Lumina tolLis,

Junonis gnav.u vaüum Tu

difpicis

arcum. J\rm qui tinxit reddet Tibi pramta,

tandem

Qua capies latm) dum turbida

fat

a

quiefcunt«

©<2Βδ9ϊ

NORING

A ä_{φΛφ Λφ· φ· φ φ φ φΦφφφφ φ φ)} "Λ 5s5β& <·** (Λ)&<j <£s >*«?

mm-mmmmmm

$¥M¥M¥^å^@¥®i¥M¥M¥tt

ΊΚΙ

alia

_{admirabilia,qua5}

naturx aui^or& iummus

Seg^yß

opifex

aeterno

fuo

confilio

decrevif in lucem

_producere,

ut

nos mortalesde iua

omnipotentia

non

minus,

_quam

optima

voluntate

comonefaceret,

Iridem,haudinfU

mas fibi

vindicare,

nullus

_unquam

affirmare dubitavit* Hase enitn in iui maximam

_admirationem

ita omnes

rapit,

_ut

_Virgilij

ver-ius de ^Enea eorum

ftupori

_me*

rito

_applicetur.

Ådiratur_{rerum%ignarus inUgine}

_gaudet

_f

Et

_profe&o

_cui

_non

_{Philoiophorum}

intento coloru inhoc arcu

concin-natorü

_{diipoiitioni, cerebrum}

_nött iic

_{contorfit, ha?c}

_{curaut tonantent}

quafi

Jovem,

hoc

in

negotio viius

fit

© (O ©

fulrtime

vibiantem?

_Qu.irh

_pbf^rri

ériarn inter

alia

elegannflima

S

_Philofophis

_&

_Poecis

_9»^*^

_fea

ädmirabilis,

ve-1admirario-nis

fihadit

äppellata.

Hujus

_nos

cöntem-plåtiönem

aggrsefTuri

licet

abfolutam ejus notitiam

tradere

>

iufficienres non

fimus,

aitameni-magirie keteniuf,

dadfque

defiai--tjone &diviiione

eonvenientibus,·

pro

modulo

ingenii caüias &

afie-(ttiones evolvemus* Tb.il

Iris, Grsécis

dicitur

ab

v,

quod

eildK:erefeu

nuntiare,

proprerea

quod pluvias denunciet;

Unde

C*

tiam Poera? Iridem

Junonis

nunci-am eife

fiaxerunr,

_ur

habet

Virg.

JV

i£neid,

Jnmde cad_o, mißt Siturnia \ano,

His confentiunr _qiioqtie

_Ovidii

ver-ius Lib, i.

Fäb,

7,

Metamorph.

G VQ

Jtfuwfit

_JunoriU

vartos

wduta colores*.

Cäitctpri lrts danas

dhmcutd/jj nub

bas

adjert.

Latinis aurem dicitur Arcus t. Coeleftis

h. c. aéreus 2.

junonis

_3.

_{Clementiac&c.'}

Hr ut liberecur _yox

ab a?quivoca·'

tione,

fciendum

apud

lexico*gra-phos hoc

eodetn

nomine

mfigniri

her barn

_qvandam

_?

_foiiis

_majori#;

bus5

lationbus &

_{pingviorihus,}

ra# dice odorata & fternutamentamo®

vente_r

flore

polorum

_{varietare ar¬} eas cadefös

fpeciem referente>

ap-peiiatur alias lilium

coeruleum5

cu¬ jus

naruramhic

loci

explicare

mens

non

eft^ied

_{areus jam}

_paulo

iai--nu$

definiendh

Thr

111

Data

_{origine;yocis, ordine}

_{ad den*}

_,

nitione

_ipiam

_nos

_accingere

_opor* tet5quamex

coilatione

Clariflimo-rum derebus

_{Fhyficis bene}

meri¬

toram Virorum

_{icriptis, talem}

_po«

© (4) ©

nere non veremur

quod feil.

₅

Jrü fit

Metetrum

Emphaticum,

roridt m nube ex ridiis

folartbut

_aut

Lunmbutop-pofitorum, refrafits

reßexisque

genitum ,

arcumvariis coloribus

_{depittum oculis}

Jpe-ttantium_exhibens,ut_tempefiates

denunttet·

Th.

IV.

Definitionis ut clarior habeatur

illuftratio,

Meteor

um

Emphaticum

loco

_generis

_{ponere non}

dubita-tnus, cum

apud

omnesinconfeiTo

fit, Iridem,

quå

apparet, non re¬

alem obtinere

_faciem,

_{fed eft}

fe-cundum fententiam ClarilTimi

Se-neca;Lib. 1. nat.

_Qua?it.

_Mendt*fine

re

fimilitudox

Quam

ob cauiam etiam

ab

_Arift;

_L4

_{Meteorologe inter}

<ρ*σ·ρι,Α& recenietur.

Th4

V.

Utautem eo luculentior nobis

evadatnatura

_{Iridis,fingula}

_defini*

tionis

_{membra,quantüingenii}

_vires

permiierint

9

Sc

proborum

audoru

Φ CO Φ

duftus fiverint ?

perpendamus

:

fubjecftum

_igitur

_ieu

_{materia in}

qua

Iris

apparet,non

efl:

aér denius,

nonaqua

continuaj

H^cenim ali*

quo

modo lumen

å

iua

iuperficie

repellit

3

ille

vero5impreffione

lumi-ms,

albus

tantum, non

mulricolor

redditur,

Viteli»

Lib.

io* pag. mf 66.ied_vapor

_roridus,

_ieu

_nubes

ro-rida 5 quas

jam

in

guttas

ieu

plu-viam

_{incipit reiolvi}

_{5 non}

_dum

_ta¬

rneneil

_pluvia5

iedplurimas

_guttu¬

las _,

_feu

_{tantum tig}

_μ,ικξ&ς

ςκλαγρχς,ζνόπίξων

fpeciem

ρra?

bentes,

veiaqua?,

quamquisore

nonnihil

preflo

& conclufo

difiperfim

efflar,

fimiiescondeniatur. Ha?licet Iri-des dicantur

_{artificiales,}

_nequaqua

tarnenå naturalibus diftis

diicre-pant:

Rohaultius

traft,

fhyi«.

part.

3♦ _cap4

ult. Conftat

igitur

Iridem

nonpofle generari in

vapore quo«

e μ @

vis, fen

continuo,

ied

in

corpu-icuiis tnultis rotundis,

idque

pro¬ prer natijram

refleitionis,

gen£# rationem

_{poilibilem efle,}

opncorii

demonftraciones unaninu

conien-iu

_approbant,

_cjuas

_{hic inducere,}

Si

_{brevitasipfa,}

_cuiftudere

decre-yiitius,

ut

Sc

temporis anguiba

ve# tat,

cuinBm;ijm

hujus cogmtionis

avidurn fatient

uberrima

opucoru

dogmata.

Talem

efle

materia

in

Indis

_ipia

_experientia

_teftarur,

_ii

enitn

_{cccipite foli}

obverio,

_aquatn

pre vei

inftrumento

quodam quis

iparierit

in aérem,

radiis

foiaribu$

jlluftatum*

Iridem

in

illis

^skol^Ioi^

qux vaporem

roridum

repreien*

tant,eonfpiciet*

ldem etiam

obferr

vari

_poterit,

_ubi

_{aqua per remos}

diffufe,

vei

ex

faxo

prsecipitilapiu

in _aquam

_decidens,

_ad

_{radios iolis}

difpergitur,

Et

ii condeniatur

hi$

® κ® ^

vipor,

in

aquam

penitus&

propri¬

um darum

redigitur,fimul

_qvoq$

vaneicit

_{Jris Senn}

_{i pag,}

_$62»

Th. Vi.

Effieientem caufam Iridis remo#

tamipium

Solem

feu

Lunam

3 pro«

pinqvä

aurem

radios,

haud

incom-mode videmur

_ftattuere,

_qvi

inci-dentesin materiam habüem &

lu-minari

_oppofuam

_franguntur

&re-flcctuntur -ad viiutru

_Duplicem

ve-ro hicoccurrere cimkåclw dicimus;

Refrafrionem

_qvidetn,

_qvia

_lumen

incidit in medium å

_priori

_diveriü

_j

In diverfis _ergo

_mediis

_refrangirur

adipecftus,

_{deqvorumnumero}

_effc

aér vel _aqva,

_vei

_qva?

_{adhuc ab}

ipfaincipitfiergArift;

L*

5. cap. 4.

Meteort

Reflexionen!

vero qvia, nubes

_ejusmodi

_rorida

_Sc

guttula-ruifi

_corpufculis

_difcreta,

_la^vorem

© (8> ®

bus åutem

Wvibus

&

politis

corpo-ribus

reiultant

raaii

incidentcs,

ut,

autfimulacra,

aut

colores

rerutn

objeCtarum,

riiui

exhibeantt

Joh*

Magirus

Gommern^

Phyiioi

|

Lib,

4· c*

ΊΚ VII.

Forma

_iridis,

_efb

_arcus

_variis

_co*

loribus tam

ipecioius,

_{ut vix}

ocu-lorum acies eos

diicernere,

aut ars

aliqua

imitando

eoidem

exprimere

valeat.

Th. VIII

Finis Iridis naturalis

eil

_fignifi»

care modo

pluviam,

modo

iere-nitatem. Sicolores ejus

iubinde

denfiores _apparent,

_donec

_{in aträ}

nubem

_definant,

_{pluviasfepepro*}

mittit,

Ut

Plautus

ait 3 Ecceautem

bibit

aycus. Pluetcredoherdehodte.

Siniplen.-didiores fuerint & ita

tandem

e-vaneicant,

ierenitatem

denunciant.

θ (9) 0

Ex

_{plaga etiam in}

_qua

_con(picitur5

diveria

_colligitto^.

_L,

_I

₊

_nat:qua?il*

cap+

6.

Qua?

tarnen

ob

vaporutn

in

aére fluxibilitatem ,

vix

certutn

portendunt,

teftPlin,

lib*

2.

Hifl:

nat. C.

De aiio

fine

_quam

naturali

_Philofophus

_non

_eil

iolli-citus,

quare

fignifieationes

iuper«

naturales

_Theologis

_reimquimus*

Th. IX*

Interim tarnen non

eil

praeter-eunda hic loci notabilisilla

_qva?itio,

qua?

circa

Iridis traélationem

å

Phy-ficismoveriiolet5

Nuni

icilicetante

diluvium,

extiterit aliqua talis Iris

\ Non

_{poiluniushienon affirmativis}

favere

_partibus,

_{cum nemo}

_inficias

eat,

eaidem

iridis caufas,

qua?

jam

iunt,

<Xante

diiuvium

fuifie,

folem

videlicet, Lunam, OcUlum &c,

Po*

fitis^aufis

non

impeditis in 2(ftu

cauiandi,

neceflario fequitur

@ Dol @

ftus.

Sed

quod

novutn

qendatn

reipeétum

poftea nafta iit?

cum

fi-gnutn

foederis

eam

DEus

poiuit,

nemo

Chriihanorum

auius

iuit

ne-negare.

Aliud

igitur

(

ut

Cl4

Sperl.

verbis utar

inft;Phyf

1.

c, io.

de

mct

Emph,

)

eß

_{res,aliud rei}

officium·

Res_fuitante

dil

avium

_^

refpecfus

poß

dilw

vium

_accefft·

Sic

_quoque

lapis

an-tea

extitit,

_quam

huic uiui

defh-naretur, ut

eilet limes

agrorum, a-qua

etiam

ante

inftitutum

Baptif.

mum,

boues

ante

Sacrificia

lege

DEi

_inftituta,

_panis

_&vinutnante

inftitutam Sacram casnam &c,

Vi.

deat cui

_volupe

_eftfuper

_hac

reul-terius

_difputantem

_Cf

_Danaeum

_♦

Phyf

Chriil·.

14

7.

C,

17. natu no-bis de

_{fignificatione}

_poileriore

non eit anxmus_agere.

Th. X,

Hujuscadeftxs

arcus,

licet duo

β DO @

funt genera,quorumunum

Soli, aU

terumlunx orrum

Sc caufain

de¬

bet: eadern tarnen

eft utriuique

ratio

_{generationisj}

_quanquam

_in

quibufdäm

accidentibus,

haud

pa-rutn inter ie

difcrepant.

_nam I,.

Solaris

_frequentius,

_Lunaris

_vero

tam raro

conipicitur,

_ut

Arift. teile

Ci. Senn, intra annos rantutn duas lunares Irides

_conlpeftas

_eile

aifeveret,

2. tiU

interdiu,

h*c

nofhi

Sc

_prsecipue

_iumine

_luna^

_niaximo

Sc

_{fplendidiffimo}

_generatur.

_llU

colonbus evidennonbus rutilat

at-que

corufcat,

hacvero

ob

luminis

debilitatem,debilionbus,

imö

etiä

unieo,

eoque

isepe

numero

ladteo,

in

_conipeClum

_noilrum

progredi-tur. Ex

horum

igitür duorum

lu-minarium,

refraclis, Sc

reflexis,

ut

iupra

inTheii

fexta

oilenium

eil,

£adiis?

generantur

irides* Reliqua

© (I2) ©

autemcceleftia

lumina,

vel

_propte*

imbecille & obtufum lumen,

vel

propter

maxima

m

diitantiam,

ejuf-inodi

_{figuram nobis exprimereno}

poilunt,

Solis

autem

radii

funt

for-tiffimi Lunxautem maxime

vicini*

Th.Xj/

Prsecipuaj hujus

arcus

affectiones

iunt; _tempus

_{apparitionis,}

_locus,

fitus,

numerus,

figura &co!ores,

Th, XII

Ad tempus

quod

artinet

varium

eft. diftate _per

_meridiem

_non

cer-mtUr4 Medio enimdieSolcalidijfimus

eß:

nec _potefl

Ab

hü

_imaginem

fuAm accipere

qua*fcindit.

Senec. 1.1»n$t.

quAfi,

c. 8. Et

tunc etiam

_{Excelfijjimut}

_eß-,

_&

_{ter ras}

_renti¬

ere _{afiiat lirtedyquam ut}

ullis

nubibu*

pofi

fit

occurri.i

dem ditt

o

l

Incipiente

vere>

autinclinato _jam

_die,

_cum

_obliqvos

radios

_ipargit,

_{nec nu}

_bes

_tam

_cito

diilipar,

fa?pe

apparet.

Poft

autum-nale

_a?qüi

_noctium,

_cum

_obliquior

4m fol Scminus viriuni

habear

ad

diiTipandos

vapores,

quaiibethora

dieiconfpici

poteil, teile

Fhiloio«

pho,

ThjΧ1ί]φ

Adlocinaturamdum

refpicimus,

duo

_pra^cipue

_Sc

_probe

_notanda

ie-feoflerunt* Primo,

quod

nulla

Iris,

nifi innube e

regione

corpori

luminofo

_oppofita

_generetur*

Secundo,

quod in

aipedum

non

ca-dat,

nifi

oculus

afpicientis,

medium

inter _corpus

_{luminoium locum}

_te¬

ileat. Hinc fi ante

meridiem

vide-atur

Iris, ad

occaium

ccrnitur

₅

ii

veiperi ad

ortum

vel

aquilonem,id-que: eam

ob cauiam,

quod duftis

temporibus«,

inter

iolem

&Iridem

nos_{verfamur* Tcrtio, erunt corpus}

Iuminofum,

nubes&ocuius,mea-demrefta linea conftituta* TH.X1V.

Hunc fitutn maxime

Φ (*4) φ

tis

_probare

_{poiTumus^ fi}

_enim

_Iris

quam

in

aqua ore

iufflata confpici

diximus Thefi

_{j\confideretur}}

_com

ilabir,

eam nonapparere

nifi

iole

å

tergo

conftituto, oculo &

viias

Iridis

centro,

in

una

eademque

linea

exi-ftentibus, Etfi_caput?

_dum

_aér

gut-tulis madet elevctur _?

_elevatur

_Sc

Jris:

fi

_{deprimorur? deprimitur.}

Pari

_prorfus

_modo

_mutatur

_Iris,quas

in nube exifht5

quoties

enim

quis

pedem

promovetj

toties aliam In¬

dern

_confpicit.

_{Hinc Verfus:}

$ifugiofequiturfed

mefugit

illa

Sequestern,

res vayix & _mira efl.

Plures_ergo

_eandem

_Iridem

_non

vident5

Ted

_finguli

fingulas, Sc fuam

quiique:

Cujus

reißgnum

eß,

inquit

VitellJ.iot ßjuod β

ahquis

_{βAns in radio}

folisjaverßt foli

facie,

_{aquam ore}(pargati

*videbit cum ambobm oculis ante _frontem

fuam,

colores Iridis, &arcum

aqualiter

ab

utroqueoculo dißantem. Quod ftaquam

fe~

(laufe-® (ι1) ©

*·

r/V,vel tuAm cßoperiat,

videbit

tqualtter

I

dtfiantem d

centro

ßniftri

oculiy

arcumque

Iridis dextrum_fecantem

_{oculum, &}

_e

con-vcrfo erit , β oculum

ßnißrum

cUußerit♦

tim c enim tterim videbit arcum &quditer

dfßantem d centro

dextri

oculi,

ßnißrum^

oculum_{fecantem, HdC}

_Vitcll.

Th. XV.

Ordo_jam

_exigit,

_ut

_paucis

_{de iis,}

qua? numerum

concernunt,tanga-mus. Etiluna

plerumque

_uno

tem-*

p°re generetur

Iris

,

duas

tarnen,

fimul

_aiiquando

_{apparere, ut}

_co!o>

re &fitu

differant,& altera

alteram

includat,

&

fecnnda fit obicurior,

Iiquido

patet.

Tertiam

qvoque

vifam

_efle,

_&

_{legi. &}

_teftmionio

aliorum,

non

dubia?

fidei

hominu,

affirmare, poifum.

Hujus

rei

ratio3

admodum dubia

_eil,

_{Sc inter}

_ie

diilidenthicauélores.

_Aliqui

_Indem

ex iride_per

_refiexionem

_fieri

ftatu-v

unt.

_Contijngit

_{enim non}

_nunquam

@ (ιό) @

amplam

efle

nubem

roridam

'-Ja

hujus

partes, quas

fol

exoppofito

fitu 3

direfte

adfpicit

,

&

primo

radios

_{ipargit ärcum}

_fingit:

_exquo

in vicina nube

_diipofita

_ad

_eius

repercuffionem

accipiendam

fit

alter,

quod

fimiliter de

tertio

arcu

eft

_{intelligendum.}

_Hinc

_eft

_quod

prima

nonaüo

modo

å

fe

diftun-dat radios iecundas

Iridis,

_quam

(peculum,

in

quo

dextra

finrftra,

Sc

finiftra

_dextra,

_ipectantur»

_{invcr- r}

titur emm colorum ordo,

teile

VitelL

#» p-

L.f*

quippe

non

nifi prima

ap-parente, apparet,

Terrin

autem

colores,

iecundü hane

hy

potheiin,

prioribus funt debiliores,

Onrnis

ε¬

πί mreflexio debilitatluces & colo- j

res» Verum tamin

prima

_quam

fecunda ex mox

dicendis^dabitur

vera refradliomtm _{ratio, qux}

u-trcfcnque component,

de

tertia

ma-Φ t«73

Φ

1

major eft

difficulras,

qua? ramen

fä-cile

_fuperatur,

_cx

_fuppofitione

di-verfa?refrachonisin

_parricuhs

gran-dinis

_pluvi<e

_immixtis

_cum,

_aliani

haberenon

poffir

_iui

_ortus

cauiatrt

quam

refradtiönenl,

Th,

XVI,

Figra

licet

cjrcuiaris

fir,nobifque

äur

_{femicirculum,}

_aut

iemicirculo

minorem, pnecipue

in pianitie

re-*

pra^entet,

Rohaulr:

ramen

tracft?

Phyirpart:

pag*

βγβ*

docet

for¬

ma

_integri

_circuli

_illam

poileappa-rere *

idque fequentibus

verbis:

Necdubium_eft

_fi

_{fole m Horizontever}

fan-te->fl?effator loco excelfo coüocatus

effety

ut

E-

_{Gfummitatealtijfima}

_tur

_ris,

_axetη

_v\ψ*

onis, inträ, cjvém eft centrum

iridis

,

fore

tunc

_infigniter

elevatum

ultra

_Horisont

em%

com_{parat} ad magnitudinem}

_circuli

>

cujus

ißc arens ut

_plurimUm

_partem

_tenftttuit,

ita ut_plus

quam media Uhuspars

mantfefia

v

ejje

queat: im_o turris ea altitudo

fingt

ρού

eftiAc

plavia

oculo fieflatorts

adel· proptti*

Φ (iS) φ

qua, ut

bis

wß*r circuh

integri

vifendatft

Je

friere pojfit.

Hujus

_magnitudinis

_varieratem,

diverise iideris conftitutioni tribu-endam

_{eile, haud}

_incommode

_fta*

tuuntΡ

hiloiophi,

qundo enim

_cen« traiolisÖi

_Iridis,

_{iilud Horizonti}

oc-cidentali, hoc

orientali,

vel

contra,

incumbunt,

iiguram refert Iris

ic-micircularem, Ab Horizonte

enim

iecundum

_{diametrum, in duas}

_par«

tes

_äquales

diffecantur,

_qu^

verö

percentrum

iecundum diametrum

ita

_iecantur,

_{a^qualia funt,}

_quando

vero

foliupra finirorem

_elevatur,

Iris inira eundetn

_deprimitur,

_&

quo

longius

fol

ab

éo

diftat,

eo

etiä

minorem arcum

efficit,

donec

_tan¬

dem meridianum

_{traijcit, ubi}

omni-um minimus

efficitur,

_&

_hoc

eft

quod Plin

1.2,

Ηift.

nat,c»

ait,

Jide

_fublimcs

_{hum'tliifokyhumHejJfublimU}

„Commumter

iole

Horizonten*

© C<5ü ©

β

occupante

flatuitur

efle

4f

5

hoc

eit,dnnidium

anguli

reéli

occupatj

ita quoque

Maurolycus

calculum

poiuit:

ied

demonilrat

Cartefius

Geometricenon

poife dari Iridi

itt-\-

teriori

plus

qua

41^

4/5

37*

pro

exteriore

fubdu(ftis

17 pro

ie-midiamerroiolis.

Th; XVIII,

Colores Iridis varii

_funt,

_quo

al-lu4it

Pecta

_Virg,

_f,

_Ainid«,

•ν- Mületrahit varlos _{adverfo Sole colores«}

Pr^cipui

tarnen

&

maxime

in

I

folari

_conipicui

_iunt

_tres,

_Arift,

_L„

4.

Met.

c.4.

Primus

eil

φοινίκι©«

feu

puniceus,

&

in circumferentia

ar-cus

cernitur,

_&

_reliqvos

duos

_anv

^

bit,

Alter vero feu

viridis

mediuseil&coneavum

atnbit, &

å

convexo rurius ambirur,

Tertius

t& interiör

inconcayitate

kx^y'©*

arcus

eil

_apparer,

c&ruleus, 8c

Color

Θ Up) $

intern _{quartus quem}

j^Vfeufla*

vum

_appdlant^

Sc

_{mter prunum}

&

iecundum

_videtur,

non

eft

novus

a-liquis

coior,

ied

ex

vicinjtate Sc

con-tagio

horurn

duorum.

Viridis

ic*

Sc

Punicei,

mter

ie

oritur,

Senn,

p. m.

367. Punkeut enimad virtdempofitut

fit*

vum_gignit.

_Arift.

_{lup. not,}

Ii

_bro,

TKXIX,

Diverfitatem horum coloruu? Sc cauias

cofiderantibus,

ab

aitiore

re-rüm

_principio

_{repetere rem}

necei-ilrium

eil5

iicut

corporum natura

jn univerium

omnium

talis ut

qiia^lam lucem

emittant, nonnulla

rranimktant,

aliqua

rcmittant.

Vul«

goquidem

dicitur

excommiilione

umbrarum Sc lucis oriricoloresfed hoc tarnen fine iundamento3 cum

tota color-um ratio in luminis iola

mocbficatione confiilere varius po-fitus

_&aipectus

_{iatis iuperque}

_do·*

@ o o @

ceaU

Quin

Sc

in priimate

vitreo5ubi

nullt iunr coiores

_{reprajfentamus,}

Q3ia

itaque

otnnia

quse

cerninius,

veirefracta iunt vel

(nullie

umbras,

per

fecfoffi

mos

coiores)

reflexa å

corporibus, veletianri

utroque mo¬ do feie ocuiis

_iijjunt;

_quomodo

_in

gutta aquea

refractio

iimul 8c refle^

xio

fiat,

_qu^

coiores

adeb

conftan»

tes in ocuio

depingunt,

_{operas pre*}

tium eft cunofius

_mquireret

Xh.

xx;

In_{gutta aquea,}

_{unde color}

_adno$

tranimittitur,confideranturSolis

ra.

dii om nes

_parallell

_å

_centro

_folis

emiffi,

icilicet

propter magnam illam diilantiam inter _guttam

ac folem atque

_oculum

noftrum.

Jam

inter

radios ilios

_lllapios,

_non nifiunus

_{perpendiculauter}

_å

_gutta

refleftitur,

ille

nimirü,

qui

å

iuper*

ficie

_fphasrica

_{folum tendit}

_per

Φ Γΐϊ) ^

trum5

reliqui

vero

omnes5quotquot

'

demum

_fuerint,

_ficut

_oblique

mci-dunt 5

ita

ibi

ad

perpendiculum

refringuntur? &

poft reiraftionem,

iicut mcidunt inconcavum

ipheras

refleftuntur,

arqueangulum

refle-xionis incident^

_angulo

_faciunt

_x*

qualem

J qua

reflexione rurfus

in

iuperficiem

aéris

cadunt

ex gutta

egrefluri,

ubi

cum

diveria

fit

poro¬

rum

difpofitio

tranfire

_nequeunr3

quin refringantur

in exitu

modo

*

contrario illi _quo

_illapfi

_funt7

_hoc

eft?

å

perpendiculari

recedentes,

|

Qvo

paéto ad oculum

ipeftatoris

poftduas reiradtiones, Se

unam re-fiexionem accedunt,

_coloremquej

ut moxdicendum

eft5

talem

vel

_{ta· *}

lem formant.

_Quod

_fi

_autem

con-tigerit eafdem in

gurta

reflexiones

refradtionibus _pares

_efficere,

_{tum ^}

quidem;ad

oculum

non

amplius

@ (i*) ©

__'

träns

mittuntur,

&

nullum

proinde

colorem

_pariunt.

Th.

XXI.

Ut re&e conftarct de _{quantitatehujus}

refra&ionis, calculum bené inivit Cart.

«- & Geometrice demonftravit, quotradil

luminis & _{quali fub angulo in ingreflu} & _{egreflu fphaerse refra£ti ad occulum}

tranfire _{poffent, ad quam refra&ionis ta¬}

bulam _{quoque B:m L;m remittimus Et} iicut ex illo calculo _{confåat, triatantum}

*

^

■ elfe generaradiorumefficacium,quorum

poftremis duobus umbra, Ted ab extra,

competit,medius verb nullam admitterc potcft: manifeftum eft per hofcc colores,

qui ad oculum tranfeunt, iridé formari. Quod verfi eifedocuitnos expericntia,m prifmate virreo, cujus laterum inclinatio

30« vel 40. graduum fit, in quod illapfi

folis rad ii, omnes colores Iridis ita

con-ftanterdepingunr,ut in inferiore femper

rubrum, & in _{fuperiore coeruleum feu}

violaceü appareat. In quo prifmatequia. nulli colores _{funt, promptumeft}

collige-re ex tranfitu radiorum vario ,

luminif-*

que illa modificatione eofdem oriri.

Expli-® (Η) $

Explicat

fubtiliffime

Cartefius

quomödö particulse aetherese circumtotatione åt agili motu,nunc hane»

nuncaliam,innr-gano vifusexcitant fpeciem,quaetantunl exdiverfa_{preflione,varioscolorcsanimae}

fiilnnt,accelerarionequeiua faepenumera

eqfdemimmutentj fed cum ea ratio finC

ådjunäoSchemate _{intelligi nequit,}

fum-ptibtisegoautemnoa furheiam, qua?figuraruni indifioni _{im pendendi funt,B.m L.m ad c.8fe} Meteor*Cartetii_{abtegoy&cniiiifta iuifecerinr,}

conferri _{poiTunceaquaepaifim inEpiftolis ejus}

habentur, &ad hane intritfatiffimam materiam

iiiiiftrandaomniiio faciuiit.Sed &iucem

tcene-iabitur huic _argumento

, exprimeiikym quod

nobis_{fuppeditatRohauitiusin gléhöidtreodia} metri trium _{poliieum aqua impletoäcColiex¬} po(ito,unde etiam omniahase phaenorramaele·* ganterdemonftrantur. Sedutaliqu^ntiofigatur

terminus,manum, utäjunt,

ietl|§iL

Interim

ingenue fateor5B.L.muitahicå me,nonioium prunislabriS deiibata, verum etiam piurä

ftu-dioomiiia, _{complurima denique} 11011 nifi rudi Minerva_{digefta. Tu vero Caildide & B. L*}

qiiaetua eft facilitas atque humanitas,haec

bre-viteratqueiimpliciteråmepropofita, aequi

bo-niqué coniulas, tuoquefavore honeftis co-natibus _{adiis, etiam atque}

etiam _rogo.