Disputatio metaphysica de potentia et actu, quam consensu & suffragio ampliss: ordinis philosophici in illustri ad Salam academia, præside ... Joanne Bilberg ... publico bonorum examini modeste submittit ser:næ reg: m:tis stipendiarius, Johannes Trogelius

D. £>♦

Difputatio

Metaphyilca

DE

POTENTIA

' If

_A

_C

TU,

gaam

Confenfu &

_fafjfragio

_Ämpliii;

Or-dinis

_Philofophici

_{iil illuftri ad}

SALAM Academiä, PRiESIDE V]RO CLJRlSSlMO

Dn:

_JOANNE

Mathem_t ProfeiT: Ordin:

Tublico bonorum _examini

modefit

it

Ser:"*

_Regj

_M;tis

Stipcndiarius,

JOHANNES

_TROGELIUS,

Gothoburgeniis.

InAuditorioGuft:_{Maj: ad. d.ii.MartiiAnno} Dom: M. DC, LXXXVII. horis ante

nieridiem iolitis & liciris.

ÜPSALI4

ExcuditHENRICUS _{Keyfer, S. Reg, Maj*} & Acacl, _{vpf, Typogra}

mm

.

ί>ρ?ί?Μ'

Oi3

Éjf*^.

K ■m.

»rnr

'4

T

b

k

j ;·: nzi

^Η*£ΪΑ$Φ&-utmtntå

. $

U"

& .. · i ·4ηΓν

v.rSij^to

yJSt

-,1φ/ώ

^'ηχΠί,¥·.' ■; . t ?$$k■ v· ;· :i., ■'iifxl

_".gt>$

_^*Π3*ί

ΗϊίίΓ,φ,αρςϊΐε

'iilti-f;ii:11.6-M-*>·.,;··<!>4 ·ti/1 ,ilutJoπoiIfcf'uii fii·

41 »-■a.<jX.JI äOQ -i/i ·IB^Ci

<«iijyil )$ Hhi&t tiyjbnam

- '*' <3κ

Mr-fe & *?;

r4?

_

R ΕVERΕND1SS1MO

In Chrifto Patri ac

DOMINO,

Mag

DANIELI

VAl.l.KRIO,

Inclyt^ Dioecefeos

Gothoburgen-fis

_Epifcopo

_Laudatiffimo

_?

Con-fiftorii Prasfidi

_{gravifliraö,}

Regii-que

Gymnafii Ephoro

vigjlati-tiffimo,

Mxcenati

meo

iub-iniiT© animi cultu astcr-num

iuipiciendo*

Onga fatis&anccpsmetermit

cq-S . gitat10, num tenue hoc Lcviliimum«

Φ,,· _que Studiorum ipecimen·Ampiiuirno _{,, *}

Nomini Tuo lulcribere auderem, muruauji tiumque lumen, cum propria luce fuigere

neqveat, a Te derivare fuitineremj led lur-»

rexit _{jam diu fepulca cogitatio,} dubitatio-nemque omnem vicit plane inigularis erga

omnes Müiarum cultores fayorTuus,quem

ego etiam la-pius expertus

ium

, nba vul¬

garem. Poll ultima enim fata Beati

pa-rentis noflri, inter muneris Tuilabores

gra-Vftemos etiam mei curarrt in TE luiapere

Ποη es _{dedignatus, Suicipe ergo,}

Amphfit-me _{Epilcope^ has meas, q vas} devota Tibi mens iäeras voiuit, ingenii primitias,

iliaf-qve certitlimum obleqvii pignus iubmiihe-qvs venerationis teftem interpretare. For¬

tunte benefigiurn _{magnum d.ebebo,} fi _Tu»

Reverendi(Time Pater,animum offerentis

ad-fpicere digneris magis qvam munusoblatum,

qpod ie ipfurn co'mmendare neicit.

Voto-rum mcorum fumma _erit, ut D. O. M.

TÉ Reverendiffime _{Epifcope. cum tota}

Fa-niiliaqvam diutiffime iervet incolumöm, iic

precatur qvi ipes iuas Tibi commeudatas

habere _vult,

i?«. Ν.

T.

"Dcvotijfmm

Cultor *

CMaximeRevtrendo r^A

mpli(fiwofr

dn.

_johann

_i

s% s:tx

_{Theol, Doftori,}

_si

Ca-theciralis

_{Gorhoburgenfis}

_Templi

Pailori 8ζ

_{Archipra?pofito}

dignii-fitno, Coniiftoni

AdfeiTori

pri-mario

_{Laudariifimo,}

_Patrono

& Promotori meo

I

oblervando.

Celcberrime

_Do&or+

TE

cxiies

etiarn Patronum. eligunr

mci donatus.' Teinquam

cujus opcm haud vulgarem fenfemnt jam diu promptamqve benevolentiam.

Et ßifi tenuiftimum hunc ingeninmei

fgttum faftidias, accipe precor eo a-nimo, qvo erga Mufas femper adfe-£tus elfe foles. Fatcor tenuia funt &

exigua valde haecTyrocinii

rudimenta,

ut verear offerre ; fed mens ad Tui

venerationem _{prona fibi nefcio qva}

audäciaTuum favorem _pollicetur, nec

Ut _fpero,

_fucceffu

_felici

fruftrabitur

_y

& in Tuam _propenfam

benevolenti-1

am _peccarem,

fi aliud fibi

perfvaderet

animus meus, qvi humilimi obfeqvii

& Venerationis ftndio omnia Tibi

fe-licia _{adprecatuu, asternumqve}

perma-nebit.

Celcberrimi Hominis 'Tui

ObfervantiiTimus Cultoc

¥«φΦνννΦννν

Tlurimum

_Specialiii

_FlROy

Dm

SVENQNI

3«35i */

Ad thefauros

ordinu-mRe-gni

Commiflario

dexter-rimo,

Patrono

meo

plu-rimum

TUam

_{pore^ qvo}

opem

_filium

ab

_Tuum

illo

_infor

fem*

md-tionξ mek demandare non es

_dedtgmtus

grAtifßtna

meinte

Agnofco

: Et cum te~

?mttrü men _paria

ref

_{ene non}

pojpt,

i_sdccipe

brevißt

mas

hos

ingenti rudiot

ris _{pagellas in}

_{promptijßmum}

_animi

ß-gnum. u/Jcctpe

inqvam,

qva

ojfert ille9

qvi ΤΕ CMufArum

benefaciorem libes

mlifßmum fummo

ftudio

veneratUr , &

cptaty ut in

pofierum

eundem in fe a-nimum, qvem

haßtenüs

ofiendifH,

reti-nere velis♦ _Vive diu cum tota Famb

Ha, diu dir feliciter , & ddhuc favere

pergei Tui

_ipeftatiiUmi

Nominis Cultori indeteffo

ι

T,

Ens

Élllllllllil

,*0V«•-'-k «Ι»,. ·'- «—k «""k

dttMMU

»·'* •#»4. -'"^k -Vk «·*·*_

%©>i©) ,©ii©) i©> «S> <·> «Ä4>- SJv Sä (i'-ΐ «vi ^SÄ SÄ6>S; jSji·^-SJc SJ.S^

f ¥ _{ψψ^νψ^νψν^νν**&}

l

Ν.

_J.

Thefis

I.

Ns_{prout illudm} Ißatu _univerfali & _gsnemliffimo per abftra&io -nem mcntis con-cipimus habere

adfe&iones &

attributa, å ne·

mine, _{quod fciam} , negatum eft

ne-dum _{impugnatum: qvod & nos}

pne·

euntibus caeteris _{magni nominis}

Phi-lofophis probare conabimur hoc _Syl··

logifmo : Γι competunt Enti _aliqv«,

qvas cum _{ipfo reciprocantur,} non ta¬

rnen _{primum ejus}

conceptum iiftunt,

led immediate _{feqvuntur, certe habet}

aliqvas adfe&iones & attributa : 'fed

<88* t O

Verum eft _{prius, Ε. & pofterius. Pri*}

us _{probatur : ^Attribut efl alicuju* ejje}

proprium ut adfitmat Stalius Metaph:

Tab. Not: i. _{pag. 40. Γι ergo}

pro-pria funt rei _{feu eifentiae, ipfam}

efien-tiam _{prsecife & formaliter non}

expri-rount nec_{ponunt, fed confcqvuntur}

ef-fentiam. Efientiaenim _{qvibusdam eft}

primus conceptus3 attributa fecundus,

qui primiim effentiae conceptum

fe-quitur. Dicimus ergo qvod

conce-ptus primus fit ipfum Ens, & ipfa ef·

fentia , adeoqve conftitutivum qvid _J

qrx vero poft hunc conceptum inve·

nimus, funt enris & efientia? attributa, adeoque immediate confecutiva ;

cer-te _{prius concipere neceffum habemus} aliquid ut Ens éft, pofterius ut unum bonum &c. Porro Entis adfe&iones

duum funt _{gerterum, Unitse aIU, aUa}

Difjunft#:♦ llU fimpliciter & unitim

ut _{loqvuntur cum Ente convcrtuntur &} reciprocantur, illudquefic adficiunt&

denominant,ut inter eas & Ens nihil

iiitervcniat. Ha vero fic adficiuntEUs,

iit illud fub _{difjun&ione qvadam Sc}

m _{ω m}

tum illAtione

_{oppofit/onis,ut}

loqviturCa-lovius, dcnominent. Ha rurfus vel

Principales vcl minm Principales funt.

Verum fa tis de adfe&ionibus in _ge¬

ner c & earum diviiione _{> qvibus ne}

diutius immoremur monet inftituti ra·

tio, Unam _{ergo fpeciem}

adfe&io-num _{difjun&arum Potentiam&A£tum}

paucis abfolverc in animum induxj.

Qvod ut feliciter cedat, faxit DEUS

Optimus Maximus.

Th. II.

Exordium ab _{ipfo nomine fierij} jam _{longo ufu firmata do&rina}

per-fvadet* Potentia Grsecis idem _eft,qvod

JuvcifMζ

t 6t non raro poteftatis

voca-bulo venire fölet. Et ne vocabuli

ho-monymia

_{decipiamur5potentiam}

_aliam

effe _{Praedicamentalem aliam}

Tran-fccndentalemeife docemur.

Praedica-mentalem in fecunda _{fpecie qvalitatis}

ponunt _{Logici, adeoque Zabarcliam} erraffe contendnnt , dum omnem

potentiam voluit effe prsedicamenta-lem, nam _potentia

qva DEM mundum

(4)

eriavit _{pYddicamentalis}

_dici

_non

_fotej%

ut obfervat Rallen, _{cap. 10. p.m. if4»} Tranfcenderttälts potentta, qvce

hu jus

eft:

confiderationis, eft qva aliqvidaptum

dicitur agere vei pati. Seu fecundum

Weifif. Seil. ζ. _{cap. i.p.116.}

aptitudorei

producta,

hoc

eß, Aciu exificniü

ad

pofi

fe

aliqvid

; qva

excluditur

potentia

Tranicendentalis _negativa»

Th.

III.

Di&um eft Potentiam efle illam qva aliqvid aptum eft agere vd pati^

ex inde _tanqvam ex fönte emanat po¬

tentia· diviiio tritiffima in

dr

_Pajßvam.

_A&iva Potentia eft il¬

la vis, qva aliqvid aliud produccrea· ρtum

eft.

%_Jliud

autcm [pccie aut nu*

mero dwerfum,& fi _non fpecie, faltem numero, _qvod fufficit, _{Itaqve tan·} tum nos hic _{volumus, quod potentix}

affiva fit ea, qva quid aliud rcvera

producere poteft, ut illud qvod aliud

dicitur, cflentiam quoque aliam ha-bcat ab eo diverfam, Sic calor ieu

m* (5) «ss»

ignis potentia a&iva dici poteft, cum alium _{( non dicam fpecie fed}

numc-ro _{diverfum)calorem producat. Po¬}

tentia

_Pajfiva

_{eßy qvse a&um potcntise}

a&ivac _{rccipcre poteft , ut aqva qvse}

adum calefaciendi feu calorem

reci-pit : & hane ob cauiam faepius rece¬

ptiva. dici confvevit, & propter

apti-tudinem _{fubje&i Subjecliva interdum}

-audit. Harum _{potentiarum definitio·}

nes Ariftotelis definitionibus , qvibus

potentUm αeltvam principium

tranfmu-tandi _{aliud, qvatenus aliud; Fotentiam}

Paßivam principium tranfmutationis

fadse ab _{alio, qvatenus alio, non}

con-trariantur, led idem inculcant. Nam.

Γι _{objicias quod interdum medicus} fi-mul (it seger,& å feipfo Medicinarn

qucerat, juxta illud, Medice cura te

ipfum, & fic non alium; Refpondeo,

qvod fe non ut medicum, fed ut χ*

grum & fic tanquam alium fanct»

Th.

IV.

Difpefcitur iva Fotentia in

Rationalem feu Liberam} & Irratter.

«eil* (6)

Um,_{feuNaturalem, Verum varias}

fignifi-cationesLibertatis_prius evolvemusjOp-ponifolct

primoJervituti fic

illiqvi alio-rum infenon _agnofennt

dominium,li-beri dici _{poffunx.Secundo Liberias etiam}

illa eil _{qvx omnem refpuit}

violenti-fic nullo _{cogente etiam bruta}

li-bere agere dicuntur,cum in offam

prac-ceps ruit canis efuriens, Tertto etiam, Liberias

_{Necejftatem naturalem}

exclu-dit, & fic _opponitur

_ncceßitati,

_&

_eil

prseeipue hujus loci, adeo ur _fotentia

hbera definiatur indifferentiaad

utrum-qve oppofitorum : Cujus partes feu

Ipecies dux adferri folent, fcilicet Ex*

erata ieu _{Contradiffionü, qva qvis} pot-eil _{agcre & non agere, inde fic difla}

qvod exercitium poteft habere

con-tradi&orium &

_fufpendere

_{; Certe} agcre & non agere contradi&ionem

manifeftiftimam dicunt. . Altera eft

Liberias _{Specificationis feu Contrarietatis,}

qva liber _{agens ad plures a£lus fpeeic}

diverfos fe determinare _{poteft, ficpot¬}

eft hoc _{vel illud, imo hoc & illo} mo¬

do agere ; Concluditurergo qvod

m* (?)

tentU libera fit ca _{qva pofitis} ad o-perandum rcqviiitis necefiariis poteft

agcrc & non _{agerc fecundum}

Liber-tatcm _{Contradidlionis, & hoc vei ii·}

lud, illo vcl alio niodo _{agerc, fecun¬}

dum Libertärem_{Contr^rictatis.} Non invenit hare _{potenria locum,nifi in a·}

gentjbus rationalibus & cum

elcdio-ne, _{qvaefunt DEu.%angeli & homines*}

Potentin Adiva Naturalis fcu Irratio¬

nale, potcntite libera: contraria

eft

,

qvia non _{poteft non agere}

pofitis

ad

operandum rcqvifitis, nec poteft diver¬

io modo _{agere , ied ad unum}

mo-dum _{operandieft reftrida &}

determi-nara : fic _{ignis in}

adu

&

exercitip

pofitus non poteft non agere, lmo

q-mne _agens

_naturale

,

ad

ultimum,

pojfe

operatur , ut

fornt axioma

vulgare.

Th.

V.

Potcntia Libera dividi _{poteft in} Finkam & _Infinitam:

_hare

_eft

_folius

Dei _{propria, & juxta communem Bhi*}

lofophorum fententiam dividitur in

Abjoliitam

feu Extraordinariam-&

dina-(B) «gg»

dtnariam.

_Kjibfoluta

_Votchtia

duplici-ter _{accipitur, prirno}

ut opponi potcft

ordinariae _{potentise & lic illa eft, qva}

DEus _{agens liberrimum prteter &}

fu-pra natura;ordinera å fe inftitutumope¬

ratur. _{Hac Potentia fecit DEus} tam

in Novo _{qva niVctcriTeftamento}

mul-ta miracula : hujus potentia; _vi&

im-perio natavitferrum z. _{Reg. 6. 6,}

_Ignis

calorem

_depofuft]

_{Dan: 3. 2.5·. S}

_Anttijß*

ma _Vir<go

ρeperit. Luc, 1, 35. Secuncla

acceptio potentia

abjoluta

eft, qva

po-tentiam ordinariam _{complectitur &}

dieftur alias _{Omnipotcntia, qva DEus}

poteft faccre id qved eft poftibilc & nullam contradiäionem involvit. Cer«·

tc de _{Omnipotentia cx ejus obje&o}

Judicium ferendum eft, Obje&um

au-tcm _{Omnipotentia; eft}

_pojjrbile,

_&

ea

quac ficri poftunt. Cum dico DEum

cflc _{Omnipotentem, dico etiam DE¬}

um omnia _{poftibilia faccre poife. Qvid}

jam

_poßibile

_{eft, optime cognofci pot·}

eft ex _{duplici ejus ufu,}

quo aliud

di-citur _{ippciTibiltfecundum quid feucum}

o) m*

pojjtbile

il!uddicimus,quod

rebus

cre-atis _{pofiibiic eft,qvam fignificationcm}

hinc exularc jubcmns,quia DEo

tri-buere nefas _{eft, qvia longe infra}

ejus conditionem pofita eft > quippe

cujus _{potentia omni potentia creata}

longeeft cxcellentior,ficut eflentisefuas

perfe£tione omncs creaturaslonge

fu-per a t*

Abfolute

autem

poffibile

eft id dcmum9quod fieri nullaminvolvit con· tradidsoncm : & quod niillam impli-cat _{contradidionem,illud eft abfolute} poffibile, ficut autem Omnipotentia

DEi eft _{potentiarum perfediftima ;} fic DEus _{qui Omnipotens eft , non}

potcft eife nifi pcrfediftimus. Hoc prins pofito, quod DEus eft agens

per-fediftimum, certe omncm

imperfedio-nem _ab eo _{removere, Philolophi eflc}

conftat _{; ideoqve nec dicere} fuftinebi-mus,qvod DEus eafacere poifit, _qvae

contradidionem _{involvunt,ut mentirij}

injufteagere,feipfum

negare.Qvanquam

humani non eft _{ingenii ubiqve}

deter-minare _{qvaenam contradidionem in»}

vol vant, & DEo fint _{impoffibilia»} Th,'

*8* (ίο) m>

Th.

VI

Ordinaria Potentia _Deicil,quse

feqvimr & obicrvat inilitutum natu¬

ra ordincm:hoc _{modo conilituitDeus,}

ut labor _{improbus omnia vincat,Virgi}

& _{per, alimenta vitam fervemus, per}

Jaborem ditefcamus. Uno tantum

verbo hoc monendnm eile é re du*

ximus,qvod hae duae _potentia in Deo non _{diilingvantur, ut ab ejus eifentia}

fint diverfte» Cum in Deo attributa

ejus ab ipio non _{reipfa diilin£la finr,}

fed _{qvicquid in Deo eil, ipfiflima} e-jus eifentia eil» Diiferunt ergo non

in _{Deo, fed in noilro conceptu &} fe-cundum noflrum _{concipiendi modum,} qvatenus fcilicet potentia divina

com-parari poteft cum diverfis adionibus» Non _{ergo eil diilindlio Kationis ratioi} cinantis feu _{pur^qvse citra}

fundamen-tum ab intelle&u inilituitur , fed ra*

tionis ratiocinatA feu eminent_{is, qvain»}

tclle&us ob fundamentum in rc

pe-titum ad _{diilingvendi munus fe pre¬}

parat,

"WeiiT.

cap, 13, p, 136. Th,

'

<·$·> (ii) «gg»

Th. VII.

, Uitcrius Potcntia dividi iolct å

Metaphyfieis in

Naturalem

&

obedi-tnttalem , Sed dum hane diftinctior

nem _infinuamns, fciendum eft nonhic

accipi Naturale prout opponitur

foten-tia _{liberum antea vidimus; nec pro¬}

ut contradi_ftingvitur

å morali,

fed _ut

naturalis _potcntia

_å

_{ic removet agen#}

tis infiniti influxum, & é.diamctro op¬

ponitur potcntia

obedtentiali,

Eft

ergo Potcntia Naturalis , qva: viribus na¬

tura: inditis _{agit, feu}

_facultas

_poiitiv^.

a natura infita ad _{nliqvem adum per*} fciendum : ut in cibo ad fangvincm.

Cbedientiaiis Potcntia ab obedientias

neccftitatc fic forte dida, qvac ii ad

adum deduci _{debeat, poftulat concur·}

fum feu vircutcm _agentis

fupernatu-ralis : talis _potcntia fuit_{t» aqva} dum

agens fupernaturalis illud in vinum

Convertere vol nit

Joh.

_{i. 9. In}

baculo

Mcfis, qvi ierpentis formam induit»

Exod. _{7. in virga}

_Aaronis,

_ut amyg-dala _{fcrret. Num, 17.}

_δ.

C'2) *§¥

;

Th VIII.

Ncc _{praeterire fuftinemus} diilin-öioncm_potentuin

_XJniverfdem

_&

Par-ticuUrem. XJ_{niverfdem dicimus, qva}

irmltae feu ex cujus vires, & fimul _c#

tiam diverfse _{poiTunt in aßum}

de-duci, ita tamen ut cffefta qvae per

c-am _{produci poifunt, caüfis proximio»}

ribus certam fuam aftus _fpeciem

de-bcant, hoc eft^ potcntia illa

indeter-minate _{agere poteft : hoc rnodo}

po-tcntia Dei eft iniluxus divinus univcr· falis ; quando _{quse cum} caufis

fccun-dis _{concurrit, ad fingulas a&iones}

ali-qvid confert,non ta men certam fpeci¬

em a&ionum determinat & _pradcri·

bit, led univcrfali concurfu omnia di-Tigit : fi dicerem etiam _potentiamx

folis ad _{plurium fpecierum gencratio»}

nem _{concurrere, tanquam potentiam}

univerfalem haud absvero diverterem» Particularem Potentum non aliam efle

dicimus, qvam qva aliqvid per eam

(*t)

Pofllt, fic ut res in actum" produda

ejus _{particulari concuriui fuam}

exi-ftentiam aeeeptum referat : hujuspo¬

tentia; effe&um _{prtebet iguis caloris.}

Th.

_IX«.

Reftat tantum. _{ultima, qvamnos}

quidem movebimus, potentia; divido

in Remotam & _{propinqvam feu}

prexi-mcimr Ilde eil , qva immediatc feu

non intervenierte alio a&u fiuit ali-qvid : fic fernen proxima potentia di-ci _{poteft, dum ex eo vitulus genera¬}

li _poteft

: fic ex farina panis , ex fangviné corpus, lila eft qva aliis

in-tervenientibus & mediate aliud

pro-duci _{poteft, fic in terra}

_eil

_potentia

ut ex ea _{generetur corpus} humanuni

cum _{prius ex terra naicuntur}

grami-na, ex graminibus

å bobus

exceptis

fit tandem caro, caro ab hominibus

devorata,rurfus abit in fubftantiam Sc

augmenrum corporis humani, manen·

tc _{nihilominus eadem materia. No¬}

tetur _{hoc porro, qvod non impediat}

%

qvo minus_{potentia remota}

_dici

_mere·

o 4)

ätür _{poténtia, licet multis} intervenieri-tibus in adum veniat: nam non niii

mediatc cam iieri feu in aftum dedu*

ci _{dieimus, & iic etiam vel eo norm»}

nc _{potentia remota dici merebitur.}

Antcqvam autem å Potentia di«

vertemüs in _{Adum, Potentia Obje¬}

ktiva feie fiftit, _{tanqvam exilii fui ex}

Metaphyficorum receflibus injuriam

vindicatura. _{Origo vero & occafio}

^vexatiiTimae hujus quseftionis^ de

Po-tatio acernma inter 1 nomiitas öc

Scotiftas:~ utrum materia _{prima fit}

cns adu _{per propriam & realem}

'exiftentiam _{perfeda, an vero per for¬}

mte exiftentiam exiftens. llludhi ad-ferere non dubitarunt : hoc vero iIii

defendere conati _{funt; hoc maxime} telo: Γι _{materia qva talis non habet}

formam, materia _{qvatenus materiä}

non habet _{adum$ prius verum eft,}

E, & _{pofterius. Scotiftae refugium}

Th.

X.

(i?) #§»

aliud habere non _{potuerunt hifi Iii}

äiftindione inter _poter/tiam

Cbjcfii-vam & Subjecftvam, _{qvarum illa}

a-dui materia Entitativo 6c _Exiflentiali

oppooitur, hax adni formali

&

for¬ ma : Scilicet Scoti famiiia adum

formalem materia _{abjuravit, adum}

exiftentialem fervavit. Scd de Iiis fatis. vide fi _placct

_{VelthemiiMecaph.}

cap, 9»

Th. XI.

Rationes _{qvK objedivani pöten·}

tiam exulare _{jubent valde firmae}

funr. Nam omnis _{potentia aut eil}

KjittivA aut

PaJfivA.

_Potentiλ

objecti*

va nec eft aitiva nec

_pajfva

_Ergo

_null

_a

talis _{datur, vide Soncin üb« 9.qva;ft,}

X Et _{potentia omnis videtur habe«}

re _{refpedum ad adum, potentia}

Ob-jedivanullum _{refpedum ad adum ha»} bet. _{Ergonulla eftPotentia. Major fic}

probatur, _{quod potentia 6c adus}

_fint

relata, 6c _{poiito relatorum uno}

*82» (l6) *§83»

ίΐ haberet _porentia -

objeBiva

refpe*

£tum ad aduin, tunc vcl produceret adum, & fic efiet a&iva; vel a&u reciperet, & fic efiet Paifiva.

Prce-terea & tertio illud obfervarividetur, qvicqvid prsecife infcut negationem,

nihil eft: _{fotentia objeBiva prtecife}

infert _{negationcm, nam non}

repu-gnantia eft negatio repugnantiae E.

potentia obje&iva nulla eft. His

ra-tionibus _{pene perfvafi eiTemus & tan¬}

dem _{adqvietiki, nifi ab altera parta} rationes vincerent.

Th. XII.

Sed ad _{fingularefpondeamus qua»}

dubium movere _{poftunt; ad primam}

obje&ionem qvod attinet, conclufio

hon refte infertur, cum fic efie

de-beat _{E. fotentia}

_objeBiva

_{non efi rea¬}

liter ex_{ißens &} fic nulla _{vis eft}

ar-gumenti, nam aliud eft ro reale aliud

realiter exiftens. Ad fccimdum

refe-ro _{qvod fotentia}

_{objeBiva réfpe&um}

habeat ad actum entitativwn fen

(«7)

äqualem exiftentiam. Ad tertitim

nego minorem ; fi repugnantia eft ne-gario, certe non repugnantia afiqvid

pofitivum infert,qvippenegationi con·

tradi&orie _{opponitut. Hi-nc unum}

tanrum _{argumentum qvod pro ftabi·}

lienda _{potentia obießiva}

adhiberipof-fet addam» _{qvod dicit non -} repu-gnantiam formaliter> eft pofitivum

qvid, potentia ©bje&iva dicit forma¬

liter non _{repugnantiam.} E* _Majo¬

rem _{prob©:qvod fi repugnantia fitne¬}

gativa, i deo éc non _{repugnantia crit}

pofitiva, qvia contradi&orie oppofitat

differunt ut _{negativum & pofitivum.}

Dicam _{qvod fcntio.4 Creaturse}

äntequam ex nihilo _{produ&ae fucrunty} in Deo _{tanqvam effe&us in virtute}

fiiae caufje _{fuerunt, & habuerc eflb}

fuum _{poffibile, hoc eft, potuerunt}

produci : de hxc _{potentia dicitur}

Obje&iva, _{ßeu non repugnantia} alten-ut _{ßat% Mufteus Gap.}

4» p, 41. Sed _{ad potentiam Obje&ivam tria}

icqvi-cιδ) ä

rcquifita praefupponimus, x» Ut

illiid

c

qvod in Objektiva porentia eflfe di-

ii

eitur citra inteile&us _{operationem non e}

cxiftat.i. Ut nulluni cx _qvo fieri de- _η

bet _{prxextftat fubjc&um. 3. Ut non ρ}

repugnetfieri fcuut poflit produci. Ita c

omnia creata fuerunt in _potcntia

_b

objeäiva. Sic i< modo ergo cre t, aturae ab aeterno in rerum natura ii

non fuerunt. 2. Nulluni ab aeterno ti

exftitit _{fubjeetum f qvod facra pa· c}

ginanos docet] quod fierentrescreatse

ti

ab aeterno _{3» Non repugnavic qvo mi* ri} nus res creatse fieri _{potuerunt per po-}

d

tentiam Dei creatricem. β

Th. XIV.

c

Monet inftituti ratio _{6c propö» ^}

fita _brevitas, ut de Atfu aliquid aga*

mus, Adtus Grsecis dicitur_{Ιντιλίχαώ t,}

6c _{cMtyytiA \ qvarum prima vox qvan«}

u

tum _{quidem mihi}

_confiat

_{latine non}

^

aliter reddi _{poteft, quam per}

_a£tum,li

cet de _{ejus fignificatione tarttum intet} fe_{difienferint) utetiamin rationem}

hii-jusvocis ånonnemineipfe Diabolusvö*

·«» θ9) «Μ

id catus fit* Cicero, ut ejus errorls cum

Ii- infimulat Pet: _{MufacusCap; 9.pag: 80.}

311 eam coutinuatam quandam

operatio-e- nem _{iigmficare voluir, verum ex Arift;}

un paiirm conftare novimus _per a£tum _re¬ ra ctiusdefinirivelie, wqyiiA eandem

iu-:ia bit_{fignificationem. Attus Trunfcenden*}

re tafos nobis eft is, que Ens quod antea

ra in potentia fuiffe dicitur ab _ea abfolvi-io tur,&in adumdeducitur:ficfcriptio

a-ia» ctus_{eft,quia de fado jam jam} fit» _Va¬

rse rias diftindiones Actus nobis

reliqve-ii< runt Philoiophi, _{qnarumprima eile νι¬}

ο- dctux haec, alius feil:

EjfentU

aliusExt» fientu. Attus

_Ejfentis

_{eft ipfa Entis}

.padualis effentia, _{per qvem å nihilofeu}

enribus rationis& _negationibus

contra-diftinguitur,hoc adu iubftantise omnes

& accidentia fuam habent exiftentiam.

' _Actws

ExißentU feu

fubfißentia eft

qvo tanqvam aliqvo fpecialiori modo Ens

n'

ultimato & extra fuas _caufas

produ-DJ1

dum

eft,

ut

hic

honao.

«

Th.

XV»

11- .

, „ '

0f

Actus alius eft

Furus

alius

Ttton

•SS* (20)

furus. lUum _{vocamus, qvi omnem}

potentiam ut fic exeludit, hoc eft

omnetn _{potentiara paflivam, qvia il¬}

la fola eft _{qvgs iniperfe&ionem o·*}

runcm _{importat, ut loqvitur} Mufae-us : & ideo haec _{potcntia remove*}

tur, _{quia hie a&us ΓοΙφ Deo meri#}

to adfcribi merctur , adeoque ah

omni _{imperfe&ione liberandus eft, o«*} mnibus _{philofophis. Pati}

crgo

lm-perfeftionem arguit, agere vero non

ßc _{per fe quidem„ Aöim non Turin}

[Veiflio fecundum _{qvid fic dtctus a«}

ctus, tribuitur _{angelis & ankn^e}

rntio-nali, fed &: _{angelos habere potentiam}

paflivam,<5c _{animam, cuivis patet] eft} qvi potentiam _paflivam non refpuit,

fed cum ea _{conjunctus eft:huncactum}

omnia creata _agnofcnnt.

ΤΗ. XVI.

Jam fucccdit cclebratiflima Actus

diftinftio in Trimum & Secundum ; A*

Bus _{pimus eft cficiatise illa forma»}

fecundum qvam agerepoteft, licet jam

m v*

«κ*

η ξζ actu _{ipfo non opcretnr, animam}

ft rationalem _{tanquam exemplum hujus} 1- actus vix adferre _{fuftineo, ncc igncm} >*' _{qvia ubi ignis eft ibi ctiam calor}

e- _{neceflario ineft}

, fed rifibilitatem in e* _{homine,qvatenusin adum deduci}

pot-i# _{eft. Acim Se}cundm eft _cjufdem

for-b mae ( adus _{prim-i ) operatio, ur nfus.}

> _{Verum ne}

pot entiam cum adu primo

a- _confundamus,

unum _{exemplum earum}

>n _adfcram,

qvo aliquo tanttim modo

di-us _{fcerni pofiunt}

: potentiam habet puer

a«- _{faltandi ; qui ja ni}

artem faltandi didi-·

O' cerat _{probe, actum primum faltationis} nr _{habet, &}

cum jamfalta-t, adum fecun-dum feu _{operationem edit, plura nom}

it* Jubetl

Th

XVII.

A dum Entltdtlvum_{& Formalem}

filentio _{prseterirem nifi ufum fuum in}

"s

Philofophia

haberent infignem, Actus

EntitAtivM eft _{ipfa exiftentia, qva Ens}

ia' _eft

ens non enti contradiiftindum. Sic

111 _de

materia _{prima quseritur in Phyficis,}

tu

(i2)

an aftum aliqvem _per fe habeat ncc

ne t potentiam _{puram eo}

refpeCtu

dici

in _{propatulo eft,qvod}

_{qvaflibet forma*}

recipcre qveat, verum dubium

Γι

fic

o-mni a£tu deftituetur_j'qvod nullam ha¬

bet exiftentiam eft non-ens. Non ens

nullam formam _{recipere poteft, &}

_nul¬

luni formartim iubje&um cile poteih

Habebit idco aåum qvem entitativum dicunt inträ fax eifentise _qvidditatem*

Acfuå Formalücil _qvaelibetforma

refpe-Ctu fui _fubjeCti, ut anima in corpore ,

feientia in intelle&u,

Th. XVIII.

Tandem ad diftin&ionem ACtus

pervenimus,qva difpefciturinSign&tum &Exercitum. In einβgnatofecundum

commune Metaphyiicorum _iententiam

aguntur ea, quae in fuo univerfalii&

fe-cundum fe _{tra&antur, fubftantiali}

o-mnibusiis qvarad eum pertinere viden»

tur. Caufas rerum fic _{explicat Meta.}

phyfica; de virtute Philofophia practi¬

ca, de Syllogifmo Logicat In*#«vero Fxercito,

48* '(ι;)

Éxeräto, tra&antur ca qvre in Partiell«

lari cui illa _{prior res communis ineil,}

adeoqvc tanquam certic a c iinguiari

alicui materias fubftrata funt. Non

a-liter ac de _propoiita

fibi

materia agit

Mathematicus _{de cauiis finon in}

gene-re] Ted in fpecie Ecclipfecs, de

Syllo-gifmo iiio modofibi

relicto Thcologus.

Th

XIX.

Deniqve & ultimo ab Ethicis

qvafi mutuamnr diftin&ionem A&us

in Elicitos & _Imperaios.

_llle

_eft

quem immediate & å fe proxime e*

ducit voluntas 6c _{inipfa tanqvamadus}

emanans in fubjedtoq; permanens iub»

liftat,uta&iovolendi hoc aut illud,qui

in _{ipfa anima oritur}

, terminaturqve* hnperatfu dicitur is,

qvi

ex

decreto

vo· lüntatis ab alia _{potmtia fibi fubftante,}

adeoque mediateproducitur

:fic

abνο· lüntate terminatur_{adpetitus in rem vo*}

lentem & _cognitam*

Cmriidis loco Ad.damisab poterittA & aflu pctitA

Axiomatλ _fequentia,

•i, _{Qvicqvid habet effentiam}habet

Potaw-.

(η)

Ä

2. Potentia attiva non infert mutationen*

ΪΠ agente. SiCWeiiT: ax j. p. 129.

3. Pofle contradiélona non eft infinit«

potentfte.

4.. A poffibili exiftentiae ad poffibile

effen-ti« non valet _{Coiiieqventia. Sic}

homi-nem non eile animai rationale eil poffibile^

fl modo non exiftat, qvia fic_nec animai_nec

rationalis eiiet. Verum nec inde _feqvitur»

qvod hominis eflentia qvee in iilo iubje&ö

coniiftit, poteilmutari, id eil,non féqvitui

poffibileelfeqvod homo non eil animai

ra-tionalék

f. Ab A&upi'hrioadfecundum

valeecoä-feqventiafeil, negativa, iiamii ponatura&us

primus( hoc eil forma )non ftatim ponitui

fecundus (hoc eil ejus operatio.)

<5* Verumab Adiu fecundo ad adtum _pri*

itium Valet _{Confequentia adfirmativa, qvia}

poiito adhi fecundo neceflaiio ponitur pri¬

mus,fcilieet neceffitate_{confeqventiae ieu}

hy-pothctica, ieuquod" primus poiitus eil.

7. Ab eifead pofte, feuqvod idem eil,ab

Adtu adPotentiamvalet _{Confeqventia adfir¬}

mativa,qvia quod eil, poteil elfe, non con¬

tra, _{quod poteil cfle} non ftatim jam eft» Htfcefubfiflo. Ovafctipfi, Senevole Leäort pri

wore_{Tuoexcipt, feil: humanitet; qua praterh, Lü¬}

bens_{praterii, qvia moram Tibi facere longa hujus} materia_{expofittone nolui,fec finedubio}

·5λ' Ρ v. bW. C>·. '-i, -s; G?<^ 6^« <*:«-'-6 ,«*

W V **=Φ®ίί V ,φΨ Φ VJ§? ¥■Φ Φ ΦΦ V

Pereximit

Dn:

_JOHANNES

T R O G Ε L

l,

Fräter & cognate diie&iffime.

SUpervacuum

bus addere,

efi fat

/«o pretio

e

or

verb

a

fatis

iis

re-

fe

commendare

_poffunt

* ignofce tarnen

ad_{ftctm meo > qvt}

_{ab adulationis}

_vitio

longe cfi remotus >

fila candoru

in-g£7zoi

glortari

potefi f

ignofce

etiåm calamo , ^«2

gratulationis

officio

fungi opto. Νdm nen

aliud

patitur

tua

converfatie

jueundißima,

qva a pr

im

Is

armis _{frui mihi contigit. ut nunc}

face-a»?

confangvinitatis

illud

foedus^

_{qvo nos}

junxtt natura. Gratulor _ergo matri _tut

rnatrona

_{honeßiffim't}

_filium

_optimum

jene-JeneÜutii fu<ß

folatium

|

gratulor

ami-cis _{felicem tuum}

_fuceeffum

_{χ gratulor}

TIBI _{ingenii felites fruttw?}

_Uborefqve

indefejjos

: gratulor

ér

tandem mihi a>

mtcum

deßderatijßmum

_,

éytattflmum.

Fale.

Tuns

N* Forfmaaj,

Eidemj.

MUnera

contendis

mulare Minerva

cafke

ca.

:

Pergere

fi

properes,

pra?-mia

_larga

_dabir.

Tereximio

Dn;

JOHANNI

TROGELIO,

Populari

honoratiffimo.

TUrbida

fint

mordia

nobis

quanquam

rerum,

pri-Nec levis ad fuperas

fcanderc

cura

domos :

improbws

&

vigilans

tamen

hsec

Inbar

emniA viniity

Ut do&o _profert

_Ethnica

_lingva

fono,

Prsemia fic operum

conqvirit

qvifque

laborans j

Uvarum cuftos dulcia mufta

bibit.

Pieridum cafto tra&at qvi

pe&ore

facra,

Optatos

frudus

culta

Minerva

da-bit.

Sic TIBI, qui

ftudiis

facrafti

tempo?

ra, clarum,