praxi theoria

1 Ν S S T, SPECIMEN PHiLOSOPHICUM DE

theoria

praxi

dest1tuta, Cujus partem priorem

ceu _{ΤΙξοπάιδευσιν,}

Cum

_{Confenju Ampliff.}

_Facultatls

Philof. in Academia

_Upfalienji,

sub fr&sidio

VIRI Maxime Rev. _atq;

_Amplifjimi,

dn.

ε r i

c

i

alstrin

,

S. S, Theo!. _{DocTORisCeleberrimii}

Log. & Metaph. Prof. Reg. & Ord* Publica bonorumexamini_{modcßefnbmittit}

Alumnus Helmfeldianus,

magnus

_{jag. troilius}

_,

dalekarlus,

Boris ante mertdtem _fehtts,

In Audir. Guft. _{Maj. ad d. 6. Maji} Anni MDCCXXXlI.

S:^

Ri/e

M:tis

SUMMiE FIDEI

VIRO,

Rcgnique

Sveo-Gothici

SENATORI,

lllufimfmo

Excelientisfimoque

Comiti

ac

Domino,

_j

Dn

_JACOBO

₁

CRONSTEDT,

/ M.ICtK'ATI SUMMO. t t Ί r τ it

Olent, qui ex

Magnomm

Vir

o* β

rum nominibus dignitatem _ac

q

praeßantiant lucubrcltiombus

futs Aca-

n

de-demicis conciliare _{gefliimt, folent hi,}

inquam , quo quantoque pavore _celfa

adeant _{limma, profiteri, Profiterer} etjam ego , grejjus ad lares Tu_os,

Illuftriffime Dn. Comes , paranti

mihi idem _{accidere; nifi fummee in} Te incurrerem _{impietatis notam.}

Quemadmodum enim octili ad radios jularescahgant, ita etjam_ego é latibtdis

meis _primum

erumpens, adfplendidis

-Jimum Excellenris Tus _{jubar, per}

fubmijjam, qua Te vel _{maxime pro}

-fequor, venerationem , non pojjumnon

trepidare , pavefcere. riß, quorfum

h<£C ? _{Impietatisnotam timebam,}

injcius

tarnen eam_{ipfernetmihiinuro. Sed}

per Tuampatiaris^YLceWemtä Dn. Co.·

m_{es,fubmijfeoro}

_{qu<efoq;,gratt%,}

uth&c

pudoHJubrufiico, non impietati

adjcri-bantur. Tantus _{quippeTuus, dumin} ψ'ινκ eßent heati parentes, exiftebat

ineos_{favör,ut nunquam}

ριαeorum_jub·

eat animummeum_memoria,

quin etjam

fjmuljiimma cum

_fubmßione

_recordert

quoties

pufio

audirem, certatim _eos,

maximacum laude ac

am, UluftrifTime Domine Comes,

erga fe gratiampradicäre, decantäre. Poft prämaturam ,

prob

dolor!

mor¬

tem eorum, _{/ifiiconnata,} #//07» //2Τε JuJptciunt omnes venerantarqtte,

fowi-, ut fuperßiti

proli,

ahquo

qua/t

baredttatis_{jure, inclientelam Tuarn}

fuccedere

beeret.

Egone

igitnr

ejfem

quam maxime

impius

,

fi

non,

fumma

cumconfidentiajjoc,quicquidefl

fubmts-fiottis ctcgrati animi pignus ,

ad

Ex-ceHenris Tus eram deponerem

?

Excipiasitaque, Excellentisfime Dn.

Comes, humillime oro atque conten¬ do , qua audorem foles , eadem hoc

qualecunque ßoeeimen frontis

jereni-täte.

Qua autem pietas

prohibuit,

quo

minus dubitarem hanc , quantumvis

leviflimam,Tibi,

Excellentiflime Dn.

Comes, conjecrare opellam,

eadem,

ßfe Tua 772 _{poßerumgratia, me quam}

certißimum ejje jubet. Quapropter

nihil_{antiquiusynihiljueundius}

_{mihi erit9}

quam ad Deum Ο. Μ. properenni

Tua

mcolumitaie _{calidißima fundere vota.}

Sic habebit_{Regnum Sveo-Gothicum}

quam diutijjime Senatorem, dequo

fibi

gratuletur,

optimum: IiluftriiHma Tua Familia decus jblendidijjimum: mihimet etjam, interchentes Tuos

bu-millimo> Ä^MiEcenacem Summum,

£«/ _{fpes me<2}

commendatißimae funt,

femper non mediocri cum

fiducia

con-fugere

licebit

Illuftrisiimse Excellentiae

Tu#

clienti a c cultori dcvetifllmo Magno _Troilio.

Si/E R:#

M:TIS

MAGN/E FIDEI _VIRO,

GENERALIS Locum _tenenti, Et . CHIL1ARCH/E Legionis ReiTormenraria?, Perillußri acGeneroß(fimo Baroni ac Domino,

dn

carolo

CRONSTEDT,

MAL CΕΝΑ ΤI MAGNO.

Π

_\^ßUam

_{pietatem^quamque}

conßäen-tiam _{exigit a mefingularis illa}

Fratris Tui,lliuftriffimi Comitis^

Se-S:£

R:£

M.'Tis

MAGNiE FIDEI VIRO,

S. S. Thcol. DOCTORI, Dice-cefeos Arofienfis EPISCOPO, V.

Coniiftorii PR^SIDI, _Regiique

i-bidem _{Gymnaiii Scholarumque■}

EPHORO, Rever_endtffimo Patri ac Domino,

Dn. N1COLAO

BARCHIO,

M/ECEN4 TI MAGNO. ΤΓ

fl Am diu chtinet inter artium libe·

§1

ralium cultores , ut, β qine

Jpe-umim edendaßnt, iL·,_qui

_beneficiis

Senatoris _{Regni , erga paternam} domum _{gratia, eandern , devoti/fima}

panter ac gratijjima mente,

fateor,

minori _{fihi vindicant jure}

innu-illa, qu<e a Te, Perilluftris

åfque

Generofiilime Dn. Baro, in me _meosqueprofeda fint

beneficia.

Ce*

tera _{omnia, fint enim tot, ut vix ac} ne vix quidem _Os enarrandis

fifficiam,

ut _{pioinvolvam filentio; millam Jane}

profiteor deleturam eßeoblivionem,qua

teneritate, cum beatus Parens mens

e vita excederet,

_{luduofie domui}

_ejus

Tumet _{ipfe, inter tonitrua licet ac} fulgura armorum conflitutus, unacum Tuis _{omnibus, adbiberescon/olatio}

-ηem. Pro tantis _{itaquebeneficiis,qvum} vadus

_fm

_{occafionem, publice agendi}

gråtes , wgratijfimusfaneeffem,

fin-,

termitteremeam , gratiasque Tibi,

Perilluftris _{atqueGenerofiflime Dn.}

Baro, non haberem humiUimas.

Of-fero itaque Tibi hasce ingenii

mei

primitias, ceupignusgratijfimi

animi,

contendens_{jummacumhumilitateatque} reveremia , digneris, Perilluftris at¬

que Generoiiffime Dn. Baro,

folita

Tua

tos örnarunt, dent atquedieenl Pa¬

troms. Ouodβ cui _unquam

clienti

α

Patrono

_presflita

_fiunt

beneficiå

_>

_fane

Tua in me exfliterunt, Re

verendis-fime Pater, maxima, innumera.

Et-emm a _primo

inde

_{tempore, quo} me

dignatus es

ßudiis

ac

moribus Filii T

ui

Optimipr<eficere, tanta

fuit Tua

gra-tia, tantaque Tua erga me

liberahtas

ac munificentia, _{ut, ß//}

majori

henevolentia_filiumpojjit

_ampleäi,

_tai

facile

dtxerim.

Accipe

igitur,

Reve-rendiilime Pater^ ferenafronte

hoc

qualecunque

Jpecimen♦

£* Tua

gßi-tfe» auåoritate _confcriptum

eß,

/ft/,

quod

dolendum

, zzo/z iß

elaboratum

jolertia, ut

illud Tibi

offerre

fußine-rem, zzi// fumma Tua

facilitas

certo

certius

_polliceretur

_{, /cri, ut}

_magis

ad

Offerentis

animum

, quam

opelL·

ex't-litatem _reffnceres.

_Refpicias

_pro ea-dem Tua _facilitate

_{benignijßme,}

ite-humilhmus oro _atque

contendo,

quem

Tibi

confecro

ingenii

fcetum

,

ß Tuo nomine , innumeris in

Ec-cleßam

Chrifti meritis

celebratißtmo,

decus acornamentumßbi promittit_ma¬

Tua easäem _{adjpicere gratia, meque}

Tibi quam

_{commendatijjimum}

habere.

Quod _{impetruturum mefore,}

certius _{pollicetur Tua erga me} nun-quamfatispradicanda

bonitas; dubitct.

de eo _{prohibet pietas rnea.}

F/u&f _diuvigeas, Periilu-ftris Generofiffime Dn. _Baro,

inpr<efidium

ac dentisRet Tormentaria

Svecia, tf/z par habeant extern

gentes , «/ii: vivas per

longam annorumferiem incolumis at·

que falvus , in Generoiiffimas

Fa-milia? Tua?_{fulcrum longemaximum!}

ßc enim feimma mihi continget

felici-tas, ut quam

diutisßme

audtam

Perilluftris _atque

_{Generofisfimü}

Nominis Tui

Cultor& clicns htimillitftus

ximum. Etenimhoc_{ipfo cumulus Tuo} trga me favori additur fion minimus5 atque mihi telam, quam exorfusjumy ulterius _{pertexendi animus. Hoc in}

me _{recipio, tbeoriam, quam,} de Te

ad eineres _usque colendo,

ficiis Tuis gratiffma mente

agnofeen-dis, habeo , nullo unquam tempore

fua

deflitutam fore praxi. ceteray

o-mecum ciänm_putabo,

fiy

Re-verendiflime _Pater,tanto

javoriper-petuitatem

addere dignms.

Id

quod

humillime cont_{endo, quipro Tua} per-enni _{incolumitate,} Tuorum

ö/w/i-«wfolamen_{optimum , />/#//£} immortale

Dicecejeos Arofienfis decus ac

preeßdi-ww firmißimum, _{Deum Ο Μ.}

inde-feflts objecro preetbus,

femper

ob-Jecrabo

Reverendisfimi Hominis Tui

Cultor 2c cliens humilltmus Magnits Thoiliüs.

Admod.

_{Pr&cldvisßina}

Rev, a VIRO,

Mag.

_O

_L

_{i O}

TROILIO,

Schedvieniium in Dalekarlia PASTORIac PRiEPOSITO

longe

dignisfimo,

Patruo atatem colendo;

Tiu

t Patrue, dicdYYi _dYi Pa¬

ter,

hafce

-pdgellas

do, die

_o,

de-dico

Praeclariilimo Nomini Tuo

obfequiit & femplteyna reveren*

tia _{obftrittiflimM}

MONSIEVR,.

T A

_{perfeöion de}

_Dieu

_Te

_montre ^ _{non ieulement dans fes}

qua-lités, _{qui font}

_admirables

&

trop

difficiles, pour la

foibleiTe

de

l'e-fprit humain

acomprendre, mais

ce n'eft _pas aiTés; les hommes _en

montrent un exemple _tout clair,

en poiTedant _{non pas} feulement _un

corps, mais

aufli

une ame, qui

f^aic juger de touc, & connoit Γι les chofes font bonnes ou mau-vaifes ; _{apres ce} jugement

1'hom-me commence å refoudre , & par

confequent å agir.

On

ne mes

pas en doute ii notre

Theorie eft

bonne,mais pourtant nous voyons

aufli, que nous

voulons toujours

nous _y oppofer;

cela

vient fans

doute de la volonté, qui ne veuc que le

mal.

Mais

qu'eft il

neces-faire _{d'expliqüer touc cela; Vous} le montréSjMonfieur, aujourd'hui

Γι claireqient, que cela eft fuperfiu» Mais

Mais _{pardonnés moi, Moniieur,} s'il _{Vous'plait, que j'entreprends} de Vous en felicirer _{, etant}

trop foible _{pour faire Vorre eloge, Vo·}

tre _{eruption, donc Vous donnés}

f

par Vorre traité une _{preuve fi}

excellente, me defend de le faire. Je fuis donc _{obligé de coupercourt} en Vous fouhaitant toutes _{Ies pro.}

rperltés,qui repondentåVos grands

merites. Merrés _{moi, s'il Vous}

plait, au nombre de ceux, _{qui ont} la _{plus grande raifon de} Vousfou-haiter toutes fortes de _felicirés, & n'oubIiés _{pointcelui, qui}

a Γ

hon-neur _d'etre,

MONSIEUR,

Vδtre tres humbte ferviteur Laurent Barch.λ

2^iS*'Äi» Ö0Ö0Ö00ÖÖOO0OÖO *************** ************** Coooocooooooooo «Äsf 2. 2K

_£

§.

L

1 Mnem

dem in actione

con-ßfterea)i

quamvis,

quod dolendum,ab eadem _{fepe fiaL_»}

intermiiliö, adeo crediderim evi·

dum eile , ut anxia non egeat^

demonftratione. Sive enim cum

Thümmigio

b) vircurem

definive-ris _per

_habit

_{am aßionesfuas legi na*}

turah

_{conformiter dirigendi,}

_{five cum}

Buddeoi)

vocaveris eatn,

JtudiumJe

& aßiones _{fuas ad voluntatem} Nu-minis _{componendt; id, quod cupio,}

&fficitur> quodque omnis virturis

laus In a&ione confiftat. _Requi

rit _{quippe utraque allata}

_definitio,

I

ut a&iones tuas ad certam _aüquam

dirigas componasque normanx-.

Variat, _{equidem fateor,} norma-j

hasc, Γι nomen ac verba refpicias, pro diverfa

au&orum do&rinam-*

moralem tra&andi ratione; fi

au-tem accuratiori, quod

ajunt,

lan-ce rem _perpenderis, haud

difficul-ter _{invenies, Thümmigium seque}

ac Buddeum _{pro ultima optima-,}

que regula voluntatem Dei habere. Etenim evincit _{Thümmigius d),} Deum velie , ut fecundum legem, ;

quam vocat naturalem, vivamus, adeoque qui hanc, legem in vita-·

fua obfervat, eum ad voluntatem

S.Numinis aétiones _fuas

compone-re. Quod itaque voluntas Divina

iit _{regula ac norma virtutis,}

_illud

vi

_apertiffimse

_{confequentis inter} laudatos auäores convenit. Con-venit vero verbis clariflimis,

quod,

ad hanc _{regulam agendo,}

a) de. de _{Offic. L} i. c. 6. b) §.49.

hfl. PhiL Prafi. Univ. c) cap. 4. §.

51. Elemen, PhiL Prafi. d) §. §. 30,

3ϊ 9 l. c.

§. II,

Quemadmodum autem pateris^

cum _{aliquid, quod antea non erat,}

in te _{jam fit atque exiftit, id vero,}

unde _{infelligis cur ita fit, penes}

a-liquid extra te pofitum eile

inve-nis: verbi _gratia , dum oculi ex

ra-diis folaribus dolore _{afficiuncun_»,}

non immerito _quereris fulgentifli-mam folis lucem oculis tuis mole· ftiam creare 5 adeo ut penes te.»,

quando pateris, fit reeeptio vel re-tentio _{alicujiis rei, uti iEpinus a)}

definit _{paffionem 5 ita e contrario}

dg/s, dum in temetipfo reperis id, unde _{perfpicere queas, cur aliquid} fit _{atque exiftat, Sic rogatus, cur} ad _{templum ambules, refpondebis,} quia ita volo; Ii autem _{quarfi verit}

quis adhuc, cur id velis, fine du¬

bio hoc dabis _{refpoufum : quia-·}

4 mom

judico id fieri

debere.

Bene

fta-que fe

habet

definitio

aöionis

mo¬

ralis* qua

dicütic

philofophi,

eam eile, quöt

pr<zlucente

mtelletiu

ac

de*

cerftente vohmtate _jitjcipitur.

_Ha

_c

eteilim indicant, praelucentiam*·

(detuf venia

verbö) inteile<ftus

ac

decretum voluntatis id eile, unde

intelligis,

cur

aliquid

fit

atque

exi-ftat, ficuti

etjam

tu in ailaco ex-emplo rationem, cur

templum vi·

fifares, ex intelle&u & voluntate-·

petebas.

Eft

itaque

intelle&us

pa*

riter ac voluntas principium

a&io-nis _{moralis, inque illius}

cognirio-ne ac

hujus

libertate imputationiS

fundamentum omne qu£rendum_*

Hane

_itac$

_in

_allato

_dnfto

_($

_{i) in*}

tendit Cicero aétionem i fine qua

fruftra omnino virtutis laudem-»

qu&fiveris»

Eam

autem,

Γι

intel-leélus folida veri boni _Cognitionen

imbüatur * ut voluntas in eodern

ampledendo

ac

äppetendo

non

hal*

lucinetuf, obrinebis.

κ * m ί

ί. III.

Quum vero omnis

praxis,

quod

infra _{patebit ($♦}

_{9.) fic}

_aftio

_hu¬

mana, qua? femper

fibi

pr^ceden-tem habet _cognitionem,

cuieun-dem ac theoria tribuo fignificatum;

titulusdiffertationis,ne

logomachia-rum mater _ambiguitas abortus

no-b?s _{progignat, incra}

_juftos

defini-tionis limites coercendus eft.

Ita-que, quemadmodum

cognofcimus

id, _quod

_nobis,

_{ubi piacuerit,}

re-pnefentare valemus,ita

theoriam

feu

cognitionem non immerjto foten-tiam_{fett facultatem}

_aliquid,

_ad

_quam' cunque

occaßonem

,

&

quando

opus

eß,

repräfentandi vocaveris»

Non

eft,

_quod

«egre

feras,

definire

me

cognitionem per

potentiam»

quaii

negarem, nos

quidquam

a&U

co-gnofcere. Eft enim mens

huma¬

na finitum

_quid,

_{ut non}

_valeat

ft-bi omnia fimul & femel

reprsefen-tare _{, fed per}

fucceflionem

proce¬

dat neceile eih Sic Geometra?

gni-6 _{K o Μ}

gnitlonemGeometriasnemo

abjudi-caverit,quamquam iibi

demonßra-tionem omnium theorem3tuni_,

non fimul & fe mel _{repraefentet, Ted}

dixeris, eum ejus _fcienti# cogni-tionem cenere , fi,

quando

opus

fuerit, _hujus vel illius

theorema-tis demonftrationem fibi reprasfen-tare _{quear. Sic Theologus audit,}

qui articulos fidei & didba

Scriptu-rae S· _{quibus probantur, licet non} femper , tarnen ubi _opus fuerit _,

fibi _{reprasfentare poteft. A<ftu} qui-dem ac re _{ipfa eft ei potentia}

re-pr^fentandi fibi articulos fidei, li¬

cet non _{femper id faciat. Quando}

igitur cognitionem vel theoriam

potentiam eile dico, tantum innuo, quod fit poflibile , quodque non-·

involvat _{contradiétionem, hane vel} illam _{rem, ad quamcunque} occa-fionem, & _quando opus eft, fibi

repraeientare. _Refpiciasvelim vul¬

garem loquendi ufum,

® _{Hl 7}

gloriatur,

fe Logicam

artificialem.#

callere , tu aucem certus es , eum

difciplinam

illam

non

didiciile,

vix

verbis _{ejus fidem}

_{habebis, quia-·}

impoilibile tibi

videtur,

Logicam

caliere, eam vero non

didiciflej.

Ε contrario, fi tibi conftet, eum

hac fcientia olim inftitutum

fuifTe

,

fidem illi non detraxeris, quia non

impingere

videtur,

cognofcere

id,

quod quis

didicerit,

etjamfi

jam

hoc _{ipio momento}

_do&rinam

Lo-gices

fibi

non

repraefentet»

S- IV.

Nec offendat te vocabulum

il-!ud _{reprasfentare. In}

_vulgus

quip-pe notum

eft

,

quicquid

cognofci-mus , illud fub

idea

nos

cognofce¬

re» Definitur autem idea per re·

prßfentationem

rei

in

mente.

Sic

ad

vocabulum _trianguli

obverfatun*

menti tux _figura

tribus lineis

ter-minata. Ad vocabulum virtutis obverfatur tibi ftudium aftiones

t? m 9 Μ

fuasadvoluntatemS. Numiniscom«

ponendi,

Ideoque conrendis, te

co-gtioicere, quid fit triangulum, quid fie vinns , auia potes _utramque.»

rem , quando placuerit, tibi

re-pr«fentare ; fm minus, _ipfemet

abnegas tibi Cognitionen! rerum

i-itarum,

V,

Hinc confundere _{me, tibi non} perivadeas velim, _{Cognitionen^»}

cum _{ipfo intelleétu, Fateor}

equi-dem, intelieåum _{vulgo per facul·} tatem _{definiri, nihilo tarnen mi¬}

nus a _{cognitione aptime d'ftingui.}

Intelle^us eft facultas ariime

ratio-nalts rem _{percipiendi & dijudicandi,}

prouti veteres eum definiunt.

Cer-tum autem manet ac fixum,

Intel-le&um eiTe facultatem anirn« hu¬

man« _naturalem;

cognitionem

ve-ro, v, _g. trianguli, _{virtutis & id} genus aborum, aliunde _profe#am

labor _{quotidianus fatis fuperque te·} ftatur. Differunt

_denique

_u,t

SS o Μ 9

je&um Sc adjun&um, Eft _quippe intelle&us, qui id ex eiTentia fua_*

habet, ut

poflit

_{aliquid fibi} re-pnefentare; quod vero certam a·

liquam rem, quando libuerit, v. g.

furtum , homicidium , fibi

repras-fentet, id habet ex _cognitione

fu-peraddita, qu« in intelle<ftu refidet. Convenic ha?c mea afTertio ufui lo-quendi, Theologis ac

_Philofophis

non _{minus, quam vulgo familiari.}

Quoties enim in haec non

erum-punt homines verba: certe, il hoc

I non comprehendere potes,

intel-leftum non habes? _{Etcuinam haec}

de _{fegni acnegligenti ftudiofo} in-audita funt:

_förf

_{tand fattas honom}

intet, _{allenaß han} wille lära

_något

? Diftinguuncur heic τq comprehen¬

dere & _{lära, vocabula, quae} cogni-tionem _{profe&o important, tan*} quam _{acquifitum quid} , ab in·

telle<ftu, ceu _{potentia naturali,} cui _{fuperaddi poflunt. Sic}

diftin-guunt

Theologi

ab intelleftu

I© _{sH Ο ^}

élam illam , quae intelle&ui

homf-nis _{integri inerat, επίγνωσιν, quam} poffc lapfum ,

proh dolor!

abeiTe-»

querimur omnes.

Suam

denique

rationem re&am _diftinguunt

_etjam

Philofophi ab intelle&u. Hunc

er-rare

pofTe

contendunt, illam

_vero non _{, quum fit verum}

hujus de-·

rebus, uti funt, judicium. Quin

autem judicium _cognitio fit, _prius negare non poteris , quam

deßni-tionem _{cognitionis (§. 3.) allatam}

deftruxeris. Eil enim _judicium

u-nius idea? de altera Γιve affirmatio 1

five _{negatio; nos vero omnia}

_fub

ideis _{cognofcimus (§. 4.). Sic} judicas quando dicis: virtuseil

bo¬

na. Affirmas _quippe ideam

boni-tatis de idea _{virtutis, vel quod U} dem _{eft, ideam bonitatis conjun*} gis idea; virtutis. Nec minus

ju¬

dicas _{quando dicis: Titius} non

eft

bonus_{vir, feparasenim heic}

_ideam

boni viri ab idea Titii. Nec infi* ciabitur _{quisquam* tale}

_judicium«#

eile _{acqüifitum quid ac intelleftut}

fuperaddicum, nifi demonftraveritf talia _{judicia , fine labore, ex ipfa} eilentia anima? _{determinari atque}

profluere.

VI.

Neminem _{jam non videre}

cre-diderim , quum cognitio ab ideis

dependeat ($. 4.), eam pro harum ratione & _{qualitate variare &} dif-ferre. Habes _{igitur rei cujusdam} claram vel clariorem _{Cognitionen·?,} prouti idese clara? vel clariores funt; confufam vero vel confufiorem ,

prouti ideae confufe funt vel con-fufiores. Hinc _{oppido conftat,quam} dlfficile _fit, ne dicam impoifibile,

folidam fibi _{acquirereCognitionen),}

quamdiu idese confuiiores fint at¬

que obfcura?. Eft enim cognitio tum demum folida, _{cum ex}

mdubi-tatis _{pr'mcipiü, per legitimum confe»}

quentiarum nexum, rem ita fefe

ha¬

bere, prout venditaveris illam, de*

wonftrare potes. Nexum

quen-ι» _{ι β a}

quentiarum legitimum vix ac ne »

vix _{quidem inveneris, nifi ex}

cla-ritate idearum certior fa&us ils,

quid de re affirmandum vel

ne-gandum fit, quidque res inter fe

commune habeant. Unde haud

difficulter concludere _{licet, quam} lubrico ea _{cognitio nitatur}

funda-mento, _{quae foliditate hac defti»}

tuitur; quamque ideo alii inteo

Philofophos hiftoricam , alii vul¬

garem vocaöt. Ηaec _quippe

_nihil

aliud _{eil, quam nuda repraefentatio}

eorum _{, qu£ ab aliorum dtdis,}

_vel

ipfa experientia edofti fumus; adeo

ut non immerito _{dixeris,eum tan·} tummodo _{vulgarem habere cogni·} tionem , qui expertus novit folem

mane oriri , vespere autem occl·

dere , quum ex certis principiis,

cur id ita _{fiat neceile fit, probare} non _{valeac. Sic} non dubitas ei

folummodo hiftoricam de virtute exercenda tribuere _cognitionem,

m · R Ii

parenfibus

vel

erjam informatore

audivide illam

_{propofitionem,}

nul-loautem modo demonftrare poceft,

tur virtus fit exercenda.

$.

VII.

Hsec autem _cognitio,

quantum-Vis hiftorica , ii eidem accedat-*

perivailo, quid quantumque

uti-iiratis adferat vitas communi, ne¬

mo _{ignorac, qui}

_experientia

edo-Äus novit, mulros utilitacem

rei-publica? inilgniter promoventes, in

fa&is fuis_{atque operibuseam}

_fequi;

quamque paucis proprer

impedi-menca vix _unquam

_effugienda

_da¬

tum _{fit, verane an falfa,}

bonane

fintanmala, _qua? afTeranc, _quasque

agant, rimari fatis atque

perpen-dere. Paucis quippé

conceffum

efl

,

dicit Pufendorfius a)9 verum caus-Jäs cognofcere.

Etenim

außoritate

parentum pariter ac

informatorurtt

latentes, facile inducimur ad cre-dendum, nos de bonitate & veri«

täte rei _{cujusdam quam roaxlme} efie convi&os , adeo ut Tibi noti^

certior _{videatur, qui} eam demon-ftrare valet, quam qui tantummo« do _{opinionem de iila fovet.}

Ob-tinet fere idem hac in re, ac lub»

inde inter Geometras Praöicos. Hi iibi videntur convi&i de verita*

te fa&orum fuorum _{, quia fciunt} fe fecutos fuiile _magiftrum, quo nulli dubitant, quin omnia-»

vera _{fibimetipiis propinaverit. Eo·}

que certiores redduntur; quo

iae-pius

idem

faciunt. Ita etjam a non

paucis ♦ quibus educatio commiila

eft, inculcantur _{pra?cepta, five}

_ad

vitae _{honeftatem, five ad alias res}

fpe&enc, ut _{ipfa propofitio}

com-prehendatur,

ratioautem, cur,

quod

proponitur, verum fit, iaepius o· mittatur. _{Itaque quum quivis,}

_vei

ex naturali _{rofyij, vel ex aliqua}

ali-unde _{profefta virtutisac prudentiar} opinione, fidem habeat

_parentibus

& informatoribus _{plerumque ,}

_de

veri-(

m

°

*

veritate aiTertorum non dubitat A

via ii _{deflexerit, quum iterurm,,} quse antea prsecepta funt,

propo-nantur, ex coiifvetudine per cre· bram illam _repetitionem

_indu&a,

eadem, nifi omnino refra&arius iir, ample&itur , fequitur.

Nolim

ta¬

rnen hoc a me _arroganter diftum

eiie , quum fupra iatis innuerim ,

ex _{ejusmodi cognitione ufum non}

fpernendum capere Rempublicam. Eft enim _{infantilis illa a^tas >}

pro-pierimbecilliratemjudicii, ita com-parata , ut cogantur educatores ,

hoc _{modo, fenilm bonis} a&ioni-bus, ad vitae honeftatem conducen«

tibus, nos adfvefacere. Kinc quam

male coniulanc innocenti infantise,

demonftrationi adhuc inimica?,qua-que injuria

afficiant

Rempublicam,

ab infantum adoleicente ac virili

getate aiiquando

fuffulciendam,

_qui non bonis exemplis _prascepta fua

ßabiliant, neminem _niiiignoret,

quanta fiteorum visatque

efficacia,

fugere poteft. Quantum autem illi conferant ad fuam _iuorumque

felicitatem, immo totius

Reipubli-cae, _{qui pr^ceptis fuis aliquid ro¬}

boris _{atque ponderis ex optimis} concilient _{exemplis, dici vix pot¬} eft. _{Quamquam optandum eflet}

,

ut, in quantum fieri _poiTet, pras-ceptis adderentur rationes.

Cre-reit, _{equidem fateor, indies} exem¬

plis fuffulta perfvafio, ut non

pau-cos _{videas, ejus tenaciifimos vera}

bonaque

fe<ftari & operari. Ta¬

rnen _{negari non poteft, quin}

faci-lius in devia _{abripiamur> iimus}

licet de re valde _perfvafi,

quam ii

afferta noftra _{probatione firmare}

pollimus. Id quod in parte pofte-riori _{hujus diiTertatiunculse}

evin-cere _conabor.

a) L !♦ c.i.

§.

_5. de

Offic. /λ &

_c.

Vlil.

Hisce _pro

_modulo

_ingen»

_de

tbeoria _{praelibatis, ad alterius} vo-

cabu-8 ° 8 *? cabuli,nimirum_Praxeos,

explicatio-nem me _{accingo. Eft autem}

mihi

Praxis nihil aliud , quam applicatio

theoritx

_{ad(Rectalescafis.}

_Sic

e.g.archi-te&us,cum in zedificio _aliquo

con-ftruendo _{occupacus, ad} archite&u-rse _{regulas rem}

perfequitur, ad

fpecialem _{applicat cafum} , quam-j

fibi _{exlibris vel viva manuduftio*}

ne _acquifivic

cognitionem. Nec

minori _{jure cenfetur, qui}

ex

Me-taphyfica _{didicit principium}

co-gnofcendi id _{ejje, unde rei cognitio} dependet, atque exinde

comraon-ftrat _{Scripturam S. efTe} Theolo-giae revelatas_principium cognoicen-di, theoriam ad _{fpecialem caium} applicuifTe. Sic dicitur _{etjam mi¬}

hi , qui ex do&rina, _{quam vocant,}

inorum edcxftus _{eft, quodnon}

de-heat, quas amicüs fub fide filentii

ei _{concredidit, prodere}

, hane the¬

oriam ad _{fpecialem cafum}

applica-re , Γι occaiione verba _amici

pu-blicandi _{data, ea taceat ac fido}

involvat _{pe&ore. Sin autem}

_fibi

temperare non

potuerit,

quin

ea-dem deblateret, theoria illius hoc

in

_{pun&o deilituitur praxi.}

i IX.

Conferas _{jam velim, qua?}

_($.8·)

de _{praxi cum iis, qux}

_(§.

_2.)

_de

actione humanadi&a funt, & haud

difficulter invenies, praxin

quam-cunque eile aétionem

moralera-»,

ex _{qua ad Dei} voluntatem

confe-£ta, virtutis laudem coniequéris. Prasiupponit quippe praxis, fecun·

dum allatam definidonem,

cogni-tionem , qua? orrinino eft

praelu-cenda _{intelle&us, exigit}

_etjam

de-cretum _{voluntatis, quum fine}

Illö

applicatio fieri nequear. Denotat

itaque ticuius difTertationis

nihil

a-liud in _{genere, quam cognitionem,} quae applicatione

ad

fpeciales

cafus,

in vita communi occurrentes, pri-vatur; in _{fpecie vero, quum a}me

nunc extendatur ad Philofophiam

Mora-Moralem , fatis fuperque innuit«»

difputare me de _{cognitione, quam}

de moribus ac _virtutibus

exercen-dis _{habemus , eam vero in} a&io-nibus noftris non _iequimur,

quan-do occafio fefe virtutem exercen-di _{offert. Sic dicimus, furem«»}

cognitionem habere de furto non

comrnittendo, nihilo tamen _minus,

occafione furandi data _{, fpreta hac} cognitione, facinus _perpetrare , li¬

cet, _{per ipiam occallonem furandi,}

occafio_{etjam ipfi offerratur ad} fpe-cialem cafum _{applicandi theoriam,}

iimul ac _{virtutem exercendi, Su·}

mus etenim nos _homunciones,

quod dolendum, ita _{comparati, ut}

f^cilius ad _{praxin, data Opportuni¬}

täten _{cognitioqem, quam nobis}

in-ilillarunt

_diiciplinae

_Theoreticae,

quam qua nos _{imbuunt quotidie«»} PraétiCce, deducamus. Teftatur hoc idem _{experientia quotidiana.} Audies _quippe

_{homines,&quidem}

non _{paucos, multa prasclare fatis}

ac eleganter

de

vircutibus

difTerere,1

vitia condernnare ac ab iis

abhor-rentiam non vulgarem

conteftarf.

Videbis nihilo minus eosdem variOj

ne dicam omni, fcelerum generi

fefe _mancipare,

_nullumque

_tam,*

grande tamque

nefandum

efTe

ila·

gitium, in

quod

non

pra?cipites,

li¬

cet id occulte fubinde fiat,

incur-rant, irruant.

§. X.

Videor forte cuidam _fpiritus jufto majores

mihi fumere,

quod

iheorlß & _{praxi alios, quam}

_vulgo

folent _principes

_{philofophorum}

_ve¬ terum iis attribuere, aifignaverim terminos. Diftinxerunt quippe-»

veteres inter _cognitionem

theore-ticam & _{praéticam ; illam}

_ad

_res neceiTarias _{reftringendo,}

_quafi

ad

nullam _{praxin tenderet,}

_eflecque

fua natura non operabilis ,

quem-admodum Georgius Mejerus

si β SÜ 11

Rotenbeccioin diiT. de divifione fei· entiarum in theoreticas & pra&i-cas. _{Hujus obje&um fecerunt,}

E-thicam, Politicam, Oeconomicam,

qua? hominem bonis moribus in-ftituerent. Pra&icum _{quippe illis}

plerumque dicebatur , non quod

intrinfece & formaliter erat _{ipfa_*}

praxis feu operatio, fed quod eam ut finem _{reipiciebat. Unde}

diftin-guebantur diieiplinae theoreticae Sc pra&icas ratione finis. Illarum e-rat _{cognitio , harum vero opera¬} tio _{a). Verumenimvero,} quem-admodum auftor citatas difTertatio-nis _{oftendit, omnes difeipünas, fi}

non immediate, faltem mediate,

ad _{praxin tendere ; ita}

_etjam,

ve*-nia veterum philofophorum , iru*

definienda theoria Sc _praxi, ali-qua ex parte ab iis difeedere liceat.

Ne vero omnino immorigerus

ve-nerandse veterum au&oritati tibi

videar, legas quseio qu« Celeberr. Muteus loco citato dick : _verum,

Β 9 inquitj

#·

inquit , Latim voce α Gratis wutua*

ta, _{prαχin dicunt} omnem _operationem, quam dirigitpravla intelletiuscogmtio. Tandem ut taceam audariratenL» tanti _{viri, ad quotidianum} loquen-di ufum attendas velim. Nonne dicimus de Do&ore _{Medico, qui}

^grotos felici cum fucceilu fanat,

ac Chirurgo, _qui

amputando

_&

%

fecando , rite officio fuo fungitur,

quod in praxi felix fit; SveticeL-.: Han ar en _{god pratiicus : han pra·}

dkerar wal ? _{Quod hi}

cognitio-nem fuam ad _{fpeciales cafus}

appli-cent, adeo in _{aprico eft, ut} fto-machum tibi moverem , ii illud

demonftrare conarer.

. a) vid.

Muß

Inß. Met, c. 25·

$·3°·

$.

XL

Quum igitur vi eorum, qua?

(5-5·8, 9 ) di&afunt, praxis omnis

cognitione nitatur, cognitio autem

in Moralibus circa bonum &

ma-lum _{verfetur, iitque3 ex}

_communi

Μ @ SÄ i?

fere

_{philofophorum}

_fententia,

_idem

efjam experientia

2pprobante, ejus

indolis _{atque efficacize} , ut

volun-tatem in illius _{appetitionem &}

hu-jus averfationem inclinet atque.·

moveat; primummihi

indagandum

eft , poflitne dari in

homine

ejus-modi _{cognitio fine}

_praxi?

_Vel

_an involvat contradi&ionem,

cogni-tionem boni & mali habere ,

ni-hilo tamen minus illud _fpernere ,

ad hoc vero feie detertninare?

De-inde _inquirendum

_eil

_in

_qualita*

tem & naturam hujus cognitionis:

verane (it an falfa ? Perfe&ane 8c

completa, an

imperfecta

&

incom-pleta ?

$.

Xit

Quod ad primum attinet,

prin-cipio attendendum duco

ad

πολυ-ΤξύλληΊον

illud: ignoti

nulla

cupido

,

quod non minus

experientia

pro¬

bat, quam veritatem

illius

agno·

fcunt viri Celeberrimi. Uti Bud*

deus_{:a), Si enim}

_homo,

_{inquit, ψ'}

fciat qu<2

bona,

quaeve

mala

finty

quo·

*4 K ® Η

tnodo aut bona _{appetet, mala fu¬}

gtet? atque Schomerus£), qui ver-bis non obfcuris _{indicat, quod}

voluntatis aftum _{pr^cedere debeat}

cognitio intelle&us, Quid? quod

nec _{ii, qui maleianam de}

eraen-datione anima? non verentur

fove-re _{fententiam, in univerfum}

ne-gant, cognitionem ineiTe

inteile-<äui,

antequam voluntas

emenda-tur _{c), Agnoscamus quippe opor¬}

tet cum Pufendorf. _{d)fapientisfmum}

Creatorem anima humana voluntatem

tndidifje , ut, objetfispropofitis &

co-gnitis, ex princtpio

_intrinfeco,

_citra ftece/Jitatem aliquam pbyficam, ad ea fe moverety & eligerepojjet, quod

fi-bi _{tanquam maxime congruum} arri-deret; & contra ab Ulis_{fe averteret^} qua βbi non convenire vtderentur.

Quicquid igitur cupimus, non nid

antea _{cognitum cupimus, adeo ut}

quamcunquevolitionem necefFario

antecedat _{aliqua cognitio.}

(t) TheoL Mor,cap.i.feft*4>§ 9. *

Κ ° Μ 19

b) Theol Mor. cap. 4. §.2. c) vid.

DiJJert. HaL·habit, de emendatione a -mm# nonab intelleBu, <35 volunta-*£ inchoanda. _{d) de J.N.& G.l. 1,}

Λ _{4. §. I*}

$. XIII.

Cupimus autem nihil nifi bo*,

num, & quod fpeciem bonl prae fe fert. Undenon immeritoanonnul-lis _{philofophis τo άγο&οειδες της} ψυχής vocatur voluntas. Sciendum

enim, inquiü Püfendorfius a),hatte ejje voluntatis naturam, w* bonum in

genere

femper

adpetat, malum inge~

nere _{femper averfetur ; uti etjam-»}

Buddeus _{afferit, voluntatem} non«·

poiTe non bonum ( in genere fcili·

cet) amare atque appetere,malum

vero _{neceilario fugere}

atqßaverfarf

b). Hincprono, quod dicicur, alveo iluit, libertatem anima? non

con-fiftere in indifFerentia ad bonum& malum. Conceilo _{enim, volunta¬}

tem eile facultatem _boniformem,

ι6 _{H ^}

femperque in bonum

ferri,

mani-feftam omnino involveret contra·

di&ionem ,eam vel unica vice

ma-lum _{appetere, quod ut malum^}

percepir.

Exclufa

igitur hac

ad

bonum & malum indifferentia, alia

non_{reiinquiturnotio} libertatis, _qua

indifferentia

ad hoc vel illud bonum,

five fit vere five apparenter tale,

ita _{fcilicet, ut voluntas, pro nuda}

facultate volendi fumra, vi natur# fu# non unice fit determinata ad

hoc, non ad illud appetendum;

fed

#que

poffibile

fit vi natur# ipfius,

ut hoc ac illud velie bonum.

a) L. c. 5.4. b) Ρbil. Pratt. c. 2.

fed.

i. 32.

§. XIV.

H#c utre&ius _{inte!Iigantur,no#}

tio t9 determinare nobis _indaganda

eil. _{indagatur autem optime mo¬}

do, per hane qualemcunque

difler-tationem, nobis ufitato; nimirurn, fi _quotidianum

_{loquendi ufum}

ob-fervemus. Obfervare etenimlicet; nos

^ o _{H 17}

nos dicere _{coniveviile, illud inde*}

terminate di&um _{efle, quod modo} hoc, modo alio feniu accipitun,,

ideoque nunc hoc, nunc illud iibi vindicat _{prasdicatum; illud autem}

determinate _dictum, cui certanL··

notionem, certumque prsdicatum

femper affigere licet, Unde c/eter-minäre idem mihi eß, ac _{facere, ut}

certum _{aliquod praedicatum competat}

rei; determinatum vero, cui certum

competit preedicatum. Si applicentur

h^cad _{voluntatem,haud difficulter}

intelligitur, quando (§. 13.3

dici-tur, voluntatem non _{poiTe non_.}

appetere bonum , illam unice per

vim natura; fua? ad bonum _in ge-nere volendum determinari, vel,

quod idem eft, naturam ipfius fa¬

cere , ut femper competat illi hoc

prsedicatum, quod velit bonum.., adeo ut _{nullo unquam tempore de} illa dici

_{poffit, quod}

_{malum , ut} malum , cupiat. Cum in eadem

§. dicitur, eam vi naturas iua; non unice

i« m © m

unice determinatam efTe ad hoc individuum _{appetendum; illud non}

ita _{intelligendum efle, quafi}

dice-rem * voluntatem non vi naturs

fua? velie; ied hane eile iententiam, quod natura ipiius non

irnpediat,

quominus

volitio

unius

boni

se» que

poffibilis

(it ac

volitio alterius

boni,_quodque

_ha?c

_volitio,tanquam certum _{pra?dicatum, omni tempore} & unice _{ipil non competat,}

_fed

diverfas volitiones in illam _qua« drent. Sic deStudiofo non _femper & unice dici _{poteft, quod}

Logi-cam legere velit; _nam alio _tempo¬ re Metaphyiicam, alio Matheiim,·

Sc _{id genus alia legere vult.} De-nique

patebit, quomodo

intelligen-da ha?c formula: homo determinat

fe ad

aliquid.

Sdlicet

per

defini-rionem , tS determinare, in genere

datam, nihil aliud

_pgnificat,

quam

fa-cere> utdefe dici pojßt. quod hoc non

illud _{efßcaciter velit, feu}

_velit

_{hoc, non}

illud, _{efficere. Sunt igitur}

_fe

_deter¬ minare ad

_aliquid,

_{Sc velie}

_aliquid

W o β 29

*$^/Y#%unum &

idem.Heic

in

träs-curfu _{quafi monendum puto,}

_quod

jine minima difficultate affirmanda

fit trita illa _{quseilio, an}

_voluntas

fe-met_ipiädeterminat?Eft enim

deter-minare fe ad _{aliquid, &}

_eificaciter

velie _{aliquid, unum &}

_idem

_$

_velie

aütem _voluntatis, ideoque perti-net ad eam folam determinare fe

ad_{aliquid. Lucem}

_{huic aiTertioni}

af-ferre crediderim _vulgarem

loquen-di ufum e. _g. Svetice dicimus: jag

kan intet determinera _{mig der til,} Germanice: Ichkan mich nicht darzu determiniren, quamdiu aliquid no-lumus. Si autem _{quis incertus}

fuerit, hocne an illud fa&urus fit,

poftquam

conftituit hoc,

non

illud

facere, dicitur de eo. Er hatfich darzu determiniret, Han har deter-minerat

_ßg

_der

_{til, vel}

_etjam

_nu will han det _{göra eller}

_{w'ärkflaüa.}

Itaque

quemadmodum

ante

deter-minationem non _poterat die!₉ hoc¬

ne an illud vellec homo; ita fa&a

3° Μ ο _jj§j

hoc tion illud velita&u volunCatis

efficaci.

5. XV.

Quum autem τω _{cupere ac vel¬} ie eandern _{afiigacnus notionem *} quippe quum cupiamus vel

veli-mus, _{quando aliquid nobis unire}

conamur; _{cupido autem & volitio}

pradupponit cognitionem de bono

($.· 12.): facile apparet, quamdiu

concedatur, velie efhcaciter ac fe

determinare ad _{aliquid eandem-j} habere _{fignificationem, nos non-.}

poiTe ad _aliquid nos determinare ,

quod non antea nobis _ccgnitum-. fit e. _{g. Cajus determinat fe ad}

librum emendum , de _quo nihil

audivif. Nemo non videt

impu-gnsri univerfaütatem canonis :

i-gnoti nutta _cupido , quam teftatuü-»

experienria , comprobant

philofo-phi. Datur itaque ne minimus quidem aåus _{voluntatis, qui Tibi}

pr^cedentem non habeat _cognitio¬ nem. _{Attendas, qua?fo,}

prsejudi-ciis non _pr^oceupatus ad

experi-entiam _{quotidianam, inveniesque}

rei veritatem. e. _{g.dicimus nos} ad

aiiquid non poiTe nos determinare, quum incerti fimus, profitne

an-non. Ex allato exemplo conftat, cauflam, cur adhuc nolit quisquam

aliquid, eiTe abientiam cognitionis

de bonitate rei. Sic _{etjam dicere} folemus: Si illud fciviiTem, fåne

fe-ciiTem. Ratio _igitur

_faciendi

_{in_»} cognitione ponitur , adeo ut nulli

dubitemus afTerere , CGgnitionem

eiTe rationem (eu morivum , cur

aliquid velimus vel nolimus. Cui

fententiae Celeberrimus

Schome-rus _a5 album addidit calculum, _nec non Walchius b), _{qui aperte} dicit eam libertatisnotionem falfam eiTe,

qua dicitur homo fine aliquo mo·

tivo fe ad _{aiiquid determinare^.} Quod quum ita iit, adaequatani-. forte habebis notionem _libertatis, ii vocaveris eam , proprietatem vo·

kritat_{is,feexprincipio}

_intrinfeco,

_pro*

31 I 0 i

ut fvaferit _{verum comitio.} äeterml-nandi.

a)IbeolMor.cap%4.$.2. b)Lexic· PM. />. 1037.

5. XVI.

N. i. Sic _{intelligitur, quid II·}

bi velit inclinacio illa _{voluntatis, de} qua loquuntur philoiophi.

Nimi-rum eft commotio _{voluntatis, qua?,}

ex_{repra?fentatione boniorta,}

proxi-meanteceditdeterminationem.SinC tibi _{plura bona propofita e. g. A,}

B, C. Si A _{figillatim refpicias,}

commovetur _{voluntas, idem in te}

obfervas five _{B, iive C iigillatim}

refpexeris, quamvis adhuc ad neu· trum eorum te determinaveris.

N. 2. _{Intelligitur etjam, quum}

cognitio iit motivum voluntatis ,

poffibile efTe, ut malum, quod an-tea averfati fumus , nunc appeta-mus _{atque ample&amur, ii fieri}

poilit,

ut illud tanquam bonum

nobis _{jam repraefentetur. Quod}

infra, fi per Dei gratiatn licuerit, pro·

33 probabitur, quo

facilior

ad

pri-mam quasftionem

(§.

it.)

evadat

refponfic.

N. 3. Denique

ailerere

ηοη_* dubito, hominem

quando

fe

deter-minat, ad id, quod ex

pluribus

bo-nishic&nunccognitisoptimum

ju

_· dicatur, non pode

nonfefedetermi-nare. Etenimii

cognitioeftmotivü

voluntatis,utic$

majusbonü,

ii

iup-ponaturcognitum

tanquä

majusbo-num, habet in fe fortius motivum, adeo uthomo, _{fepofitis ceteris,}

_ad

illud ieie _{iemper determinet.}

Quod

uti _{probe intellexit}

_Buddeus,

_ita—►

liauci inconcinne dicit a): Quod

β

aittem _plura

bona

vohntati

ojferqntur,

quorumunum

vehementius

eam

afficiatt

quam

alterum,

tum

quidem

omntno

voluntas, rmffo dtero in

tUud

fertur;

ut _corpus

_qnoddam

illi

cedit,

quod

_ma¬

jori vi illud movendi atque

impeüendi

gaudet. Atque

de malis,

qudiverft

· mode voluntatem _{aißciunt, eadem} ra-tione _cenjendum.

d) Phil, Praä.c.2,

Ceti,

χ,

§.

33.

34

$. XVII.

At pone, inquis, nos fine mo-tivo & ratione _{nunquam nos} de-terminare _{, fequitur idcirco,quod} ultimum inteile&us _pra&ici

judici-um determiaet _voluntatem;

qua? tarnen aflertio _{vulgo rejicitursb}

e-ruditis. _{Respondeoautem,}

fino-tionem, quam (§. 14.)τω

determi-nare fe _{adaliquid ailignavi,} re-cordari _{placeat, facile patebit, vei} fola illa definitione litern e(Te

dir-em tam. _{Si enim determinare fe}

ad _{aliquid, & efficaciter velie}

ali-quid,

_{fintfynonyma,impofiibileeft,}

ut intelledus determinet volunta¬

tem _{, ηίίι demonitraveris} incelle-dum & voluntatem non eile

di-verfas _{facultates, fed intelle&um} & velie & _{cognofcere. Hoc il}

at-tendatur, mutabitur _qu^ftio , Sc quidem in hunc modum ; An vo·· luntas fe _{femper determinet ad ul¬} timum_{intelleäusJudicium?Si,quod}

res _{eft, fatear, qu^ftionem}

certo

reipe-η

tfefpe&u Sc negari Sc

affirmari

de-bere, crediderim. Etenim, ii Ju¬ dicium ultimum fumatur _{pro eo}

judicio, quod determinationern vq* luntatis immediate antecedit, quar-ftio non poteft _non affirmari. Con*

cedunt _{quippe controvertentes}

_ab

utraque parte,nos ad nihil nos

pos-fedeterminare,fine prascedente

co-gnitione , ficuti id

etjam

(§.

12.)

oftenfum eft, _{Cognitionem vero,} de bono _{agendo Sc malo}

_fugiendo,

eife intelleftus _{Judicium, nemo} negaverit, nifi ipfi ignotum iic, Judicium eife duarum idearum aut conjun&ionem aut _{feparationem.}

(<$. 5,) Si igitur ad

nihil

nos

deter*

minemus, nifi procedat aliqua

co-gnitio, cognitio autem

eiljudicium;

jfequitur

quod femper nos

ad judi»

csum, quod _proxirne

antecedit-#

determinationem voluntatis, h. e. immediate ultimumdeterminemus.

Sane _{fi, hoc feniu iumto judicio}

intelieäus _{ultimo, negaretur}

ftio, idem elTet, ac fi

qüis

diceret:

voluntas fe femper determinat

ad

ultimum intelle&us Judicium : &

voluntas fe nunquam

determinat

ad ultimum intelieöus judicium.

Vel fi in totum. nonnegaveris

quae-ilionem,fed

_{urgesinterdum}

fieri,

ut

voluntasnon determinetiead intel*

le&us _judicium

_ultimum;

contra-diöionem nihilominus manifeftam

committis. Re&e etjam negari

exiftimaverim _qua?ftionem,

_fi

illud

pro ultimo

judicio

non

habeatur,

quod

hic

5c nunc

immediate

prae-cedit determinationem voluntatis, fed_quodquisque

_{fert de}

_turpitudine

velhoneftatealicujusa&ionis,quan*

do occaiio non eft a&ionem

fufci-piendi

vel

omittendi,

adeoque

fi-ne confideratis circumftantiis. Hae

etenim, ad quamcunque

occaiio*

nem, in infinitum variare, atque

in _{fententiam,a priori}

_judicio*

_dum

nuilus ad eas habebatur

reipe&us,

longe diveriiflimam, intelle&umL. rapere poffunt, Sic judicat Cajus, bonum _{effe, templum die folis}

vi-fitare; eo aurem die, _{quando oc-,}

caiio eft a&ionem _{(uscipiendi ,}

orra _{tempeilate, templum}

vifi-tare _{tanquam malum reipicit, fai¬}

rem ut minus _{bonum, quam non}

vifitare. Hinc _{vides, eum domi}

manere , ejusque voluntatem feie

contra illud _{judicium, quod} fe-rebat iine _{respe&u ad} tempefta-tem, determinare. Sic _{proh do¬}

lor! merito _{queramur, cum äffe«} éluum turbine _{perturbati fumus ,} voluntatem contra _{judicium ulti¬}

mum,fenfu

hocpofteriorijfumtum,

feu contra _{judicium, quod} paul-lo ante ultimum _fuerat, fe de¬

terminare. Etenim nos

homun-ciones nihil hurnani å nobis alie-num _putemus.