WESTERGOTHIiE URBE,

£>. £>. ^S. F.F.

SPECIMEN HISTORICUM

Do

S C H E D V I A

WESTERGOTHIiE _URBE,

Antiqua S. Heiente Sede,

Cujus

PARTEM

PRIOREM,

Conjentiente jjmplijf. Facult. Philofoph. in lllttßri

ad Salam Lyc/to,

Sub

PRiESIDIO

VIRI AMPL1SS1MI _atque

CELEBERR1

Ml,

Mag. ELIFRONDIN,

Hift. Profess.

Reg. & Ordin.

Ad Publicum Examen

modefle defert

ANDREAS

H.

FORSSENIUS,

Wefler-Gothns.

In Audit. Guftav.

Maj.

d. 25 Mart. Anni mdccxxxiv.

Horü ^ante meridiem tonfvetis.

UPSALIS , Literis WERNERIANIS.

VIRO Admod. Reverendo G? PrAclarisßmo,

Mag. ANDRE/E SANDEL,

Hedemorenfium Paftori &c Prapoßto Meritiili-

nio _, Patrono & Nutritio fuo

antehac benignis-

fimo ,

quovis officiorum

genere ajtatem

profequendo»

VIRO

Admod. Reverend. & Pr&clarisfimo]

Mag. PET. RYDHENIO,

Ecclefise ^, qua?

Chrifto Boerofiae colligitur

Anüfliti

Mericiflimo ^, nec non

adjacenris Diftriäus Frcepofito adcuratiffimo

^,

Moderatort quondam

ftudiorum fuorum fideliflimo, nunc Patrono

exoptatiffimo.

Confiiltisfimo Spe&attsßmoque DOMINO,

Dn. PET. BILLINGREN,

Civitatis

Schedvienfis Confuli aequiflimo,

Pantori Certifllmo.

conjpettum Veftrum, Patroni &Fauto*

Ig JM

rtbus tanti aßimata, ut

aß'erere

non dubitave»

Ig

prafentaret

Schedvia. Dolemus merit

o , non

J/g

^cum vetuftate⁵

prateritlque

<eviincuria ³ monu- J5)u<e autem adbuc fuperfunt , in bifcc pagellis Minerva rudi

ni & Fautores exoptatidimi J hoc qualecunque obfequii (f fio offerentü animo afiimate. Infignis erga mefavör

Vefter,

cert non debet, fcdpublice jam pmdicari. De cetera,animi-

dnnos falvi ö* incolumes vivatia , floreatu !

Adm.

Rever.Speäat.

atcp;

Ciariß.

Cultor

ANDREAS H.

VIRO Admod.

Rever.

atque Pr&clartsfimo,

Mag. AND. RYDHENIO,

Pafton & Prapoftto Eccldix JForfshemenfis

Vfgilantiffimo

^,

Patrono Optimo, Propenfiffimo.

VIRO Admod.

Reverend, atf Praclarisßmo,

Mag. ER1CO S I BER G,

Ecclefias Schedvienfis Paftori & Prapoftto

Digniffimo

^,

Patrono fuo fem

per colendo.

Plurim. Rever.

atf Clarisßmo DOMINO,

Dn. JOH. HAQUINIO,

Paftori in Rackebj laudatiflimo

^,

Avunculo

diledtiflimo.

res Optimi} urbs hodie quidem obfcura^, noßrü tarnen Maja*

rint_j quodifi annulus ejfet Gothia ^, gemmam ejus optime re-

riß rudera qu<fdam ßlendorü prißini ⁵ a nobis detegipojje^,

mentorum

, urhem hane ßeftanttum ^} maximaparsperierit•

delineata exhihemus. Benigne precort (ufcipite Vos ^, Patro*

venerationis mea pigntu 9 idque ^{non ex} operispraftantia ^a [ed plurimu} iisdemque maximis beneficiu^?

jßipatus

^, diutius ta-

, ut felicttate multa cumulati adNeßoreos usque Nomirsum Veftrorum.

hmmümuSi

FORSSENIUS.

Plurim. Reverendo at<fc 'Do&isßmo DOMINO,

Dn. HAQÜINO

FORSSENIO,

Verbi Divini Comminißro in Forfehem Iauda-

tiflimo , Parenti

Optimo, Cariffimo.

p

^Metas

^fullt

^fime,

^illa,

^{, utdevindus}

^annales

^qua

^{Tibi fum}

^hos,,

Schedvien/es

^animum

^{Pater Dilecftis-}

^meumNomini^im-

Tuo confeerarem , &-

fororio

penes me nexu con)un-

{tum Patria ac Pareiitis amorem _,

publice

teflatum

jacerem. Sufcipe igitur blanda

^{manu ,} lucubrationes

has exiles , quas

in finu

Tuo cernuus

depono.

Fa*

xit fupremum Nitmen ^, ut in omnium Tuorum _gau- dium ,

Jalvus

ac

foß>es Pyliam amuleris fenedam

! Hac erit mihi votorum

fumma

^, _qui

ad

extremum usqtte

halitum

permaneo^y

Carisßmi PARENTIS,

Filius

obedientijjimus

Andreas H, Forssenius.

7. N.

J.

CAPUT PRIMUM.

§. i.

m

Wm

\Chedviam urbem ] vulgo hodie

Skiöfde di&am ^, plurima quondam

nomina tuhfie, vel ex ipfis Archi-

vi Regii membranis, ubi promi-

fcue Skythlvij SkodhWe , Sko divI»

SkodWit ) Skot^(Vi & Ske divI appel-

Iatur , in meridiana luce pofi- I1tum eflfe arbitramur. Non autem certo nobis conftat _, utrum in ufu fermonis familiaris eadem _{haec fervata} fuerint nomina , vel- fecus : hoc

tarnen pro vero affirmamus ? quod in literis ^, eo tem¬

pore confignatis ^> quo purioris docTrinae coeleftis ju-

bar Arftoo orbi clarius exfplendefcere coepit , Skiöfde noftrum cum gemino f , adeoque sktöffdefcriptum fue-

rit. Quamobrem Sifyphi faxum volvere velie videre¬

tur, qui ^veram & extra omnem dubitationem pofitam urbis hujus etymologiam venari allaboraret ^{9 cum} ap-

A pellatio

1 ^O

pellatio ejus tot obnoxia

fuerit mutationibus. Ne

ta-

men nihil plane hoc in negotio

egiiTe

videamur,

fen-

tentiam noftram aperiemus , tuoque B. L,

judicio fubji-

ciemus ; juxta tarnen ingenue fatentes , eandem pro- babilibus magis conje&uris ⁹ quam

certitudine apodi-

ftica niti, cum nihil fere difficilius fit, quam origines

nominum eruere , fub quibus acvo illo antiquiori urbes

nonnullae ac regiones innotuerunt. Quod itaque

ad

voces illas skiötwi & Sködivi adtinet , haud inepte for-

fan dici pofTet, illas exSkiott vel Skot, cito ^, mature a)y

& _iv/, Sacrattu coaluifle: urbemque ideo Skiötwi didlam

fuifTe , quod incolar hujus loci mature Chriftiana

facra

admiferint». & templum DEO ^, in principio novellae fi-

dei initiandum curaverint. skythivij autem denomina-

tionem , urbem hane ^> vel ab Scytfris antiquis , vel a

voce Skytta , quod Gothis } tefte Meffenio ^,

artis

fuae peritum jaculatorem

denotabat

,

traxifle videtur b).

Facile enim fieri potuit, ut loco huic

ab incolis, qui

jaculandi follertia pollebant,

appellationem tribuerint.

Quid quod dicunt etiam nonnulli » Reges,

dum Skaris

degebant ^, venatores

fuos & venabula in his locis ha-

buifTe , qua: traditio , di vera

eft

^,

maximum huic de-

rivationi robur addit. Cum autem Skedwi & skedewi di-

citur , a verbo obfoleto Skeda ^j dividere ^, dirimerey

notuen ejus nonnulli deducunt c)y & urbem propterea

Skedwi diftam eile volunt, quod legiferi regionis , ju-

dicia ibi exercuerint publica , & lites inter populurrt

exortas diremerint. Nobis in tanto fententiarum di- vortio arridet eorutn opinio ^, qui Skedwi duabus voci-

bus conftarc , & a Skede campum , planitiem vel fpa-

tium

a) Loccerii Lex. Juris in hac voce, b) Conf, Meffenii Speculap.m. 46,

cj Compofitavocabuh hujus, infcriptis ^, non itadudum editis con-

fpiciuntur ^, Skedesherre, Skedesretiare arbltei", litis diremtOJ", Vld#

Tegelii Hill, Guft,I, p.91. &141,

4M o Mi" ? tium loci & temporis denotante quod

idem eil atque wigd, confecratus,

defcendiffe

autumanrj

ficque Skedwi non

nifi locum quendam facratum

figni-

ficat e)% Praeeuntes in hacTiabemus fententia virosCIa-

riffimos , Dn. Dolorem ANDREAM RHYZELIUM»

nec non Dn. Praepof. Mag. ERICüM SIBERG ^, qsji per literas ^nos edocuerunt, norrien urbis extra controver- fiam geminum eflfe. Quemadmodum autem

vidimus

mnltiplicem in lingva

vernacula fuifle urbis hu

jus ^ap- peilationemj ita quoque

inter fe

non

plane

convene«

runt _, qui nomen ejus ore Romano

exprimere conati

funt , utpote quibus varie ,

vel Schiodvtum

f) ^, Sc

hed'

v'tgiuw g)» ScoduA h) } vel Skedvikiufn i)j Skedvikia k)

& denique Scheavia vocatur. Non licet

nobis heic ehe

prolixioribus, nec

forte

opus

eft.

Antequam vero ar¬

gumentum ipfum ingredimur ,

monendum eft, Sehedm

viatn noftram modo latius, _pro tota Ecclefia rurali ad- jacente ^, modo ftri&ius, prourbe fola ^, in hac

difter-

tatione nccipi, Neque hoc filentio praetereundum,

varia patriae ioca ,

in communionem hujus appellationis

A ^z venire ,

d) Vid. Lexicon Scond. Verelii in hac voce, Etiamnum ^ non folum

vocabuli hujus compofita , in voeibus Lagmans-fi^ede ³ Lansmans*

fkgde } diitridus regionis ^, qui judici provinciaii & pagi magiftro paret. Staffans-feede^, lufiis^, vel ut redius dicam liceri-tia puero-

rum agreftium3 qui inFefto S. Stephani, eqvis vedi per villas di-

feurrunt, Sc cerevifiamin lagenis, ad hoc ipfum praeparatis'i men- dicando oftiatim colligunt ^, fed etiam verbum fimplex ^, ut rtd'd

ellerß/rtnga Skede, dicitur de iilis, qui celeritate pedumveleqvo-

rum concertant, uter illorum primusdefinkum &kede{zu fpatium

emenfus , ad metam propolitarn pervenire poffit, <?) Plurima in patria reperiuntur loca> quee fyllabam finalem cum s\ediui ^, cöni- muriemhabent, ^{ut Sodranvi,} Norratvi^, Lü!>neivt templorum no- mina quam mäxime in O-Gothia ^, quee eandem quoque contra- dionem fubiifie videntur, f) Meflen. S, ilJ. Tom. IX, p,54. g) idem Tom, II,_p.7. K) Audor officiorum Patronorum regni Svecice

ad ^i.d, julii, /) Vexionii deleriptio Svec, Gothiaeque Lib, VII.

Cap, 49, kf) Laur, Paulini Gothi Rift.Ardoa,

4 ^o t#*

venire , quorum alia veterem ,

alia

recentiorem ejus denominationem gerunt: utpotcSkedrvi Vesmannorum?

Cuprimontanorum

& O Goth., Skiöfde Annexa Eccle-

tix dlgutstorpenfis in

W-Gothia

^,

& fic

porro.

Ne igi-

tur ex vocum fitiulitudine errores nafcantur, obfervan-

dum eft } hane noftram Skiöfde i Kakind, id eft Sched-

viam in territorio Kkkind, communiter audire.

§. II.

Sita eft Schedvia in W-Gothia fuperiori & Nomar-

chia Kakind , fub latitud. jg. gr. 3?. min. & longit«.

34.gr. i. min. qua parte via Skaris

Hioviam ducit.

Ne¬

minem Facile ignorare putamus W-Gothiam ^, trähus po- tiftimum montibus j KinnakuUe , Hundeberg & BiUingen gaudere > quibus haut ^{raro pro} munimentis

ufi fuerunt

incolac /). In his plurima quidem notatu dignitfima

occurrunt, fed noftri nunc inftituti non eft, haec ta- lia exponere : fufficit nobis verbo

indicafte

^,

Sched-

viam radicibus prarupti montis , BiUingen difti , adja-

cere , & ab eo Septentrionem verfus & Occidentem

continuo jugo cingi. Inter montium praccipitia & ur- bis pomceria terrae tra&us quidam

confpicitur,

quem agri occupant & prata amoeniffima. Tempore

praefer-

tim xftivali 3 multa heic naturae ludentis obledlamenta oculos pafcunt r quiquid enim rerum provida mäter conferre poteft ^, in huncjocum ^ita effudit, ut quae

non nifi multa induftria & dihgenti eultura adhibita poffident alii ^, ea naturae quafi benignioris privilegio fponte hic proveniant. Ut nihil nuncdicam de cerafis

& aliis fru<ftiferts arborum generibus, quae in pronis pratis crefcunt, ingenti quoque copia florum ^, qui

odo-

rem fpirant fuaviftimum , fenfusque haud levi oblecfta-

mento

/) Conf, Chronandri Encomion W-Gothix,

Q

£

mento perfundunt ^> humus luxuriat. Frondofae arbo-

res _, coryli, tremuli ^, tiliac , fraxini & patula Jovis ar- bor , Cut Poetae _quercum vocant) declivia hacc loca*

ut plurimum tenent 5 quarum quaedam naturae benefi-

cio , tam concinne inter fe aptatae funt, ut ambulacra

manu confita imitentur. Apum examina , quac vel in

urbe alvearia fua habent , vel in cavis quercubus rem-

publicam inftruunt, huc & illuc inter frondes & flores circumvolitantia _, jucundum maxime incolis fpedacu-

lum pracbent. Porro ^, rivuli non pauci liquidas tra-

hentes undas , & ex altis montibus dilapfi, fubjeclos

campos rigant 5 ita ut illorum omnium , quac locum

aliqüem

ornant aut commendant, nihil omnino heic deeffe videatur. A rellquis etiam partibus agri pariter &

prata urbem cingunt ^, quac profpedum illi conciliant pulcerrimum. Haec excipit adjacens rurahs ecclefia,

quac verfus Occafum Ecclefiae Värnhem ^, ubi antiquiffi-

mum Varnhemenfe monafterium fe praebet confpicien-

dum 5 verfus Boream Ecclefiae Horn verfus Orientem Ecclefiis Varing & KyrcktofaUa } verfus Meridiem Eccle¬

fiae Varola contermina eft. Urbs ipfa in longitudinem magis quam latitudinem extenditur ^{• namque} a Meri-

dionali , ad Septentrionale telonium 936. in longit. ^>

fed 480 folum uln* Sveth. in latitudinem fe porrigit*

Plateae non reda per urbem via ducunt ^,

fed

perinde

ac in aliis antiquioribus oppidis inflexac funt. Fundos

habet _{74 ? 500} autem> & quod excurrit, homines, ipfa urbs alit,

III.

Siquidem fada a nobis nuper fuit mentio montis Sill/ngen~9 _operae

forfan

pretium erit ^, illum ^, per prac- rupta licet ^* afcendere. Hic qiiantum ceteris W-Go*

thici foli montibus altitudine cedit, tantum amplitudi-

A } ne

6 o §^1*

ne eos fuperat ; quippe qui continuo jugo per

duo mil-

Jiaria cum dimidio excurrit in Iongitudinem.

Latitudo

ejus non ubique par deprehendltur >

maxima

vero

unius milliaris fpatium cornprehendit. A

planitie»

per afpera & praecipitia

paulatim ad faftfgium fuum

»

juxta

computationem viriNob.

Dn.AflelT. EM.SVEDENBORG

fupra ioo

cubit. altitudinem furgit. Via publica

ex

fe-

de Epifcopali ad noftram tendens , montern

hunc in

duas partes

dividit,

quarum una

Meridionalis, Söder-

berget , altera Borealis j Nordberget

appellatur. Silvae

denfidimac montern tenent , arborumque rami non

raro ita fibi invicem innexi confpiciuntur ^, ut aditum

acgre admittant. Summitatem

ipfam

non

nifi praccipi¬

tia )

paludes,-& pifcofi lacus diftingvunt. Diverforum

generum

animalia hic

vivunt ^,

maxime

vero cervorum

& damarum greges , inter filvarum rupiumque

anfra-

&us errant : namque alibi venabulis petiti, veloci cur- fu montium juga tranfiliunt , & fic ^venatorum

tela_.

effugiunt. Cum vero altac nives terram premunt » ne- que hic

fecuri delitefcunt, fed luporum faepiffime den-

tibus comminuuntur. Radices montis fummam lapidum

fciffilium copiam ^, Svet. skifften fubminiftrant, unde in

fuos aliorumque ufus alumen parare nuper coeperunt vicini. Duse ejus generis officinse ^, haud ita pridem

prope montern

furrexerunt

^, quarum

altera impenfis

GenerofilT. D. Generalis Majoris MENZER in paroecia Dimbo exftru&a eft ^, altera Nob. D. CAROLI HAM- MARHIELM, in Annexa Schedvienfi Ry a conditore

fuo , qui An. 1714 eam erigendam curavit ^}

officina

Caroli , Sveth. Carlsbruk nuncupatur. In his ^, haud exigui ponderis

alamen quotannis concoquitur

,

quod

non patriae folum ^, led etiam peregrinorum , uti acce- pimus >

commodis infervit. Licet

vero mons

hicce

longe

fatis lateque

pateat,

minera

tarnen

metalli

pre-

> tiofioris

0 7 tiofioris nondum detegi heic potuit. Fulgura interim metallica , feu vapores minerarum fulphurei ^, _{qui fre-}

quenter ibi collucent , haud obfcure videntur innuere, metallum in vifceribus ejus latere deOderatiflimum.

Coryletum ^, ab omni fere _parte radices montis tegit, cujus nuces ad quatftum fuum decerpere ^, probe ^norunt ruftici, & Gothoburgum poftea transportare j ubi mer- catores Gothoburgenfes modium nucum , cum modio falis _aequa aeftimatione _{permutant , tefte} J. CHRO- NANDRO , qui verba virorum , fide dignorum ^anne- dit, affirmanrium Gothoburgenfes, nucum 1000 ta-"

lenta nautica _, quas Leftas noftrates vocant, e fola"

W-Gothia ad exteros unico anno ablegafle //). Ru-"

pes, quar vico Hafftena imminet, tantac altitudinis eft ,

ut non lacus folum Fettenu , tria abhinc milliaria di- ftans _{, verum etiam} plurima in O-Gothia templa ^, fi fudum fuerit , & ferena coeli facies, confpici potfint*

Lacus variis pifcium generibus abundantes , fummita-

tem montis paflim occupant; inprimis vero memorabi- lis e(t accolis Slmfion didus, qui limites fere ponit in-

ter ecclefias Schedvicnfem & Slogerftadenfem. An. i<5$9

nobilis farmina Ingeborg Gylta nomine , prardium Radene in Ecclefia Siogerftad tenebat ^, haec ^ut _{aquam , ex prae-} dido lacu derivatet , Herculeum opus orfa ^, duriflimam petram per integras lod uln. Sveth. _ope ignis & Iardi

perfregir & excavavit ni). Quo etiam artificio hoc fibi paravit commodi , ut exigua aquae vis ^, magno tarnen

impetu ^ex apice montis ruens , duas circumagere ^va-

leat moietrinas. Hare quoque viam per medium mon¬

tern _, ftipitibus & truncis fternerc juflit, quar hodie in- de Gyltfligen audit ^, ubi quoties ad praedia fua

ÜmZsy

olim II) Vide Encomion ejus W-Gothiae, m) Ufitatiflimum fuit apud ^ma¬

jores igne &. lardo montesperforare, Conf» modo Olavi Mag, Hift»

Sept, Libt II. _{p, nv}62.

s Ö Hl.

olim Ararixi , & Hielmfctter ^, in

Nomarchia K'tinenfi

tenderet ^, le&ica portari folita

eft.

Narratum

fuit ab

nonnullis ^> gigantes in hoc monte

domicilium fuum

olim habuifte. Sunt etiam , qui putant montern ^> a gigante

quodam

^>

Bllle di&o

^,

^nomen fuum accepifte,

quod tamen

nullo idoneo

,

quantum nobis conftat

^,

teftimonio probari

poteft. Certiftimum

tamen

hoc eft,

quod vulgus

adhuc in

monte prope

Ry antrum often-

dat, ubi gigantes

fedem fuam

^,

vel potius fepulchrum

quoddam

condidifte traditur

:

Verum enim vero Vir

Ciariff. Mag. ERICUS

SIBERG

,

qui haec praecipitia

no-

flri caufa ipfe afcendere

haud recufavit,

per

Iiteras be-

nigniftime indicavit ^,

folius

natura: totum

hoc efte ar-

tificium. Non tamen negandum eft, quin

gigantes,

vel fi mavis> homines eximiae magnitudinis W-Gothiam

noftram olim inhabitaverinr. Hoc

ipfum edocent fe-

pulchra

& ofta ^cadaverum jufto majora

^,

qua: paftim ibi

oftenduntur «). Antequam vero ex monte

noftro de-

fcendimus> rationes quasdam in

medium adferre Iubet,

noftro quidem judicio

alicujus ponderis ad proban-

dum, jugum hocce ^,

pariter & finitima ejus

^, non

ho-

minibus

Aliis jam omiflis ^, hoc adduxiflefufficiat, An. 1705, cum pater meus chariflimus HAQVIN, FORSSENIU3 , in coemeterio templi Forjf.

bemenßs ^, ad vadices montisI\tnnet>u,lle fiti ^, fepulchrum fl bi fode-

ret, inventafunt ejusmodi ofla , qoaemagnitudine fua argucbant,

nonnullos heic Polyphemos terra;quondam mandatos fuifle. Ofla

cruralia, longitudinem lexfpithamarum cum z.digit, continebant.

Cranium , duorum capitum magnitudinem aequabat. Verbo ; quantumfågax oculus ex cadavéris ftrufturaexpifcari potuit, cuti-

fla hominem fcx ad minimum ulnas Sveth, iongum fuifle prode-

bant, In eadem parcecia juxta 1 cumVennerum , conditorium quoddam gigantcum ortenditur , cujus quatuor a lateribus lapides

adhuc ere&i flant, fuperior vero, qui tumulum clauderet , infru-

lladifruptus , interiora ejusjam tegit. Senes ^, qui in propinquo

habitaiu» frafti lapidi^hanc caufam rcddunt, quod homines qui-

o

hiinibus & feris,

fedNeptuno

&Na]adibus olim inhabi-

tata fuiffe» _{Muki antea} obfervarunc _, colles & _montes, hodie altiftimos , priftinis _{temporibus non folum aquis} fubmerfos fuifie,fed ipfarum quoque acftui & laboribus originem fuam debere : quod fi ex aliis ejusmodi _argu¬

menta colligantur ^, certe manifeftiora vix alibi, ^{ac in} hoc _monte fefe Offerent, ⁱ _{) Enim fub petra} duriflima, lapis calcarius ad fundum _usque montis jacet , cujus la¬

mell* fibi invicem fuperftru&ac ^, clare fatis indicant,

non nififludfuum , argillam & fimum fecum vehentium,

motucontinuo illas coagmentatas efle. 2) Inter lamel- 3as calcarii lapidis, diverfa fpecierumaquatilium genera

accurate

cxpreffa confpiciuntur ^, _quac fidem nobis fa- ciunt , non folum ea _, fed etiam lapidem, cui inhärent,

mollem quondam fuiffe & argillofam materiam. Ad- miratione profedto dignumeft, conchas, variasque pifci-

um & animalium formas heic inveniri _{, quac} priflinam quidem figuram fervant , fed lapideam prorfus duritiem acquifiverunt. Hinc non obfcure _, uti opinamur , pa- tet, aquam profundam, hacc talia , ceu indubia opera- tionis fuac tefhmonia poft fe reliquifle, _{9) Lacus} , qui

in montis faftigio funt, & varia pifcium genera pracbent,

non folum aquam ipfam ^{, verum} etiam pifces fuos, al- tiori_fubfidensolim Oceano debere videntur _{, cum mate} paulatim

, cavitatibus _montis

reliquias hafce ^, veluti in

fagena captas , tradiderit. Nec alio facile _{modo huc}

eniti potuerunt, nifi fortaflisinduftria hominum aliunde

B advecfae

dam o(Ta gigantam quaefituri, Holmia ad hunc locum aliquando

venerint, cumque fuperior hlc lapis ^, obmolcm fuam _{nulla arte} amoveri poflet, vi illumadorti, aditum fibi fic ad interiora _aperue-

rint.Sepulchrum longit,19,låtit,2.cumquarta parte uln.Sveth.comple-

£titur.ftru&uragiganteasquibus niOYCfldisNecclare fatisfuiflctarnenviresyigiati hodieteftatureredas, quaenaturae, cun&atantasyiii \ixhoc opusartemolis_pareshumanaeflelapidesfunt.; _coaptatalapidumcomportarua^.efle,_namquc6c

IO O ^

advedlae fuerint. Sua certe vi huc non penetrarunt pifces j nam

concipi omnino nequit, pifcium ova per

tantam altitudinem fecum ferre

potuiflfe

aquarum ve-

nas. 4) Ex balaenarum

otfibus

^, qux

in locis monti vi-

cinis reperta funt ,

conftat

^,

quod profundior aqua

monftra ejusmodi marina

ibi deiticuerit

oj.

Sed ediver-

ticulo in Viani«

§t IV.

Hifce breviter ^% ug h

7rqo7ru\a'M, expofitis» actatem

urbis inquirendi animus nunc

ert. Pro loci & nominis

antiquitate pugnat veterum

Gothorum confvetudo

^,

qui

vi&ricibus armis

terrarum

orbem peragrantes

,

de-

Jbellatis a fe regionibus

domeftica nomina impofuerunt.

JEos etiam nomen urbis hujus ^, ceu

virtutis invurtae

Teaumov in exoticis oris

reliquirte

^,

fuo

nos

docet tefti-

monio Reverendiflf.

Epifc. Doft. ERICUS BENZELIUS,

cujus hare funt

verba

:

Förr ån Giötarna skildes åth

wid Donauftrömen ^, An.

C.

574 >

bodde the på thc

,,

Pomerska och Meklenburgiska orterna

,

fpridande

3ihg

widare uth til thet Luneburgiska och omkring EI-

'ben.

Mårkeligit år thet, at

ock

orter

af famma namn

finnas ther omkring fom hos

ofs ånnu i Swerje. The

„ hafwa fitt

Helmftadt

^,

Vardberg

,

Falkenberg Ån¬

ghalt,

drterwijk

,

Vidinge

^,

i thet Halberftadiska

l3

^{Skiod^e , orter}

af famma namn hos ofs pk Non ita

tarnen hacc

intelligenda funt

^>

quart

eo tempore

civitatis

formam habuerit Schedvia

noftra

^,

fed inde

tantummo*

do colligimus, nomen

ejus tünc

quoque

fatis inclytum

fuirte ^, cum Gothi

inde egreffi

^,

apud

exteras

gentes

_illud

0). ConE Nobil. D, EM. SVSDENBORG

libcllus

, Om

förra Werldcncs,

Jark* Ebb ock/led, />) InColleg.

Mfcr. Lib.

II»

Cap, XI,

o n

illud introduxerint. Merito quidem dokmus, quod

cettum annum expifcari ^non

licuerit

, quo

urbs noftra

primum ornata fuerit

privilegiis

) nam

vetultas,

quac

omnia exedit, nec quidquam humana

fabricatum

ma¬

nu immortale effe finit , cunfta antiquioris aevi illius

monumenta ₃ cunas urbis fpedtantia ^, 'devoravit. tfåcc

vero ja&ura Jonge gravifiima,

hofti

ne»

qui

non

urbi

folum , led etiam templo ipfi facrilegas injecit manus:

an reformationis protomyfiis , ut uno

fic

impetu

lo-

lium Papifticum exfhrparent >

imputanda fit

⁹

prorfus

lgnoramus. Veremur tarnen > ne in

urbe hac refor¬

manda , quibus id datum erat

negotii, nimis fuerint ri-

gidi 5 nam cum probe fcirent ^> Schedviam ,

primam

fuiffe

g&AoSgfjo-Ktias Papifticae fedem & officinam, unde

veluti ex Stygio tonte , plurima ⁹ per

univerfam Go-

thiam fefe diffuderant venena , potiflima igitur horüm

cura fuit _, qua ratione hane ita fanarent, ut

reliqua lo-

ca > virus _{conceptum eo} citius evomerent. Eadem

hac actate alia etiam multa , (ut ex fequentibus pate- bit) deperdita funt 9 quae fervata

magni quidem nobis

in hoc conamine pretii eflent. Communi traditione

circumfertur , urbem ^ex feptem integris

praediis allo-

dialibus , Sveth. Trelfeheman, quae civibus f quorumno-

mina in municipiorum tabulas primo irrepferant,

dono

data & intereos diftributa funt, excitatam efie. Quod fi quis in re dubia conjeduris locus

eft

, dicerem vel S.

Helenam, vel alium _quempiam privatum hominem,

ci-

ves pracdidis pracdiis ornafle : namq;temporibus

antiquis

(patrimoniumRegis Upfaliac feu Upfala aude

fi exceperis)

pauca fuerunt

allodia

regia. Cum vero

nullam

> quan-

tum nobis videre contigit ^f urbis mentionem ante He¬

lenas tempora faciant Hiftorici , hoc

ipfo

inducimur

ad

credendum > neque Schedviam antea

urbem fuiile. Li¬

cet enim Schedvienfe templum ante A. C, 1140. con-

B 1 ditum

ti ^ ^o

ditum fic , demonftrari tarnen nequit ^, urbem fimul

cum eo coepiffe. ^{Non tamen a} vero nos aberraturos putamus, fi aetatem ejus ad feculum usque dnodecimum

& Caroli Svercheri tempora extenderemus. Poftquam

etenim A. 1140. S. Helenae funus fatis amplnm in tem-

plo Schedvienfi fecerant q) ^, & ofta ejus , nullis non

miraculis, ut impoftores illius aevi ineptc garriebant, fplendere inciperent: facftum eft, ^ut S, HelenaA. 1164 Divisadfcripta ^, corpus ejus honore tantum non divino profequerentur Papicolac r). Cumque memoriae ejus

facrata dies _$1 Julii quotannis recurreret , neceftum ha-

buere finitimi, praecipue vero illi ^, qui S. Helenae pa- trocinio nitebantur , eo loco _patronam venerari fuam,

quo reliquize ejus fervabantur, < Hinc magna hominum

multitudo in MifTa S. Helenae confluebat , unde merca- tores, (quodadhuc in Papalibus miftis contingit) occa- fionem nacti funt, merces fuas venales exponendi : at- que fic demum Scbedvia Japfu temporis civitatis for-

mam paulatim accepit. Poftquam vero fuperftitio Papi-

ftica una cum Chriftiana religione ^, majora indies ^ce- perat incrementa,

haut

quaquam mirum eft , in urbe,

quae fimul fuccrevit, tantam demum hominum frequen-

tiam ad miftam S. Helenae celebrandam convenifte _{, ut} Brynolpus Epifc. Skarenfis, Sandlis poftmodum adfcri-

ptus , fub mul&ac pcena interdicere cogeretur ^, ne quis iter facientibus fceleftas inferret manus. Literae

„ejus fic habent ; Hwilkin man > fom farghår man, eller dräper thenna famfundom ^, iSkarumum Schiår-

„ torsdag ^, um Preftamöt ⁹ um wara Fru Födsludagh",

„eller i Falkiöpungi um Botolfsmeftu j eller Pancras-

„meftu ^, eller i Skiödwe um Elinermeftu ^, eller å ret-

„ tum

q) MeflC Scond. illuft,Tom, IX. p, 35". Sc Tom. I, pag, $>7, r) Vide Mdfca, Scond, illuft.Tom, II, pag, 7,

4*5 ^o ij

TII ""I » ■ ■■■ t* ■■

58tum

Kyrckiuwågh

> hwad thet heller år i hemfård

»eller bortfård , eller å then dagh ^, når Kyrckiu år

„ wigda i Kyrekiuby ^, tha bote Bifcupi tiu marcker s).

Nulli autem dubitamus, quin Schedvia eo tempore ur- bis faciem habuerit _j in litetis enim» haud Ionge poft

exaratis _, hoc nomine appeliatur. Sigillum etiam civi¬

tatis innuere videtur , S. Helenam ejus fuifle fundatri-

cem _, quippe quod praeter effigiem, ^nomen quoque ejus fibi infculptum habet. Notiifimum eft, illam apud

veteres obtinuiffe non raro confvetudinem , ut in ipfis

tirbium figillis , veftigia quaedam au&orum & primor-

diorum fuorum repraefentaverint. Si autem urbs poft-

modurn exftru&a fuiflet , proeul dubio Scriptor aliquis

id ipfum pofteritatis memoriae tradidillet; quod tamea

a nemine fa&um deprehendimus.

§. V.

Prima urbis privifegia ^, quaemaxlmam nobis Iuctfm

foenerari poflent , hodie non.fuperfunt, fed una cum urbe ipfa in fumos & favillas abierunt. Recentiora

vero rata eflTe jubent omnia, quibus priftini Reges Glo-

riofiflimi urbem ornatam voluerunt. Inter regia di- plomata ^{, quae} hodie fervantur ^, primum & antiquiifi-

mum eft Glor. m- Regis GUSTAVI 15 quo priorum Regum privilegia civitati

noftrae clementirfime

concef-

fa confirmat, praetereaque nundinas ibidem per bi-

duum, die S. Olavi ^, feu 19 Julii inftitui jubet t). Dat.

An. ifiö. feria *da proxima poft Dom. Oculi- Hoc excipit

j) Vide epiftolam ejus dat.A. J28i. & legibus W-Gothorum vetuftis fu>

peradditam, t) Verofimile eft^, has nundinas ^, in locum miflasS»

Helenas,biduopoft, die feil, Julii celebratae, venifte. Rexenini,

ne videretur majorum ritus 6c inftitutä^, ut adverlariiejus proterve calnmniabantur, violalfe, miflam duntaxat S, Hélenat cumnundi- nis anniverfariiscommutavit;ne vero fimulPapifticum quid admiüflc

diceretur ? binis easdemdiebusantSYerti juffit,

\

14 ^o s-s*-

extipiunt regni

Svecia: Principis hacreditarii & O-Gothiae

Ducis MAGNI iiterae conhrmatoria: , datac in pratdio

ejus Hegnetorp d. 16. Apr. An. \j6z.

Tertium eft Regis

JOHANNIS III., ubi peregrinis, aeque ac

ruftias &

re- dituum regiorum

prarfedhs

^, mercatura

illicita

^,

Sveth.

Landtkiöp ^, lnterdicitur,

& duo adhacc fundi Tuffetorp Sc

Giöttetorp urbi in perpetuam

poffeffionem adjiciuntur.

dat. Vadft. d. _14- Feb. 1587* Filius quoque

ipfius,

Sere-

niftimus O-Gothiae Princeps , omni cura

commodis in-

vigilavic urbis ,

& duabus potiffimum literis privilegia

ejus auxit. In priori diplomate ,

quod Vadft. d. 18.

Nov. 1610. fcriptum deprehenditur,

fatetur fe animo

quidem

agitafte

,

urbem praerogativis fuis in pofterum

privare ^, cum perpauci

civium

mercaturac

juftam darent

operam 5 antequam vero

hoc decretum eftecftui datum

fuit , cives ad eum fupplices

fugiebant

^, rogantes, ut

fententiam adeo triftem mutaret. Defideriis illorum an- nuebat Princeps , quo autem

induftriam ipforum

pro-

bäret , per 4. 1. A«annos,

mercandi licentiam indulfit,

& praeterea quoque

civibus nundinarum in mifta S. Cru-

cis Sveth* Korflmefa habendarum facultatem

impertivit.

In altero, quod triennio

poft editum fuit,

1

) feudum

Rifagkrden pecorum

paftui aptiftimum

^,

civibus donavit

»). 1) Inträ territorii limites ^, in

vicinis filvis

^, Stö¬

pen & BiUingen dnftis , Iignorum

& aedium materiem rl-

Iis caedere permifit. 5)

Omnibus, qui Nylofi*

antea habitaverant, jam vero

poft incendium urbis fua?, in

agris fparfi degebant ^,

injunxit Schedviam ire

,

ubi

^no-

minibus fuis civitati datis, acquah cum

reliquis

commer- ciorum exercendorum jure gauderent. 4)

Duas

quot- annis nundinas majores , diebus

Olai & Pauli, & uni-

cum

m)Hic fundus, ftatim intcr ciycs, ut Nob, PALM.

in Mfcr, fius habet»

diyifus eft»

cum mercatum minorem,

Sveth. Torgmdrknad, die Lam¬

berti , inftitui

juflit. f) Incolas omnes

,

in acdificiis

fuis exftruendis, delineationem a

fe prarfcriptam obfer-

vandam pra:eepit.

6) Cum urbs igne ferroque tunc va-

ftata eilet ^, immunitatem

vedigalium "civibus

per

bien-

nium conceflitpariter&

eosdem obftrinxit

ut merces

fuas

NycopU tantum &

NorcopU mari commitrerent. Poft-

modum quoque

Glor.

m.

Rex CAROLUS XI. adhuc

minorennis , agrum

quendam Sveth. Smörpunds&ker,

per literas A. i

dö

f.

datas

,

urbi adjiecit. An» iterum

itf84.d. 16, Julii»

molam aquatilem, Haslumsqvam, cum

annuo ejusdem

reditu

y

urbi in perpetuam poileilionem

clementiflime dono dedit.

Hacc

autem

omnia

cum

Re¬

ges fuccedentes per

diplomata temporum infequentium

gratiofiflime

confirmaverint

^,

fuperrvacaneum ducimm

Cngulis

recenfendis amplius immorari.

S- vr.

Poftulat jam

methodi ratio

, ut

(igillum urbis bre-

viter attingamus. Quantum vero

hic

a

veritate rerum

Svethicarum fcriptores

aberraverint

^,

vel inde

patet, quod MICHAEL

O. VEXIONIUS dicat

:

Skedvikium

W-Gothiae eil oppidum, cujus

infigne eft icon S. Cla-<c

rar, baculum tenentis, & in

circuitu ejus

nomen

*)."

Huic fine dubio errori occafionem

dedit MESSENIUS

his fuis verbis : Sköwede brukar til wapn S.

Clara

med en Raff, Randandes uthi ettmonRrans,

theruth««

omkriug hennes namn

y). Adjunda

autem

figura pri-

mo fere intuitu oRendit, urbem in

figillo ferre ima-

ginem S.

Helenat altari portatili inclulam* quac dextra

pedum

x) In defcript, Sveclae Gothiaeque Cap. 49, Lit», VII. j>)

VideSpecuI»

ejus p, m.129,ScConfer,Max,Reverend. D.NORDBERG S,Clara

znmnep,7, ubihuneetiara errgrem obferwitj

5 HP

pedum ^, ut videtur , paftorale tenet. Imaginem duo

ambiunt circuli> quorurn minimusnomen ejus SANCTA ELENA» alter crepidini contiguus, hacc verba ^> SIG-

GELIUM VILLE SKODVENSIS , exprimit. Literat ipfac fatis clare oftendunt ^, monachos hujus ccelaturae

auétores fuifte _{j quo vero} tempore fculptum fit ^, non- dum refcire licuit. De ejus tarnen actate fatis magna minime dubitare licet₅ namque, ut eorum favore co-

gnovimus ^, qui Archivo Regio pracfant ^> cerac figna-

toriac membranarum An. 1314. exaraiarum , inipreflum deprehenditur.

§. VIL

Nobis ad interiora urbis , gradum jam promovera tibus, primo ardes public« occurrunt. Inter has locum merito primum fibi vendicat antiquiffimum templum, quod S. Helenar dicatum eft ^, & ftrudhirar elegantia ^pa-

riter ac operis magnitudine eminet. Fundatricem

„agnofcit S. Helenam ^, quac tefte VASTOVIO ^, magnam

„ecclefiae Schedvienfis partem , in qua poftea facrum

,, ejus corpus depofitum fuit ^> fuo fumtu exftruxit. z).

Hinc concluditur , illud ante An. 1140. conditum e(Te$

nam fecundum hiftoriccs , eo anno infidiis neceflitu- dinum fuarum in Gwthetoe occubuit S. Helena a). Sub

muro Septentrionali ^, fepulchrum ejusadhuc, per tres in longitudinem, & duas uln. Sveth. in latitudinem _pro- tenfum,curiofis ^tuv 7rct\etio($itåvTwv oculis patet. Vete-

rum indulgentiales liter« ^nos edocent, locum hunc, ob corpus S. Helenac ibi conditum , fummo olim honore eultum fuifte. Ejus etiam clauftra fatis adhuc oftendunt, quanta illud cura aftervaverint Monachi ₅ namque adi-

tum

x) In viti Aquil. p. 71. a) Vid. Mellen. Scond. illuft,Tom. I, pt Se conf,LegendamS. Helena: in Ufcx, Bibliothecae publicx,