mm PHYSlOLOGi^:

DIS PUTA TIO PHTSICA Γ

PRIMA,

Do ·"

PHYSlOLOGi^:

CONSTIT vriOND,

Ad quam

D. O* M. A.

In Regia Ubfalienfium Academia*»

SU B P R RSIDI O

Clarißtmt B xcellentißimtgj viri,

DR I OHANNIS CHES-

NICOPHERl Μ £ D I C ί Ν Λ DOC TO- ris,in Regia Academ. Ubf.Phyfiologiai

Profefspubliciyac R. Μ*»β alumno-

rump.t. infpedtoris fide-

liflimn

ρ u b l i c É

Reß)ondibtt

SEGERICUS NENZELTOSA.

S. R. M. btipendiarius.

1 _{Die /3.} 7Xovtmb hörts matutinu,

UBS 4 L I /E,

7 yjts Ε sch ill t ΜΛΐΊκι&,Αηηο ιό24»

VcKctA

mm ii

Wm p

w*

/O

-I

"h ψ

■

-feg&oOer- oeoomg.

#?0O'.0Ö06^;€^^i'^ae^eÄe^eioä*^oe&:&

ν ι -*. i s '

/»£*;·facros v.ttes ReDerendisiClarißimusscircum- (peciißimiS) ^& humanißtmis.

Dn. M. ELIAL OLAI Arof. Paftori Sc Pra^poßtö

itierit ί Πιπί ο.

Dn. Μ. Ρ ET RO DRIVIO Paftori & .Pr»pofiea"

Arbog. eminentiftimo.

Dn. JONiR Paft.& Pra-pofitö in $'όίΡα<ί fideliifimo.

Dn. M.M iCHAELI CHALCANDRO _Paftori in €D?tinfciorp hönoratiflimo.

Dn.L _{AURENT i O Paft, &}

pra?p. in ΊΊΐφΕι?ί> _graviff

Dn. M4 J O Η A Ν Ν I MAR Cl Paftori Sc prapoüto

in 0tmp(Utta Pr^ftantiftimo

Dn.M. Ε RICO B A L I IS X T A D 1 Ο Äcad.Upfaf.

Quaeftori a^quiilimo.

Dn. Η Ε Ν R I C O Paftori in ©wdJttHf impigerrimo.

Dn. VI DI C Η I NO Paftori in v3i$öjOonita pridem Prarceptori fuo djligentiftmsO.

Dn. Ε RICO PETRI Paftori in patru©

fuo chariiBmo, -

Dn. LAURENTIO paftori in ?ör£«ita dexterrimo*

Dn. CHRISTOP _{HI R O} SCHILLIKGIO

Rev. Epifcopi Arof. Sacellano auentiftimo.

Ρr om o t or ib tu

MecinatibuSy Fautoribus

cognatü (f amicU

jutSyfummk cum animi devotionc jugitcr (ufpiciendts, Hoc Phyftcum exercitiam in qualécunq; grad

animi tefteram reverentcr& officiofé con-

fe c ra t Si oiFcru

Rejpondcm*

'

/

&öc :>3<:zxiz^Cc >Sc:5oc :j6c550t>V· ;-oc. >5c:Söc ^oézXfe~.:xc3fc

■a^rfs^asfea8ifeSMétateésga'^ya»»g>Qi^jwa^B^.

DIS Ρ V TAT I O PHYSICA

PRIMA.

■-.'

.'4. < /?£_«>

SCIENTJ./E ΝATVRA<

L!S DEFINITIO NE, SVB1E.

<fto, Diviiioiie, atq? natura*

Re[j)ondcntt^

SEGERIC© NENZELIO A.

Fhcßs L

Vicunqué ^{in rerum} naturalium

eonfidcratione fruduofé verfari ctrpit»

ante ornoiaipGus naturalis fcient»ae na- tttrasn dc tondicionem cognofcere debet, ejusqj fubjcdum,diViGonem &C ordinem

non »gnorare.

2. Nam fi hujusfdentiae fabricå benéintelledia ad

ordinatam rerutn naturalium contemplationem acccda-

mus, longc melkisatcpfactliusabditas rerum caufaSjintr-

mscjj naturae arcana penetrare apti fumus: propterea non

in utile, imo fumméneceiTarium exifljämus, hac primat

difputationetonusfcienuafinaturabsconftituttonem brc- vitercontradeqj proponere» fumpto initio ånomtnfscx- plicatione.

?. Dicitur Phyfica å Gracco vocabulo φύσις., ^quas qqidem voxvaidéambiguaeft, ut docct natur* genius

A Ariiio-

Ariftotelesl f Phil. pHmar. cap.4. St primo quidem prö«.

prijsimé GgniGcat την των φυορ,ίνοαν ^{γενησιν} h. c. rerum r*a- fcendarum generationem, derivatur enim å verbo φύω, quod denotat genero ^s gigno, ve! φύ&μ,<η, gepcrdr^nafcor.

Deindetdem Ggnifieat ac vox lötma Natura ^ quae å ^na*

feen do, feu eo9 quod natum eft, denominatur. Rcliquas fignificationes, quia huiuslocinonfunt confulto omitti-

mus, Pbyfic&^ vocem inteUigimu«, ^qia: partim pro ejfentté

rerum naturalium, partim pro principijs feti caufis natur a li-

bus internus ac externüs ac de nig? ^pro accidentibus naturalis

bus accipitur. Alto nomine quoq; Phyfiologta diät ur quia

de natura diGerit: modo _quoq; Phtlofopbta fccunda, ad

differentiam primär: modo PhilofophiaCcu ftientia natura«

lus, quia de rebus naturahbus philofophatur, earumq;

Cognitionen* certam, quanturn quidem aflequi licet,

nobis infiiilat .* modo Ars natura, quiaeam certis prat*

ceptis explicat.

4,. Phy Gcar infuper vox dupliciter ufurpatur: 1, ge«

nenltter (f abuftyl pro univerfa Philofophia Theoi eti-

ca>, quarambituiuQjRhyGcam propriéGcdidam, Mera·

phyficam ^, & Mathematscam compledbtur. 2. fpecialstvr

pro fola reru naturalium cognitione : prior hara a< cept 1 · lium Stoi^otum erar,divident!um untverfam Philufoph<- aminLogicam» ΐ hyfiam SC Eihicam, ut videre eit a-

pud Laertium 1, 1 & 7 de ^vita SC moribus Phdofoph. ^SC apud Cic. 1.f. de Orat: Item 1.7. quseft. Acad. Pofterior

eft Ariftotehs, tres Pbilofophi* rheoreticar partes in ge«

irereconvcntentcsexfubieäorumdiverGta''« acurat« dr-

ihngventis f. Mctaph· Hisita delbacis^am PI ylicae cUfi-

Slit onem videamus.

$Y Phyßca φfcientiawrparum naturaliun*+

é% Gemté in dcfitUtiuAC, &ίίμ*ι .wuJwmia eon flf-

tuiturS

fuifür j quod qu»deni cid««·, å Philofopho pafTira attribut

tur Ib. _3. Phyfjl* decal. δί I. de partibus Animal c. t.

% Seien t (ar autem vocern hic non aeeipimus laxa

notionc cum Zab; 1.1, de nat: Log: Et Seal. 1.1, ^{part ;c. i.}

.Quofenfu et*am artes feientise nomen obtinent: Sed Stri-

ifiius pro habttu demonßratttfo circa rt m neetffariam s qua alt-

ter fe habere nonpotefl y utdefimtur fetentiaab Ariitotcle!, d. fcih, JNUcom* e. $♦

8. Prartcreå cum affedh'ones

proprietätes ^* 8C requifua fcicmise PbyGtat competant , redhflimé per feien iam defmitnr. Requißta autem fcicmiar po-

tiifimum duo funt _{; |»} utfeibile five tmwnjL fit nesaffaxium

& trnrnutahiLe

non lontmgnns* IL. Hc mtnem cer tum reddat,

rem ita (f non altter feje habere. Zab. 1* t de nat log. Ariß.

hb.d.Elb. Co 5. Atqui res Phyfieae non funcconringtnres,

quia non de pendent ab hoininis^iüiQ^ied å _n?^ra r

quarefi conßanttfaiima* 8£ad unitm determinata. hb. 8.

Phyf. Ig. Seal# Exer. 13$.&Γ. 4 11. St ig'turnon iunt contingenres fed neceflaiia ÖC immutabiks, _utiq?

aniitium etfarn hominis certum reddunt rem alitir fe non

habere. Quaus enim caufa t ß, talis eß cffetfiiis; _{Qc qua-}

lis _res, talem intel ec^ui impitmit fpei irm. Phyiica tgi-

rur fcientia eß ; Nam feire res naturales ejus fnis eß, Ζ ab.

de nat; feferit. conß. e. t. Colleg. ronnib. part# r, q,

art. 2 Non igttuf audienduseß Heraihtus cum Scepti-

ds, Py hagora, SoCrate, iremtj; atadeni ^cii, qurrebus PhyΠchfcienttam detrax?r,

p. Quandoauum dieimus rcsparnr«,!es cflVcer-

f»s SftiecUTarfas, imelligirbus eatr> ceitm dirum & ne-

cefsituf _m, qua hrnper febabent rodem ^modo: _mq; (cU (tnummuihgimuspcrfcåiiiimam & cx&dtikimam, f«d

talem*

ialem, qualem quippequas pcrlapfum primorum paren-

tum magnas contraxit fördes, BC feré reda&a fuerit ad

^evovjTTk ^; Hincilla Scaftgeriana ^j Νofira(cisntia. eil um~

bra in fole, inßarVulpü elufa ^{a Ciconia} vitrum Vas lambimus pultem baud attingimus. Exerc. 30% f. lS· BC £ol. f, ^14»

Eife quoq; gradus necefsciratis Bi ccrtuudinis in fetentijs

docet Picol. inpraefat. hb. de reruro defin. Ssc IVIathe-

matfcae fcientiae funt omntum ceriifsjmse, Per* Itb, t. de Phil. c+iZ. Sed particulares, inio Bi univerfales fermo-

nes de rebus Ethicis funt _{parum eerti} &Γ exquifici. AriiE

Ifb. z* Eth. c. 2, Vndedubifat Perereiius, an Ethica fit feientialib. i+de.Phtlofop. cap. 4«.

10, Ad Phyfiologiae prsrtcrcå naturain venan-

dam, neceilaria eft mquitiuo fub/efli: Quodnam ^autcm hocftatuendum fit, fuperioribus feculis mter fncerpretes Arifiotelis cotrovcrfum efi ; $ed bac smce videntur o- mnes in hane fententiam confpiraiTc, SubjeBum fcientiae naturalis cfie _eorpm uniVerse fumptum { carlefiia dt inferio-

/ ra omnfa compleftensjquatenus naturale efi.

It, Hane fententiam abfq,· dubio verain eife cen-

femusjcum dt efficaci ratione Ariftotclis,aIiorumq; tefti-

tnonqs claris confirmatur.

11. Ratio haec eft: Ilfud eft ftatuendum fcientiae

fubjetfiutn, cui omnes conditiones competunt, quas Art-

ftotelesin poft: annalyt. in cujusq4 feientiatiubjedio po- ftulari dixif. Atqui hac conditones omnes competunt eorpori naturam habenti. Ergo ^corpus naturale eft phy- ficaefubjedum.

13. Conditiones autcm fubfedib« funt: -primo ut

pracognitum Gjuidncwen(ignificet. Deindc quodfit. ^3.

tnfcientta coftderandisJubfirat um cjje debett ipjuw^

nulli

hüili ine (fe. 4·· Debet haheve princfpiäéf åccidenlia demösi^

Μranda, _5· dt c dénifytoti fcientU adaquatum ejje debet, Quac

conditioncs* omncs cum, aptifstmé conveniadt _corpore natiirarri habend, concludimusfoiani ^ac toraro fcieriuam naturaiem cffe de corpore na turåli, qua lenus naturale efi>

&' hoc effe toctus hujus fckntia;fubjcdlutn adaequamm fen

catholicum.

14. Arißotclis _quocj? teßimonia evidentifsima circa

hocfubjedum colligumur Ith, a. ent^oAatug, di 3. de cstl«.

dum foh corpora fubjedum Phtloiophta: ^{naturalis elfe tn-}

qim: Ecmiilto claiiusininmolib.i* cle cae). aic; icfcuci-

am naturalem verfarim corponbus, di horum principtjs

aiqj afFedioqjbus.

15. HuC^redeuntfenfentiae Dodoruiin, qui Phy*

ficae fubjedura faciunt Ens mobile i vel _corpus mobile hoc elf

habens internum principium moms: vel Res(enfties qua-

tenus transmutabiles; velfubflantiam naturalem-j.

1,5* Recedimur ergS ab illis qut corpus naturale ca*

ducumy vel _corpus naturale mtflum, vel ejjentiam quam Übet Phyficae(ubjeölum confhtuunc.

47. N^r "kftaf qUfljd ih-9n'ma *r1Fe*,yn+f

anima cnim eonfideratur ⁱⁿ Phyflologia* 4. Νon abfo*

lutét quacenushabet _propriam exißentiam, ^namä cor¬

pore feparata ^ettam fuperfies manet: Rejpehivé> ^quate¬

nus corpus informat, di prmcipiummotuseßhumanoin corpore? forma autem fimul ^cum fuo formato nempé

corpore infeientia tradt poreß ^, ut clarfus formatum m-

notefeat* ^2* Ratione faoultMum fuarunt anima non eß é

Phyfica detrudenda, quiahae _quodammodo hominum

fenfibusfubijcidntur* 3. Theologi faniorcs non prorfus

animam exPhyßco agroexterminant* dum eam natu¬

raler propagui afleverant* 1$, Cum

18. Cum ^autem corpus naturale, quateniTs natu¬

rale, fubjeeflum 6t PhyGca?, SC conftet natuii ^> (am quid

natura fit videamus.

ip. Definjtur»j/«r4 ab Arifl. lib. 2»Phyf ^prtneu

pium & caufa motu* (f quietis ejus tn quo ine β primo & per

fe, & non fecundum ateidens.

zo. Princfpium ho ^ζ duplex eil, ABfoum & Paßt-

vum: Aftivuvn α quo efficitur motusy8C nihil aliud t (t quam Torrn a> a qud omnis piovenitadio, teile Anfi. lib;l» de generat* SC corrupt J cap. 7. Ρ aß vum v. eß quod rebus na- turaiibus certas quasdaminctinattonesr feuaptitudmes ad hos

få t Hos mot us (ufeipnndos, confert.

Zk Sk> quod lignum hanc habest aptitudincm, Utpofsit comburi, elements hanc habihtatem ut pofsint

mucari, id prtncipio pafsivo adkribendum eil.· QC pro-

ptcreä refpedu rrattriae, natura eß princip tum paßrvum

ZI. Fa eiTat igttur commentum Avicennar» qui afferuit naturam tant um effe affsvum prmcipium, huius e- nim contra dum patet tx Ariü. z* Phyfj t. 7. übt non fo-

lum for mam, fed etiam mat ertarn vocat naturam,

XI, Porro non frufbain natural finiuone addi-

tur caufa> vocabulunv: Eifi entm prt»>c»pium 8t caufa ra- tlone generfs,idem figni&cant» quodUbet tarnen vocabu¬

lum > aliquid per fe fignificac relpedu alicuius.

14. Prinäptum e (l a q uo al i quid Incipit j fic filiu*

primogenuus eft prencipiuiP non caufa rehquomro, fic pund um efl principuin* Inear, quia linca inetpit å piin- do. Caufa atterr· fignificat tföeactem »liquam icipc- duefFcdi*

2|» Sed cutus tandem rei nafura cfi prfoeipium &

Caufs imotus dCquittis: moven hic efi mutant quies fu-

micur pto negauone motus in eo iubicdo, quod aptam

po-

f enttarn ad mot um habet, t* Pf o perfedione ^5£ abfolu-

tlonemotus ; nam ideo movetur res, ut poCsit quiefccrc

forma fcilicet introdu&ä: Sic natura in ovo eßcaufa ^cur pullo enato, mocus deineeps definac,Η res quiefeat.

26c Tribus iniuper conditionibus natura limiti-

tur in rebus naturalibus: prima eß, quod prtmo nåt urs in- φ debeat ^, quå quidem conditione cxcluduntur caufie

naturales, quae fecundarioinfunt: Sic rationaleineßho-

m»ni primo, ratio enim facit ut homo fit homo j vigilare

autem dormire,& moveriinfunthomini per aliud, fcilicet

qua anjmaU l+per fet\u utingrediafureflentiamrci.3.

mn ex accidente _, ica quidem Ut non feparetur årc,cui

inefl.

xy. Ex bis colligicur quae proprio diccnda funt«*-

puralia, quae nempe huiusmodi prineipium motus & qui-

etis habent: Centra, naturam dicuntur quae eam dcftruunr,

feu quae contra communem natur» curfum acciduntut

laptdis latio f rfum.

tS. trater naturam vocantur ^, qu* tametß non ßnt ex praeferipto ^naturae, ei tarnen nullam vim infignem

inferunt, fed aliquo modo eam retardant > uc faedus color

idericorum

geminus nafus, fex digiti öfc.

lg. Supra naturam funt, quae å diviniori principe

fiunt _quam fit natura, ut quae ä Deo vcl Angelis Sunt, cufisrnodt funt miracuh SC myfteria j ut quando ignif

manet cahdus, nec tarnen urit Sie.

jSi V t auLem Phyfica facilius memoriae tnhaereaf.

Afiß°tcßs interpret *s eam in duas ^partes dißribuunt,

communem videhccf SC propriam ' in priori, ofto, tradun-

tur iibri Acroamatict, qui quafi fundamenta funt toiius Philoiophiae naturalis ^; quorum duo priores in tratt* t tone

prtmtpiorum occupantur ; rchqui v. fex düdtiaam de me-

B _tu%

tu t <ϋφ caeteris corpöri naturalt compeiendbüs pertra- diant, υίφ adlibrosde caclo, å quibus pars altera,quae^r#-

pri* dicicur intuum fuum deiumir«

Communis pars Phyfica eil, qua corporum natura*

lium prineipia & accidentia explicat. Propria tκ qua de torporibut ftmplictbiu ^, mixtü, animatis & inammatts agitt

3$, Hanc phyGcar Divifioncm Philöfopus ^nonex~

pluitl· fed impliette habet bb. Phyf. chbio 3, pbyf.

c. i, dum inquit i Secundum natüram eB3pnmiim communis doctre, deinde ^ea, _sjua circa unumquodep (unt propria,contem*

plari. Item,proprioru cotemplatio,poßerior eß contemplatione

communium. Atq; bare de feienna? naturalis defintttone*

iubje<3o> diviüone, deq; ipfa natura iufficianf.

Φ ψ ig* «£**§* φ ψ φ ψΦΦ Sei.Sfcz>ifc xic W -

Φ Sfo Ψ ><V >5c

©00b&

COROLLARIA.

L

An Phyfkababeat aiiquem ufumf Habet mau gnum ufiim in Theologia, lurisprudentia

8d Mcdicina 8Cc.

IL An deDeo aliquid tradendum fit in Phy~

ficisj AfLQuia Phyiica Deum contempla-

tur/opera ή naturaeteftantur defoo opifice»

& nös in authoris iui dueunt cognitjonem,

prsefertim fi caufas ^corum cognofcattip. Ariit

Üb.

lib, ι. dt _{part» an} im al c. 5*» Res naturales

cum fint eife&us divinse _rnciitis

divinitaus

veiligia exprcila habent.Per. lib.uc. ^11» Per

motum cognovimus Deum. Seal. ^exer. 30^

Vide Cic. lib. 2. de Divinit.

III. An Mathematica ordine _{natura fit} pri>

or Phyfica? Neg.

Humanißtmo _At% Dottißtmo vir β- Juveni

DIL·, Segerico Nenzelio

Angernianno, bonärum artium acvirtutum (fcatori ftrenuo.haruni Thefiumpropugna-

tori folcrtifsimo amico fincere colendo*

PlllluUt Ex tenui ^c gewmÅpguUttm bro mim palmitie pampinus, ^ort venit, atj#

Vtrgula cfUA quondgm, ^nunc faß4 eil grdua querem, Brechte cfu& pMtuli tendtt Ad a fira polt.

Sic ett ^am HybUtqui η·Ί)ΐί gratninA prAti

Qarpere, quifo velet querere opes Dryopunu, Jpfe pote fl tAndem Tbemidos t or quere btUnccnL.»,

Crefccre (f inntAgttum doft tu in a? 11 viruffu»

NB3S~.

JtfKNZtiLi bec quo nians preßss, ß>es ampla Consent ^%

I »genio, Aontis es celebrandus epis.

21 om quidamquovie ventofluftujjmoventur%

Tu conslans Mups rite litare fölet.

Cauponum aß altus cupit evacuare lytosy

Tu c up is a fl Pbyfico labra rigoremere.

Ejfe fuum te vult igitur Tritonia pallas,

Hyblao faciens $re modere tbymo.

PergetdeoSegerici amplonunccurrerecollto.

gue cur rit ^t (i ot vis not ut er is C lar iis,

Ut tandem Uuro tua tempora ctngat Apollot Jsf/Juum vecitet juris & ejjefui.

Candor i t & honoris ergo apponeban*

Daniel ^Nicolai Figrehus

Oilrogothuto