VETERÜM HOSPITIO

I

Deo

Duce!

Dijfertationem Acddermcam

HOSPITIO

VETERÜM

hjj: racuiTäie

nmiojopiMca

in REG: Acad: Sub PR£SIDI0 CELEBERRIMI

DN.

_JOHANNIS

_ARNDII

'ßELLMANNI,

Eioqu.PROF: Ord.

&

Regiij

adpublicum examen modefte defert

£ HI CDS PETRJEUS

Dalekarlus,

In cAudhorio_{Guftaviano Majori} ad d, _{29 April. Å.1703.}

_{horis pomerii}

■i

. I Vi

vr-.PETRO

_GANGIO,

Pastori

in^UtKt

_{Dalekarlorum,}

vicinarumque parocciarum

Praeposito Meritiflimo.

Hane mcam

tumul-ea,qm

far

eH-,

afti-

AdLe&orem.

AMte_{aliquot dies, L. B,, cumfiudiorumaliquod}

*

(pecimen editurus, ingenii mei virespcriclitari

coepiffem> hoc mihi lucluoßßimum accidit

infortu-ttium, ut de Parcntis mei> olim optimi cari(fmi*

que, repentino obitu nuncius adme adferretur.

(puum vero reifamiliaris ratio poßularet,ut,fiin

propofitQ pcrfeverare vellem, omnino ncceße ejjet

ante _{fuprema erga b. Parentem celebranda oßicia}

létboYe hoc_{defungi:c&ättusfum feflinantiore uti} ca*

lame-, quampar erat ,,quamquemateria dignitas

poflulabat. Utcunque eß, nuüa certevirium mca*

rumfiducia,veljußaefiaborationisperßvaßone,fed

pro-prafenti rcrum Iß conditionis habitu, fevocdto admöerorem_{magis, quam ad fiudia animo, hoc,}

quodvides,exhibco, (ubitanea opera iß tumultu* arium in modum exaratum» _{Argumentaautem>}

quod ingenium fludiis maturum, ac multa doclri*

na fiubattum ad _{fui enucleationem dcfideravitt}

quando deb.itamimpenäere operam hon licuitj dt*

quej quum idfieri,quod volui,nonpoffet, id ergo, quodfieripoterat, veliefum coaffus: adtuumcan*

dorem B. L. _{conjugio, obnixe rogans,ßhac minus}

tibi _placuerint , tarnen paråtam iis impertiri vt*

§•

Iv

I

Um ex unius

hominis

fangyine univerfum_,

genus humanum

pro-dire Deus voluerit:fo~

cialem naturam

facul-tatesque ad vitam

fo-cialem _{aptas & neceflarias,}

homini-bus _{concesfit, ut cohasrerent inteiL.} fe

_{conjungerenturque}

_{mutuo amore,}

naturalique focietatis colenda?

defide-rio. Sic Caritasilla naturalis de

uni-verfalis, _{qua? radixac principium eft}

omnis _{humanitatis, ar&iflimo quali}

vinculo focialitatis hominem ita ob¬

ligat, utaliis quibusvis bene _cupiat,

& humana officia _{exhibeat, etiam}

in-cognitis _{maximaque focorum,}

cape-2

capedine å fe

disjun&is.

Hinc

mor-tales huc illuc _difperli,

_ubi

commer-ciorum _{aliorumque negotiorum} cau-fa ad alios venere, humaniterexcepti funt; &_{deinceps perceptis}

peregrina-tionum variis ufibus, magis

_magiscj

peregrinantium cura

tangi,

multaq;

apud eos

beneficia collocare

cordatio-res _{coeperunt;qux}

deniq;

benevolen-tia adeo accrevitut_{jure quodam}

o-mnes ad illam

praftandam

fefe

obli-gari fentirent Nam,

quemadmodü

in _{corpore humano,}

_fingula

membra,

pro virtute

fibi conveni

ente una

ope-ranturadtotius _corporis

confervatio*-nem; ita homines, univerfé &

con-jun&im confiderati, non

ad fuum

fo-lummodo, fed ad reliquorum

ho-minum etiam bonum

_{refpiciendum_»}

tenentür.

2. Pro amicis _itaque

haberi,

a-micequetra&aridebentomnes;& qui-dem hoc ob

_naturalem

_hominum,

_<Sc

gentium inter fe cognatione, propter

quam hominem homini

benignitatem

prae-prteftare

fas

eft.. Et

cum

tot

tamque

variis _per

_univerfam

_vitam

_noftrarrL*

ja&emur

cafibus,

åc

tot, quocunque

venientes, fubje<fti fimus periculis,

ut _{nusquam per omnem}

vitam in

tu-tölocari

_poflimus:

_cum

_univerfo

ho-minum _genere

_focietatem

quandanu

nobis intercedere neceffitas

_poftulat

jubetque.

. • " 1 ' ' ■

§. 3.

Ad

iftiusmodi

focialitatem

contrahendam, licetnaturale

vincu-lumfufficiat; nullum tarnen

dubium

eft, _{quin etiam}

_pacftum

_äliquod

uni-verfale _{interprimas gentes}

_initumfit,

quo fibi invicemomnes

obligarentur;

& de tali foedere, licet ex annalibus

non certo conftet, negari tn. nequit,

multa dari, in quas omnes

homines

videntur _quaft

_confenfifle.

_Nam

_ut nonvoce tantum, fed ipfo _etiam

fa-<fto _aliquid

_exprimi

_fölet:

_ita,

_licet

non verbis, fafto _tarnen,

pa<ftum

ali¬ quod inter

homines

commune

4

^ , r

du£

_{pluresque ab}

_{initio gentes,}

_vel

tacito vel _{exprefTo pa&o, in certam}

quandara confvetudineconfenferant;

fuccefTu _{temporis fimili}

_pacifcendi

modo caeteris etiam _{placere potuit}

populis;

quod

utique pa&um dici de¬

bet.Inter _{alia,qua? gentium omnium,}

moratiorum _{pnefertim, iitiusmodi}

confenfu videntur _introdu&a,

hofpi-talitatem _{eiTe.putamus^ qua? uti na¬} turs; _{humana convenientiflima} eft,i-ta å caritäte & benevölentia fociali

profe&am,

non inconvenienter

fta-tuimus.

§. 4.

Hofpitandi

tria _genera

_fuifte

reperimus:,mercenarium unum, gra-tuitum _{alterum, atqp tertium}

_quod

lege quadam certa

_pa&oque

contra-hebatur. Hane _{partiendi rationenu.} etiam_{aliafequiturin publicum & pri¬}

vatum; _{publica, quam Principes,}

Cx-vitates, aut _{munieipia, au&oritate}

publica, bonumob publicum

contra-hebant: Privata_{altera, quam privat!} homines fui commodi caufa colueré.

Utrius-Utriusque generis mentio

fit apud

Livium lib. _{37. cap, 54,}

_{Ubi legati}

Rhodiorum, Romanos ita

alloquun-tur: _{Nihil, inquiunt,nobis tota} no-ftra a&ione difficilius, neque

mole-ftlus _{eft, quam}

_quod

_{cum Eumene}

nobis _{difceptatio eft, cum quo uno}

maximeRegum, & privatum

fingu-lis, & quod magis nos movet,

publi¬

cum civitati noftra? _hoipitium

_eft,

§. 5. Porrohofpitium

illud, de

quo

dicere _{adgredimur, variis}

_ritibus

con-trahebant veteres, & quo

firmius

es-fet, minusque ejus turbaretur

exer-citium,

_pa&o

aliquo

peculiari

id

con-ftitui, moris fuit. Nam uti funt res humana? incerta?, dubia?,

_infinna?^,

mobiles: ita _fiepius

_naturale

_vinculü

-11011 fatis erat validum ad

continen-dam.& _{conftringendam iftam}

hofpi-talitatem, nifi pa&is inita

fuiftet_,.

Quemadmodum enim lege naturali

intrinfecus_{quafi omnes confociamur,} ita _{quoque extrinfecus}

_pa<ftis

6

gimur; ut, fi

paöa

fanfte

ferventur,

firmus etiam nexus inter confentien-tes fit:

_adeoque

_{circa res}

_vel

_a&iones inyicem

_praeftandas,

_homines

_mutua

quadam,

qua? In

data

fide

fundatur,

fe _refpiciunt

_obligatione.

6. Cum _{itaque,utrinque prius} virtute _perfpe&a,

_neceffitudo

_atque amicitia hasc _{hofpitalis iniretur;} o-mnium _primo

_{vulgare illud}

_fide

_i

pi-gnusj dexterarum fcilicet

conjumSio

ufurpabatur; id

quodexmultis

au&o-rum locis manifeftum efhSic Glaucü

& _{Diomedem, prehenfis mutuo}

ma-. nibus, hofpitium patrium

renovaffe

eX Horn, lliad. 6. _patet.

_Certiffimce

igitur & inviolata?

fidei fymbolum

ä-pud

antiquos erat dihobirlct,:

unde fa¬

ctum, ut illud, quod firmum ratum-que voluerunt, dextra tanquam

fidei

pignorefancirent. Hinc dextra

fidei

teftes _{atque figna dictae funt,}

§. 7.

Alterum

pignus feu nota

ho-fpitii, tefTera hofpitalis'erat; ita enim

contrahi föTebant _{hofpitia, ut}

_ab

fpiti-fpitibus

dimidiatae

acciperentur

te£

ferae. _Cujusmodi

tefleram

fi

quis

af-ferret _deinceps,

_agnofci

poftet &

tanquam

hofpes

atque

amicus vetus

hofpitio excipi.

Quani

ob

caufam~»

diligentiftime etiam

tefterae

iftae

afler-vabantur; unde Plaut: Pam.v. i. 25^.

Deum _{hofpitalem ac}

tefteram

mecü

fero. Veteribus morem fuifte

novi-mus, quando

aliquod

pa<ftum

iniere,,

quod

ftipulam,

quam

manibus

tene-bant,fregerint; quam

dein

jungentes,

fponfiones fuas

agnofcebant;

quod

ex _{Jftdori lib. 5. cap. 24,}

videre

eft.

Tali quoque ratione, ratüm

firmum-que habitum

eft

illud

pa<ftum

hofpi-tii, _quod

_divifione

_tenerarum

infti-tutum eft.

§.8. Pignus

de

cefcero

hofpitii

fal

etiam _fuit,

_{quod fal}

_hofpitale

diceba-tur, atque non tam

ad

inftituendam,

quam confirmandam

hofpitalis

foede¬

ris neceftitudinem, adhibitum

eft.

Apponebatur enim

,ubi

hofpites

men-fa _{exciperentur, ante omnes}

8

bos; ut eo _{quafi neceflitudo illa}

fan-ciretur. Confirmat hxc Alexander ab Alexandro _{lib.5.G.D. cap.21. An¬} te _{reliquas dapes Graeci fal, velut}

a-miciti^ _{fymbolüm hofpitibus}

appo-nunt. _{Quod fal in hujusmodi}

nego¬

tio _{adhibitumfit,in caufa fme dubio}

ejus non tantum durities ac

firmitu-do, fed & duratio & ätyB-apria fuere:

ideoque infacris etiamfcedus _falispro

omnium firmiffimo &_perpetuo

habi-tum eft: 2 Paral. 13.5,

§. 9. Contracfto hifce aliisque

riti-bus _{hofpitio, comiterabaltero is,qui}

peregrinus erat, receptus eft; cujus

dein _{benivolentiarimemor, parem}

il-li humanitatem _{prasftitit. Primum}

itaque inter officia hofpitalitatis

falu-tatio erat; mox invitatio

peregrino-rum blanda '& humana. Ceterum in

domum _{du&os, molliter collocare_>}

potiflimum dein cura fuit. _Hofpites etiam lavare varias _{apud gentes}

fole-bant. _{Jftiusmodi officiorum}

onemfacit Heliodorus _{lib. 11. Cap.V.} ubi _{dicit, hofpitem Cnemonem, in »} pago Chemmi a filia ejus herili, jam

nubili, exceptum, & å reliquis ancil-lis,patris loco,cultum fuiffe; una la¬

vabat _pedes

_ejus,

_{& pulverem}

ab-ftergebat fub tibia: altera le&um

cu-rabat, & mollem

_pra?parabat

accubi-tum: alia urnam ferebat & - _pyram

accendebat; alia menfam inferebat_,

panibus triticeis, & fructibus variis

refertam. Sic

_apud

_Homerum

virgi-nes _{atque femina?hofpiteslavabant_,.}

Idem officium _{gnatas etiam Cocali}

Minoi in Ciciliam _trajicienti praffii-tere; ut _{apud Athenäum üb. i. p.io*}

videre licet.

§. io. Cibo

deinacpotu

reficieban-tur ; idque _{variis generibus}

_apud

lingulas gentes fiebat; imprimis

ve-ro _{ex au&oribus}

colligimus, pecora

adventantibus fuiffie ma&ata. Sic

a-pudHomerum Eumasus_UlyffiCapros

duos _{maétavit: OdylT. £. v. 74.} Mene-laus _{quoque Telemacho & Pififtrato}

IO

juflit

afTari

carnes.

Convivium

quö

exciperentur

hofpites,

quale

eiFe

de-buerit, oftendit Lydhe Rex, excepto

magnifice

Bellerophonte:

novem

die-busapudillum

hofpitatus

eft;

novem

ille boves ma&avit; ut Athenams

in limine libri V. Sic etiam vino

ho-ipites

de

via

laiH

fatigatiq;

reficieban.-tur. Varii _pra?terea ritus

in

hofpiti-bus

_excipiendis,

_circa

adventum,cce-nam _atque

difcefTum

obfervabantur,

quos ob temporis

anguftiam

milTos.

facere _{cogor. In}

_hofpitem

_itaque

pe-regrinümomnis

humanitas

&

libera-litas exercebatur, nec

quidquam

eo-rum fubtrahebatur,quas ratio

permit-tebat _{exponi, Cleomenes,cum}

ami-cus quidam hofpiti in

phiditiis

nihil

appaniilTet, nifi vinum

nigrum,

&

panem

igni

duratum,

fuccenfuit

ho-mini, dicens: Ergaperegrinos non__» oportere nimium

aoxwi^hv.

Plaut, in-*

Lacon.

ii. Hofpitalitatis

exemplavari-arum Gentium valde multa nobis ex-tantj

tant; uti illud

Gelliae,

de

quo

Diodo-rusSiculuslib.15.

Gap. 83>qui

omniü

inter_Agrigentinos

ditiflimus

_erat.

Is

compluribus

domi

fax

diverforiis

,

ad

excipiendos hofpites

exftru&is

,

ad

portas

janitores

conftituit,

quibus

im-peratum erat, ut

quoscun(|

viderent

advenas , ad hofpitium

invitarent.

Exemplum

hoc etiam

alii

imitati

fue-re, quibus,

prifco

more,

hoc

eft,

hu-maniter & _{benigne, cum}

hominibus

"Verfari ftudium erat. Idcirco

Empe-docles hunc ad modum de illis canits

Alll/UV CL0101 _XlfAMS, KCCKOmjT^1 _AVetQOl.

Hojpitibusfanfiiportus,

fine

labe

malörimu

Contigit

aliquando

ut 10

illuc equites

hiberna _tempeftate

_{(utTim^us]ibj5.}

memorat) diverterent; quos omnes

hberaliter ille _{fufcepit, &}

_{confeftim__,}

hngulis chlamydes tunicasq; ex

arcis

depromptas

diftribuit

Exempla

ho-fpitalitatis defcribit &

Wagenfeil

fua _{geographia. Hea}

_eft

_provincia

re-gni Marocani, in quam fi quis pere-grinus deferatur, fortemjaciunt

12

dani, quis illum

hofpitio

excipiat.

Ul-terius in

_{defcriptioneMengrefe,}

pro-vincia? Afiatica?ad oramPonti Euxini proteife, oftendit morem ipfis

efTe_>,

ut _{peregre adventantes munere} ali-quo Regem _{impertiant (fubeft namq;} hsec _{provincia fuo Principi) id vero}

(qualecunque fuerit, ipfe non fpernit,

.fed in terram

egrefTos convivio

adhi-bet.A _{prandio cum iisMvenatum abit;} ibi _{paffim in filvis,fub tegmine}

um-brofarum _{arborum, aut genio} indul-gent, aut choreas agunt, aut dulce_>

melos cantant. Camul _{eftprovincia,}

ATartarorum _{fubje&a imperio;ubi}

in-cola? ad _{prodigium usque hofpitales,}

peregrinos quoscunque fufcipiunt. ; Domo _{cedit hofpiti}

paterfamilias,

u-;Xörem & liberos illi _{commendat,nec}

ante _{hofpitis disceffum redit. M.Pau¬}

lus _Venet. lib. _{i cap. 46. Orient.-}

Re

-gion. Haud diilimile de Loppis Ruf1 -fe _{gente refert Guagninus in}

defcri-ptioneMofcovhe: Mercatores, inquit,

ad fe ex variis _{regionibus, qua?ftus *}

gratiä,

venientes

libehter

excipiuriéy

quos in tugüriolis fuis cum

uxoribüä

relinquünü:

ipß

verb

interim

veria-*

tutn abeünt. ReverlLii uxores höipi-tum cöncubitu _{confvetudineque \xt&}

ores hilarioresque inveiiiunt,

muhe*

te _aliquo

_{hofpitem donant :fm minus,}

turpiter

laeeflitum expelhint.

Tall

olim fortaflis benevolentia ha?c _gens.

ufa _{eil, [licet nimia & plane}

_detellan-*

då] ha?c tarnen a?tas eam ignorat*

Calabri'otim _profufi

_adeo

_fuerunt

ho-fpiüalitatiscultores, animum in

hofpi-tes _{ubemmis declarantes donis,ut in}

proverbium abierint Calabri hofpitis

dona. Galli

etiam,teftcDiödoro,tan-ta _{humanitate fuerunt}

_pnediti,

_ut

_adn

venas ftatim domi fiise ad _epulas

vo-carint. Nec Gallis Germanös_impares

fuilTe oftendit C.Tacitus* _Lotigum

foret iftiusmodi omniå recenfere

e-xempla. hisce igjtur > allatis tantum

nonnullis, qua? ad hpfjutalitatem HO*

| ftta? gentis pertinenc , acquiefcam.

Verbafunt Thomafini:Gothi&Svedi

adve-14

advenas non fblutil

_benigne

_admfttut* fed cun&a ad liberalem covidum

ne-cefTaria _{gratis fubminiftrant: Iisetiam}

inter _{populäres aliquando orter, inni}

peregrinis excipiendis,fumrnaelaudis,

qui piures advenas liberal!

_hofprtio

exceperit; quemadmodum ille

publi-Cö _{odio, dignus,qui cibum}

pofcumque

negaverit peregrino. Sic fere Joan¬

nes _{Magnus lib.4cap.}

11.narrat, Ca-rolum Gothorum&Svecorum _regem

decrevilTe, ut fubditi infeer fe & in

äd-venas _{hofpitalitatem öbfervarent; 8c}

fttmmo dedecori eflet _ei>if_qutctmque

viatorem te&o arceret. _{Quod Ti quis} facere _{tentafFet, 8c idoneis teftibuster}

negaffe hofpitium convidrus fuifTet,

immiffo _{igne, tedes ejus comburi juf~}

fit, ut domibus _propriis

_jufte

_pri

va-rentur,_{qui eorumufum aliis} inhuma-niter _{denegaflent. Hinc ergo}

profe-&um _{puto,9 quod vixalibi in tota Eu¬} ropa promtior _{liberaliorque}

hoipitali-tas,

_quamapud

_{Svecos, hodie} inve-lüatun.

f 12.

Cum

tan ta

jam fuerit

fim-plicis hofpitii ^ftirtlatio , ut

te&um

folufhodö _{denegantes tam gravi}

pce-na afficerentur _{; colligere} equidertL,

pofTumus, ipfum

jus

hofpitii,

quod

ma-jus eft,fan&iffime fuiffe cultum.

Fie-bat enim cultus is reverentia

BeiHo-fpitalis,ut Plautus vocat, five Jovis;

propterea quod prasefTe hofpitiis, <3t

violata horum_{jura crederetur ulcifcx.}

Ideoque

adeo religiofe hoc amicithe

genus colebatur, ut in ipfo fervore_» pugme etiam obfervatum fit; quod

nobis deGlauco _Lycio, Aftoloq;Dio-me*de manus conferturis , videre eft

apudHomer. Iliad.P.v.2 36. Livius et¬ iam hiftori^ {hx initlo au&or_eft,

ca-ptåTrojd, IExiqx atqueAntenori

par-citum å _{Grascis, vetuftihofpitii}

_jure.

§.13. Manfit inter confociatos hoc

jus, donec ab _{aliqiia parte violaretur;}

quod vero dum fiebat ftatim

renun-ciabatur, & quidem verbis peculiari-Dus,ut teffera

hofpitaiis

_{jam frafta}

di-ceretur. Antea _{verb,utididhim eft,}

adve-advenienfem rion fblum

_benigne

_ac la?to animo _{excipereverum etiam}

discedentem,variis donatum

muneri-bus, & ab omni vi

_injuriaq'ue

incolu-mem dimittere, _{hofpitis erat.} Difca-mus _{igitur hinc hofpitalitatem}

exhi-bere; tanta enim _{apud Deum}

holpi-talitatis eft _{gratia* ut ne hauftus} qui-dem aqua? frigide å pra?mio

remuüe-rationis immunis fit. Cum _{itaque_*}

hofpitalitate nihil

jure

Divino, .Natu¬

rali, atque Gentium convenientius,

nihil univerfis hominibus _gloriofius, ornatius _atque

_jucundius

_{fit; &con¬}

tra nihil _{legi Divina? atque naturali}

_!

magis contrarium fit & inimicumu*

nihil _quod

_{majus apud}

_{mortales odi- [} um 8c invidiam,majorernque

ignomi-niam _atque

_dedecus

_pariat,

quamnul-la _{ejus a?ftimatione, nullå cura.tangi;}

quid prohibet,

quo minus illam

fum-mis _profequentes

_laudibus

am-ple&endam cun&is