r . D. A £ D I S S E R T A T I O H I S T O R I C A
» DK
E P I S C O P O P
P E T R O
*
f Q U A M ,
CONS. A M P L1SS. FAC. PNILOS. UPS.
\
P R Æ S I D E
M ao ERICO m . f a n t ,
H IS T . TROF. REG. ET ORD. SOC. REG. SCIENT. UPS. ET AC AD.
REG. LIT T. HUM . A N T IQ U . ET HIST. STOCKH. M EMBRO,
E X H I B E T
M A T H I A S M. K Ö H L E R ,
G O T H L A N D U S ,
Î N A U D IT . G U ST. MAJ. D. V JU N , MDCCXC1IL
H . A. M. S*
U P S A L I Æ ,
t I T T E R I S V ID U Æ D I R E C T . JoH. E dM A N
K Y R K O H E R D E N
v i n F O H L E o c h LOKRUM FÖ RSA M LIN G A R, V Â L Â R EVÔ K D I G t o e n H Ô G L À R D B
H E R R 2 W J L T I X X J L S M . J K O M X M M S
J K O M X J E M ^
f ö d d
K A H L .
M I N E H U L D A S T E F Ö R Å L D R A R ! P
-C-'d e r otnforg fôr mît väl h a r varit och ar f tö rre , än at den med någon vältalighet kan befkrifvas, — huru fkal ja g derföre kunna åda
galägga tilråckelig er k ä n lla ? — Anfe dock tecknandet a f Ed r.\
namn på detta blad, fåfom et bevis på den n it, hvarmed ja g föker vifa m ig ta c k fa m , och den v ö r d n a d , hvarm ed ja g framhärdar Ed e r,
M I N E H U L D A S T E F Ö R A L D R A R !
Lydigfte Son M ATHIAS M. KoH LER.
D E
EPISCOPO
P E T R O M A G N I
§. I.
M
ultis nomi nibus pofteritati fe commendas: Pr æf u- lum S v io G o t h i c c r u m m e m o r i a , q u i , mutatis fubR. G u s t a v o I:mo Sacris, infulas fuas vel r el i qu er u nt , vel tenuerunt. Jobanm s M a g n i, P etri B rn fk ii, M ugni Haraldiy M agni Sommar et quae funt reliqua nomi n a quis
n o n , pat ri arum r er um a man s, penitius c ogn of ce nd i cu- riofitate d uc i t u r ? Ho s inter Petrus M a g m > ultimus C a t h o l ic or u m Arofienfium antistitum , fua ipfius ob me ri t a et t e m p o r u m hiftoriam, at t en ti one m meretur . N a t u m dicit Petrus Niger o') in praedio Rybro, paroeciae Tillber- g a y Aroliæ vi ci næ, de quo fe fcriplit Pater Magnus J o - a n m s , nobili gener e ortus et arci Arofienfi prarfedus.
H o d i e Rebro appellatur unumque liberæ naturae praedium ( Ft àî j e) conftituit, in quo r uder a m ul t a r u m aedium a d h uc confpiciunrur b). Si v e r o locus hic natalis ver us f uer it , alius profe&o fit Petrus M a g n i, necesfe e f t , q u em an. 1499 d. 6 Jun. virum matur um et f er i o f u m , R e d o - r em Scholarium Vadltenenfem et Capel l anu m Ecclefiae S. Petri i b i d e m , ab Henrico Epifcopo Li ncopenfi in f r a t rem Sacerdot em confecratum m e m o r a t Diarium Vadfte-
A 2 nen-
a) Hifh Epifc. Arof. p. 22.
h ) G p . a u , Veftrrtnl. Befkr. p . 257«
nenfe. Ille quippe Junecopiæ natus d i c it u r c). C e e - r u m n o n t antum P r e sb y te r et M o n a c h u s Va/*3 e n er fis fuit n o f te r; fed et in gravisfimis O rd i n i s fui negoriis adhi bitus, quae Domu s S. B n g tttit Romae h o c t e m p o r e conditio non potuit non eidem facesfere.
§. II. Hae fcilicet aedes, in quibus et plurimas fuas r evel ati ones excepit et tandem inorre decesfir Di va B r i
g itta , per cen tu m et quinquaginta t n n o s pauperi bus et devot is Svecis et D a n i s , R om a m p e r e g r i n a n t i b u s , oti um et perf ugium praebuere. Sed ab an. 1503 rapacium pro- curalporum manibus fuere expof it æ, ledtis et fupelledlili, quibus inftrudlæ e r a n t , fpoliatæ atque u l u i , cui deftina- tae, p e r odtennium penitus fubrradtye. N e q u e huic in
f o r t u n i o occ ur r er e potuit Patronus hujus D o m u s - Car«
dinalis Portugallienfis, utpore qui X C V I a n n o r u m erat Sen ex decrepitus. Oc cu pa ve ra t eandem pr imu s Joba*>
nes quidam de Cafiromorundi Britonum ( Ca i ll e main in A n g l i a ? ) et p e r biennium tenu it , ille dein eam cc€fit Johanni Jonchet et hic it erum Bartboldo Leonis, G e r m a n o H i ld e sh em iæ naro d), Misfus igitur Petrus Magni c um f ratre Johanne M atthiii a conventu Vadftenenfi an.
1507 in hoc n e g o t i o verfus curiam R o m a n a m ; fed in rrVari p e r famulos Regis Daniæ Jobanm s capti f u n t , pr i
m o ad G o r h l a n d i a m ducti et in maximis tribulationibus p e r h i e m e m conftituti; inde v e r o misfi t a mq u am captivi H a f n i a m ad R e g e m et ibi morat i p e r V h eb do ma da s in c o n v e n t u S. Spiritus. Coadti tandem r ed ire V a d l t e n a m , q u o p e r v e n e r e circa Odtav2m Paf chæ an. 1508 O« f^oc
vero
c) i. c. p. 1Ç7.
d) Litt. ed. in R<?v. Archiep. v. T r o i l Handl. ? Sv. Kyrknhift. P. 5.
p. 309. et ap. v. S t j » r n m \ n in noris ad Petr. N ig r. p. 129-
*) Diar. Vadft. p. 164.
v er o a nn o die Laurentii iterum Romam profe&us cum f r at r e Petro ingemar i , ut Domum S. B n g itt#. a Bartbol- 4J0 Leonis r ecuperaret; fed licet revocatus hic fuerit Vad- ftenam p : r (cripta Monafterii, quæ fecum habuerunt ; ta
m e n impetravi t a Papa Julio II a u t o ri tä r e m guber nan di domu m t e m p ore vitae fuæ / ) Conveni ebant tamen cu m e o , u t , certa per vicennium numerata pecuniae fum-
m a , domu c e d e ret , quam fie an. 1511 regere occepit r o f t e r , eoque currente X V H1 Sveci et XII D a ni, n o n nulli per binos m enles, per duas vel unam hebdomadam ahi , ho' pit io excepti fuere g). F r at er vero Petrus In
g em a n con ti nu o fe dicebat ab urbe recesfurum pro p te r tr ibulationem et dolores, nec eft posfibile, inquit n o f t e r , 4jue inquam bonum bic posje flare fo lu m , nec etiam vie deleft at i t alia five curia Romana, nec Juin mis Jus ad habendum bic quietem, inimo laborem et dolorem. Intendebat tamen Ro- mce m anere, usquedum plenius in ju re Canonico fuerit funda
tus , ut gradum Docloratus acciperet, non propter cupidita*
tem honoris fui ; fed monafterii b f. Vix aurem Pr ocurato
ris et Proviforis Domus S. B n g itt* munus fufcipere ei licuit, cum novus fupervenit aemulus, Joannes Magni Skenningenfi s, Canonicus Lincopenfis, qui domum Prae
bendae loco libi tradendam pofhilavit. De hoc ira in litteris d 6 Ocl 1512: Ja g vienar, at Linköpings Dem- kyrcka mâgtar vel at fbda H eir J ô n s , at honom ej t arfvas göra något Prdflagåll a f des Ja bnjena eller precbenaa 1). Qu,i autem diu r editum cogitaverat, noltri Socius Petrus In- g emar i , tandem i ç i3 d. i r Sepr. ferio cupiebat disfolvi, paupertatem fuam et commilitonis his deferibens: E a r
f a t-
/ ) I. c. p. 165.
%) L i t t . a p . v. S t j k u n m a n f u p r o ci f.
bj Litt. d. 2 4 Msji 1 5 1 2 ap. v. T r o i l , 1. c„ p. 3 1 2 . ap. v. St jc k n m a n, 1. ç.
fa ttig d o m år mycken bår i Roru. Herr Peder M agni baf- ver fam m a kläder ban förde a f Had fl en a. J a g gör honom ej mycket förköp. Horom v i flndde i åker eller trä g å rd , f u l
ler jkulle foglnrne rådas ocb bort fly k). T a n d e m profe&us eft an 1515 atftate er circa Feftum Michaelis Lubecæ c o m m o r a b a t u r , F r a r r t Laurentio Benedifti ejus locum occupan.
t e , qui per X X X I hebdomadas mon af ter iu m ordinis G e nuas vifitavit I).
§. III. Interea Capitulum Gener al e Ord in is an. i?i6 celebraretur in monafterio Marienfaft p r o p e C o l o n i a m , q uo d an. 1450 fundaverat magnus Elector et A r c h i Epi - fcopus Dietericus van M oers, q uo dq u e hodie adh uc flo
r e t , XL fororibus et XX fratribus infigne in). H u ic n o m i n e Monafterii Vadftenenfis interesfe jubebatur Petrus M a g n i, et licet litterae p e r VI I I menfes in via detentae fuisfent adeoque a dm od um fero de hoc a d m o n e r e t u r ; pa
ruit tamen mandaro et Coloni am fe contulit »). M o n e t autem Conventuales fuos, ut fæpius feriberent et Sueti«
e e , ne quis intelligeret, fi in alienas inciderent manus.
I n litteris d. 30 Septembris 15:18 Lutberi m e m o r a t feri- p t a contra indulgentias SylveflriquQ Prieiiœ refponfiones rransmittit, ita t a m e n , ut potius in illius partes inclinare videatur. A d o mu j a m , qnam novis cameris et cellulis o r n a v e r a t , revocari cupiebat. Forfan autem bellum Sve- c o D a n ic um , q uod f ra tr e m Petrum Ingemari a d h u c in
D ania
i ) SriGEL Beris ril Bifk. Chion, p. 145.
/) Litt. d. 15 Fehr. 1515 ap. v. T r o i l , I. c. p. 325. Ejusdem a n n i , licet I C O5 proférant, exiftimo li t t e ra s esi« Pe t r i In g s»m r i i b i d e m allatas, p, 3 1 4 , quia et lirem memorant a Mag. J o a w n e , Cantore Lin«
copenfi, motam et refifUndi animum Mog. Pe t r i.
« ) N e t t e l b l a d s Nachricht von B ri^ittincr K l'Jltrn ausftrbnlh Schweden.
« ) Litt. d. I J . Apr. 15:16 et 30 Sept. 1518 ap. v. l a o t t , I . e . p.
347* 333-
D a n i a d er ine bs t, in causfa fuit, cur Romae p e r plures a n n o s r ema n er e cogeretur. Qui non p o tu e re n o n ipfi trifles cs fe, poftquam crudel e, quod Pat er ejus f u bi i t, (uppii cium *d aures ejus pervenit. Ille qu ip pe a d m o d u m S e n ex an. 1520 paucis poft 14 Septembris diebus S to ck h o l m s cruci a R. Cbvijticrno affigitur aliisque i n f up er t o r m e nt i s mifere vitam finivit, r em n a r r a n t e , qui filio Pe•
tro M agni noftro familiariter Romae ufus e r a t , J a c o b Z i ’giero, L a n d a v i a , - Bavaro in Exci dio fuo H o l m e n f i , S co n d i æ a fe 1532 editae, a nn ex o er co nf ir mant e Rela
t i o n e Reg ni Senatorum de t y r a n n i d e Cbriftierni ap. von Stjernm an, Riksd. Beflut, V. I. p. 12. N e q u e t amen h oc tempus inutiliter praeterire pasfus eft. Supereft: in Bibliothe
ca R. G ymn af ii Lincopienfis Vol ume n t ri um d i g i t o r u m a m plitudinis , in forma , quam dicunt d uodeci mam , presfa fcri- p r u r a , quod partim Romae, par ti m in U r b e Italiae Ca ft ro an, 1522 exaravit Petrus Magni, Illud Jobanni Mesfenin olim p r o p r i u m an. 1 612 d. 14 Jun. d o n o datum fuit Johanni P u r .to , ab eo iterum M. Magno Aftropbero, M e d ic o fui r emp or is infigni, Paflori ecclefiae W e f t r a F e r n e b o in W e l t m a n n i a . Poflea posfedit D. Benjamin M agnus Cro- nobarg., illud 1655 donans I). Jobanni H ard. Medicinae D o c t o r et Practicus Go th ob ur genf is Andreas Lundelius et a n - *735 Scabinus Gothobur genf is Alflrôm fuere ejus Pos- fesfores, quod o b f e r v o , ut fata ejusmodi antiquitatis r e liquiarum conflent 0). T a n d e m 1741 in Bibliotheca erat Epi fcopi Lincopienfis Erici Ben%elii fil. cumque illa m i g r avi t in posfesfionem Gymnaf ii Lincopienfis.
§. IV. Conti nentur hoc V o l u m i n e , ex defcr ipr ione Kobilisf. Lagerbring p) y quatuor opuscula lingua vernacu-
la,
o) BeN7.ii rsRNAS ßrefvaxling p. 206.
/>) Hand!, i Sv. Hr ft, P. I. p. 12.
l a , qiræ Petrum M agni interpretem vel au&orem ag n o- fcunt. 1. Leges maritimae ita incipientes: E i l nokor byçgo fkepp i Companfkap, da fka l den Skepparen See. Foliis X C abfolvuntur. Has cum libro Italico Jl Con/ulato dei M are contulit Benzehus et qua lingula Capita ex asfe c on ve ni r e depr ehendit. Hujus libri au£torem Ludovicum I X feu San&um G a l l i * R eg em venditarunt. Ab an. 1075 »n u- fu fuisfe autumant. V e ru m autem Au£lori nomen fuit Giovan Battfta Perezano, qui Hifpanice illum compofuit, Barcelona? editum 1502 er 1529. Inde translatus in l i n g u a m Italicam et editus Veneriis 1549, Confuli I m p e r a t or is Car oli E . Zornozæ dicatus, 1566, 1576, ifX4, 1 599 et 1612. Ex hoc libro H i f p i n i , Itali, Galli ct An g li b o n a m p ar te m l e g u m , quibus hodie ad res maritimas u t u n t u r , p u ta n tu r depromfisfe, qu em ad mo du m Ho lla nd i et Lubecenfes fuas conftitutiones maritimas acceptas re f er unt W i s b y e n f i u m Juri navali, fub titulo W ater R ecbt, H a f n i æ 1505 in 4:0 et Lubecæ an. x ç37 in 8:0 edito et ab Epifcopo Aboënfi Micbaele Agricola in Svecanam L i n gu am translato, edito vero ab Hadorpbio an. 1689 ?)• E x cipiunt leges maritimas in hoc Volumine II. I nltitutio- nes Medicas Mag. Johannis de rupe Cija in vernaculam translatae et prooemio rh yrmis Svecicis ornaræ, ad fol.
190. — III. Stridens Kovß 9 feu de arre pug nandi etiam cum praefatione Rh ytmica , fol 220. — IV. Leges mili
t a r e s , Stridslag feu K rigs- A r tik la r , qua: omnia 1. c. b r e v i t e r recenfet Lagerbring.
§. V. C u m litterarum deliciis curas fuas Romae le
v ar e conar etur Petrus M agnij Epifcopus Aiofienlis , F r a t er Otto Olavi Svinhufvud in obfidione Stockholmiæ an.
1522 vitam cum m o r te commutavit. Succcsfor ejus H o -
£tor
q) Cfr. de hil Bbm^iubxnas Brefvixiing p, 206. 214 «t 228.
£lor Petrus Jacobi Sunnanvdder an. 1523 a R. Gußavo /.
munere p rivat us , Cat hedr am Arofienfem it erum v ac ua m reddidit. îpfo R eg e annuente in ejus locum a C a n o n i cis ele£his Petrus M ag ni, R o m * ad hu c d e g e n s , cujus conf ir mati onem a Pontifice Adriano P L d 14 Sept. R ex expetiit r). Publicae luci fi commislæ fuisfent ejus ja m Ele£li Arofienlis litterae ad Jab. B raß t, hoc a n n o datae, quas egregias vocat Benzeiius et f er vat Bibliotheca R e g i a Stockhol mienf is , nec n o n , quae in eadem delirefeunt, Ja b . Brafk ad Petrum Magni Vadf tene nfe m in curia R o mana an. 1^24 j ) ; uberior forre esfet hujus negotii n o titia. N o v i m u s autem hoc an no in crafiino Divifionis A p o f t o l o r u m , d. 2> M a j t , eum rediisfe Vadf ienam et inde in Diaetam Junecopenfem a b i i s f e / ) , in q u a , in Cra- fiino S. Ja c o b i, qui fuit dies S. Annae, 24 Julii, in Sena
tum R e g i u m receptus u). C u m a u t e m , ad tela Pontifi
c iorum r e t o r q u e n d a , follicitus esfet R e x , d e c o n f e r v a n d a in Epifeopis fuis Evangelico-Lutheranis Succesfione A p o - ftolica atque C a no ni c a, quam fibi foli vindicat R o m a n o - C a t h o l i c o r u m ecclefia; per Petrum M a gn i, qui ipfe R o mae erat confecratus, non tantum 1528 d. 5 Jan. i n a u g u rari fecit Magnum Haraldi S c a r e n f e m , Magnum Sommar St regnef enfem atque M artinum Skytte A bo o nf em Epifco- p o s ; fed et an. 1531 Dominica p r o x i m a ante feftum S.
Michaelis ipfum Archiepi fcopum Laurentium P etri N e r i - cium. Licet Regi o bf equ ent em, p a r u m t amen fidam fu- isfe noftro in his mentem tefiantur litterae ejus et Epi- fcopi Streng nefe nf is , datae Strengnefiæ d. 10 Aug. 1531,
B quas
r ) Knös Anal. E p iß . p. 3 3 .
/ ) Rkntbl. Brefr. p . 146. Ad ha* fine dubio «llndit R h v zk u o i E- p ifc. S r io g . T . I. p . 2 6 3 .
0 Dilr. W adßen. p . 178;
u ) v. S tjb x n m a m J. c . p . 1 3 8 «
quas in Hiflori a R. Guflavi I:mi citat Rev. Celfius v). Il
lis quippe proteftantur contra r eligionem L u t h e r a n a m , E p i i c o p o r u m confecrationes aliasque c e r i m o n i a s , r e v o cant antea a fe a£la arque ad Sedem R o m a n a m appellant.
Itaque mors ejus neque reformandae ecclefiæ d a m n u m , nec Regis ani mo m œ r o r e m atrulisfe cenfenda eft , quae incidit in Domi ni cam infra 0£lavam Ascenlionis an.
1534 *■).
§. V I U t i ndex animi calamus; ita ex fcriptis i n gen i um P etri Magni cordat um atque fupra vulgus fa- piens pasfim c o g n o k i m u s . An. 1512 mittit C o n v e n t u i Vadftenenfi p r im um traftatum Bonaventura de m e d i t a t ione pasfionis Chrifti. C o r r u p t i o n e m curiæ Romanae fatis d e p i n x i t , cum de c on vent ione cum Bartboldo Leonis inita an. 1512 ita ratiocinatur: B attre år a t mifta en fin-
f
er ån alla banden. Annars bade ban uplåtit bufet ocb fina ullas i Cardinalens bänder ocb fångat bonom posfesfion ocb tber t i l med de inßrum ent, fom lyda uppå b u fe t, ocb Cardi•nalen bade gjerna g ifv it bonom en fumma penningar ocb âr- liga ranta ocb få bade B ertil fa r it h åd an a f Rom, Tå ba
de ofs v a rit ondt a t gånga t i l råtta mot Cardinalomen, ty ondt är gapa mot ungsmunnenom ocb maße aldrig kom m it t i l bufet ig e n , eller det bade gullit v å rt l i f — Officiales göra in tet olågde. — Ingen var t ben riker eller fa ttig e r i S verig e, fom ville koflvårja en penning uppå, at vinna bu
fe t ig e n , ånnu finnas v ål månge , fom bufet vilja b a fv a , få plåga oråttvife månnifior ej v å n d a , bvetn kona åger eller benne föder om v in te r n , når de f å mjölkena om Sommaren a f benne. D e initiis refor mationi s Lu ther anæ ita fcribit 15x8 : N u i år f i r ef en Dc ft or a f S. Auguftini Orden fle
x') T . II. p. 46.
* ) Diar. Wadftcn. p« xS3»'
àer i Tyfkland i et Studium , font beter W ittenberg många conclufiones emot aflat ocb fände vidarla om , och bade P åf- ven bonom, ban brande bonom flapro ; an ban bafver bakßan- dare. En annor Do&or bar i Rom fk r e f fv a r däremot efter P d fvens befallning, ocb der ban mente lofa lyckona, gjorde ban knuten, bvilka materiam ja g Jånder Eder med t bes fe bref. J a g bafver l a ß t, buru aflat börjades fo r ft «ch år losjordader g ru n d , ån penitencia, det år t rygg a/le vågen, der v il ja g dö uppd. 7y alle vilja bafva Ribald a verk. A r tis medicae necesfitarem et mi fer am in pat ri a condi tio
n e m defcri bitj d u m ad inftirutiones Jobannis de rupe CE f a , a fe in v er naculam linguam translatas, an. 1522 ita
praefatur :
/Ipofielen fkrifver a f verldenes lopp, A t v i aro alle betyngde tned var kropps
Och g r åt om a f fjukdom ej viljande dö>
Eller [kiljas fr a n desfa verldenes 6.
N aturlige måfiare före den fa k Studerande göra f l g mycket om ak,
7 i l at fö r långa lifvet ocb det bevara, Ocb Herrana dertil ej penningana fpara.
Tben dd konflena k a n , år vårder p ris båra Ocb f d god lön med heder ocb åra.
Fåkunnoger Läkare gör tufvogan kyrkobacka, Ty laka fo lk år ej fkåm ta ocb fnacka .
1 Sverige år det flor fkam ocb [kade,
N å r nagor blifver f j u k , reds fkofvel ocb fpade3 Om läkedom de alsintet vilja tå n k a ,
D et röna faderlös barn ocb bvar en ånka.
Läkedoms DoSlor år ingen i det riket b a åter bvar fin m at illa i fp ik e t,
E j beller Chirurgus, fom ßuderat b a fv er,
Vtan åjventyrare, fom frå/la bvtid lag det tager,
B 2 Syllo-
Syllogismos fiudeva alle och entymema, E j vetande bjelpa f i r ena litsla blema.
V t jande t by Konungen goda m ån,
T il at fiudera läkedom, det råder j a g ån.
