Dissertatio historica de variatione limitum imperii Svio-Gothici. Quam suffrag. ampl. fac. phil. sub moderamine mag. Erici M. Fant ... exhibet Matthias Hesselgren, Uplandus. In audit. Gust. maj. d. 18 Nov. 1789. H. a. m. s.

(1)

■ D I S S E R T A T I O H I S T O R I C A . -,

DE

V A R I A T I O N E L I M I T U M IMPERII SVIO-GOTHICI.

Q u a m

Suffrag. Ampl. Fac. Pliil.

Sub Moderamine

M a o . ERI CI M. F A N T ,

H I S T O R . PRO FESS. R E G . E T OR D * S . R . S . M .

Exhibet

M A T T H I A S H E S S E L G R E N ,

U p l a n d u s .

ln Audit. Guft. Maj. d. 18 N o v . 17S9.

H . A . m. s.

U P S A L T Æ ,

I m p r e s f . lir. Jo h Eo m a n, Dire£t. & Reg. AcaoL T y p o g r .

(2)

-

.

t

.

(3)

D E

VARIATIONE LIMITUM IMPERII S V I O - G O T H I C I . ,

§. i.

A

b eo usque t e m p o r e , quo fub R. lngialdo Illrdda cir

ca an. 6 0 0 , inter provinciales regulos antiquitus di- fpertitum , imperi um Sv i o- Go t hi cum in unum coaluit, Up la nd ia , Gef t ri ci a, H el f ing i a, Me de lp ad i a, A n g er m a n - n i a , Ve ftrobot hni a, V ef tma nni a, Dalecarlia , Suderman- n i a , Ne ri ci a , Oft rogothi a , Veftrogothia , Smolandia at- que Ölandia perpetuo fere ne xu cum e o d e m conjun£lae fuere. N o n memorant quidem annales Sturlefonii, prae

ter T i u n d i æ , Fjerdhundriæ, At tundi æ, Sudermanniæ, N e - r ic iæ, Oftrogothiæ & Veftrogothiæ regulos e medio fubla- tosj fed reliquæ regiones, aut fub horum i mperio c o mp re - h e n f æ , aut e v e n t i b u s , quos i gnoramus , additae. Verme- landiam fub R. Erico I E Eunindi, mortuo an. 883) imperio adje£tam novimus. Gothl andi am hoc etiam t empore Sv e- ciæ fuisfe propriam, ex Otberi & lEulfftani periplo proba

tur. Primam autem verfus orientem prifiinorum limi

tum ex ten done m debemus eidem Erico Etnundi, qui Ymis- faland, fine dubio Veftrobothniæ par tem, Finlandiam , Carebam, Efloniam atque Curlandiam , tefte atque c o m i  te Torg v ero Seniore apud Sturlefornum, fubegit, quas ter

tas nepos ex f il io , Ericus E EiSioriofus retinuit. Poft ejus vero mortem <m. 990 de novi s his imperii incrementis nihil conflat, nifi quod Ericus E I feu San£lus Chriftiani- fmum cum Epifcopo Henrico Finlandiae intulit circa an.

1158 atque Efto«es urbem antiquam Sigtunam funditus

A 2 de-

(4)

4 D e Variatione Limitum

1

delerunt an. i i S U Ve r um an. 1249 expedi ti onem cru- ciatam in Tavafiiam fufcepit Birgerus J u r i ad Bjåibo, R.

E n c i V l l l feu B albi affinis, qui arcem Tavaftehus hac occafione fundavit. BenediElus, B irg eri J u r i filius, D u x Finlandiae conftituebatur an. 12 8 4 , f adus dein Epifco- pus Lincopenfis.

§. i i.

Regni Marefchallus & tutor R. B ir g e ri, Torcbillus C a n u tl, Ruslis imperante Andrea A lex a n d ro jvitz, Cai eli am invafit an. 1293, Kexholmiam c epit , W i borgen feni que urbem Si arcem fundavit. Bi enni o poft Kex h ol mi am a- mil imus; fed an. 1298 nova iri Rusiiam e xcurfi cne f i d a Landscronenf em ad N e v a m fluvium arcem Torcbillus ere

x i t , an. 1301 a Rushs deletam. D e i n d e hac ex parte tranquillum fuit, done c N ö t e b u r g u m , hodie Schlusfelbur- g u m , a Rushs O recbovetz, a Fennis Pekenfari d i d u m , an.

1 324 a M a gn o Mufcovitarum D u c e , Georgio D a m c lo v itz ad lacum Ladoga fundatum, novam bello fubrniniftravit materiem. Ejus quippe f uccesf orem, Simeonem lw a n o v itz y M a g n u m D u c e m N o v o g a r d i æ , menfe Sept. 1 34R, hofli - liter adgresfus R. Magnus E r ic i, per C a m p i d u d o r e m C o  m it e m Holfatiæ H enricum , N o t e b u r g u m expugnavi t. Sed dein armis minus f uccedenribus, pacem d. 8 Sept. 1350 ferire c o a d u s efl, quæ Syf lerbåck, a mne m W i b u r g u m

& Pe rropoli m, fed huic p ro pi us , interfluentem & , haud procul a Ladoga lacu o r tu m, in hnum Fe nni cum fe e x o  nerantem, i nhgni armorum fabrica adhuc n ot abi le m, r e  g nor um limitem pofuit. Ab hoc aurem cum Cajaneburgum verfiis linea finium duceretur; non tantum in I adogam Si fluvium N e v a domi ni um; fed Si territoria Careliæ Je- fkis Si Egrepae atque mi no re m Savolaxiam amifit Svecia a).

Tr ia

« ) Q u s d difcrepent pacis d ip lo m a ta , videri p o tett a L a g tr b rh ig s Sve*

Hikes H ift. D e l. 3 . p. 3 9 8 -

(5)

T r i a qui dem dein Rusfiam inre-r & Sveciam exftitere bel

l a , quorum primum movebat an. 1474 Ma g nus Mul co- rum D u x , ab an. 1462 ad 1505, Johannes bajilidis

1

, qui N o v o g a r d i a i n fubjugaverat arque Tararicum excusferat j u g u m , alterum 147y atque tertium 1488» tonitru fa£litio W i b u r g e n f i »495 infigne; fed quæ nullam veterum limi

tum mutati onem effecere. Filius Joha nn is , B afilius, qui primus C zari titulum ufurpavir, LX annorum pacem cum R e g n i Moderatore Svantone Sture, tefte M esfem o, an. 1510 concluli r, quam Steno Sture junior an. 1515 confirmavit.

Johannes BàjXides / / , qui an. 1533 Mufcovitica capesfivit f cept ra, Cafan arque Aftracan an. i f f i priftino adjecit i m p e r i o , Rusficæ propterea magnitudinis non immerito falutandus au£lor. L.ivoniam q uo q u e , inteftinis disfenfio- nibus difcerptam, invadere ftatuit atque, ex occafione cen- fus in Lapponia . bellum Sveciæ intulit an. 1554* H o c , nulla limitum fa&a mutatione, X L annorum pace c omp o- firum eft 15 s7 > filiusque R. G u ß a vi, Johannes, eo confi- l i o , ut polleris fuis mafculis fibi fuccedendi jus fit, Ma

gnus Finlandiæ Dux conftitutus, nuptias Polonicas ambi

re o c c e p i t , procul dubio ad firmandos verfus Rusfiam fines. Bu f i l des autem m o x arma in L i v o n o s ve rt it , Nar- v a mque & Dorparum an. 1558 Tui juris fecit.

§. IU.

Ultramnrinas Sveciur posfesfiones vindicavit audacio- ris fpiritus R. Ericits X

1

H , urbe arceque Revaliæ deditio

n e , quam Gußavus

1

de cl ina ve ra t , in tutelam fufceptis an. 1 5 6 1 , per Claudiutn C bnjleri Horn b). H o c autem ejus

A 3 in-

/ ' ) Lirr. R. Gufl. A d . ad A x O x en ft. 1 6 2 9 , in Stoe kb . M a g . B. 3.

p. 3 0 1 . D e r n d fi at i m tn e n u ti edert b r e f , nt man k rig et b ä ttr e i ’T y jk - land d efenfive fô r a rn d tte , ocb fo tu vdra f o r f d d e r i L iffia n d R ysfe n s valde b r u tit h a /v a getiom R evel S t a d , f d ß to lo m v i g en em S ttn lfu n d S ta d g rr a det fa m m a m ed K ejja rcn ; f d d r d etta v d l et lik t exem pel; m en dock genom t i r •

(6)

inftitutum cum vicinis Rusfis Polonisque Svecos in b e l  l u m , quod cum his per integrum duravit fæculum, c o m - milit. Cum illis autem no n fatis feliciter geftum e l t , a n - re an. 158», quo victricia P oint de la Gardie arma K e x - h o l m , Padis, W e f e n b e r g , T o l s b o r g , N a r v a , I w a n o g o - r o d , Jamagorod & C op ori e adeoque totam l ngriam at- que Lftoniam, Georgius Boje Wi trenf len atque Carolus H enrici Horn Hapfal, L o d e , Leal & Vickel Rusfis a d e  merunt. Quibus Svecorum progresfibus presfus Czar p a  cem Zapolfchicam d. 15 Jan. 1582 cum Polonis i nivit, i n qua fuas in Livonia posfesliones illis c e d e b a t , c umque Svecis inducias ad an. 1690. Do r pa t um , Pernavia, O f v e r - Pahlen & Fellin fola Rushs reftabant, Lettiar munita loca.

Cum Polonis v e ro facile in apertas hoftilirates vicinitas posfesfionum nos excitasfet, ni Sigismundi ele£tio, c u m promisfione cedendæ L i v o n i æ partis, quam Sveci t e n e  bant, fuisfet optimatum apud nos ftudiis promota. Pa- c em autem cum alia c ondi ti one facere noluit novus M o - fcorum Czarus Foedor Ixoanow itz, quam ea, ut r e d d e re n

tur I w a n o g o r o d , Jamagorod, Copori e & K e x h o l m ; hanc R. Johannes, invito exe rc itu, refpuit & 1590 Jama go ro d, I v a n o g o r o d & Copori e nihilo minus amiiit c). Cum e n i m N o v o g a r d i æ & N ô c e b u r g o fimul i nhiaret, bellum fine causfa protrahere exiftimatus eft d). Poft mo rt em v e ro

R e -

cum (t (titt ien aldcles nnnnt ; ty R ysfe ti in d e icke ett h d t , defined ban off till f j ô f s f k a i a kunde och icke en rnnn fo m fig pä f j ' m fn rfto d & c ,

C ) L itt. R. G u ß . A d . ad A x . D x e n ß je r n a , 1 6 2 9 , in S t o c k h . M a g 1.

P . 3. p. 2 3 5 . H va d det nndra edcrt fix 'r s tn ä l vidkom m et' , f d m ä ß e ja g be

k ä n n a , at edre f k ä l äro im portante , tu t hernr tnig ock icke h te t K . J o h a n t exe m p e l, d ä htm R ysfeti p ä rn ifo n n a b h conditioner de den tiden intagna f ä f l - n in g a r in tet te flitu e ra v ille , b vilka hau fe d a n lik v d l ttiifla tndttc & c .

d ) G i r s , K r ö n i k a o m K . J a h n n 3 , p. 1 6 1 . N r f r K . M . v o r f in Son till mötes i R e v e l, dd /k o la betnälte a f R d d et h a fva k n m m it fa lfitt t y g  te u t , det K. A l. v o re k o m m e n , at upreta Sveriges R ike fle ra fien d er p ä h a lfe n , och ty /k u lle de h a fva h å llit hem liga fa tn q v ä m , med A d e l n , befälet

(7)

IRegis an. 1595 d. 18 Maji Teufinæ ad amnem N a r v e n - ffem perpetua pax concludebatur, in qua Kexholmia cum atdjacente ditione Rusfici juris fa£la eft. M o x autem cum H&gismundo de f uc ce s fi one , cum republica Polonorum de ILivonia an. 1600 bellum oriebatur. H i s ve ro turbaris JMofcorum rebus fefe immifcenribus, iterum in Rusfiam rmovere R. Carolo J X necesfum judicabatur, promisfa Kex- hiolmiæ redditione Czaro Job. B a filio Zu;-Jkoi opitulaturus, ltd quod per jlacohum de la Gar die eo cum fuccesfu efFe*

£ l u m e f t , ut d. 12 Mart. 1610 exercitum Svecanum Mus

c o v i t e induceret atque per XII hebdomadas in principe hiac urbe teneret. Kexhol mi am d. 2 Mart. 1611 & M a  g n a m Nougardiam d. 16 Julii cepit, E vertus Horti Lado- g $a m, Co p or ie aliasque arces. Ordines tum N o v o g a r - dlienfes atque Muf co vi enf es Ruslica fceptra uni filiorum C.aroti detulere.

§. VI.

His v e ro cum intermoreretur R. Carolus IX atque atdeo juniori filio Carolo Philippo Rusforum folium occu- piandi fpes deferretur, fatius. judicavit Guflavus Adolphus, lâavenribus his circumflandis uti ad certos atque fecuros r<egro terminos pa ci fc endo s, quam ad affe&andum in v i c i n o s i mpe ri um, quod in pofteris fratris aeque Sveciæ imimicum fieri p o s f e t , ac in patruo jam erat Polonicum,

__________________________________________________ NÔ-

occh gemena krig sfo lket u ti K y rk o r och andra r u m , dem afrâdande till vidare ktrig.’t.îg , d e r a f f lo r t buller , olydno och otro! et Jku lle f l r a x t vara ibland k tr tg s ftlk e t u p ko m m it. p . 16Ç. M ed a n nu något d rö g fa tn t tillgeck med hatt- dttltt fin d e b tid tn emellan , vor do de gemene a f krig sfolket der o f ver otålige, fa w im c n ß ttt (ig och g jo rd e up topp, v ilja n d es, f ä anten a f fig jje lfv a eller a f am dra upbitfade, göra vå ld p d krigs - O fv e rften och andra de fö rn å m fta a f be

fa ll e t , liknfom pd d e m , de der den anbudtie f r i d icke ville a n ta g a , ropandes fe td a n ö fv e r å lfv c n till R y sfar ne med få d a n e o rd : k o m m e r, j år lige R ys f a r ,

ktn m m er, v i vele göra f r i d . O r a t io n e m , qua hos exercitus in otus com pe- Iciere Rex conatus e f t , idem inferît p. 170.

(8)

N ô t e b u r g u m igitur , Jamam , A ug do am & Iv ano go ro d , per de la Gardie & Evertum Horn an. 1 612, ad deditionem c o mp u li t , adeo ut , praeter Pl ef co v i am, nullus Rusfis re  flaret munitus locus. N e q u e hi s fuis conliliis multum ob- ftare putavi t, quod Rusfi i ndi genam principem Micbaèlem Foedorovitz Romanow an. 1613 flbi Czarem elegerunt, u t , violati juramenti infi mulandos, poftulatis Regis eo magis redderet obnoxios. Sibi enim propofirum habuit limites Rusfiae in futura pace ita defini re, ut ab o mni Maris Bal- tici c o m m e r c i o excluderetur e ). Q u o d , licet an. 1615 oblidio Plefcoviæ minus f uccederet, in conventu pacifica

t i o ni s , Stolbovæ , inter Ladogam & Ti phi ni fita u r b e , e ode m anno inftituto urgere non deflitir. H ic etiam pax d. i Maji 1617 ad lubirum Regi s conclufa e f t , in qua Kex h ol mi a cum diftri&u, N ô t e b u r g u m , l w a n o g o r o d , ja

ma & Coporie 'Sveciæ c e s f e r u n t , cum omni Rusforum in Eftoniam, L i v o ni am & Ingriam prætenfione. N o v o -

gar-

e ) I n Q r a t io n e ad O d i ne«; reg n i a n , i 6 » 7 • R- G n fh v u s A do lp h u s ita r a t i o c i n a t u r : F inland ä r n u fk P d t ifr ä n R yfsla n d igenom den flo r a Ladoga f j ä n , ocb ä r v ä l f ä bredt ä fv e r b o n a m , fo m h f v e t vara kan emellan S v e r:.

ge och Å la n d , eller etnellan E ftla n d ach N y la n d , der än h är tili dags in.

gen h a fv tr to r dt s fifverkotnm a. Och h v n r det b ä n d e , fltu lle dock de fä fl rtingnr K exb a fm och N ä te b o r g , fern bäde a f hyggning och ti ’tu r hefäfle äro, dem v a l en ftu n d u p pehjlla och pasfeit in i F inland fä i rann. E fila n d f k y d • dar N a rtv e n och Iw a n g o ro d , d e ttill den fh id a och hreda N nr v iß tn ä n , fo m (itt u rfp ru n g tager u tu r den fltä n a f ö n Peipus, Ingei m anland varder p â tre fid o r fria d t med U flet h a fv e t , 1 a doga neb Peipus f ä a r , och der det land f a f l ä r med R yfsla n d , cltr är det h e fä fta d t med väldiga flora ocb fu m p ig n m oros , fom Sveriges ocb R y s fln s bind /k ilja . K exbnlm s län och Carelen be- f r i a r ock Ladoga f j ä n en god d e l , det andra der a f f l äter in pä f j ä l l e n , der ingen nägnn här fä r a kan. P ä des Ca flr ä m a r h n fve r fien d en f ä r r ku n - nat med lädjur n fv e rfa ra hela den F m /ka f k ä r g ä r d ; men nu ä r det genom G u d s n å d honom f o r w e n t, a ldenftnnd han icke med en b å t u ta n v ä r goda vilja i Ö fterf jä n kom m a katt. N ä teb o rg liggr,r m id t i N y e n , Ivanogorod och N a rv e n ligga pä k v a r (in (ida om N a r v i fk i än , fäledet at de b en a n det v ä l fä i taga kunna. W i i L k i n d i G u ( h A d . H ift. p. 4 0 4 .

(9)

gardi am a ut e m, P or kovam, Stararaifam, Augdoam & La- d o g a m Czaro reddidit. Atque hæ c o n d i t i o n e s, rupta li

cet cum Ruslis per biennium an. 1656 amicitia, an. 1661 pace Kardifenli, inter Revaliam & Dorparum, d. 23 Jun.

p a £ t a , confirmatæ funt & per fæculum fere fie fervatæ, d o n e c pesfum euntibus fub Carolo X II rebus noftris, pa

cificationibus Nyf tadenfi an. 1721, nec non Aboënfi 1743 limites , tantum , quantum per IV integra fecula non fue

r i n t , c oartarent ur.

§. V.

Capta an. 1621 R i g a , principe Polonorum in L ivo

nia f e d e , Kockenhufia & Dorpato 1625, Birfeniaque Li*

t huanorum cum Laudano commutato, folum Dunabuf- g u m refiduum habebant. Borusfiam tum re giam, feu Po- lonicam Rex aggresfus. Brunsbergam, Frauenbergam, El bi ngam , M ar ie nbu rgum, M e v a m , Dirfchaviam, Stu- mam , Chri ftburgum, majorem minoremque W erde r ca- ftrumque prope Gedanum H offt, intra unius anni 1626 cu r ri cu l um , occupata præfidiis Svecicis firmavit. Pilla- viam antea fponte tradiderat Ele£lor Brandenburgicus.

W o rmd i r in Dioecefi Enniæ 1627 atque Brodnitzam feu Strasburgum 1628 fui juris fecit, tandemque in induciis Stumsdortenfibus 1629 Brodnizam, W o r m d i t , Stumam Sc Dirfchaviam Poionis reddidit, Marienburgum & W e r  der E l e t o i i fequeftres tradidit; Memelam aurem, Pilla- v i am , E l bi n ga m, vectigalibus maxime proficuas, cum Brunsberga Sc omnibus Livoniæ locis, retinuir. His cum Stralfundam vicennali foedere an. 1628 adjecerat, Pome- raniam t rat at u Stetinenfi fequenti anno obtineret atque paullo port etiam W i s m a r ia m , parum fane abfuit, quin mare Balthicum undiquaque cingentia littora posftderet.

Un de non mir um, quod ejus dom in iu m , faltem tutelam

B Sve-

(10)

Sveciæ vindicare vellet / ) , idque eo magis quod plures praecipue maritimee poteftatcs, inito c o n l il i o , fua inter- esfe ducerent, ne c o m m e r c i a , quae in ho c mari ma ximo cum lucro exe rc er ent, unius imperio in pofterum o b n o  xia fierent & fubjicerentur.

§. V I .

Harum quippe invidia & artibus effeftum eft, ut, cum p o l l cladem N o r l i n g e n f e m quiete hac ex parte opus habe

ret Sv ecia, maritimas Borusliae urbes, in pofierioribus in

duciis Stumsdorfenfibus an. 1635 P ol o n^>3 cedere cogeret ur, multum licet indignante A x elio Oxenftjerna g). Hanc v e r o

ja-

/*) A di. S a lvii litr, nrl A x . O xen ftjern a 1 6 3 9 . M ig kominer ihSg%

d d K . M . be faire m ig i E lsnnbben fn trn inani fe ß e t till detta T y jk a k r ige t, f d inculcer ade M . M . några g a n g e r , at j a g fk u lle f e t i l l , \h u ru ja g k un d e appoßte in fa tta denna clanfula om m a ri b n ltlic o , nemligen cu ju s tu te la alt im m ttn o ria li tempore R egum Svecia peculiari! f u e r a t . Præf. H a n d l . i Sv.

H i l l . D . I . p. 3 5 .

g ) E x litteiis A x . O xen ftjern a od fr atre m Regni D r o t z e t u m in G ö r- vells H i t h o c h Pol. M e r e . \>. 5 5 6 & 5 7 p » q u a m æ g r o a n i m o has ind u - c io s , q u a s tim idis S e n a tu s confiliis i m p u t a t , t u l e r i t , videre licet. S d fo m j a g n u f e r , i n q u i t , confilierna f o r a s , J k n ll fr id e n bos ofs ined tiden m y cket o ndt fç r o r fik a ; m en k rig v i h v a rk en vele eller kunna draga. J a g f e r , v i m ifsb ru ka v d r lib e r te t, f ö r r å n v i henne t ill det m infla hafva fu n d e r a t. H va d Ijelp er d e t? H a c f u n t regnorum $9* reru m p u h lica ru m f a t a , q u o ru m nonnulla, antequam a rtu s c o a ltfc a n t, d e n a ftu n tu r. J a g f k a l l fö lja edra ta n k a r och or

dres e fte r och fa m la e fte r fr id e n i lju s och m ö r k e r. G u d g ifv e lycka till a tt f a t ta n , ocb f d en ända pd m ig , fe d a n j a g f e mdfle , at alla valtda confi- l i a , forn f ö r d etta fö r d e åro till v d r N a tio n s rep u ta tio n och å r a , h a fva ett d n d a, N u fe d a n P reu sfen å r borta och intraderne ofs flitn e u tu r h å n ie r n a , f å å r h a lfva R ik ets »tagt och f l y r k a f i n k o s , f å at der inga fle r e och bå t

tr e m edel kunna finnas in rikes ocb dem v i h a fva m ir k e lig tn b a ttr a s , d å må- f le a lt i r ik e t m in fka s och dragas tillfa in in a n s, f ö r f t å m b tten och deras lö

ner , fr d a n A cn d cm ier och S c h o la r, f å k r ig s fo lk e t, fårdelcs mdftc flo tta n f or - piinflcas i? c . S k e r detta , f å kunna v i icke u th ä r d a ; u ta n åro den fä rfte v å r g ra n n e s , f o m ofs tin ta fla r, ro f. S k e r det i n te t , f å f ö r fa lla v i under v å r egen hörda.

(11)

ja&uram aliqua tenus compenfanint Jemria atque Herda- l i a , ne c non Gothlandia arque Ofelia infulæ nobis a Da

nis reftitutæ pace Brômfebroenfi an. 1645. Brehmenfis quoque & Vehrdenfis ducarus per pacem Weft phalicam an. 1648 fimul cum illis, quas antea in Germania tenui

m u s , p r ov i n c i i s , nobis adjudicati. A vu nc ul i veftigiis in»

flftere atque amisfas Boiusfiæ urbes recuperare Carola Gu- flavo an. 16 5 ç fuit animus; f e d , bellandi ardor, quo in Po l o n i a m abreptus, & Ele£loris Brandenburgici ambigui

tas illum his conatibus excluferunt. M u l t o autem flabi

liores patriae posfesfiones acquifivit, Scania, H allandia, B l e k i n g i a & Bahufia per pacem R of k il d en f em an. 1658 ditioni Sveciæ fubje&is. Illae q u i p p e , ab an. 1333 ad 1 3 6 1 , emt ionis jure magno pretio adquifirae, ad imperi

um S v i o - G o r h i c u m , cum quo natura j unxi t, pertinue

rant ; h æ c , W i k i æ nomine olim c o g n i t a , rcfle Stur Ionide ^ fub R. Regnaro Lodbrok, E r ico Emundi & Olavô Sköt konung, no f li a fuerat. Livonicis etiam posfesfionibus pace O li  v e n (i 1660 ftabilitis, ampliores nunquam patriae fines fuis»

fe in propatulo efl, quam fub initio regiminis Caroli X I, ad pacem N e o m ag i en f cm 1679. An felicisfimus fub eo

de m t em po r e rerum noflrarum flatus, judicent alii. Turn v er o fenfim diminui c oe pe ru nt , donec pofl infelicia Ca

ro/i X I I bella nimium quantum fuerint coar£tari, Brehma, V e h r d a , ulteriori Pomerania, L i v o n i a , Eftonia , Ingria, Kexholmia amisfis.

§. VII.

Obfervatum eft a reium politicarum & militarium pe

ritis , certos cuilibet i mperi o velut a natura praefcriptos esfe t er mi n os , quos fi quando forte fortuna transgresfum fuerit, ferius tamen ocius intra eosdem cogatur b). D e -

B 2 pen-

/>) General L o y d , Hift. de la Guerre 1 7 5 6 » L ond on 1 7 84* 4:0.

(12)

pendenr hi a majori minorique l i n e a , ut dici f ol et , c o m  municationis , quae expeditiones bel li cas, in defenfi onem eorundem neeesfarias, fu.mtuofas nimium atque difficiles reddit. N e f c i o , annon pacis Weftphalicae conditores in hanc regulam i m p e g e r i n t , dum fatisfa&ionis loco Sveciae ftipularunt r e g io n e s , maris i ntercapedine a nobis disjun

ctas, neque inter fe cohaerentes, adeoque mutuis non in- fervituras fubfidiis i). Wistnaria e ni m a Pomerania d u  catu M e k l e n b u r g i c o , ab illa iterum Bremenfis & V e hr - denfis ducatus Luneburgico Albique fluvio erant feparati.

Itaque non diu has terras ten ui mus , antequam novis bel  lis , a vicinorum invidia excitatis, occalionem dedere.

Tumul tus loquor circa prætenfum jus Br ehme nfi um, C o  mitia Ratisbonenfia a d e un d i, an. 1654 & >666 e x o r t o s , quorum poflerior XIX auri tonnas transferendo exercitu Sveciae conflirit. Ad vicies centena millia thal. imp. h u  jus belli impenfas æftimat C o m . BenediShis Oxenftjerna, in litteris ad R. Carolum X I , in Lônboms Handl, tili K.

Carl n:tes Hift. atque Sve nf ka Arch, impresfis. Reliquae Europae certaminibus, quæ antea oriofis fpeClare nobis c o nt i g i t , poftea fuimus i nv o lu ti , quam originem habuit bellum G e r m a n i c u m , an. 1675 in gratiam Galliae fufce- p t u m , quae nifi fua in pace interpofuisfet officia, o mne s Germanicas provincias, quæ in hoftium dudum manibus er ant, amiferamus. H o c etiam quinquaginta millenis millibus thal. imp. non numeratis Galliae fubffdiis, tefte Bened. Oxenftjerna Sveciae conftitit.

§. VIII.

Si igitur comparationem inftituamus inter adquifitio- nes

i ) Q u in ist fu er n n t in S e n a tu , q u i hactenus ( 1 6 3 Ç ) f e nlPe r disfuafe- r a n t , ne q u id te rra ru m in G erm ania fa tis factio n is loco p a flu la r e tu r , vires Sveciet d iftra k i ju d ic a n te s , provin ciis tra n sm a rin is ac f u m t u o f a t u t e h t , nil n ifi plus etm nlorum p a ritu ris. P u fe n d o r f , de Rebus Svecic. p. 2 1 7 .

(13)

Iwpevii Svio - Gothici.

i S ne s , quas f ecimus, Scania?, Hallandiæ, Blekingiæ, Jem- t i æ , H e r d a l iæ , Gothlandiae atque Pomeraniæ, quasque adhuc r eti nemus, cum jafhira reliquarum provinciarum G er m a n i c a r um, Livoniæ, Eftoniæ, Ingriæ partisque Fin- l andi æ; e os dem fere, fi extenlionem fpe&emus, imperii S v i o - G o t h i c i terminos, poll; tot tantoque cum hominum o pumque difpendio gefta bella , reperiemus. Ut de tri- cennali Ge rmanico vicennalique Carolino nihil dicam, quae terrarum vaftitarcm incolarumque inopiam relique

runt \ ultimum Fennonicum LXXIX auri tonnas, Pome- ranicum C D X X X V I1I nobis conftitere. N e q u e aliter fie

ri po tui t, cum exercitus numerofi trans mare fuftentaren- tur. N o s vero foli non fuimus veterum & recentiorum p o p u l o r u m , qui de inanibus in ultramarinas provincias difpendiis querelas moverimus. Athenae, Sparta, Car

t h a g o , Mac edonia, Roma fuas, qua magnam partem, his debuerunt ruinas. In Cypro & Morea V e n e t i, N ea

p o l i , Sicilia & Belgio Hifpani, in Aquitania A n gli, in Italia Galli idem experti fuere. Quanti Ele&oratus Bruns- v i c o - L u n e b u r gic us Magnae Britanniae fleterit, poftquam hæc D o m u s ejus folium o ccupavit, omnes loquuntur.

H æ c v er o cum amplius dudum expofuerint Nobil. Nor- dem rant%, Tankar om Krig och Sveriges i fynnerhet at

que Clar. Mag. N or/in, in Disfertatione fub præfidio il- luftris Gi tte re n Gôttingæ venti'ara , utrum Sveciæ quid

utilitatis adtulerit pax Weftphalica? nos iisdem fuperfedere posfumus.

♦

B 3

(14)