Dissertatio historica, de paroecia Sudermanniæ Björkwik, quam consensu facult. philos. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... publico examini offert Johannes Bergius Sudermannus. In audit. Gust. maj. d. XXV Nov. MDCCLXXXVI.

D I S S E R T A T I O H I S T O R I C A , D E

P A R O E C I A SUDERMANNIÆ

<§)

T

QU AM

C O N S E N S U F A C U L T .

■

1 P R Æ S I D E ‘

M a g . E R I C O M. F A N T ,

■ ‘1 ; • ■ "

H i s t o r . P r o f . R e g . e t O r d . s .

. s .

.

ß I ! . ^ J r ; i i 0 y i ' * Ü * 4 i t ) • - . : i • ■ * v i ' "

■ l ■ • 1

P U B L I C O E X A M I N I O F F E R T

J O H A N N E S B E R G I U S

S U D E K M A N N U S .

I N A U D I T . G U S T . M A J . D. XXV N O V . M D C C L X X X V I .

U P S A L I Æ ,

A p u d D i r e c t . J o h a n . E d m a n .

M A D A M E

U L R I Q U E D E

née de M E I J E R H E L M .

M A D A M E !

J ^ e s bienfaits , dont vous m’avez comblé auilî bien que la maifon paternelle , me remplient de la plus vive reconnoifiance ; & nayant autre moyen de la tém oigner, je prie , que vous daignez accepter cet

! -ÎC ’

Ouvrage comme une marque du refpeft profond, avec lequel j’ai l’honneur de vivre

M A D A M E

V O T R E

très humble & très obeijjant fervitenr

J e a n B e r g i u s .

§.

I nter amceniflimos, quibus patria g a u d e t , mi nor es la­

cus, locum non infimum occupat S uder manni æ/Trga- re n , qui r egioni bus, quas fuis alluit un di s , jucundis- fimum fitum Sc infigne conciliat decus. Has vero inter, p r æ ceteris e m i n e t , minima licet circumjacentium paroe­

c i a r u m , H alla, utpote quae aquis, ex hoc lacu amnibus ftagnifque pluribus diffluentibus, ita cingitur atque diftin- g u i t u r , ut n o n , nifi unico itinere t e r r e f t r i , adiri poflit, N e q u e ei amoenitate cedit confinis paroecia B ettn a , hoc etiam ipfi palmam praeripiens, quod pluribus M a g na tu m villis, inque his laetilfima infula Akerb^ fuperbiat. E r e ­ gione utriufque hujus paroeciae fita eft, quam n o s , loci amore & diutina confvetudine du£H, defcribendam fu- m i m u s , paroecia B jb rk vik, cui laudatus lacus pluribus lo­

cis fe infinuar. Ab adjacentibus villis, vel equeflribus, vel ruflicis, hi finus nomina fortiti funt: Danby vel fixed­

ly v i k , StordKgs vik , ÎVnUaviken, Klubbviken, Sc Edbyviken%

Paroeciam Bettna Sc hanc noftram interfluit amnis , cui fuperftructus pons, ad molas Aquarias Akforsy aditum in Bjorkvik ab occidente proficifcenribus apei i t , tribus milliaris quadrantibus a T e m p l o diflans. Ab oriente iti­

dem pons lEedbybro> dimidio a T e m p l o milliard, hoc petentibus efl rranfeundus.

T e m p l u m , villa equeflris Hagby Bergn Sc Pafloralis la­

cui ipli funt p ropinqua, Sc cum proximis rufticorum villis fpeciem urbis minoris præ fe ferunt. I nter ior autem paroe­

ciae pars Silvis majoribus publicis, Kolmården, Stora och Lilia AUmanmngarm, Sc privatis abundat ,ftagnisque Sc m o n

A ti-

tibiis eft r e f e r t a , unde minus fertilis t e rr a , arena quippe potiffimum conftans, i nc ol is , ex carbonibus, afferibus piceque conficiendis, vi£lum quaerendi neceiïïtarem im­

p o n i t ; du m c o n t ra , qui lacum accolunt, agrorum , argilla

& atra h u m o a b und ant i um, cultura maxime occupantur.

§. i i .

Quat uo r milliaribus ab urbe Nycopia diftat paroe­

cia B j ö r k v i k , quae terri torio J ö n å k e r praefedluræqiie pri­

mae Qförßa ß g d e r i e t ) annumeratur. 0<ftoginra quinque cum dimidio praedia moderata ( förmedlade Hemman') il­

lam conftituunt d). Reditus coronae aftignati ( afkortndt ocb anordna d t ) 254 thaï, imper. 11 fchil. 10 or. fervati ( Kronans bebdllning ) 119 th. imp. 44 fchil. 4 or. confi­

ciunt b).

Q u od ad limites a r t i n e t , haec ah aquilone & o r tu , ma xi mam quidem p a r t e m , lacu Hngaren , aliquam ramen a pofteriori latere , parcecia Sudermanniae Stigtomta cir- cumfcribitur. Verfus occidentem ad Stora Malm & me­

ridi em ad. Pila. Sudermanniae & Simnnßörp Oftrogorhiae paroecias confinis eft.

Sequentes paroecia lacus habet majores. 1) fifr a y medier fia ocb nedra Alfiham e, in lilva coronae propria f Kro- 720 /dUmdnning). 2 ) HaUfibn, q u i , q u em admo du m p r i o ­ res , aquas diffundit in f ) Hirlången , quas etiam ei fup- peditat lacus Flaten in Oftrogothia. T r a n f e u n t hae poft- m o d u m , p ro p e officinam Virdn parœciæ B jörkvik, N y - c o p i a m , p e r paroecias K ila ^ L u n d a } Inn a & Bergskam­

m ar.

a ) I anfeende till deras n a tu r àro 14 K rotio, 5 5 ^ F r d lfe , S aterier inkerdknadt Td y . Skatte 15 -f.

F) A f Kronans B tbdllning u tgör Jordekohs rän tan 2 8 K :d r. 2 T ß .

peng'.r. Hemmantals rän tan 7 5 R:dr. 3 4 ß . 8 r:ß . p tw g r . F rå

ß e rn a t utlagor 15 R u lr. 3 6 ß . 8 r:ß . jp c n g '.r.

mar. 4 ) Holvettern , ex quo aquae fuppetunt 5) Nafna- r<?w, undiquaque fil vis montibusque cin£to, pluribus in- f u p e r diftindto iniulis arque pifcium abundanti , quos in­

t e r Bramae Qbraxen) eximiae magnitudinis & faporis ca­

p i unt ur . Undae hinc procidunt in 6 ) B jårken, p r o p e cu jus r ip am meridionalem altior mo n s Borgareberget con- fpicitur , quem ci rcumdat murus lapideus, 2 ulnis adhuc in altitudinem fuperftes, portæ etiam lacum verfus 4 ulnas laræ veftigia fiftens. Aquæ ex hoc lacu effundun*

t u r i n, q uadrant e milliaris ab eo diftantem, Jungar en , cui Sc fuas i mmit tunt 7 ) F x ta r e n , M edlingen, 9 ) Enaren Sc 10) IViggaren. Maxime ver o h o r um memorabilis eft ille 11 ) F ngar en, urpote qui longitudine 3 milliaria, la­

titudine unum æquans, pluies adjacentes paroecias alluit , parceciam nempe B jb rk v ik , B e ttn a , St. M alm , Stigtom ta Sc Hall*. In ipfo lacu plures funt infulæ mi nores (//<?/- m a r ), ut Snrby Holme, Olsbolme Sc Linbolmen; inter majo­

res v e r o A kero , A lg ib , Hanô Sc Fyr/to , Sc in littoribus, in prædiis T jä r ß a , H ackßa, Rdeby Sc Wabbnds , colles fepulcrales ( Àttebbgar) plurimi. Pifcibus omnis generis a b u n d a t , & in his luciopercis ( Gôs ) & tinis ( Lindare).

I n t e r viginti & triginta perticas Q fa m n a r) pro fund i ffi mus judicatur. Aquae hujus, paroecias Bettna Sc H alla, per a m n em Sc lacum alium ( Mafkaren ) , diftinguentes , exi­

tum dein Tuum in alium majorem h a b e n t , Hallbofibn.

Reliqui lacus minores Sc minus ideo memorabiles funt R ‘fion , Geversgflja , Bilfion , Klockarefion, HaUfiàehlja, AW- potten , Svartgbija, Andtorpfibn, Skirafibn, & Lillfib.

Praedia Equeftria f Satener ) paroecia habet fequentia.

i. D A N B F H O f.M , quatuor ample&ens praedia integra {bela bemman). quo ru m 2 equeftria, unum liberum (frdl/e) Sc unum cenfiticum ( Krono fkaite ). P er noviftimos de-

A 2 cem

ccm annos meîiorem in modum cu l tu m , XL frumenti t onne s quotannis terrae fertili & profundae, quae plerum­

que conltat ar gi l la, c om mittit, r a r o , nui incidente an­

n o n a , decuplo mi n or em proventum umquam reddituras.

E x pratis l ) C foeni vehes proveniunt. Saltus ampliffimi n o n aedificandi materiei tantum ; fed & afTeribus confici­

endis inferviunt. Pafcua laeta & fpariofiffima , arbuftis &

fruticetis veftita, rivulis quoque irrigantur. Viila ipfa ex coctili parti m lapide, partim ex ligno exftru£ta, h o r ­ to cingitur , virentibus porticibus areifque floiefcentibus ornaro. Praedio fubfunt X V I I tuguria non cenfita ( o- fkattlagde tovp), quorum incolae 1920 operibus diurnis m a ­

nuariis [dagsverken) & equorum jugis X fua quotannis præftant officia. Villae inffar pecuariae [L a d u g å rd ), fub D a n b y h o l m coluntur bina cum dimidio praedia libera , Sorby, XX ronnarum fementi, CC fceni vehibus, filvae, pafcuorum & pifcatus refertiflima copia conf pic ua, ad quae colenda VII tuguriorum habitatores, 780 opera &

i V cum dimidio equorum juga impendunt. Sed praedio huic maxime memorabili adhuc annumerantur villae, equeftris Bro 1, liberae Eke kulla i , Ott ekil Skar på her Lbfgar det , Spånga i , E j p u d d e n Âr lunda *, Halstorp i , Sarftorp Stubbvik j-, Smedstorp Gislingstorp K x t atorp i , quae o mnes cenfum, operas & XVI equorum juga exhi­

ber e t e n e n t u r : Cenliticæ : T jårfla , Vedboqvarn, Bokulla, D a b i, Kulltorp, S kirto rp , Knoga , A å , H flä n g , & 5 r«/- fä tte r . Vedboqvarn molam habet aquaticam, binis lapi­

d u m paribus inftru£tam, nec defiderantur officinae, calci

& lapidi coctili conficiendo infervientes. Integra haec poffelfio, familiae Krufianec olim propria , verfus finem feculi fuperioris, officinae ferrariae poffesfori Georgia BercK ner emtionis jure ceffit , cujus dein filia Cbrißina Sabina von B er ebner, Ifaco De Befebe nupta, in ejus pofteros illam tranftulit. Ejus fcilicet filius Georgius De Befcbe, Cubicula­

ri-

ruis Regi us, hereditate acceptam transmifit ad filium, E - ricuiH Vatcberum De Befcbe, Locum tenentem. Cujus vidua Ulrica Mejerbielm ab an n o 1782 in ligne hoc praedium pofiider.

2. G R Ö N K J A R R , praedium i n t e g r u m , cum dimidio Laggarbobl Sc quadrant e cenlitico Bergsmansbobl, antiquitus familiae Krujianœ p r o p r i u m , inde De Befcbiana & ult imum h o d ie rn o po fie fibri nobilifiimo Uplandi ar um Judici P r o ­ vinciali Gripenbjclke cedit.

3. M A R J Æ B H R G , I V praediis integris confiat, q u o ­ r u m quadrans li ber um, Uasby^. di£t um, reliquis i nf er tum colitur. XXI V femi nantur frumenti tonnae in terra ferti li, quæ C D fceni vehes quoque r edder e foler. Silva minus a b u n d a n s , nec nili unicum pafcuum Ædificia & hortus iplius villae, a pofiefioribus p e r plur imum tempus n o n habitatae, non optime fuftinentur. I ntr a hujus p rædi i li­

mites olim officina fuit ferraria HaUfiôfand, cujus locum f er r a aquatica h o di enu m occupat, Subfunt ei praedia li­

b e r a : A ngep i , Smedstorp Smedsbobl 1, Skuttinge ~ , Torfsbro 4-, Odesången ~ , Aßarbobl Skråtnbevga | , Sc ce nfi ti ca Faüa f , Hornback 1 , Gålfiön -}, Viggartorp ~ , Hallßofond ± , A bl bro £ , Sjogtorp | , Bjbm dalen -§•, G jåf- versgjblet ~ , Talljåtter £ , St en få tt er , Kellftugan , A 7 or- k a r to r p \, u n a cum VI tuguriis, quæ fingula & manua­

ria Sc j um ent or um oper a cert umqne cenfum pofleflori exhibent. Praedium hoc nobilifiima Dorn. Ulrica Mejer- hielm hereditate acceptum jam tener.

4. H O F S T A D , dimidio milliaris a templo diftar, p r o p e lacum Y n g a r e n , tribusque cum dimidio praediis integris confiat. L ron nar um fementis a nnu a: F oeni vehes cir­

citer C D : fi!væ pafcuorumque abundans copia. Ipfa vil­

la , amoenifiimo loco l ita, elegantifiime aedificiis h o r t o - que fpatiofo exornata eft. H o di e r n u s pofieflor ad L e g i o ­ nem equeftrem O f t r o G o t h i c a m Majoris fungens m u n e r e

A 3 N o -

Nobilifs. D. Melchior Meyevbiehn, a maternæ ftirpis præ- decefforibus Gyllenkrakiir illam hereditatis jure accepit.

Subfunt p rædi a libera Aå i , Môrtbobl 4 , Sten i , D rug- fta i , B 01: àegar Jen i , Lbnberga 4 , Skarndabl 1 , ubi (erra aquaria, Fall 1, Sv art bo hi Hanbacken 4 > Sk am fu n d 4 , Hdgafen 4 5 Modorp J-, A x j 6 ± f Bofsbobl 1. Limitanea ( / ?i oc b Ror s ) IVittorp 4 5 Måblkjårr ± y Jånkårkjårv 4 , Roms- torp l , B rånnkårr Fager bult 4 , G /a b o b /^ y T u g u r i a funt XIX.

5. H A G B F B B R G A y IV prædia integra, ex binis an­

tea fundis Hagby & Berga conflata. Pollidetur a G e n e r o - fiflimo Aulæ Marefchallo Libero ßarone Johanne Ribbtng, qui ea Gyllenkroktanæ familiæ connubio jumftus accepit,

& mirum in mod um excoluit. Proxime a templo abeft ipfa villa p ul chre ædrficata. Sementis X X X VI t o n n a r u m , C D vehum fceni proventus. Silva & pafcua copiofa. Vil­

la fpatiofiflimis, a q u e ac mirandum in modum excultis in- ftru£la eft h o r t i s , q u i , praeterquam quod infigne or n a­

m e n t u m , o m n e m e t i a m , qui defiderari poffit, illi fup- pedi tant ufum.

Villae inllar pecuariae fub H a g b y Berga coluntur Edeby u nu m & | p r æ d iu m l i be ru m, & Fedeby unum cenfiticum & 4 liberum.

A d p r i o r e m villam X I V frumenti ronnae, & C ve ­ hu m fceni p r oven tu s , Silva pafcuaque funt (patiofiffima.

Ad pofter ior em X V I frumenti feminantur t o n n æ , & ex pratis C L X X fceni vehes p r o v e niunt; Saltus ibi i n v e n i­

untur ampliffimi; officina etiam calci & lapidi co£tili c o n ­ ficiendo i n f e r v i e n t e , ut & mola quadam minori aquaria, ufum t a n t u m m o d o pra'ftanre domefficum, eft inftru£ta.

Pafcua nequaquam defiderantur lærifîîma ac fpatiofiffima.

Pifcatu praeterea in l a c u , quem adjacent, Yngaren tria hæcce p r æd ia ( ruuntur refertilTimo. Praedio huic etiam fequentia fubfunt praedia

L i-

Libera : H ju l ft ad ^ , Klubbtorp ~ , F edeby f , StafbaUen F.nftorp I , Bjerktorp , Zattertorp , lE'iJpafcn f , Hårs- vas -ÿ j Ht o r p i , Munkeboda 1 ^ , Bàcktorp \ , Sw nf a t ­ ter * , Fallu

Cenfilica : Hackftad Hjulftad 1 , Hapeljitte r 1 , Suiedje

bohl N i starp M ålartorp*, H arftotp T~, G JJJrndfen

iSWtf i , IFabbvas 1 , T u g u r i a funr XX. Haec- ce operibus manuariis & equorum jugis ad mandatum praeftant officia.

6. Prædio A K E R O , in paroecia B ettn a& infula lacus Y n g a r e n amoemffima H to , fcquenria in n ofha paroecia praedia fubjacent li ber a: Hackftad Vdde H ju l- y/W i , Herrtorp 1 , U ngGjdle | , Målstorp | , Nyqvavn ~ , q uod praedium ferram aquariam , una lamina i n i l r u å a m , h a b e t , cui aquas amnis quidam e lacu Yngar en Cuppedi*

tat. VIfst or p ±, Krnfsbnhl 1, A jdtter 1 , Frutàppan £ , &

mol a aquaria rriburaria Akfurs. T ug u r i a V.

7. Praedio B R O B F , in eadem paroecia lito, villae in- ftar pecuariae fubeft noftrae paroeciae lengbohl i , uno mi- liari a templo diltans

8. Praedio E R iC S B E R G , in paroecia M a h n , ad- n u m e r a n t u r praedia libera hujus noftrae Liflorp 1 & Grind- berga | , cum duobus tuguriis.

9. Praedio L A G M A N S li) , in paroecia IFasbro, fubfunt Aminne £ , Koppar bohl 4, Grofva i , jfuhlbo i , Harpebohl £ , Kulltorp l y binaque tuguria.

§. IV.

Praedia habitarioni concefla.

i . E deby , duo complef te ns praedia, ad lacum Y n g a ­ ren quadrant e milliaris e T e m p l o amceniffime litum, M a ­ jori ad legionem Sudermanniae pedeftrem pr imar io h a ­ bitationi eft concelTum. Quotanni s terrae commit tit XII frumenti tonnas. Prara CXX circiter foeni vehes r e dd e­

re

r e folent. Silva p r æ t e r e a , pafcuis pifcatuque ufui dome- ftico admodum fufticientibus, inftru&um.

2 . T j  r s t a . D u o continet p r æ d i a , q u or u m unum fi- gnifero ( Fendriken ) alterum Judici Militari , ( Audi»

teur) ejusdem legionis ell conceflum. XX frumenti ton*

n a r u m f ementem c o m m u n e m poflident. Ex pratis l ar ­ ga foeni pr ov en it c o p i a , neque fil v i s , pafcuis pifcatuque t am in lacu Y n g a r e n , q uam ri vu l o, ab eod em or igi nem d uc e n t e , deftituitur uberrimis.

3. H a c k s t a i nferiori militum Du£lori (RuQmaflaren)

ad eandem legionem concefliim. In peninfula faepe no­

minati lacus fitu editiori pneditum. A g e r quinque ton- n ar u m frumenti quotannis ferendarum capax Ex pratis X X X foeni vehes r edeunt . Pifcatu a bu n da n t i o r i , filva ve ro & pafcuis in peninfula alia haud fuflicientibus, fruitur.

4. S t o r a Boda A Signiferi vicario [Sergeanten) ôc 5. J ôrs boda ± a Caftrimetatore ( Fouriren ) ejusdem e t i a m l e g i o n i s h a b i t a r i folent. Sunt hæcce duo ejusdem f e r e indolis, ac praedium Hackfta; in eo ramen differunt, quod a g e r minus fertilis, filva vero & pafcua his fub- f i n t abundantiora,

6. W a l l a I , V en at or i fuperiori & cuftodi filvae c o ­ ronae propriae ( Ofver Krono Jagaren ) conceffum. A g e r V ton na ru m ; ex pratis L X foeni vehes plerumque p r o ­ v e n i u n t : Silvae praeterea pafcuorum pifcatusque copia eft abundans.

7. Ex Y n g l r s t r a n d & lVabbnds^\ conflata eft villa p a f t o r i s , quae jam c o m m u n i nomine Fngerftrand di c it ur , licet etiam in JVabbnas r ud er a aediliciorum confpiciantur.

A b antiquioribus tempor ibus haec duo ita co nj u n£ ta , ut quidnam altero vetuftius fit, omni no lateat. Lacus p r o ­ x ime praeterfluens Y n g a r e n amoenitatem loco conciliat n on minimam. Ædificia ibi optime ex f tr u da confpiciun-

t u r ,

t u r , ut & hortus arboribus abundans frugiferis. X I I fru­

me n t i tonnte in ferriliffima t err a hic quotannis f e r u n t u r , atque ex pratis C L foeni vehes circiter pr ov eni re folent.

Pileatus, quo in lacu nuper nomi nato uti tur , ad d o m e - fticos plerumque fufficit ufus. Silva fubjacet c o p i of a;

fed uno circiter & dimidio milliari a villa ipfa remot a.

Pafcua v e ro haud funt optima.

8 . H u l t 4 Comminiftro Ecclefiæ habitationi conces- f u m , dimidio milliaris, verfus p a r t e m paroeciae filvis co- piofiorem , a T e m p l o abeft. S er un tu r ibi IV f rument i tonnæ. Prata L X circiter e xh i be nt foeni vehes ; filva praeterea pafcuisque non efl deftitutum.

U n a in paroecia noftra c om pa re t officina ferraria, P 1 R- A N , duobus conftans malleis, q u o r u m alter fuperior, alter inferior di<£Pus, & uterque duobus inftru&us focis H æ c a:o 1623 ex adminiftratore officinæ ferrariæ G'jert Störning eft exftructa, tredecim coronæ p en dens quotannis libras n au ­ ticas cum dimidia. Ofticina hæc, vel hereditatis vel emtionis jure, in officinae ferrariae pofleftorem Bercbner p r imu m mi­

gr avit ; p o r r o in filium ejus Cubicularium R e g i u m , & t a n ­ dem in filias ejus nobiliffimas Ulvicain Sc Beatam von Bercb­

ner , eam jam tenentes, hereditate tranflata eft. Q u a ru m fub polTeftione, pe r Admini ftr ator em laude confpicuum Svemnem Malmfirotn, non m o d o mallei priores in o p t i ­ mum perducti funt f t a t u m , fed etiam Fabrica quaedam clavorum f e r r a r i a , pluribus malleis inftrudta, ad quam trecentae quotannis fabrificantur librae nauticae, anno 1782 ædificata.

Uftrina etiam p a r v a , quatuor continens in altitudine ulnas , ubi feoriæ officinae terrariae iterum igni e x p o n u n ­ t u r , anno 1784 eft exftru&a. H æ c , ad malleum i n f e r i o ­ rem fita, f errum e praepararis fcoriis p r o du c i t , ad t r i g i n ­ ta pr o quolibet cenrenario Q p r o c e n t Praeterea ad hanc officinam mola eft a q u a r i a , iftum t a nt umm od o offiieinæ

B • p r æ-

p r æb en s f u b d i r s ; Serra aquaria tributaria, una inftrufta l amin a, ur & Malleus quidam lini , fub quo triginta quotidie in aquis putrefacti ejusdem pondera co n t u n d i, ope unius foeminae, pofTunt, reperiuntur.

T>am lacus O f t r o G ' o t h iæ Platen, in paroecia Simon- florp , duo in circuitu continens milliaiia, quam alius in paroecia S ude rma nn iæ K ila , quadrante milliaris confi- ftens , officinæ operibus aquas fuppedirant. Ad decurfio- n em lacus pofterioris , praeter alios, quos ad ftagna &

lacus m i n o r e s , parfimoniæ aquarum caufa, fuftentat offi­

c i n a , a g g e r ejus maximus ( tloUdamm j anno 1784 faxis eft renovatus.

C a r bo n es officinæ neceffiariæ partim e filva recog ni- tionis, 116 jugera ( tunneland') continente , {Recognitions- f k o g j , p a rt i m emtione comparantur. In filva illa prata exculta dant L I V circiter foeni vehes. Officinæ Huic ferrariae prædia fubfunt cenfitica fequentia .*

B jarJätter 1, Bjàrfàtterstorp ~ , Qui fatter ~ , Qui fa tter s- torp l , Korneboda ‘ , Djupwik \ , Kjallwik | , Hallfjbtorp | , Skogstorp i , Orrtorp l , Sorkjdrr *, T v u lU le n , L lfftan \ , Medlingen H ålflorpi , Hjelm]att er ï. qnæ in noftra , Stora M jugg v e r o 3 in paroecia Kila fun t lira. T u g u r i a etiam illi funt quatuordecim , quee carbonibus praeparandis fna i m p e n d u n t officia. Prædia ver o hujus officinæ pecuniam vel cenfus alios n on præftant, præter ferri aliarumque r e r u m v e & u r a s , p r o quibus vel pecuniae vel frumenta aliave f olvunt ur obfonia c).

c) T ackjärn et häm tas frä n N o m Bergslag ~ ? ß tm t JL till ä rs fm id et f r ä n S t a f f jo Stycke B ru k a f förlorade Canonbufvud och Bann jä r n . A n t a ­

let \>ä fmederne följan de : 2 H am m arfm eds.M äf a r e , 6 M ä ftcrfvd n n er , 4 Sm edsdr ängar , 2 M anufacture S m e d s-m ä fa re , 4 Ge fäller , 1 L ä rlin g a r.

D e jfe f ä v å l fom Infpectorn lönas efter Skeppandet, och f ä foder ä t kr en.

tu r efter förordningen. Infpectorn ä r äfven 4 Hemman a vß a g it till Bojlälle.

6 B ru k sk a rla r underbollas.

5 * v -

Q uod ad incolarum N u m e r u m ac conditiones in bac paroecia, vivebant anno 1785 homines 2 2 38 , ma re s n e m ­ p e 1 104, f oemi næ 1134, qui fi conferantur cum f u mm a v ive nt ium a n n o 1749, 2073 cont inente h omi n es , n u m e ­ r u m e or u m haud p ar um accrevifTe, conflat.

Ab a n n o 1749 a<^ I773 M ar es nati funt 823 , fce- minne 7 6 7 ; Mor tu i mares 533, fceminæ 552; M a t r i m o n i o paria jun£ta funt 392 d ).

§■ V I *

D e Acidulis Wifsbroenfibus ( U7ifsbro B runn) . Q ua d r a n t e milliaris a T e m p l o in amoenifflmo l o c o , ad finurn qu end am lacus Y n g a r en Khibbwiken , hæ i n ­ v en i un tu r Acidulae.

E o r u m , qui hifce 11 fi funt , valde auxit n u me r u m , fingularis illa curatio illuftriflimorum v ir or um R e gn i Se­

natoris L. B. Spurre & Cubicularii Reg. L. B. R ibbing, h u ­ jus aevi poflefl orum; quippe qui fuomet ipforum f umt u aedem an no 1777 ibi exftruendam curarunt.

B 2 C o m -

Stån gjern s* H a m ra n ie g å med u n d erfa ll, fon t dock vida d r fkildt f r å n an­

dra , och aldeles in rä tta d e efter H err A jfejjoren von Stocketijlräm s gifn a plan. Slaggugnen g å r med hr Aß fa ll.

d ) Folkmängden 1 7 4 9 : M ankön 9 5 8 . QvinkAn 1115. Hushåll eller RAk-

ta l 2 7 2 . Folkmängden 1 7 5 7 : MankAtt i t i 6 . O vink An 1 2 2 1 . Ä r 1 7 8 0 :

M ankAn 1 0 7 0 . QvinkAn 1 1 4 0 . Hushåll eller R A ktal 2 9 4 . 1 7 8 5 : M ankAn 1 1 0 4 .

QvinkAn 1 1 3 4 . A f A delen voro MankAn 4 , QvinkAn 6 . Soldater 3 0 .

B on der med bn firu r och la r n A /ver 15 å r , 3*76. T jcn fteljo n 4 9 0 . H a tid t-

verkare 5 . T orpnre u 6 . Bttckfluguhjon 4 3 . Ä n k o r 9 6 . Ä n k lin g >r T9. K r o -

g a r 3 . H vilka å r v a r it fjn k d o m a r gång f e , och hvilka a f dem mdft h å rja t ,

kan fes a f följande. 1 7 5 8 åro dAde a f I ung f o t och R rA ftfjuka 8» 1 7 6 2

flf Koppor och M åfslin g 2 7 . 1 7 6 4 a f B rA ftfjuka och L u n g fo t s j , okånd

B a r r f ju k a o , K ik b o fh 7 . 1 7 6 8 < f Koppor och M å f ing 19, okånd B arn-

f j n k a 9 . T 7 7 4 a f R Atf eher 8 , RAdfot 6 1 7 7 5 nf RAtfeher 17, R A d fo t 14 .

J 7 7 0 a f Roppor 2 5 . 1 7 8 2 a f H åll och ß j n g och B r Aß feber i 5 . 1784 a f

Koppor 12 , H åll och ß y n g och B r A ft fe b e r 1 7 ,

C omp l ur iu m a n n o i n m experientia , maximam etiam illis inefle m e d en d i v i m , teftatur; homines e n i m , q u i , tam aliis aggr avati morbis atque infirmitatibus , quam etiam fine infirumentis ambulandi Facultate deftifpti fue­

r i n t , in me li or em fere fern per perdu&i vitæ conditio­

n e m , atque o mn i difficultate liberati funt.

H o c ann o h omi nes inter triginta & quadraginta hi- fce ufi fuerunt Acidulis.

5. vir.

T E M P L U M faxis rudioribus exftru£him, ad ripam auftralem lacus Y n g a r e n in loco arncenilfimo confpici- tur. Quae fit hujus v et u f i a s , haud facile detegitur. Il­

lud antiquitate jam f ublapfum, anno 1 6 8 5 in melius cffie r ep ar at um atque auctum , litteræ hæ in lapide quodam altaris incifae te liantur : Templum reparatum anno 1685 Padore frjicolao Eek. Liber etiam T e mp li a n notationum, illud eo ann o ad 20 ulnas effie dilatatum, indicat; unde l ong it udi ne m 54 £ ulnarum , latitudinem 30 jam habet.

I ncolarum dein numerus annis volventibus cum val­

de accreviffet, duas fellas fuperiores [ laktnre) aedifican­

das curarunt. O r n a t u r praeterea fuggeltu & al tari, affa­

b r e non minus elaboratis , quam eleganter piftis. M o n u ­ m e n t u m etiam fepulcrale M eijerlnelmiamim, quippe quod bene condi tum, orientem verfus Te m plo adjun&um, fpe- ciem illius auget formofillimam. Qua vergit occafum , in t u r r i , an no 1697 faxis rudioribus, dimidiam ad p a r ­ t em, exftru£fa & 70 ulnarum in altitudinem ere£!a, duæ p e n d e n t c a m p a n æ , quarum maj or VII libras nauticas &

tot idem co nt inet po n do .

§. vnr.

E p i t a p h i a funt f e q u e n t i a :

I n columna quadam lapidea arma confpiciuntur Rru~

fiana cum hac inferiptione. KongL

K ov g]. M i]\ts Trotjenare och (jfvcrße Licntnant under ,Jemtelands Infanterie , Den Hhgådle och DåIb or ne H erre, Herr Johan A xel K m fe till Danbyholm och G rönkjårr, cfr född i Drag D. 4 Se fit. 1664 och 1 Herranom afjomnndc på fin Gård Danbybolm.

I n c o l u m n a alia f e q u e n t i a î

Hans Kong/. M aj ts till Sverige fordom Trotjenare, Capitain fö r et Compagnie a f Södermanlands Infanterie Den Adle och / dibarm Herren Herr Cafpcr von Gråninger till Torp och Kålja , år fö d d på Strums holm d 16 A ug. år 161(7, och faligen i Herranom a f famnade på Såra d. 1 o A ug. år 1671.

Effigies qu æd am, fub qua l e gu nt ur :

Hans Kon gl. M aj\ts Trotjenare och F albe fl alte Rege- tuents Qvartermfiflare under Södermanlands Infanterie, A d e l och Manhaftigl) Bengt f f a cob foil, haj ver tjen t Sveriges Kro­

na i $6 a r , blef dod a r i 6 S i d. 1 Novemb. på fitt %o:de ålders å r , och ligger hår begrafven. — Gud f hr lane honom och alla Cbridna en fthgdefull upfl and elfe.

In tabula , qua effigies d uor um v ir or um atque unius fœmin æ funt depi£ïæ, hocce legitur Epitaphium.

tc c e A gnus Dei.

Hic infra f l t i duo Reverendi £? prxetari viri Dom. Ma- gnus H y/ting i f Jonas Åkerblom. Ambo bujns Eccleflœ P a - flores. Ambo unius conjugis fac ce [five M ariti. Ambo in do­

mo Dei fua per finceritatem doElrinœ & innocentiam v i­

tee probati. Prior natus in Helgeflad A \o 1660 d. 13 M aijy litteras primum didicit in Schola Arofienfl, deinde in Gy- mna flo Strengnenfl Academia Upfa lienfi A:o 1679. D e­

inde Magißer creatus W ittenbergœ A:o 1686. E t redux Notarius Conflftorii Strengn. conflitutus Aio 1688. Ajjocia«

v it fibi in matrimonium virginem piam honeflamque Chvifli- nnm Ho lenidm A\o 1694 ^ 4 J ^'m i. Tandem P a flor hujus EccKfiœ regio diplomate confirmatus, obitt A:o 1701 d. 29 Maij. Poflerior natus in W ingaker A:o 1666 d. 22 De-

B 3

cembris. Puer litteras apprehendit in Schola A rbogienf, de*

inde in Gy mna fio Strengn. poß modum Up filice Anno 1691.

Commi niß er demum hujus Ecclefîœ A:o 1697. Tandem Paßor pariter ac v elici ce maritus una die d.2) Januarii 1703 folemni- ter confecratus. Obiit d. 12 A pi il. 1712. Sit utnufque me­

moria in benediElione. Utnufque vidua maftifjima Cbriftinit Holenia nata in IIedentor a Veftmanniœ A:o 1660 d. 14 Maij, Parente honeßiffimee memoria olim Paßore Ecclefœ Byenfis pl. reverendo Pf clarijjîmo M. Prico Hulenio. Nupta duobus maritis annis, ut fupra indicatum , hoc monumentum amoris fideique conjugalis ergo. Job i. 19 : v. 25. Scimus quod Re•

demtor noßer v ivit.

P. P. A n n o MDCC XÏI.

Tabul a alia, ab e o d e m , qui Cathedram facram ac tabulam altari praefixam confecit, facta, ubi etiam ille ipfe, cum conjuge ac 6 liberis, depi£tus invenitur, hanc habet infcriptionem:

Mafler Anders H. Margareta Tingrarius An- P er s dotter

no 1687.

Pr ov . 31 i . M in fori forgcit icke min la g , och ti tt hjer- ta behålle min bud.

In columna alia tabula, ar£lite£toribus olim hujus templi ab uxore eorum ere£ta , invenitur , quaeque JE- fum & nutritorem illius Jolephum ferram ducentes Mari- amque fubter fuentem repraefentat, hac cum infcriptione:

Soli Deo Gloria.

Salige Sven Lav s fori Salige Pehr Matfon B ygg- Utter i Herranom af- maßare i Herranom affomnade fomnade A-.o 1663. Anno 1685.

Guds nampn till dra och Cma fali ge manner till amin- ne/fe, ha fver Huflru B rita Pers dotter denna tafla uprattat

Anno 1686.

In

In lapide fepulcrali bacc infcriptio exftat!

Har under bvilar ByörÅwiks Fô>fin d in g s 1 3 0 dr F id t- Verbinde Kyrkoherde och Probfi, Mn giß er Andreas Dablbom, L v ilb n i Herrnnom affownade d 3 0 Sept. 1 7 1 4 pd fitt 7 7

alders dr, 'lcsfiikes Hans k a m mahn A m in B r it a Aman.

Alius hanc habet inferiptionem :

Phil. 1: v. 21. Chrißus dr m itt l i f och döden d r min vinning.

Härunder hvilnr den Sn/ige Herren Ehrevbrdige och Hög- larde M ngiihr 0 . Broms fordom Paßor i 8 dr 1 B jö rk v ik , hvilken pd Jitt 51 aiders dr i Herranom affomnade d. 2 2 'Julii Anno 168 1. M ed fin kdra Huftru Ehreborna oeb D ygde- fa m m a Matrona H. Catharina H a g g , hvilken faltgen affom- na de d. 1 7 Febr. Anno 1 6 9 5 pd ß t t 53 år , fa tnt deras kdra Barn 3 Söner och 3 D ö ttra r, hvilka fig til åminne Ife denna ft en hafva hekoftat.

Th es likes hvilar hår Kyrkoherden Abrevördige Herr Nils Eck. H vilken uti Eörfamhl. Aghtenfkapet och Grafven M.

0 . Broms efterfblgde. B le f död d. f Apr. 1695. Begrofs med fin maka den 16 J u n ii fam m a dr. Jofua B. 23. v 14.

Si ja g gar i dag alla ver Iden es v dg.

Pf. 39. v. 8. Nu Herre vid Bar. 4. 23. Ja g hafver lå tit eder f a - hvud fkaU jag troßa m ig ? ra med fo r g och g r å t , men Gud /lall

Uppå tig hoppas ja g . g ifva eder mig igen med glddje.

T e g u m e n t o quodam altaris , armis Rojenbanianis at- que Oxenft ier niar iis ex or n at o , hoc infcriptum l e g it ur :

1 7 1 2 .

Kongl. M aijts Hbgtbetrodde Man och Prœfident i det JVifsmarjlia Trihunalet Högvdlborne Hr. Johan Rofen hane.

Den Högvdlborne Grefvinnan och Frun Fru Eleonora Chrifina O xenftjerna, Baren Grefve och Friherre Dotter.

Inter c o r o n a s , quas T e m p l u m 3 h abet , m a j o r e m il­

lam orichalco c on f et t a m , ab eodem D o m i n o ede d o n a ­ tam, fequens teftatur infcriptio:

Hans

Hans Koagl. M aijts Hôgtbetrodde Man och P r a ß de nt vid Tribunalct i IFisfmar , Javit E xtra Ordinarie Ambaf]ti­

de ur , Den Hhgvalborne Herre Herr Johan R ofen ha ne i Prim herre, Herre t i l L ifta d , E ngjaholm , Mar i x ber g . Nynäs och Gnefia hafver få r å brat denna Ki on a 1706.

Infcriptiones anriquæ campartae majoris, ter renova- tæ, e libro A n no ta t io n um T e m p l i e x c e rptæ^J:

I. Anno d\ni m. d. F. Anno rn. poft hi Ice f t uni pafpi eß eccleßa Sa. Nicolai in B orkem k i P. S. (*) Jncendium X eodem tempore curatus dominus Ericiis Andrem ad Dci &

Sa Nicolai A nni.

II, 7 buris honore Deum / acri placate , coloni, Cum reddo tremulos verbere ta&a jonos\

Acceptum l&ti prmeonia fanEla venite Ut re fan et veris rufcit la Chrifiicolis\

A n te pedes celfi proßvati fmpe rogate DeliSli veniam , quod monui f f e fa t eß.

Ho v ill veta m itt befvdr

Han kan t bet förnim m a har : For fl f ) jag fkada fick a f brand,

Sen g) a f köld och våld fam hand ,

H vad

e ) E x e o d e m l i b r o h æ c o b f e r v a r i m e r e n t u r . A nno 1 7 0 9 v o r f ö r Sveriges land e tt m ycket hedröfveligt d r , i det at dd en f å f v S r köld och djup fnö v a r , at defs like pd t o o d r aldrig funnits. H vilken varade frd n S t M ichaelis dag den 2 9 September till T tk n rtti dag d. 14 A prih s och nd- gnt u fver ; h v n ra f tndnge frtikth dran de trd n i T rd g d rd a r förtorkades", en f ld r r e hunger kom i landet af m if s v å x t, f d at en tunna rdg koftade 3 0 D o l.

h op:m t, Korn 2 6 , och H vete 4 0 dito i Stockholm och andra Jldder,

f ) A nn o C b n ß i 1 5 1 0 . g ) 17x5.

H vad ja g at ft d t t fö r r och g jo r d t A f fbrfåder år ny fpordt

Nu b) i ljufet ny fra m g å r , Gud till å r a , [om alt rår.

Renovationis hujus tertiœ curam egit

Magr. Andreas Dahlbom

Urebroa Nericius. Paftor in B jörkevtjk.

In c am pan a m i n o r i hæcce adhuc confpicitur infcriptio:

Gloria in excelfis Deo. Me fe c it Holmia Gerhard M eijer Anno 1703.

1 rifle Decus Thalami manfuri pignus amoris Haec campana poteft tempus in omne loqui.

D å Högvålborne Fruun Fruu Marta lads i jorden A f urminnes Sparre å t t , år ja g hitgifven vorden V ta f Hans Excellence Herr Johan Rofenbane

T ill Guds och Björkviks tjenfl a f Tefl amentes fFane,

§. IX.

Paftores hujus Paroeciæ:

1501 Ericus Andrea.

Petrus S tö k, % gratia Regis GlorioC m c m o r i æ G U ­ S T A V I I:rai primus paftor Evangelicus.

1557 Laurentius Johannis.

1601 Nicolaus — obiit 1619.

C 1620

b ) 1 7 1 9 .

1620 Johannes Laurentii Silvius. Mortuus 1627.

1628 O/aus B irg e ri, antea Co m m in id e r in paroecia Ripfa & Lid. Mo r tu us 1652.

1653 Mag. Ericus Lerheckius ; natus in paroecia N e - riciæ L e r b e ck . Obiit 1670.

1673 Mag. O/aus Olat Broms Nericius, Stud. 1655.

C o n c i o n e m habuit S ynodalem 1679, obiit 1682. Habuit filium Ingemundum, qui Superintendens fuit Dioecefeos Carldadienlis, cujus liberi dignitate nobilitatis decorati, v o ­ cati funt Liljeflråle.

1683 Nicolaus Canuti E e k , Neric. Srud. 1671, m o r ­ tuus 1695. In actis Con li dor ii haec de illo obveniunt: vir f u i t eruditione £? probitate vitje conjpicuus.

1696 Mag. Magnus Joh. H ylting Suderm. natus Pa­

tre Pallore in Helgella Johanne Olai H y ltin g , Stud. 1680.

Obiit 1699.

1702 Jonas A k erblom , munere C om m i n i d r i hujus Ec- clefiae f ungens , unanimiter a civibus dein vocatus Pallor.

Mo rt uu s 1712.

1714 Mag. Andreas Dahlbom, Nericius. Na tu s Or e- brogiæ 1670. Stud. 1695. 1705 conditurus ed E oquen- tiæ & P oëf eo s Le£tor ad G y m n . Stregn. Obiit 1744.

1746 Mag. Gabriel Kolmodin, Suderm. Pater p a d o r paroeciæ S ud er mann iæ Tunbo. Stud. 1727. Pador condi- tutus ad legionem Sud. pededr. N y c o p i a m trandatus O c ­ cidentalem 1763. U x o r e m hab ui t , Hdriatiam von S eb a n ti

1764 Mag. Albertus Malmberg Suderm. mort. 1763.

1770 Mag. Johannes Gußavus Bergius , N er . Pat er Andreas Andrea Bergius p a d o r Urbis x^fkerfundiæ. Stud.

1742«

1742. 1759 Pallor conflitutus peroecice Nericiae Ska- g er s hu lt ; ad hunc accellit pafioratum 1770. Theol ogiae D o c to r Clementilfime nominatus 1779 1).

Comminillri.

Nicolaus Lnurcntii & J o n a s , nullis appofnis annis ab A urelio no mi nantur .

1630 Olaus Michaelis FIJfundius in praedio Srregnefiæ vicino El df und narus. Obiit 1636.

1637 Ericiis HamhUrus , mor tuus 1640.

1640 Andreas E r ic i, Telgenfis.

166«) /Indreas LLiq-mm Lunde Hits Tr o f en f i s , anrea no*

minatus Lund , Stud. 1642, 1671 pal lor conllitutus in Hel- gella & Hylti nge.

1671 Johannes Brannius. Pater ejus fuit faber O r e - brogiæ. Stud. 1666. In paroeciam S udermanni æ T h u n a pallor tranflatus 1697.

1697 Jonas Åkerblom, natus 1667 ex ruftico in p a ­ roecia W i n g å k e r , Stud. 1692.

1703 Ericus Broman, Strengnefiæ natus, Stud. 1687?

mortuus 1721.

1723 Olaus W efterbom, Nericiiis. Stud. 1 7 0 8 . m o r ­ tuus 1725.

1725 Petrus Scheidenburg , Suderm. natus 1692. Stud.

1717, Collega Scholæ fuit T r i v . Strengn. Pallor tandem COn-

Ï) P l e r a q u e h u c fa c ie n tia p e tita fu n t e x lib r o h a u d i ta p r id e m

e d ito , Strengn äs S tifts Herdaminne , q u i a u f to r e m a g n o f c it R e g .

S c h o l. T r i v . S t r e n g n . C o n - K e f to r e m N icolaum A urelium .

conditurus in paroecia S udermanniæ W e d e r - Hanin- ge 1740.

1740 Jonas Brolenius. Pater Zacharias Bvolenius pa*

d o r in paroec. Sud. Lerbo. Stud. 1716. mortuus 1758«

1759 Johannes Flodelius, natus in paroecia Suderm.

Floda ex ruftico; Stud. 1737. obiit 1781.

1783 Petrus Alander , antea nominatus 7 ho/in > natus in V. W i n g å k e r ex r u d i c o , Stud. 1762,

sa .1

/