• No results found

Dissertatio de institutoribus liberorum regiorum in Svecia, quam, adprob. ampliss. ord. philos. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... publico submittit examini Johannes Ekermann, Ostro-Gothus. In aud. Gust. maj. d. 21 Dec. 1791. H. a. m. s.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Dissertatio de institutoribus liberorum regiorum in Svecia, quam, adprob. ampliss. ord. philos. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... publico submittit examini Johannes Ekermann, Ostro-Gothus. In aud. Gust. maj. d. 21 Dec. 1791. H. a. m. s."

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D I S S E R T A T I O . ^

/ f i

D E

I N S T I T U T O R I B U S L IBERORUM

i n S V E C I

= =»•

Q U A M »

ADPROB. AMPLISS. ORD. PHILOS. UPS.

P R Æ S I D E

MAG. ERICO

H I S T O R . P R O F . R E G. E T O R D . S . R. S . M.

PUBLICO SUBM ITTIT EXAMINI

J O H A N N E S

O S T R O - G O T H U S .

In Au d . Guf t. Maj. d. 2 1 D e c . 1 7 9 1 !.

H . A . M . S .

■■ 1 r. .■■■■TKrvgBCKii'.' .11»

U P S A L

1

Æ ,

T y p i s Viduae D i r e & o r i s J o h a n n . E d m a n .

(2)

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM

M A G N Æ F I D E

LEGIFERO e t CIVITATIS NORCOPENS. CONSULI,

N O B IL IS S IM O

e t

CO N S U L T IS S IM O D O M I N O

O T T O W 1 J 1 Æ J 3 I 1 J C O

-

E I L E M M J L S W ,

P A T R U O I N D U L G E N T I S S I M O ,

ET

V I R O

ADMODUM REVERENDO a c PRÆCLARISS1MO,

D O M I N O M A G I S T R O

%

J/OIVÆ FMEU> E M I C O

C J l M E S T ;M',

e c c l k s i æ g i s t a d e n s . p a s t o r i e t p r æ p o s i t o V I G I L A ’N T I S S I M O ,

A V U N C U L O O P T I M O .

S A C R U M .

(3)

I N S T I T U T O R I B U S L I B E R O R U M R E G I O R U M i n S V E C I A .

. ■ — = g »

§• I .

R

ei publ icæ (i i n t e r e f t , i l lo s , qui e i d e m moderandae deftinati f u n t , b oni s artibus erudiri atque ad officit fua rite e x f e q u e n d a f o r m a r i ; eos etiam d e ci vi bus fuis i mmor tal iter me r i t os esfe c o n f i â t , qui huic fini vitam &

find ia fua i mp e n d e r u n t . Pr oi n de , ne e o r u m in patria me*

m o ri a o b f ol ef ca t & indignae tradatur o b l i v i o n i . L i b e r o ­ rum R e g i o r u m apud nos i n f i r u â o r e s brevi c om p l e£ l i c o m m e n t a r i o animus e f i , indicatis fimul f o nt ib us , e x qui­

bus p l e n i o r e o r u m hauriri posfit notitia.

§. 2.

P r i m u s , q u e m o f f e n d e re po tu imus h o c munus o b e ­ u n t e m , fuit praeceptor R. W a ld e m a ri, d e quo C h r o n i c o n R h y t m i c u m Ed. H adorpbii p. 2 5 , B irg en im J a r l patre m ejus c o m m e m o r a n s :

7ba p a tte ban Konungen en Ju ch t enidjler, E n R id d a r e , then bonom v a r b a ß e r , Ok bonom la rd e to k t ocb adla fid b .

Q u i n ef c io , an i d e m fuerit c u m Berone N e ff, quem in T e m p l o W a r n h e m c n f i fepulrum rradit P e r in g ß ü ld , M o n . Ul l er å k er . p. 1 4 4 , cu m i nf c ri pt i o ne lapidis fepulchralis, in q u o fidelis Mi ni ft e r B irg e r i D u ci s S v e c i æ & Paedago­

g u s D o m i n i M a g n i R e g i s falutatur. F u i sf e h un c R e g n i S e n a t o r e m & L e g i f e r u m , Jfraelis A n dre& A n d g e n e r u m arque A r c h i e p i f c o p i O la vi B eronis d e Forsfum pa tr e m

1

. c. tradit P e rin g /k ô ld , & v i x i s f e an. 1 288 duasque feru-

A 2 las

(4)

las i nf ig ni or u m i oco h abu i sf e, A u £ t o r eft v . S tj e m m a n >

H b f d , M i n n e , p. 97.

§• 3-

A W a f e æ autem famili.e in folio S v e c a n o i ni ti i s n o n interruptam praeceptorum R e g i o r u m f e r i e m a d f e r r e p o s - fumus. Cu m ejus fator G U S T A V U S i in S ch ol a U p f a l i e n f i ft udi orum rudi ment a p o n e r e t , M a g . lw a ru s D utius Clasfi a:dje m o d e r a b a t u r , c u i , in i g n o m i n i a m Svecanae g e n t i s aliquo jactanti, i m mo d er a t i u s fertur j u v e n i s r e f p o n d i s f e , in an not at i oni bus A r c h i e p i f c o p i , M a g . AHcolai B o tb m e n fis , editis a B ergio in C o l l e c t i o n e Små S a b e r , P. I. p. 1 1 5 w A d A c a d e m i a m p o f t q u i m a c c e d e r e t , I V P ra f e s fo re s i n ­ f o rma to r e s ejus m e m or a n t u r . M a g . E ricus N icolai Sw<irty G uß a v i e t j u n c o n f a n g u i n e u s , qui E p i f l o p u s Scarenf is obii t 1572 K n 6 s, Hi ft . Acad- U p f P. V. p. 136. M a g . H enricns S led o rm , poftea R e g i s Ca n ce l l ari us , 1531 D i a c o ­ nus S t r e n g n e f e n i i s & Senator Re gi us . K n b s, 1. c. — Mag . C bnßopbarus L in t or p , Ar ch i pr æ po fi r us Upfal ienfi s & R e ­ gn i Senator i f 1 2 , de q uo vi de O b f e r v a t , Select. P. X.

p. 9^. M a g . M attbœ us E r i c i, Curatus ad eccl efi am S.

Tri nit ati s Upfalije 1 5 1 9 , q u e m m e m o r a t B cn n g fkô ld 1. c, p. 13 & 234.

5- 4 .

F i l i o r u m f uor u m R e x G u ßavu s e g r e g i a m eg.it curam.

Pri n ci pi S uc ce s fo r i E rica, n o n d u m q o m q u e n n i , litteris d.

i Au g. i f j S e G e r m a n i a exquifi vir en g o d , la r d , jn a ll neb j ô t ß and i g m a o , a t bonom lå r a , u ndervijn oeb tu g ta . A d v e ­

nit fequenti a n n o M a g. G eorgius N o r tm a n , a Lutbero Sc M elancbtons c o m m e n d a t u s & ad an. 154^ p ri nc i pi s curam e gi sf e v i d e t u r , in S en at o ri um d ei n o r d i n e m cooptat us . Fata viri in S v e c i a fu dus r e cen d t a fiftir D i s f e rt a t i o de v a ­ riis E p i f c o p o s in S v e c i a c on f t it ue nd i m o d i s , p. 6. feq.

O b i i t

(5)

O b i i t i f ) 3 . F.jus (in rpunere S uc ces for fuit D ionyfius B en rrœ u s, natione Ga l l u s , E qu e s dein & R e g n i S v e c i æ S e n a t o r , qui infelici fato exnncdus eR an. 1567. C f r . v . Stjernm an ad IFeriving Hi R. S i g i s m . T. 1. p. 15. À - del. Mat ri k. p. 255.

§■ ?•

Juniorum p ri nc i p u m paedagogum e g i s f e Mag. M a r ti- 72um T e ittu m , ad Rudia in ext eras n a t i o ne s , procurante E p i f e o p o Aboënfi M urtino S k y tte , m i s f u m , au£tor eft Paul.

J u ß e n in C h i o n . Epifc. Fini. ap. N e ttelb lad t S c h w e d . ' B i b i . St. I. p. H5) qui cum a d d i t , illum ob i i sf c an. 1J45 , fa­

tis tefiarum r e dd i t , de p r i nc i p e Johanne f o l o f e r m o n e m e s f e , ut po t e nato an. 1537 & cujus alium i nR i t ut or e m n o n m e m o r a n t annales, '/ycho L a u ren tii de W i b y , i n H o l f a t i a narus, pri nci pi M agno R u d i o rum mo d e r a t o r a R e g e confiitutus e R , a n . 1594 nobilitatus & di£tus G y l•

len creu tz. Cfr Disf. de InRitur. publica Juvent, patriae, P. 2. p. 2. Du cu m M agn i & C svoli Rudiorum m o d e r a to ­ r e s tres recenfentur. H en n cu s M o lleru s, Hesfa s, e l e g a n s P o ë t a L a t i n u s , circa an. 1 5 5 5 , m u n e r e dei n KIiRoriogra- p h i r e g n i ornatus. Reli&a S v e c i a , P o ë f eo s Prof es f or in G y m n a R o Ged a ne nf i c on f i it u t u s , in qua p r o v i n c i a ob i i t 1 5 6 7 , 39 annos natus D i s f de Statu rei litter, fub (

7

«- fla v o 1 , p. ç. & Floderus de Poet is in Sveci a G r æ c i s , p. 4.

Jo h a n n es H em d es, No t a r i u s publicus Caefareus, in S v e - c i a m v oc a t us 1 5 5 4 , G u b e r n a t o r Rsvaliae & Confi l i ari us ERoniae provi nci ali s 1578- v. S tje rn m a n , Ad el . Matr. p.

2 3 0 M ag. E ncus P e t r i , poRea Re ct o r Scholae T u n e n f i s in D a l e c a r l i a , cujus vi dua an. 1563 nupta E p j f c o p o A r o - l i enfi M . Lrafm o Ntcolai. K o n g h Bibi. T i d n . 17 6 7 , p. 53.

M .

Q ui filium fuum Sigism undum in f p e m utriusque r e -

A 3 g n i

(6)

g n i S v ec i æ & Poloniae educari voluit, R. Johannes 111, mature ei praeceptorem elegit Sacerdotem Catholicum D o c t . N icolaum Mylonium. Cum vero a feptenni princip e an.

1573 ob fiifpiciones regni Ordinum removeretur. O f f i ­ cialis dein Gedanenfis conftitutus, credendum non e f t , mu ltum Tuorum profe&uum principem ei debuisfe. JV er- rvin g, Hift. Sigism. p. 162. In ejus locum an. 1575 n o ­ bilis L i v o n u s , Arnoldus Grotbufen fufficiebarur, Eva n g e l i - cæ rel ig ioni ad di&us, qui per decennium huic oftki o v a ­ ca vi t- mutato v e r o rerum datu, in Roloniam abire c o a ­ ctus eft, ubi W a r f o v iæ an. 1599 diem obiit, in Te m p l o urbis G e d ani fepultus. v. Stjernmnn ad IDerraing, P. !. p.

228. R e gi i Secretarii Mag. M artini Olai Helfmgi in ma*

t r i m o n i o f u c c c s f o r , focer per filiam Luciam fuit Pr o f cs - Toris Jobannis Mesfenii.

§• 7-

D e i nftituendo filio Gußavo Adolpbo follicirus R. Ca­

rolus I X , huic negotio praefecit Jobantiem Skyfte, poft n o v e n n e m peregrinationem in Cancellari« Regia Sec r e t a ­ rium. Ille etiam 1604 tra&atum edidit, in quo rationem l hi di orum principis reddidit, opera Johannis Tbomœ A - gxiviü enßs Burcei fimul ufus. V. Programma Prof. UpC M a rt. 01. Stenii in funus B urai 1652. Ducem Oftron-o- th iae J oban nem , Regis e fratre n ep otem , Skyttius quoque i nf ti tui t, nec non principes Regias Catbarinam & Mariam Ehfabetbam. H i s v e r o finvul linguae Gallicae Magiftcr da­

tus eft Paulus de la G range, rei venaticae dein in S m o - landia Magifter. v. Stjernman Matr. p. 6 8 1» Ducis ver a Caro/i P bilippi informarorem egit Mag. Petrus A ndrea.

Grubb t Lula V e f t ro b ot h nienf is, P h y l i c e s & Græcæ lin­

guae in Academia Upfalienfi Profesfor,! Secretarius dein Re gius , Principi Tuo a Confiliis intimis & Dicafterii Srock- h o lmi en fi s A sfe sfo r, qui obiit 1633. Hift, Lite, G r. in S v e -

c i a ,

(7)

c i a , T . I. p. 35. D o £ ï . Jobannevi Cbesnecopberum , poftea M e d i c i n æ P r o f e s f o r e m U p f a l i e n f e m atque Aulae C a n ce l ­ larii N icolai Cbesnecopberi f r a t r e m , e t ia m ed u cat i on e hujus p r i n c i p i s fuisfè o cc up at um , teftantur litterae Re g is d. 7 O f t . 1 6 1 1, c u m quibus M a ttb ia m Soop ad L i n g u a m G a l li ­ c a m ei i mp e r t i e n d a m mifir. S t o c k h o l m s M a g a z i n , V o l . H. p. 7 8 0 .

8.

Siram i n litteris peri ti am R e g . C b rißin a debuit D o £t . Joh an n i M a ttb ix , q u e m an. 1 63 c R e x ei inftituendse d e - f t i n av er ar , f u u m in G e r m a n i a c o m i t e m & aulicum C o n - c i o n a t o r e m. Mur, us fuum ag gre sf u s eft an. 1633 in Febr.

<5t tr ie nn i o p of t i ndi cul um emifit a u £ t o r u m , artium &

l i n g u ar u m , i n quibus R e g i n a m o p or t e a t erudiri. S t u d i o ­ ru m autem f oc i am p r i n c i p e m Palatinam Eleonoram Catha- Yinam c o n f a n g u i n e a m fuam habuit, a ) S u p r e m u m utrius- que i n f p e £ t o r e m e g i t J o b . S k y tte , R e g n i jam Senator Sc Academi ae U p f a l i e n i i s Cancellarius. Jo ba n n i aurem M a t - t b i a ^ E p i f c o p o d ei n S t r e n g n e f e n f i , laudi ve r t e n du m e f t , q u o d n o n t a n tu m i n c omp ar a b i l es R e g i n a in ftudiis f e c e ­ rit p r o g r e s f u s ; fed & p e r p et uo i p f u m fav or e & gratia ad m o r t e m us que an. 167 0 c o m p l e x a lit.

§. 9-

Studiis C a ro li G tiß a v i, pri nci pi s Pal at i ni , mature præ- fe£hi s M a g . Benedi& us B a a z , filius E p i f c o p i W e x i o n e n f i s J o a n n is B a a z i i , poftea fub n o m i n e E kebjehn nobilitatus Sc vi cari us urbis arcisque S t o c k h o l m e n f i s Gubcrnaror. I n - f p e d f i o n e m v e r o e o r um q u o qu e habuit J o b . S k y tte , ut v i d e r e eft e x litteris ejus ad ma t r e m pri nci pi s D o r p a t i

1632

fi/ Qnibus volupe fuerit, curium ttudio-um Regina i irnmm» ab an. 1658 ad 1 6 4 2 parfpieere, odeant A nktnbolz Denkviiidigk, d. König.

Chriftjuo X. 4. p. 2 6g,

(8)

1 6 32 datis & editis in p r o l e g o m e n i s ad Iti nerarium R.

C aroli G u fla v i, p. 1. in quibus G r a m m a t i c a e , p o f l Au- f l o r u m , l e f t i o n e m pri nci pi c ommen dar. A n . 163 8 n o ­ m e n futim A l b o S t ud io fo r um U p f a l i æ dedit & «praeter I' rofcsforem Joan. Con. Len te um y cujus d o m o & menf a utebatur , M ylonius & Loccemus inftitutioni ejus i n v i g i l a ­ runt. C o m i t e B aazio e o d e m a n n o i ter ad e x t e r o s ag*

g r e s f u s c l t , cujus Latina lingua ipfe accuratum c o n fi g na - vic diarium.

§. 10.

'Emundus F ig re liu s , V e f l r o g o t h u s , Hi fl ori arum Pro»

Fesfor Upf a l i en fi s, poflea nobilitatus & diftus G rtpenbielm , an. i 6 >7 in Cancellariam R e g ia m transferebatur ôc a fo- c e r o fuo A r c h i e p i f c o p o J o . Can. Lenœo c o m m e n d a t u s R.

C ar olo G uflavo, unici filii Caroli X I eligebatur Ru di or um m o de r at or . I n f i r u f l i o n e m ejus an. 1663 c ompo fi ii t R e g n i S en at or Bjnrnklou. S eque nt i a nno R e g n i Sen atori s Gufla- v i B jelke filius & Paikullus qui dam c o m m i l i t o n e s R e g i in fiudiis a d j u n g e b an t u r, quin & per m e n f e s n o n n u l l o s c o m m o r a b a t u r Upfaliæ. Si fides libro Les Anecdotes de S uede h abe nd a; a d m o d u m n e g l i g e n t e r munus fuum a d mi - nifi ravit G rip en b ielm , duas tantum res dif ci pul o i nculcans, p er t in ac i am & disfimularionem. E t i a m in annot ati oni bus C o m . & Reg* Sen. G uflavi B onde, quas in H iflortfka M ât k•

vâ rd ig h eter edi di t Lànbom, n a rrat ur , quod R e g n i S e n a ­ t o r e s Nicolaus B rabe & M atthias B jb m k l> n , an. 1 6 7 0 in D e c . ad e x p l o r a n d o s R e g is profecl us a Senaru d e l e g a t i , l icet fat h on or i f i ca m e o r um m e n t i o n e m publice f e c e r i n t , q u o d fcilicet vi t a m Paufaniie p r o m t e verrere e t h i c e q u e

& polit ice ad ufum applicare , i nque hiftoria referre t e m ­ p o r a a c o n d i t o m u n d o ante & pofl d il uvi um p o s f e t , p r i ­ v a t i m tamen i gnor ant iam ejus i n c r e p a b a n t , cujus causfas D e la G ardie in R e g i n a m V i d u a m , Gupenbielm in tardi­

tat em

(9)

fe tem p r i n c i p i s , h i c vi c i s fi m in G ripcnhielm ii i g n a v i a m con j i ci eban t . Interim t amen hic ad m o r t e m usque D i f c i- puli fui gratia fl ore bar , faddus L i be r Baro & R e g n i S v e - ciæ Senator. G e i man u s q ui dam G erdtn er l i ng u æ Gallicae re g i dabatur M a g i f t e r , qui a r d e l i o n e m ag e n s nihil ad e- jus inflitucionern c o n t u l i t , u n d e n e c u m qu a m alia l i ng ua p e r e g r i n a , quam G e r m a n i c a , urebatur. M . Laurentius C r o m n g , O R r o g o t h u s i n f o r m a n d u m habuit p r i n c i p e m P a ­ l a t i n u m , R. L a to ii X I c o n f o b r i n u m & una c u m illo G e r ­ m a n i a m , Gal li am & A n g l i a m peragravit. D o m u m re«

v e r f u s PaRor fa£tus eR in ecclefia K o h l bå c k & 1 7 1 0 ad eccl efi am v e n i t M u n k a r o r p e n f e r n , cujus curam e g i t 17335 cefte G ron w all, Di s f, d e S. D a v i d e , p. 54.

§. i i.

R. Carolus X I1, n o n d u m q ua dr i en n i s, p aren t e s f u os U p f a l i a m comi t abat ur & e x tribus adVocatis Prof es f or i - bus , L a g e rlö f vio , N a rr manno & A ndrea Norcopenfe, ulri- m u m , Eloquentiae tum t e m p o r i s in A c a de m i a d o & o r e m , e l e g i t , nobilitatis juribus m o x Si n o m i n e Nordenbjelm p a ­ ri ter & Secretarii Status titulo d o n a t u m . InRru£ti onem f u a m an. 1 69 0 a c c e p i t , ad cujus t e n o r e m C o r n e l i u m , C æ f a r e m , L i v i u m & S a l l u f t i u m , L o n rivg u p r u d e n t i a m c i v i l e m atque G r o tii de jure belli & pacis o pus p r i n c i p i prael ege re debui t. In M a t h e m a t i c i s aurem Cubicularius C arolus S tu a rt eum inftrueret. M o r t u o N ordenbjelm io an.

1 6 9 4 , Conl il i ari us Ca n c e ll ar i æ 7bornas Polus S i Cu b ic ul a ­ rius L B. G u ßavu s C ronbjelm ei in Rudiis a d j u n g e b a n t u r , q uæ t a m e n militaribus ex e rci ti i s captus jam paulatim de«

p o f u it . R e l a t i o n e m P o li d e Rudiis R e g i i s m e n f e 0£l ob.

1 6 9 7 v i d e in C o l l e é f i o n e Gj ô r v e ll ia n a p. 13 4 , e x qua c o n - Rar, C u rt i u m a Cavolo fuisfe e x p l i c a t u m, h o c licet fua i n h i R o n a ante an. 1702 n e g a v er i t N ordb erg. S orori s p r i n ­ c i p i s , p o R e a Reginae U D A L R I C Æ E L EO N Q R Æ prae­

i i c e p t o -

(10)

c e p t o r e m egit Secretarius Regius Cœleftinus F ridericns Gut- term ut a ), neporisque ex forore natu m aj ori D u cis Sles- v i c o - H o l fa t ic i Caroli F riderici, in aula S v e c i c a etiam edu­

cati, Germundus Cederbjelm, Legifer tum B l e k in g iæ , poft- ea G ub ernator provinciae Scarabor g c n i i s , mortuus 17*9.

I n Gejcbicbte des Herzoglich Scblesvig - H oiflein- Gottarfifcben H ofes Francf. u. Leipzig 1774, 4:0, p. 118. tale de infti- t uti one hujus principis latum legi m u s j u d ic ium: E r w ar von einem febr gütigen N aturell, und w ürde febr viel gutes g e ß iß e t haben, wenn Ehr in der fug e n d gehörig wäre ange- f ü r et worden ; allein feine Frau GApbtonianijcben Cbrien,z u z ä r tlic h , und die Scbwedifcben a u f einen febr Vedantifchen A rt an, r ofs m u tter liebte ihn g a r In form atores fü h rten ihn und q vå lten ihn m it den

§. 12.

R e c e n t io ru m temporum commemo r a t i o n e e o m agis f u p er c edere p o sfumus, quo teftatior eft m em oria merito­

r um D a lin i, Kltngenßiern# , Ferner i , fV a ltern a ti, Gripen- fkjbldiiy B enzelftierna, P ra a lii, M ozelii, A pelbladii & Sotherg ii, quibus ho c in campo patriam aeternum fibi obftriftam red­

d i d e r u nt; neque noftro indiget praeconio indefesfa, quae in inftituendo juventutis principe j am a d hibetur, cura.

ei) Snmutkm B arck, an. 1705 in Cancellaria Regia Secretarium, pott­

en Com item & Regni Senatorem, curam ftudiorum iJdainca egisfe, et jam alicubi relatum legi.

References

Related documents

T o t u s eniin ille tractus, qui mari Balthico ejusque fi- nui Fennico adjacet, quique (ub Borusfîæ, Samogitiæ, Curlandiæ, Livoniæ, Efthoniæ, Ingriæ nominibus

nom der til, det dock icke ojta fledde, uJ-an ock med Seger ocb öjvervinning uti krigs Jaker, med allehanda åkerbrukning, allehanda Bo flap at pålågga, hemliga

Jam in tem porum progreffu e il progrelfus gen eris hum ani.. Praseunte n im irum varia Jecfiionc feriptorum h u c pertinentium com perim us, om ni particularium

Om Pråfiefiåndets bfverlågningar kan en fullfiandigare underråt-

B n g itt* munus fufcipere ei licuit, cum novus fupervenit aemulus, Joannes Magni Skenningenfi s, Canonicus Lincopenfis, qui domum Prae­.. bendae loco libi

coribus fuper ceteris Civibus fplendida atque fumtuo- fa vivendi ratione eminerent. imperial, quotannis confumerentur. de la Gardte præ- o) tierebs Lefvernes

Integra haec poffelfio, familiae Krufianec olim propria , verfus finem feculi fuperioris, officinae ferrariae poffesfori Georgia BercK ner emtionis jure ceffit ,

[r]