Dissertatio historica de successione familiæ Palatinæ in solium Svecanum, quam venia ampl. ord. phil. Upsal. præside mag. Erico M. Fant ... publico examini subjicit Johannes Pet. Werner, Uplandus. In audit. Gust. maj. d. XVIII Dec. MDCCXCIII. H. a. m. s.

(1)

"• D- / ? £ D I S S E R T A T I O H I S T O R I C A '

D E

S U C C E S S I O N E

P A L A T I N Æ

I N S O L I U M S V E C A N U M ,

QUAM

y E N l A AM PL. ORD

P R Æ S I D E

M a g . ERICO M. FANT,

H I S T . P R O F . R E G . E T O R D . S OC. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . R E G . L I T T . H U M . A N T I Q . E T H I S T . S T O C I C H . M E M B R O .

P U B L I C O E X A M I N I S U B J I C I T

JOHANNES PET. W ERN ER,

I J P L A N B Ü S .

I N A U D I T , G U S T . MAJ. D. X V III DEC. MDCCXCII7.

H . A . M, S.

U P S A L I Æ ,

LITTERIS VIDUÆ DIRECTOR, JOHANN. E

d

MAN.

(2)

C O M M I N I S T E R N ^och VI CE P A S T O R E N

U T I

C A L M A R F Ö R S A M L I N G ,

V Ä L - Ä R E V Ö R D I G E

H e r r MAG

P E H E W E 1 N E E ,

S A M T

V Ä L

- o c h

D Y G D - Ä D L A F R U N

M . C . W E E I E 1 ,

FÔ D D W

M I N E H Ô G T - Â L S K A D E F Ö R Ä L D R A R !

j f l f l t ens vilja omtala E D E R ö m h et, vördade För å ld ra r ! ifrån d e f p ådajle å rtn m ig b e v iß , E D R A v å lg e r n in g a r , livar t ågn abluk f ö r n y a d e , E D E R kärleksfulla g o d h e t , altid lika lif li g , vore a f ven fä o m ö jl ig t, fom har öfverflödigt. Tillåten m ig åt min ft one , med till on- fkan a f E D E R beflåndiga v å lg å n g , uppoffra E D E R des f a B lad, Jrå- f o m e t t , elmru f v a g t , bevis på den oupliörliga vördnad, livar med j a g

a ltid önfkar f å kallas och v a r a

MINE HÖGT ÄLSKADE FÖRÄLDRAR!

E

d e r

lydig/le Son

JOH. PET . W E R N E R .

(3)

D E

SUCCESSIONE FAM1LIÆ PALATINÆ IN SOLIUM SVECANUM,

$- I.

I n i q u a , q u æ , quamdiu ele&ioni fubje&a fuit fuc- ccsfîo impewi SvioGothici, patriam tnanfere, fa

ta, ut de ftabilienda hereditaria illud obtinendi for

m t mature cogitaret Rex G u ß a v u s / , procul dubio fuere in causfa. Sudercopiæ an. 1524 Regi peculiari feripto promiferunt Senatores regni, ut heredes ejus ab omni in pofterum detrimento falvos & incolumes præftarent a). lidem Vadftenis d. 24 Jan. 1 5 2 6 , cum de conjuge Regi quaerenda ageretur, publico fpofponderunt feripto, w o den G o t t d er a llm ä c h tig k in d er oder e r b e n , w ie f o vorhoffen 9 geben w ü r d e , und es w ereti S o n e , f o i l d e r e ld iß e S o n e , in deine d a t i r d a z u b e q w e m e , w o a u ers auch n ich t, d e r an

d r e Sone e i n e n , dar der m er w e r e d a z u g e fc h ich t , Zum K o n ic h lich en r e g im e n t de nechße wefen b). His fundamenta jafta unioni hereditariae Ôrcbroëivfi, an.

1540 d. 4 Jan. in qua XVII nobiles, tam intra quam

A t cx-

a ) v. Stiernm. Riksd, Bed. P- I. p. sr.

b) Ibid. p. 43.

(4)

extra Senatum , cum Epifcopis, principibus E r k o &

Johann e præfentibus , in gladium Regis fucciduis ge

nibus j u r a r u n t , fe fuccesfionem hereditariam familiæ ejus obfervaturos & juramentum Tuum fumto altaris facramento confirmarunt c). Haec, ut nocisfimum , confirmata eft Arofiæ d 13 Jan. 1544. ab CXLIII nobilibus, nomine reliquorum regni O r d i n u m ; infeli

ci vero familiæ Vafeæ fato fæpius a b r u p t a , videli

cet in E r i c o an. 1568, in S i g is m u n d o an. 1600, tan- de mq ue in C h rifiin a an. 1654. Quæ tum circa Suc- cesfionem m o v e b a n t u r , difficultates paucis praeienti opufculo attingere nobis bona Lefloris cum venia propofuimus.

s - . !L

E x his , quæ a Poloniæ Rege Johanne C a ß m i r o ,

per Le g at um C a n a z i l e s fuum jus her ed it ar iu m , ex- eunte ftirpe C a r o l i I X , revivifeere u r g e n t e , ne&c- bantur , ficco pede p r æ t c r im u s , ut quas gladius ^Ca

r o l i G u f l a v i folus diremit & dirimere potuit. Sed in ipfa patria mireris, a regni proceribus fummo nifu retardatum fuisfe ^Chrißince propofitum, & pro impe

rio ele&ioni iterum fubjiciendo, velut pro aris & fo

cis , omni contentione pugnatum. Quod an alia men

te faftum fue rit , quam ut in familiam æque antiquam

& de patria bene meritam, ac Vafea oiim fue rat, derivaretur ab illa jam tranfiens i m p e r i u m , haud fa

cile dixeris. In primis futuro Succesfori fe iniquos exhibuere Regni Cancellarius A x e l i u s G u ß a v i atque

e-

c )

Ibid. in a p p e n d , p. 50.

(5)

ejus confanguinous Thefaurarius G a b r i e l Benedi- å i O x e n ß i e m a , cum Regni Drofzeto Petro Brahe

&c Campi Marcfchallo L e o n a rd o T o r ß e n f o n . Spargeba

t u r pr im u m r u m o r an. 1647, filium funm natu ma- j o r e m E r i c um cum Regina connubio jungendi confî*

lia volvere Cancellarium*, qua propter hic litteris d.

2 9 J u n . filio datis, d) ut mature alias ambiret nuptias, fv a d e r. Patris q u o q u e m o n ito more m gerens E lifa b e - th a m B rah c, Comitis N ic o la i Brahe filiam, in matrimo

n i u m d u x i t , fecundis votis Principi Palatino A d o l p h o J o h a n n i , C a r o li G u f l a v i Fratri jun&arn. Favebant contr a P rincipi affinis ejus M a g n u s G a b r i e l D e la G a r - d i e f cum R e g n i Senatore Bened. S k y t t e , Epifcopo Stregnefenfi J o h a n n e M a t t h i æ , Profesfore Aboenfi J o a n n e E l a v i 'Perfero ordinumque regni inferiorum durior ibus aliis. Quamdiu de nuptiis ejus cum Re

g in a ageretur, res nondum ad difceptationem venit.

Has autem poftquam renuerat R eg ina, habito cum principe in Germaniam abituriente colloquio d. i j J u n . 1648; e) nihilo tamen minus fpem fuccesfionis fecerat, motae funt tam in Senatu regni, quam inter Ordines, vehementiores controverfiæ.

$. HL

Sequenti anno d. 23 Febr. in Senatu regio de Carolo G u ß a v o in fuceesforem nominando propofi-

A 3 tio-

d) Ap. Arckenbolt% Mémoires de Cbriftiae. T. I. p.

<?) Gbrvell Drotrn. Cbrifltnas M ärkvärdigheter, Pr, 2.

p. 40.

(6)

donem fecit Regina» quam hoc die atque d. 2 7 ven*

tilabat f ) . Varia regerentibus Optimatibus feri um fuum confilium & poft trium annorum delib eratio

nem fufeeptum asfeveravit C h r \ ß i n a , ideoque cum D e legatis Regni Ordinum fequenti die communicabatur.

Licet vero hi, u t Regina decifionem hujus r ei dif

ferret & de matrimonio ineundo cogitaret, fu pplices orarent ; tamen inftrumcntum ipfum fuccesfion is n o minibus eoru m eflr confirmatum d. 10 Mardi ^{g ) .} Nobilium ordo partim reliquorum minis, parti m arti

bus Oratoris fui S v a t it o n is S p a r r e , quem multis, n o minibus fibi devin&um reddiderat Regina, a d h o c inducebatur. Cum vero fequenti die fubfcrip tionem regni Cancellarii fumeret Aulae Cancellarius T u n g e l ,

non fine multis eam difficultatibus obtinuit. Relatio ejus hac de re maxime memorabilis edita eft Galli- .ce ab s fr c k e ti h o l z , Mémoires de C h riftine T . I. p. 17 y.

not. Svetice a L o n b o m , Hiftorifka Mårkvårdigh. P. I.

p. 55. Quae contra hanc relationem dubia movet R eg.

Cancell. Confiliarius S c h o n b e rg in praefatione ad Di a

r ium D u r c e i p. 35» magis diem feri un x, quo data eft, & a n n u m , quam r e m ipfam, quæ in du bi um nulla ratione vocatur.

§. IV.

In Sveciam re du x an. 1650 C a r o lu s G u ß a v u s

Reffiæ Ceifitudinis titulum & L millium thal erorum Im-

/ ) Arckenbolz ^{T .} I. p. 178. nor.

g) v. StiernmaHy Riksd, Befl. P. 2. p. n o y .

(7)

Im p e ri a liu m annua ftipendia obtinuit Ôlandiam cum a r c c Borkholm commorandi locum elegit. In Comi

tiis autem 1650 Succesfionis quæftio iterum magno a n i m o r u m seftu agebatur. D. 25 Sept. propofuit Re

g i n a , ut in futuros Principis liberos extenderetur.

E x o r i e b a n tu r tunc vehementisfimae trium inferiorum O r d i n u m cum nobilitate controverfoe de fifci prae

diis venditione, donatione & oppignoratione in pri

v a t o r u m ufus tranfhitis ; jam autem, necesfitati publi

cae ut f u b v e n ire n t, propediem revocandis. Publico fcripto hæc fua vota d. 3 Oft. Reginæ obtulerunt Cleri cor um , Urbicorum & Rufticorum Ordines, h) cujus refutationem ipfe regni Cancellarius fufcepit i).

A b una parte Caftigationes in privilegia nobilium, re

ginæ tradebantur k) ; ab altera S a m ta l emellan J u n k e r P e h r , M å fic r H a n s , N ils Ander fon B orgare och J o n i B e r g a Dancman IJ equeftris ordinis praeroga

tivas defendebat.. Regina tanti momenti litem fuo fub examine revocari haud aegre tulit. Ut Nobilium ordini d. 14 0£fc. fe rem in eorum commodum de- cifuram promifu > ita vocabuli V a n b S rd ig in eoru m privilegiis ceteris faventem explicationem dedit d. 10

No- b) Lônbotns Handl. til K. C

a r l

Xl.'tes Hift. SamL. ia, P- 7 0 .

z) Stiermnan, Bibliorh. SvioG. T. 2. in ejus nomine.

k) Has numquam editas mfer. fervant colle&iones Prae fidis.

/) Editum eft hoc colloquium in colle& ione, quae

i ? 6 8 Upfaliar prodiit in 4:0 fub titulo: Supiling nf gnmla

Sugor oeb Forntidens bem hgbder, St. 2. p. 1.

(8)

N o v em b. Clericisque prima concesfit privil egia d.

38 ejnsdem men fis , quæ auctorem Epifcopu m Aro- fienfem O laum L a u r e liu m agnofcunt. Interea in de

creto comitiali d. 6 Nov. fuccesfio a Regina propo- fita ftabiliebatur.

§. V.

Vix verfus metam fibi propofitam, abdication em fcilicet imperii, unum gradum feeerat Regina , q u a m alterum tentaret. D. 25 0 &. 1651 tam Senatui regni, quam congregatis Or di num Delegatis propofitio nem f e cit de abdicando imperio. Sed Cancellarius reg ni n o n tantum fingulis Senatoribus perfvafit, ut Nequ am qui cunque ex illis fa lutaretur, qui huic asfenfu m præ- beret*, fed & Re g in am , ut exfecutioncm h ac vice differret, commovere valuit. Interea extitit libellus famofus & fupplicium M e s f e n i o r u m , nec non ^{D e l a} G a r d i i e favore Reginæ cafus, qui quantum ad pro- pofitum ejus maturandum effecerint, dicere j am non posfumus. Id certum ef t, nihil in illo magis Regi

næ offenfam incurrisfe, q ua m quod non ex e jus g r a tia, fed fuo jure in unione hereditaria Arbog enfi an*

1604 fu n d at o , fuccesfionem Principi compete re fta- tu er en t, quam opinionem qu oqu e abolere co nata eft inferiptione nummi coronationis: D E i g r a t i a & Chri- ftince R e x , quam C a r o lu s G u ß a v u s poftea mutavit : A D E o & C h riflin a . T a n d e m vero ad finem m en fis Januarii -an. 1654 Senatum Upfaliam con vocavit atque d. 11 Febr. ultimum nec ullis rationibu s revo

candum ei exhibuit fceptra deponendi prop ofitum.

Q u o d , ceu notisfimum eft, abfente O x c v f l i c r n a , in

præ-

(9)

praefentia regni Ordin um !d. 6 Junii elTeöui ded it , eo ipCo die, q u o in Rcgcm Sveciæ C X XX I annis a n te* eleftus fuit Strengnefîæ Vafeae Familix S a t o r , x- ternæ memoriae G u ß a v u s I ,

§. VI.

M a g n u m novi Regis i ng eni um / candidus animus atque vegeta xtas certam cuivis fpem facere videbantur, ut n um qu am recrudefcerent, quae haec quaeftio civibus inflixerat, vulnera*, fed vix cicatrice ob du fta erant, d u m inopinato decederet Ca ro lu s G u ß a v u s atque tenera filii ætas Optimatum tutelae iterum Sveciam fubjicerct. E x illa tum exclufus regis patruus A d o lp h u s J o h a n n e s &

Thefaurarius H e r mannus F le m m in g s regni Senator B e - n e d i â u s S k y t t e & Epifcopus Aboënfis J o a n n e s E l a v i T e r f e r u s e m u n er e depofiti & nefcio qui non in Fautores fuccesfionis Palatinae manifeilus infenfus animus. A d o levit tamen C a r o lu s X I in patrias virtutes atque u t ipfe pr imum imperium adminiftrare aggresfus eft, haud ob- iivifcebatur paterni nominis cultorum. Op ta n d u m tan

tummo do fuisfet, u t , qui jam em er ge re n t, inferiores ordines vindiftae cupidinem non ultra juftos moderatio

nis terminos extendisfent. Sed r arum hoc non in noftra

tantum gente; veru m in univerfo genere humano, qu o d

fic fafpenumero turbis & mutationibus, cum fingulorum

diferimine conjun&is, pronum dederunt vel ex maxima

cognitionis copia minime coercendi affétlns.

(10)

« i l r >

1 **-til- * Hi, i l i . . - ii< i i l** :f' A'. ■ * ,

-3? {tc i ; 3 Äiijiiig'I JiJl <;«£bb r. t

* ■ . ,-*y vvy- ' -

I

1 . *

. . i . • .n‘u i i, f t i

t i l J . . . **(Hi!:: M MCfl i . J f ) . - S « Ä l i ! > U t » 1 ftlft 301( 111*1»**

■ i -

^.

"I

^.

i - i j f b

^X

V

^‘

:

^{:••••(•}

f i n»

^{u m} ^{i f t n i}

A f i i f ( i l : n ï k ; . , ;•

' -t •> **• * iiiun i « ^'} • :'m ^, t-> ,’;l v i ’ ^['**

'• '• ' .5 *'-•■; i f , - ■ ;;u , .V/,'. ::

M ’ jj": • - • j ' î ' ' .' ’ti OtVifj >:r;f **-.V*' ï \ i v ’**

'

- • 'J *

1 a - -■ , *' -iVii)/» fpt v ir]. jf/i.avfliiq .

■