SlLENTII VIRTUTE

- , , ' _α (β

«L. ϊ. t-

DISSHRTATIO ACADEMICA, Dé

VIRTUTE SlLENTII RÉ FUTANDO

ADVEKSARIO,

Quam^,

Ex Cöiifenfu

Ampiifl. Ordink Phtlofopb.

in Reg* Acad. Uifälienfi^β

·' PRiESlDE

VIRÖ AmpÜfmö ätqüe Celeherritno,

ÄG.

Α NDR Ε Α

/

Eth. & Polit. PROFESS. Reg. & Ord»

Publice exarninandam fifiii

Alumnus Regius,

ALBRECHTUS

J. MALMBERG,

Nycöp

Sudermatinus.^

In Audit. Guftav. Maf. d.£? Januar.

.An. MDCC XXXVIII.

Horit ante meridiem Colitis.

UtSAU^E, Liuris Höjerianis.

S:ae R:ae Μ:ώ

MAGNA: F1DEI

VIRO,

Perittußri

Generoßffimo

ac

BARONI ac DOMINO,

Dn. carolo

SPARRE,

CUBJCULARIO SUPHEMO>

GENERALI MAJORI

£t

Provinciae Sudcrmannicae GUBERNATORI

LongeGravijjimo,

MALCENATl MAXIM*

h

Communi, Orbis« Arftoi»

Et.

Singulari. Provinciae, Sudcrmannicae. Gaudi®,

^uippe. Cui. Non.Magis. Praecih Quam. Prodcft.

Optimus. GUBERNATOR.

Qupm.

Naiccndi. Felicitas. Uluftrem, Majorunv Gloria. Clarum.

Sua, Virtus. Maxime. Indumna, Reddidcrc»

* Immo.

Cujus« Rariora, tittatis, Et Juitiuae, Exemplaf

Patr#,

fattia, Togata, Jam» Vcneratur.

Ut.

Heroica. Fortitudinis, Documenta, Sagata. Olim. Miiata,Eft,

Ecquid.Mea.Minerva»

Pingvis. Inops, Et. Inculta.

Tanto, Maecenatc, Dignum,

E, Penu. Suo. Poterit. Dcpromere»

Patiaris, Tamen,

ferilluftris, Ac, Gencrofiffimc,Dominc, BARO, Aris, Tuis. Imponatur,

Munuiculum. Hoc, Suo. Pretio, Niillum,

At,

Offerentis. Animo, Non, Nihil, Quippc,

Seu.Innoxiae,Audaciae.

Seu, Vcnoabundae, Fiduciae,

Arrhabo.

Certc» Pragrantis.Thuris, Inftar,

Sincetam, In. Te.Pietatcm. Redolentifc

Patiaris. Quoque.

Gratias Tuae,Aiylum, In. Poftcrum. Pateat.

Pcrilluftris

ac

Gcnerofiffimi

Nominis TUI

tultirl defttifim*

ΛΙ/BRECHTOJ.Malmberg*

VIRΟ Max. Reverend,afφAmplifßmOy

Dm, Η RICO Μ ELÄNDER,

S. S. Theolo?. DOCTORI &

PRO;

FESSORI Celeberπιτ)θ?μCri^usq;ConiL

ßoni ADSESSORIGraviiÉinc?Ecele(iac

in Danmarch PASTOR! & PRvEPO, SITO Longe pignißimo,

MitCENATI MAGNO,

QUod

Maxim.Rev.Dn,

AmpliiTi^o Tuo Nominij

Düdorttenues haslucubmtionesfacrat eJJ'eoptave*

rirr/y id quidem nuüa ^Carumdignjtateynul*

Ιαφ virium mearumfiducia,Tua inmecu- IHu/ato beneficia compenjandi, fattum eß:

fed, quemadmodum favör TUUSprorftts, infim- gnisρiamin Fe veveratipnem[oitui mihieli»

euit ißexpreffit;ita animumißßem addit, fore, ut fdlitoißpropenfifßmo vuitu,conattut

hoSy alioquinfimpliceSyexcipias, iß Jpesrncas

gratiaTuaepatrocinio,uthueusef,itapofibaQ jdgiterinnitifinas. Deus O. M.Te, Patro*

He t-xoptatißime,perlong^{am annorum}feri*

f"iyfirma valetudine ^veget umfiorentemque

quam diutiffimc confervetl

Max*Rs;V, atq5AmpliiT.NominisTUI

cuitor humillimus ALBRECHTUSj. MALMBERG»

VIRO dntplijfw· & Confulti(ffmo,

Dn, J O ν a

MALMEERG,

Apud Nycopenfes,

eorum, qua?

ad

Juftitiam

attinent, CQNSllLt

Aiquifftmo,

LaudatiiTimo,

PARBNTI OPTIMO»

Μ

^{llltafe,tura,paucisrperitoeoquemepaternoOpturem.nunc eompleftiprorJUsEa εηιψaffe-pos-}

(iu, Tu_?

Cariiiime P^ter,

a

primts

usque

incunabulis, me amplexus es (5 fovißi, ut

fingulis beneficiis rite enumeranat* , multe

minus digne prAdicandist nec vires mc* pu¬

res fint , ne c tctnpus Jufficiat. Sufjicient

v er o Ambo,fi,utTibi mosefi,pro re ipjafi-

Iialem pietatcm nunquam intermorituranA fufcipere digneris, Hujtis documentum ^ctr- tijßwunt, prater exiles bajte ρagellas, quas Tibi humillimeoffero, erunt vom & [uffiria

ex intimispracordiis,proTuaincolumimte

& vergentis jam utatis vegeto robore, jugitcr concipienda,

MRENTIS CariiEmi

filius obedientiifimus ALBRECHTUSJ. MALMBERG,

Flur. Reverend._dt% Cldrifmo FlRO,

Dn* joanni linbjerg,

Ecclefiarum, quae in ©tigiomta& Νψ fiytfa Deo colliguntur, PASTORI

Digniflimo,Adcuratiflimo,

AFilNC12LO BENIGNISS1M0.

FIRO Exp.lenttd Fidei, Speftatifmo

Dn.

isaaco kempe,

Per Provinciam Sudermanniae QUiE-

STORI Adcuratiifimo,

AFFINI HONORATISSIMO.

föret finguldf rattones enumerλ*

tarunt, VeftrisNominibus, Fauto-

nem banc confecmndi. Scilicet, gratam

β inträ paucai lineat cogere conarer_, ipfe

derλverborum numerumfuperarent. Me-

tern Veftram tacite fujpiciat , quam β

raret. Etpio buicfilentio ipfa Cognatio- fdcile datura. Jper$. Faxit D. 0. M. ut

fucceftbus cumulatdtn femper agere li- Plur. Rever,&

Speftatis-

VESTRO

djfiduut ti obfer- atbrechtus J.

tlur,Reverend* atjfe CUrijfimo VIRQ,

Mag. JOHANNI FORSMAN,

Ecclciiarum in Sfftcbléfa & Slcn PA-

STORI Merititflmo ^, Vigi-

lantiifimo,

AFFINl EXOPTATJSSIMO.

SpeHata Induftria & Integritetis VlRO,

Dn.

ALEXANDRO GRUßß,

Inter Stregnenfes MERCATORl Solertiflimo,

AMI CO OPTIMO»

re, qua oρtat/im mihi occaßonem

fuppedi·*

res hl Aniici Honoratiillmi, dijjermtio*

bentficiorum in Veftrorum mentiönem facile animadverto, quantum rerum pon~

litis itafa venerabunda memoria benignite-

hiulcaoratio eandern incongrue commemo-

nis, Affinitatis Amicitiae jura veniam Vobis, quotquot eßü , vitam annis ($

etat.

iimorum Nöminura RUM

tlAtitißimusculter MÄLMJBIRG./

Literafum cufrtifa rrofurrqueelegan·

tia confpicuo Juveni,

Dtt.ALBRECHTO MALMBERG,

De

Virtute Silentii_j iu refellendo ädverfario^

egregis DiiTerenti*

Ehci

tiufaicio perluftrans

tefta Mi·

nerv£_,

Artibüs _Aoyiiti pettora döda

polk

Lraclis enim, _quantumpraftei tibi ri¬

te liiere,

Liftas dum

palm

as vi61^or

ab bofts

feres.

bott t Tita

qtwd

meruit virtus, Tibi

dicere

poffum:

Nec Tua vamts

agit

pe6lora

laudis

amot.

Ψerge Tuum

ftudiutn

ao6iis facrare

Camenis

Ut 7ua

poft

cineres fama

vigers

queat.

hiterea Tibi

Caflalides,

quee

digna

re·

pendant

Tramia,

_{pro meritis laurea}

ferta legen

^t,

J. S.

mmm.mmm.mi

* + + -¥-f*

ßC2Q52ßC2KÄ2KX2QCJ

eiÄMlii

l

Λ'·

f.

$. I.

Uemadmodum ä rum-

ni o atque fapie-ntiifi-

rho rerum omnium

Conditore, höhlifti

prae brutis ah imanti-

busconceiTa eil facul¬

tas loquendi: ita hoc munerc tum

de-

mum riteutimur, ii quod in vitacörft*

muni tacendum eil,filentio transmitte¬

radidicerimus.Sciliceteahominis eil di- gnitas

atq;excellentia,uthaec ijpii quafi

ι per naturam debeatur prärogativa*.

quo facilius& felicius

ycrbisfa&isqoe

Deurri laudare, focietatem hörniη um

colere, fuisque pröfpicere

utilitatib;üs:

poiTit. Verum ut ut commoda in ge¬

nus humanum fermo diffündit innu- mera, atqj creaturäe rationali proprius habetur> haud tarnen ab homtné alle-

A nura

t ..."

jnum eft, nec minima illi cmolumenta

affert tempeftivum (ilentium. Idvero

mirum alicuivideri pofiTet, cum ad ce-

teras di'fciplinas, quse

meditatione

ta- cita & diuturna potius, quam verbis conftant, filentium commendatur $

ipfam etjam difceptationem inter ad- verfarios, quac in verbis tota videtur habitare, priecipuam ex illo virtutem

aifumere. Certe ratio & experien-

tia cdocet _, plus aliquando virtu-

tis effeineo, quod nondicatur,quam

tjuod verbis

ac

fermone comprehen-

datur. Sciendum vero eft, nos per Hlentium in refutando adverfario, il-

lud nonintelligere, quodmutumalias

vocari iolet, "quodque geftibus & a- ftione ita exprimit animi cogitata, ut >

fine ullius verbi prolatione, five ar¬

gumenta illafint, five figurae,intelligi poflint. Nam veteribus illud ad ftupo-

Temusq;

fuiffe

excuJtum,ignorarc nos

non finit hiftoria. Illud autetn intel- ligimus ac probamtis (ilentium ^, cui homo, in re bene perfpe&a & copia

rerum dicendarum ac verborum un-

diquaquc fuppetente ^> indulgere

ali-

quando, (uauuerefic» ccnfet. Dehoc

mihi ^

ftiihi jatri eft Termo

InfHtuendüS,

at- que indicandum,qUöusque eodem, in eXcipiendis

infultantium

telis,uti,illae-

fa noftri exiftimatiotie^ liceat ^> quid

filentii peploinvolvere, integrum ^, Sc

qu£ ejus in retundendo adverfario ik

vis atque efficacia.

Π.

Antequam vero virtutem filentir

in refutando adverfario pro modulo ingenii, exponimus, incumbit nobis, juxta methodum receptam > paucis, etymohgiam^, hornonymiam & fynonymiani vocis,iilentii tradere; reliquas vero in fronte differtationis occurtentes*

Utminus neceflariaSj omnibusqueno¬

tas , multa explicatione haud indi-

gere arbitramur* Silentium igitur a/-

leredefcendit: hocvero,judiceVofiio,a triy&a mceö >fileo, nlutato fclicét _g in 1, haud aliter ac e contrario 1 in _g in

Vocabulo tnagU a fiailkov λ)\ Non de-

funt pra:terea, qui vocem filere ^a fo*

no fl velint derivatam > ita Ut He*

braeo Π0Π in Pih. ufit. refpondéat; ve¬

rum vim & fignificationem verbi_filere potius exprimere videtur Hebracorunt

priW anticuit fedatuieft. HinC

A1 filentium

filcntinm pro quavis

cefTatione

furnitur?

Salluftio enimeilotium b).Floro ceffatio

äb armis c). Ariftoteli idemac <re-

ληνης d). Hinc eciam Jurisperitisdl pr«e- tericio heredis in tellamento, abfentia

& tacituscenfenfus. Morummagiftris»

idem ac taciturnitas. Oratoribus,ar-

gumentorum , qu«e in omni dicendi

genere inepta funt, ac verborum Ten«

tentiarumque, quae abundant, ^{aut te-}

mere proferuntur ^, excluiio. Poüti-

eis _, fides circa commiifa, Ceteras

fignificationes, ut parum ad propofi-

tum noilrum fpeclantes, ^non mora- riiur. Synonymafilentii, funt taciturni¬

tas 8c reticentia: ea tarnen cum diilin- tfione, utßleniium proprie eorumiit,

oui Ioqui eeeperunti tacitumitaa vero

& loquentium & non loquentiumf

atque reticentia arcana fibi concredita

nori manifeftantium. Hisce jam brevi-

ter allatis, dieimus: filentium eßepru·

dentiam civis,exißimationemfui adverfus obtreftatorem itn defendentit, ^{ut ea}, qua caputreifunt, quibusvenervicriminationis

rumpantur, nervofe afferat; reliqua vero argumenta adverfarii, nimis fedulo qua*

ffta, perßlentium refutet.

a) Gerb.

λ) Gerh. Joh.Voffii ^Lex. Etymolog pag.

$+6. b) Lib. /. cAp. /. c) Lib. IV. cap,

2, d) lib. pbyftc. IV.c. 7.

§· III.

Ex aHata definitione cuivis con-

ftare arbitramur , nos idcam filentii

non ulterius extendere, quam, qua-

tenus exiftimationi, contra iniquos

adverfariorum conatus dcfendendac,

inferviat» Unde (imul patet, non

queir.Iibct adverf rium riobis hic in

cenfum venire. Eft enim adverfarius, qui vel aperta vi &

infeftis

armis nos

petit, vel clandeftinas iniidias vitas

noftrse ftruit, veldenique facultatibus

& bonis fub quavis fpecie occupandis

inhiat. Adverfus hos omnes in (ilen- tio noftro nequicquam

quis tutelam

quacfiverit, quippe qui virtutcm

ejus

Parum aut nihil reformident. Alio nieopus eft auxilio, alia via inceden-

dum, quam Naturae lex juxta ac prar- fens neccilitas, & rerum habitus, ^tu-

tiflimam & optimam monftraverit.

Nos autem in prarfenti de horum

machinationibus opprimendis parum folliciti _{, cum eo tantum} adverfa- fario remhabemus, qui ^aut verbisaut

A } fadis,

6

faftis % dire&e vel indire$e, exifti-

mationi noftrs _maculain adfpcrgere,

& (iniftras de perfona noftra opinio-

nes apud alios excitare conatur.

§. IV.

Exiftimatio igitur, cui hoc potis*

fimum modo confulitur, _praeeunte Puf. λ) eft valor perfonarum in vitucom*■

muni} fecundtim quem apt4 funt aliisper-

fonis exaquari^? aut comparari, eisquevel.

antehaberi, velpoftponi, Hiinc, cujus- cunque iit gen-eris, (ive ßmplex autiv tenfiva, (ive abfolutnaut hypothetica, five

naturalis yel civilis, omni ftudio _quat-

rere_, omnique ratione tueri tenetur civis officio _fuo fatisfacdmrus & tandem felix futurus. Ftneih namque fruftra

expedaveris^'ii

media neglexeris\ fi-·

pem autem omnium legum omniurm

aue aftionum , (1 gloriam Numinis exceperis, quae & ρrimum & ultimum flbi vindicat locum , felicitatem ho*

minis eile, certe e(Te debere, nemo

riegabit. Verumhujus felicitati$mifere naufragium facies, niil eam munive-»

fis ftudio bonae exiftimationis confer- vandae. _{Huic autem} curae cum tantam

\im Sc efficagiam _tribuimus

? quivis

facile

7 facileanimadvertit, non

qualemcun-

que omnino

exiftimationem hcic ia

cenfum venire. Verum

enim colorem

fuco mentiri,

quemadmoduip nimis

eft vulgare; ita

quoquefimulata inno-

centise laude, homines,

nihil talepro-

meritos, extollere,

fed ipfa etjam

te-

gere vitia, non

infrequens iiniftraob*

tinet confvetudo. De

ejusmodi

exi-

ftimatione,infamiaepotiusnota, quam

laudistitulo,digna, parum

fumusfoL·

liciti. Exfulare quoque

jubeatur ina-

ne illud inclarefcendi ftudium

omnis-

que vana

procul hinc faceifat ja<ftan#

tia: his enim ii quis

inhiaverit, infu-i

mum & ^ventos omnis ejus exiftima*

tio abit mejito , nec digna eft, qua?

filentii noftri praefidio

muniatur. Eam

vero intelligimus, qua: non

fucata,

fed virtuti innixa, fcurriles

m.alevor

lorumcontumelias redarguit,quaenon

nudo fuperba

nomine,fed in ipfaquo-

que re tu η

data

^,

bonorum ^omnium

meretiir applaufum,

& fpontc

qua

ii

fua ^eum expritnit.

Hifce

ex

fontibus

qui

exiftimationem fuam derivare

^po-

terit, ipfe quoque

ejus

non

minus,

quam

fclicitatis,

quacum

aräiifima

»exa

s

ne*ü conjun&a eft, virilem curam a-

gere debet. Nemo enim facile _nega- Verit, inftin&um illum ad felicitatem teedendii homininaturalem eiTe,ad- coqueipfum Deum fui auftorem me-

ritq agnofcere. Ejusmodi autem ap-

petitum Deus ^creaturac rational! fru-

ttra conceflifiet, niii & eflet talis fe- licitas, _qua homo potiri pofiet, &

media iimul fuppeterenteam obtinen-

di. Jam vero inter omnes conftat, Deum nihil fruftra facere_{j ergo} non folum ad felicitatem nos creavit, ve¬

rum etjam, qua ratione eam confe- queremur , oftendit abundej nempc

η voluntati ejus, quam in lege Natu¬

rar manifeftavit, obtemperemus, hoc

eft vitia fugiamus, virtutem fe&emur.

Virtus ergo medium eft ad felicitatem.

Illa quamvis per fe ipfa fplendeat, a merita tarnen fui memoria non pror- fus

abhorret,

quin hane, velut cor¬

pus umbram,ailiduam amet comitem.

Immo, quomajoribus^ornaturpraemiis,

to magis fui eultorem adftadiumftre-

nue decurrendum incitat, eo vehe- mentius alios allicit ad semulationem.

Ejusmodiautemvirtutuin ftimuli quid

aliud

aliud funt, nifi Iscta inter

bonos

in-

iiocentiae fama, & ill^·, quac huic inni-

titur, quamque nos tantopera com-

mendamus, bona exiftimatio ? Hujus itaqueco

gravior ja&ura cenfendaeft,

quo

majusdamnumin ipfam virtutem

^,

imo&f:licitatem,inderedundat.Simul

enim^ac in exiftimationem tuam calu-

mnias impune

ingeri pateris, in vir¬

tutem quoque ,

cui illa originem de¬

bet, injurius cenfendus es.

Quantum

jam noftra ali®rumque

felicitas nobis

eft cordi , quantum

denique ipfa vir-

tus,qua fola ad

felicitatem itur, nobis

in pretio eft ^, tantum quoque eo

eft

adnitendum, ut bona exiftimatio o- mni impetu

hoftili

maneat

immunis.

Quippeirruenti

adverfario ni

^te

in hoc

cafu mature

oppofueris

^, tam

ordini

Divino, quam

naturali, immoipfum

te tibioppofuiffe, merito

argueris.

Ne¬

mo itaque miretur,nos inter

obliga-

tionem promovenda:

felicitatis &

de-

fendcndae exiiftimationis adeo amicum ftatuiffe commercium. Vidctur etiam Walchius huic fententiae fubfcribere,

cum itäloquitur: Es gefchicht*

daflfa

ein menfcn von einem andern ver-tf låum-

to

låumdet wirdt, wenn er im unvoll-"

kommcnheiten beyleget, die fich bey"

im nicht befinden _, wieder welche"

verlåumdungen ^er fich zu retten"

fchuldigift, nicht das er von andern"

ein gute opinion erzwingen wolte,"

welches in feiner Gewalt nichtftehet;"

fondern _das er denungrund derver-"

låumdungen

darthut, und verminf-"

tigeLeute davon uberzeuget,womit"

er zu frieden feyn mufs, denn man"

ift verbunden , fich in den vollkom-"

meftcn _Stand > fo viel als fichs thun"

låfset, zu fetzen, davon die Ehre als"

ein Stück anzufehen, und ob man"

gleich felbigenicht erzwingen kan,"

fo erhelt man doch dadurch fo viel,"

das vernünftige Leute einen guten"

Concept ^von einem bekommen b).

a) De Jure N. & G. Lib. VUI.Cap. IV»

§. ^U b) Walch. Lexic. Fhilofopb.pag.64t»

. .. S. v.

In convitiis autem propellendis, probe obfervanda eft jufta reftaeratio«

nis via inter parum & nimium. Sci- licet _, haud raro a verbis ad verbera itur , diferimen fortunarum vitatque

pa rvi ducentibus, & _parum exiftima*

tioai

II

tiani confultum putantibus, nifi vi

adhibita, Invaluit haecpeftis & vindi-

dae cupido apud

mukös, pulchrum

exiftimantes, hac ratione nomentue-, rj. Aiiis iterum illa eft focordia ani-

mi _, utvel fl gitiofiflima quaeque

im-

pune Tibi

imputari patiantur. Neu¬

trum pcudentem decet ac

fapientem:

uterq;enim regulas

limitesque jufti &

honeftitransgreditur.

Vim

vi

repellere,

etiamnum conftituta civitate, fas eft5 neceftitate tarnen fumma urgente, re-

gulisqj quas jura

civitatis praecipiunt,

rite obfervatis. Si vero convitia, &

ea quidem duriora,quae

maculam inu-

rant exiftimationi, ingeftafuerint, ad rnagiftratum ^res

referatur, necefte eft,

non vindida: magis

cauffa,

quam ut.

macula eluatur, bona exiftimatio re- paretur veritasque

triumphet« Sin

^au-

tem leviora fuerint opprobria, quae

graviori damno

bonse farnas efte

^non poftint, & quae taiitinon

iint,

ut

apud

Judicem de iis agatur, prudenter haec

& confulto premuntur (ilentiQ. Vem

enim infamta , inquit Pufend. a) non.

fQteflaiicui inde conciliari, c/uod injuria*

Vtrbit aue reßbi iüatas, non yrofcrik arr

mis9

ιϊ

mis _, ut quibusdnnt in locis inter nobile!

ivprimis, &^{militäres viros mos} invaluity [cdper magifiratum vindicnre?aut easdent

tacite concoquere voluerit ; modo _{i(la pa-} tientia non arguatfoedi alicuj'is facinoris confefionem. Videmus itaque, convi-

tiis & calumniis furdas femper obver- tereaures, non licere ; nec par pari

referre _, hoc eil ^, convitia convitiis reponere ^, hominis prudentis eile.

Non enim quempiam ^tamindecoreef-

feminateque

agere decet,Sc quodnon

decet, adfentiente Tullio,illud ipfum

non eil honeilum _, quidquid ^non eil honeilum _, id _neque faciendum b).

Scilicet ad vindi&am exercendam, ad defendendum nomcn laefum, cum im- petu haud provolet ^civis$ fed fumma opus eil circumfpe&ione^, fumma ad- hibenda modeilia, ne, qui lacfus es,vi-

dearis laviere, nec, quam alii de te bo-

nam fovent opinionem, & qua? tua in poteftatenon eil, injurias illatas vindi-

cando,amittas.

Expedit etiam confideraife _per- fonam infultantem ₅ contingit nam- que

farpeiiumero,

quod fieri alias non

deberet, ut feniores infanias experiri

cogantur

Μ

«ogawcuf puerorum,

laudi Η fibi tri-

buentium, quod

hiftrionum

more ma.

joribus natu

irridcre fciant

^,

hi iilen-

tio funt vincendi. Par ratio eft, fi

ftomachum eruperit impudens ^, per- fridae frontis, & infimae fortis homoj qui neque

comitate leniri

neque ver-

bis ad faniora reduci poteft, is refpon-

fione dignus non

eft

,

fed tutiffimam

adverfus illum, & optimam vidoriam

pollicetur filentium.

a) DeJure N.&G. LikVIII.Capjr.

b) Off, Lik I. loc.cit.

§. Vi.

Ceterum illa eft conditio naturae

noftrae,ut quamplurimis

laboret

mor¬

bis, qui ut

plurimum impediunt,

quo

minus verum afalfo ^, juftum abinju- fto, honeftum a turpi,

difcerni

poffit.

In intelledu enim refidet ignorantia,

fcecundifiima illa mätererrorum^hanc

comitantur praejudicia,

falIaciae,erro-

res: hisdecepti, de

pauciftimis etiam

corum, qu£ reperire datum eft gene- ri humano, aliter^ac res eft* plerum-

que judicamus$

ita

ut

in vefi invefti-

gatione ^, nubem faepenumero ^proJu-

nonc, ut aiunt, ampledamur. Vo-

Iuntas

luntas autem boni plus ttimis aVida,

t in vehementer aVerfatur malurti, ut vel minimum, quod fpeciem illius ha- beat, ^eam moveat; fit itaqüe liaud ^ra-

ro eledio prspoftera : hinc vi imagi- nationis,in vehementiores (ibique in- primis nojfios erurnpitaffe&us» Atqf

hi apud eos facillime excitantur; qui opprobriis affefti funt. Namq; ad de-

feftum intelledlus & propenfionem

voluntatis quando venerit impruden- tia, n.on poteil nort commotio animi

fieri major; repraefentanturenim op-

probria per imaginationem longe gra- viora vi Horum rnorborum,haud fecus acaegrotus parva vulnera lethalia efle,

fibi imaginatur. Experientia id docet;

ii quis enim ira movetur, & ab aliis meliora edodtus fuerit, cefiat paulla-

tim ira, haudaliter ^ac imåginatio ma- li diminuitur; increfcit vero,(i fuper-

venerit alius, ilimulos addens>& rem, Ut minime

ferendam,proponens;

hinc indignatio,hinc ira, hinc furor.Quani

noxia vero fit hacc commotio, docet Cicero a): ira, inquit-proctil abfit,cur*

qua nihil _recte, nihilconfideratefierifot*

φ. Qfffi enim ^cum altquaferturbatione fiunt^

* * ta Hec tonftanterfiéri

pojfunt,

wfa

C iis, qui adfuntfrobAri. Per

irara

nam-

que quafi extra

fe funt homines

men-

tis non compotes > ideoque

ab

eundo

di&a: hare ideas confundit, erronea

judicia parit ^> verum

fupprimit

\ nec

contenta hismalis, prarcipitantiamet- jam depromit, ut

lingva menti

prse^

currat , quibus

adverfarius magis

ma-

gisque exacuitur,

& ad invehendum,

präster modum ^,

incitaturj & fit hoo

ipfo, ut is, qui

alioquin infons effet,

& a bonis omnibus itajudicaretur,bo-

nam cauiTam perdat,

&

arma

adverfa-

rio fubminiftret. Qui igitur hic (ilen-

tio uti novit, hoc eft, ira ^{non move-}

tur,nae ispalmam

hauddifficulter obti-

nebit- Prudens id probe

obfervat,

cut cordi eft, non nudam fenfationem,

verum etiam rationem , pro norma habere, cujus operem a capite ad cal-

cem tacite fccum ruminatur,ad amus- fimlegisexaminans, quidjuftumy quid

decorum _, quid utile, quid denique ne-

eeßarium. Juftum eile cenfet, ut ratio-

tii obtemperct voluntas: decorum,ut ajurgiis,

durioribus

verbis,

geftibus,

quinondecent,abftineat; utile,ut iram comprimat, renainifcens, haud paucos per

16

per illam ultima quarq; paffos fuifle:

neceflarium, ^ne leges infuper habeat,

& legislatorem contumeliis afficiat.

Verum enimvero,qui prudentem ^nort

minus quam ftrenuum exiftimationis fea: propugnatorem agere cupit, fpif-

fas ignorantiae tenebras difcuterc de¬

bet,inanibus fufpicionibus non indul- gebit ^j ab immodica philautia fibi ^ca- vebit, cui fallacia hyperboles annexa

eile, fölet , qua omnia vero majo-

ra _, repraefentantur. Hoc quo eft

difficilius _pro cujusque inclinatio-

ne , eo majori ftudio in eo laboran- dum eft. Hicnamqjlaborihoc _opuseft.

a) Of. Lib. I. Cap.

§. VII.

Remotis hoc modo

impedimentis,qui-

\ bus virtus iilentii noftrivel obfcuratur velpenitus opprimiturj planior jamvia

patet, vim & indolem ejus in exifti¬

mationis tutela _, delineandi. Hane

autem coniiderationem ipfa filentiide- finitio duplicem nobis (Ijflit. Velenim

argumenta ,quae caputrei conftituunt, funt excipienda & ^nervofe di!uenda$

vel etjam ea, quae nimis ftudiofefunt conquifita, nihil refpondendo, funt

refutanda. Fruftra itaque galea arma¬

tur

I?

v, fur caput, cum in

nudum pedus

te- ium dirigitur: aeque

inani

conatu exi-

ftimationem ab hoftili impetu illae-

fam fcrvare ftudebis, niii, unde venc-

rintidus* niii vim eorum* &cui po- tifiimum parti vulnus

fuerit intenta-

tum* probe

cognoveris.

Raro

famam

nofträitl direde petunt inimici , per jcriminationes perque

ambages

elände- ftinas* quam palam*

lztdunt gravius.

Sakem _quo funt

occultiora

eorum te- lat eo major ea

perfpiciendi

averten- dique requiritur

prudentia* Tunc

au-

tem ingeniurri fagax *

Sc integritatis

fuae (ibi confcius animus, occultosrna«·

levolorum lapfus

quaii

e

fpecula

intu-

ens _* omnia eörum coniilia * omnes

' machinationesexpifcatur* ut*

uridene-

xus incipiat, t^uove

fe condat

^* gna-

rus, otnnes nodos uno idu rumpat.

Reda itaque, prudenter tarnen* ob-

viam eft eundum , coniiliis 8c opera iimul e btendum, ut non tantum vi- doriatnc manibusadveffarii-ext-orque-

amus, verum etjam bönis orrinibus

! confeilionem vidoria?, tacite faltetn^* exprimamus,

Quod ii impuderis lin-

gva non

dubitavcrit, amplo verborum

B apparatu>

ι*

apparatu, exiftimationi noftrae detra- 1

here, per varias digreffiones, per fe*

ledos verborum flores & orationh contentionem> aflénfum aliorum al-

licerej haud minori _opus eft circurrt- fpedione^{> quam contra} inimica illa retia, _quae jam evitabamus* Nempe jam ^non coniilia confiliis funt deftru- enda, verba vero opponenda verbis>

& folo fermonis pondere os infultan*

tis obturandum.

VIII.

Quamvis autem arma fint diverfa,

idem ^tarnen proceflus, eadem ubique

eft prudentia. Scilicet _neque heic o«

rationisambages>autinanem eloquen-

tiae aemulationem _anxie fedari debe*

mus: filentio noftroeft refpondendum

hoc modo. Crimina & cavillationes adverfarii _{audio ego ,} audiunt etjam alii. Ille vel alios teftes provocando,

vel uno fpiritu contumelias evomcn*

do, vel denique rationum pondera

autmordacesvoces protervejadando,

contemtum mei aliis perfvadere adni- titurj &quo altiuscredulis auditorum mentibus fufpicionem imprimere pos¬

fit, eo etjam melius fe rem fuamegis*

19

i fe arbitratur. Mihi vero, tantas in- jurias

paticnti, quid faciendum?

an

cadcmvocis conte.ntione, codemvcr- borum numcro, obloqui deccat? ^an

ira & ardoreadverfum niti,confultum

föret> an denique aut iisdem

probris,

aut vi, impudentia

eft reprimenda >

fane praeftat

moderati & prudentis fi-

lentii regulas &

coniilia fequi. Ante

omnia eorum ratio habenda eft, qui-

buscumverfamur. Quae illos potifli-

mum ad credendum argumenta mo-

vent, caput rei vocamus.

llluc ita-

que animus

praecipue eft intendendus,

ubi rationes adverfarii maxitnam vim

exercentjnontamunde

proficifcuntur.

Me vero non aliter moveant, quam

"

ut vires Sc nervös omnes in veritati»

patrocinium arment,

minime

vero

in

iram inconfultam, animi motus &

af-

fedtus exftimulent· Caufla jam ejus-

que nodo

rite cognito, qui,

ut

dixi-

mus, ex prudenti

relatione intervim

argumentorum

& genium

^ac

indolem

auditorum, optime eruitur,adaptam exceptionem

& criminis refutationem

nos accingamus, oportet,

Afluman-

tur vero ea animi moderationc, tan-

B % quam

\

20

quam in communem innocentia? inju- * riam magis, ^quam mei contemtum, eiTent evulgata. Illius enim cordatos

tutores dum nos agere fignificamus,

facilius & felicius iimul defendimus noftram. Ipfuraautem dcfcniionis^ner-

Vum conftituant _{argumenta, qua?} fi-

mul ad docendum & perfvadendum

fuerint idonea, Fruflra enim in hoc cafuforetvel intenfi(Timus demcnftra^

tionis rigor, nifi fale quodam & na«, tivo lepore iina eondiatur, Omnjsau¬

tem feftivitas temperanda eft gravita-

te, ne non fincere & ex animo agerc videatnur· Pro rerum & perfonarum

circumfhntiis proverbia _quoque , fi

tempeftiva fuerint,

totius defenfionis vicem interdum pra?itant, Breves et-

jam & concinna? hiftoriolae'adverfm-

um facpe mordent, & auditores oble- dando conciliant, _quas ii alia quafia- gendo, & (ine

applicatione,

^narra»

veris, mirum _quantum ad caufl# tu«

favorem & inimici pudorem efficiunt.

Adeo heic arguta brevitate uti _prae- ft'_{t, quam}magno undique conquifito

verborum cumulo, refpondere.

§. IX.

ZI

)

SVIX.

Ad rationes autem adverfarii mi-

noris momenti , cum fucrit fubindc

pcrventuni,

tacendo prorfus

, quam

multadiccndo, melius res agitur. At

heic _quoque praefentium

opiniones

& judicia, nccefTe eft,

confulamus, ii

vim infedationis ^cum fucceflu frange-

re, & bonorum aflenfum mereri veli*

mus. Ubi eadem nobiscum aeftimatio·

ne injeda opprobria

ii Ii metiantur,

hoc eil, haud digna judieaverint, ad

quar refpondeatur j tum

claufo

ore,

quam promta lingva,

prudentius di-

velluntur. Tantulo impendjo magna faepe ftat vidoria,

$. X.

Virtutem iilcntii noftri exempla

haud _pauca

comprobantj

uno

altero-

ve erimus contenti, cum tarnen mul¬

ta proferre

poflemus. Calliftratus

A-

thenienfium legatus,utArcadas aThe-

banis Sc Argivis, ad fuae civitatis fo-

cietatem abftraheret, cum fceleratos

Thebanorum Sc Argivorum mores

ι duobus exemplis

oftendififet,

Epami-

nondas noftro iilentio Sc fe Sc cives fuos felicirr tuebatur , dicens, fe mi-

mi

rart fiultitiam rhetoru Attici, qui mn animaaverterit, innocentes illos natot·, do¬

rnt fcelere adrnißo , cumpatria effent ex-

pulfi , receptos ejfe ab Athenienßbut a)»

Ita fimul alterius proterviam concus*

fit ) civitatem fuam defendit , Athe-

nienfes ludibrio expoluit, & dignus

habitus eil:, _{quo cum}Arcades fcedus

amicitia: inirent. Plinius fatetur, fe quibusdam capitis reis magis iilentio,

quam oratione accuratifiima,profuis- fe, & dicit fenon facilerepetere, tan-

tum antea confecutum adfenfum a-

gendo ^, quam tunc non agendo 5 a-

deoque merito pronunciat, non minut

interdum oratorium eße tacerey quamdice-

re b). Quis ignorat, Fabium Dida-

torem, contra malevolas obtredato- ris Minutii calumnias,iilentio tanturn valuiile , quantum adverfus acerri-

mum falutis publica hoftem,Hanniba- lem,efrccit cundando ej> Optime ve-

ro prudentis iilentii requifita & virtu-

tes delineavit Siracides, cuminquit^i

Άβ qui taeendo fe probet fapientcm ^, &

efi quicrebraloquacitateßtodiofut. Aliut

tacet

?non habens, quod refpondeat: αHut ßiet, temporiferviem. Homo[apifns tace-

23 hit·, dénec oppertunumfuerit: nugatorau*

tern & infipiens prateribit Opportunitäten»

4) Corη.Neρ.vit, Ep. C4p. ά. b)Lib.Vfl.

Epifl. 6. c)

Vid,

Liv, Lib. XXII.Cap. /2,

/*, 2/, zp & d) Cap. XX. v.6,7·

5· XI.

Ex paucis

hifcc conilare arbitra-

mur>quanta (it cfficacia

iilentii

in re- futando adverfario, hoc eft maxima$ qvum prudenter

&

cum

ratione adhi-

bita> plus valeat omni vi

omniqueap-

paratu verborum. Certe,

inquit

Lan- gnerius a), lingvafieffrenit eft, ii prodi-

ga , intetdum maximarum cladium Orga¬

num eft : a tβ ρarca iiprovida , in ea particula ingentium bonorumfomites la-

ι tentfiiprudentia indeexcerpitur.Inter

vir-

tutes igitur,

quaefelicitati noilrae

pro- movendae apt£ funt, haud

infimum

fi-

lentio aflignamus locum. Quod fiigi¬

turvirt ute nihilfitamabilius, nihilquod magisalliciat homines addiligendum:quip-

pe cum propter virtutem ii probita-

tem eos etiam, quos nunquam vidi-

j

mus) quodammodo diligamus , teile Ci¬

cerone b)5 quis, quaefo, non aeftimet,

hominem qui jufto tempore loqui,

i, Literura

I

^{■; ' ·}

?4iterum tacere, novit? Quis non amet

modeftum, qui aliorum calumniis ni¬

hil _{movetur, verum} argumenta* ver- bis> rationibus, inveftivas orationes»

fiJentio refutare didicit? Quis der nique tam prudentem ^, non admi-

retur ? Hoc enim (ilentio _* jurgia coitiprimuntur, lites cömponüntur*

conteftationes,imo ipfae cades eyitan*

tur* adverfarius vincitur, confcientia bonafirmatur, exiftimatio defenditur*

ftabilitur* felicitas denique ^promove-

tur*augetur,crefcit, floret; hoc decus prudentis* hoc orrtamentum fapientis*

hoc vinculum civium. Ut inilar gem-

mac pretioiiilimae adfervetur, monet ctiam Apoftolus, dicendo c):

åri

^>

μ,χ αχχ,ττήτοι, ιτω πάς ανΒξ#·

jros ταχύς 'ας το άκχ<ται, βζριόύς 'αςτο λαλησοι, β^^νςας οξγην

ρ) Sent.^ρ. ζύ$, b) Lal. Cαρ.Pill.&IX.

t) Jac.I. ip.

TAKTUM,