GRA DUALEM

Jr Μ

QA).*B.V.

DlSSHR.TATIO.NHM

GRA DUALEM

De

NECESSITATE

ENTIUM,

Indulgente Amplisfima, in Jß'gia Aca-

demia Upfålienfi,Facultate Pbtlojophica,

Sub PRÄSI CH-O

Maxime ^eVerendi & Amplisftmi

vi w

DnjOHANNIS

Ε S Β Ε R G I I ,

S. S. Theol: Dö£h Celebcrrimi

& Grase. Ling. ProfeiT: Ordinarii Fubltco bonorum Ex mini ad d,t2T>ecembi

t^Anno M. D C C.

In Aud; Gud: Maj.-horis ante meri-

dien.1 iolitis Modeile Subjieic -

JOHANNES HIELM,

Smol;

UPSALI^

Typis KEYSERIANIS,

Confultitjimo is> SpeSlat<e fidei F110

dn carolo

FEIFF,

Civitatis metropolitanz Holmen.

iis Senatori pftidéntiflimo

fautöri ac bcnefaäöri

optiino,

Ψ rndeniisftmo pariter .:V ac SpeSlaUli V1%0

Dn LAURENTIO

B U B B,

Judicii inferioris civitatis Hol.

menfis adfcflori aequrifimo, fautori

honoratiifimo

Hane de necefßtate En t i um dijfertationem,

ob plurima φ ^tnnumera fere fibi pra- (Htλ beneficia, ^tum nulla alia rationt potuit j hac potijjimum volutt, de b nit ^>

in grati ånimi pigntu, tum terttinis pro- Jbcrtötatis voto, facram facere.

]. HIB L M,

Th. I.

FAcultatem ^{ns rerum & adpetitum} inveftigandam/ menti ^{ad veritatem} huma¬ elicien-

damquc incilc eximfcim, adco

conftat, ut fupervacaneam vi¬

deatur fufcipere operam , qui alteru-

trum probarc, & incautus qui utrum-

que. reclamante natura & experientia

in dubium vocarc velit. Quid enim

menti eft antiquius ^, quam ut cum re¬

bus extra fc pofitis uniri cupiat, ea-

rutuquc jucundam quandam haurire

fcicntiam* Ilåmf $ aujgcomi & etfovaf

οξίγοντκι φόσα lyirißllib, i. metapb. Cap.l.

Et Cicero de fin\ z> Cum fumut necejfa-

nu negotii* c ur ii que v acut, tum av emus

Alt quid videre, audire, ac difiere9 et tam

i A quid

36 ²

quid in Ccelofiat, [gire avemut. Et ineft

rebus qnaedam aptitudo terminandt

verum fui conceptum in intelledii

noftro _, quae veritas dicitur Metaphy- fica, refultans ^ex convenientia, quam

res habent ^cum intelleåu divino, cuiy

noftro concipicndi modo , omnium

rerum creatarum imagines, antequam

produ&ae eftent, obverfabantur, licet

tino fimplici a£tu DEus omnia fimui

Sc ferne! citra fpeciem per ipfam

fuam cftentiam ₉ modo nobis ignoto cognofcat, tam quae jam funt, quam qus futura funt, aut ullo modo fieti pofiunt.

Th. II.

Sed quoniam multiplices adeo

funt res _, noftro fefe intelle&ui ob- verfantes

_quas prout eft finitus fub

uno concepttt feorfim fimul & femel

intueri nequit ; casdem ad generalis-

iimuth quendam & fupremum redigit

conceptum , ut per mentis abftra&iö-

nem _, rebus ^commune imponatur,

quod

«piod Ens vocamus, nomcn, Com-

munem iiguans naturam. Hinc nni-

voce de DHO & creatura concipitur

Ens illud

licet analogum cius con- c.eptum ^, fcholafticorum »onnulli ad-

flruant. To <k οϊ> λέ>«7κ/ μεν 7π7λα,χοθς9

etfoct π-ξος pu&v vvet <φυ<ην9

ομ,ονυμως & paillo inferius , fC5V Ä

ΤΓξος f.uou> άξχην : ^AYlft: Ä tJMetdpb*

Cap.2». Hinc quoque deiTnitio & di-

viilo oritur Entis ^, licet illa proprié

dari nequit. Nullo enim clariori mo¬

do dcicribi poteilEns, quam ii dixc-

ris illud eile id

quod Eft, exiftit9 aut fi mavis, terminis uti negativus, quod

non Eft nihil* Hinc denique ad Mcta- phyficam, cujus Colins ciyEns in fua

latitudine coniiderare

obje&a omni-

um diiciplinarum, Γι non omni ^, ali-

quo tarnen modo rcferri poffunt,

Th. in.

Ad diviiionem quod attinet, in

DEum <5c creatutam commode dividi

A t po-

|ξ 4 §§

potcft ^, fub qua divifione rcliqnse å Philofophis tradi folitas comprehen*

duntur, Et quandoquidem nihil eft,

de _quo dici nequear , aut id neccfla-

rio exiftere, aut poiTe fieri ut non exi-

ftat ; inter generales Entis proprietär

tes, quae disjun&ivé enunciantur, Ne~

eeffitas nöö ultimum obtinct Jocum, PriusquarrF-autem longius progredia-

tnur, more Solito Etymologidlii vo- eis, & dein homonymiam paucis c«·

volvemus.

Th, IV.

Notationcm vocabuli dat Scalig:

Ith. ^2, dcCaufif Iwg. lat\ ^cap♦ 166, quod

feilicet necejfe fit illud, tanquam fwe

quo resnec ejje pojfit, Alii a cejjhndo quod

in ^ea miniinecefletur; atque fic adparet priino fignificafle vocem id, quod alii

eft necefiarium _{, quo} indigitatur indi*

gentia feu calamitas ^, in ^qua fuble-

vanda non fit cefiandum. Unde trans*

iatum deindc eft vocabulum ad neces*

Gtatem fignificandam Entium, Dupli¬

cera

t

ccm hane Etymologiam in mediurii

relinquo & ad homonymiam mc

Confero,

' τη. v.

Arift. lib,4. Metaph. Cap.yj^mo.

dis neceiTarium dici docet, ι. a ww

%κ ζν^ίχβτνοι lyv ^ως wvcutIx, 2. ανξυ το Jvv ^μν\ bufoxSTUj η étvcq ^η fytcfoq, v\ τι κα,κον

&7π>βαλ?ιν, η ζτξ^ψαι, $A2i το ßicuov K&f 4

βioo, olt%<c cvi}é%S7Ki άλλως g%&tv η 'λση^ί-

Jet%vzj Haec ultima aeeeptio prae-

fenti negotio maxime adridet, fciliccc

quod necefiarium fit id,quod non poteft

aliter fe habere , feu quod exiftit ex

fe ipfo, & ita habet efle, ut nonpos-

ilt illo carerc Contingens vero lllud,

quod ita eil ut pofllt non cfle ^, vel

ita non eil, ^ut efic poifit, Th. VI.

Diximus in fuperioribus Ens com«

mode dividi, inDEum &Crcaturam,

adeoque ratio inftituti poilulat ^, ut

j, Agamus de DEÖ, ^2t de mente,

de

6 5%

3. de rebus extra menrem pofitis. E-

xiftentiam DEI neceiTariam, noa ve- teres tantuin ied rccentiores quoque

Philofophi ^, diverfa tarnen ratione probant. Illi a moventibus fubo^di-

natis ad primum motorem ^, qui'a©«

motum haberet, rebnsque ad motum

reeipiendum apris motum daret , a- feendendo, DEum neceflario exiliere demorifhant, niii enim in aliquo pri-

mo motore

qui DEus eil ^, fubiiite«·

remus, feries moventium continuare-

tur in infinitnm. Proximam huic fententiam ex Caufalitate addueunt re- rum _, qnarürn prima nifi daretur cau- fa _, procefius pari ratione fieret in in-

finitum. Quidam ex fimplici DEI

exiilentia necellaria _, argumenta iua defnmunt, qus fi ^non daretar, omnia

«tffentContingentia, & per Confequens

nullum Ens, quod abfurdum, Porro

"horum ηοή η all i ^ex dependentia &im- perfe-dione noilra rationes fuas dedu-

dunt, djeentes p llliid Ens quod eil ^a

nullo,

«ξ'7 §*

ttullo , fed aliis exiftentiam fuam dc- dit,deberc quoque neceftario exifterc2

ratio eft

quia adcurate ratiocinantes deprehendimus nos ab alio örtum no*

ftrum habere _* & quidemEnte, omnes

perfeåionum in fe grad tis continente..

Licet cnim mens longé corpus fupe-

ret prarftantia ^; ad tantum tarnen di-

gnitatis & excellentiae gradum non

pervenit, ut poffit corpus vel procrea- re, vel pro lubitu mutar?'; cum tanta laboret infirmitare & imperfedfcione,

ut ad omnia non pcrtingcre queat ejus cognitio, nedum omnia efficere poflitv

Unde neccfle eft detur natura Jfubli- niior, qux omnia cognofcit, omnia poteft. Hare ^natura, omhibus _{quae coe-} perunt aliqunndo exiftere, adhuc _per¬

manent & periére naturis, initium de;- dit, adeoque neceiTario exiftat _opor¬

tet» Hinc nuilnm prius inDEO datuf,

natn non poteft fuifle antequam eflet,

neque pofterius, nam non poteft defi-

nere effe, tum enim interiret, quodim-

perfe&ionem involfit. Tliu!

*§ 8 §£

Th. VII.

Denique, cum omnia, quaecunque in hoc univerfo continentur, corpora, in tanta rerum multitudine & varie- tate, tam conftanti lege, videamus

cfle _connexa, tamque praeclaro ordinc difpofita ^,· non poflumus quin fateamur,

iis caufam pfeife perfeftiflimam, quae

non cafu fortuito, fed fapientiihma fua difpofitione,tam quae moventur,quam

non moventur, formaverit &gubernet.

Hane caufam neceflariö exiftere. reli- quarum vero rcrum exiilentiam cfle poflibilem ^, probat earum dependen-

tia. probat concinna DEI difpofitio, probat denique ipfa ratio noflra, cu¬

jus ope nulla in DEO concipimus at- tributa _{quam quae} funt neceifaria, ^quan- doquidem eifentia ejus neceifaria eft,

Sic DEus neceflariö eil ^unus

cum nulla partium in illo poftit efle di-

vifio, fed infinita attributorum idén-

titas» quia quidquid eft in DEO,

DEus

9 §&

DEus eft* Sic DEus cft bonus ^ne*

eeifario^ bonitate non tantum tran*

fcendentali, ' alias enimEns non eifet,

fcd ctiam morali* malum enimSan«

öiflimae _ejfls repugnat cfifentiae. Sic

DEus neceifario eft verus > quia cft

Cönformis primae fuae cffendi regü- lx, fecus cnim non eftet Ens * nam

omnc Ens cft verum > & neceflitas

quoque maxima ^ ut fua cuique End

tribuatur effentia» Sic DEus fe ipfum intelligit necefiariö, omnia enirn

in ipfo fufficienter funt proportio-

nata ; non tarnen co quo nos mo¬

do mentem noftram inteliigimüs» fe ipfum cognofcit, cum ille rotam

fuam naturam intclleäione perfe-

ftiifima & κΡαληπϊίκη comprc·

henfiva exhauriar» Nos vero to-

tam mentis noftrae non intclligimus

naturam _i quippc quae ab ejusdem ^au-

thore certis cognitionum limitibus

eft circumfcripta* Porro ^ncque moti-

bus in fe excitatis , neque intervc-

B niente

e Ϊ0 §$

n'icntc fpcie aliqua fe ipfum intelH- git ^, fcd fvaviifima quadam animi quafi voluptate ^, omnis expers pas- fionis fe ipfum contcmplatur. Re-

centiorcs ab aliqua idea DEI nobis innata demonftrationes neftunt: qui

difcurfus cum fit paulo fubtilior, operofior & obfcurior, alio loco

difcutiendus relinquitur*

Th. VIII.

Pofita fic neceiTItate DEI, ordo Inftituti requirit, ut nccefiitatem ve!

contingentiam mentis leviter perftrin-

gamus* Et primo quidem non eft quod prolixe difieramus, fpiritus ne fit

purus , omni videlicet ^rc _corporea deftitutus & fine ullis corporeis pro-

prietatibus, an vero tenuioribus cor¬

poris particulis indutus, ut ex Htßi

fhil■ Orient, Stanteji patet quosdam

fcnfiflc vctercs Philofophos : nam

mcntem elfe rem cogitantem ^a fe-

quioris

II §§

quioris aevi Philofophis, fatis iupcr-

que monftratum eft· Hoc folum-

modo quaerimus, Ens ^an fit ncffan?

pm

an yero contingens.

Th. IX,

DEum Ens cffe abfolute ncccs,·

farium, aliquo modo conftare arbi-

tror : Crfturae ^aurem exiftunt neces*.

fitatc hypothetica & fccundum quid.

£Iam poftquam creatae funt, non

poiTunt non exiilcre, undc x^riß.

de InterpretAt: Cap♦ 8. Umtmquodque quod eß , €φ ipfo dum eßy nectfft eß eße. Et fiept duo fubftantiarum ge*

pera intcUigentium nempe & eor- porcarpm nota funt; Sta certumquo- que eft in ^mere corporis nullam

dari contingentiam , cum neceflitate quadam naturali & ad norrpam regu- Jarum Phyficarum agant. Idco nc- cefle eft ut ad natnras intelligentes franfitpm faciamus ^» ubi quid infit

B 2, neces-

«s w y*

neceflitatis, _qqidve contingentiae pro Hiodulo ingenii inquiramqs,

Th, X,

In mentis confidetationc 4. prars

cipuc obfervanda vcniunt ♦ Intclle-

Ctio: Senfatio; volitio; libertas. Et quidem IntcUedioncm quod Spc&at,

non poteft non cadem ^, ad obje&a

tum interna ^{tum externa} fibi fefe

iiftcntia attendere , donec alia fcfe

pbtulerit fpecies ^, quac ad aliud ob-

jcdum cogitationes transfcrt ^, & in

fui contemplationem allicit: & hac

rationc mens neceiTario ie habet ad obje&um ? quoniam in ejus non eft

poteftate contemplationem illam a*

yertcre. Quando ctiam fentit mens,

nemo mihi negayerit, quin neccfia-

rio tota haec a&io peragatur , quan- doquidem mentis feniationes cum

naotibus corporis ita ordinatione di-

Vina cohxrenr, ut inviolabili quo-

dam

mi?

5*

dam nexu ad animae & corporis us-

que diiTolutiopcm feparari neqi c-

ant» Nam non cejjabtt mentis φ ut¬

for# un i o , quam ät u is qui ea inter fe

conjiinxtt, finet cor fm motu» fuos cur#

dependentia a cogitAtionibus producere,

& mentem excrcere (uds cogttationes dependcnter d rnotihus corporis. Le

gr And. ^fog, 9. de ment. attamea

quo pafto haec depcndentia proprie éc rc vera feie habeat, mens noftra

utpote finita non comprehcndit,

cum in fpirituum notitiam non nifi

gliquo deveniat modo.

Th. XL

Voluntatis a&us duplici peragi-

tur modo ^: 1. quando mens verfa-

tur circa theoriam, & propofitio-

nes aliquae tam clarse & pcrfpicuae

fefe fiftunt, ut non poifimus quin

adfenfum preebeamus E. g. An duo

&: tria funt paria & imparia: an o-

mncs

$5 ₁₄

mnes tres anguli funt sequales duot·

bus re&is, ^tum null^im eft dubium quin neceflitas i bi fit maxima. 2.

quando mens occupatur circa ^pra¬

xin, & de iis ferendum fit judicium

quae in nobis vei voluptatis vel trh

ftitiae excitant fenfum, etiam neces- fitas locum habet; nam non pofiu-

mus non velle bonum

& malum averfari. Alia vero eft ratio circa

aJiuQo&t quae neque bonitatis neque mali _, neque utilitatis ^neque damni

nobis imprimunt fpeciem ^, & nulla

evidens eft ratio cur m unam

gis quam alteram propendearnus par-

tem E« _{g. an} vivat ifte vel ille

homo jam ; an exeundum fit nec ne; in cjusmodi cafibus, nemo non videt meram efte contingentiam. De?,

inde in a&ionibus quas Eihici vo- cant miftas, utpote quando, inftaiir

te neeeifitate

vi procellofi maris

fluüibus , quis partem mercium in

mate projipit, reliqua ut falva ma-

neat _$

iT

neat ; non video quamam fit ncces*

firas, licet vi externa voluntas co-

gi videatur ^: in projicientis namque eft poteftate utrum velit merces

projicere an fccus.

Th. XIL

Quaeri deniquc folet an a&iancs

provenientes five ab affedibus, five propenfionibus naturalibus, five af- fvetudine quadam & longo habitu,

fint Contingentes an vero necefia-

riae ? Mere Phyficas efte necefiarias,

non eft quod inficias eamus, & Con¬

tingentes, in quibus nulla nobis ra¬

tio evidens, utrum rufcipiantur nec

ne adparet. Sed in adionibus qux

partim ab anima partim a corpore

dependent, explicandis ^, majol eft:

difficultas, quidern üb: de ^mo¬

tu ammalium cap. 6φ Corpus e mcnte moveri dicit snöoc/^ecr«, «λλοιω^ίν- T®* livog cu&qatV η Την ώΰΜ&αΐΛ» j

&

$§ i6

& mentem tik z. dfe cap. i. elfe

T^f πξωτψ tru^ctT©·* (βυστκΗ

^ούψ ίκ&ντ@* Juvåfxei. Attamen dantur

adfedus ieu commotiones animas va- riae

qux eandem variis modis ad»

ficiunt, undx innumerae oriuntur a-

diones tani inträ quam extra cor¬

pus y qüae quid neceffitatis quidve

contingentiae in fe habeant primo in-

tuitu non liquide comparet* Neces-

fariå videtur effe ejusmodi adio re-

fpedu difpofitionis corporis* Con-

tingens autem refpedu judicii* hoc»

que pado affirmaremus eflc unam eandemque adionem & neceifariam

Se contingentem * quod contradido*

rium* Prius fi ftatueremus, fequé-

retur qusedam eife neceffaria ^, in quae

nulla invidä propenfione aut affedu

ferimur; fi pofterius ^* fequeretur Con- tingentium eventum effe determina»

tum. Verum enim vero * licet homi»

riem vehemens interdum Spirituum

Riotus _* eorundemque foepe itcratus

adus*

m 17 m

a&us, ad peculiarres impellat a£tio-

nes,· adco ^tarnen dominium non olu tinent, quin anima cisdem poflit rc- fiftere. Sic ita~que multa in ^corpore eveniuntContingentia, ^non tam refpe-

äu corporis ipfius, quam cauia; illud

moventis, quoniam natura intelli¬

gens cum corporea tam aräo unio-

nis vineulo eil conjun&a«

th. XIL

Polliciti in fuperieffbus fumus,

nos de rebus extra nos pofitis a«

£turos j & quoniam inrer Entia im—

materialia reftant Confiderandt ^an- geli , breviter exiftentiam & Eflen«

tiam eorum explicaibimus, cümTheo-

logica hac fit magis tra&atio quam Philofophica. Exiilentiam nulio mö-

do ^ex priori demonfirare poiTumus:

nam etiamfi clare percipimus Spi¬

ritus quatenus funt res cogitantcs

differre å corporeis, utpote extenfis,

G non

a§ 18

non tarnen exinde fluit angelorum

exiftentia neceflfaria fed ροίΓιbilis ^tan-

tum. A pofteriori exiftentiam iilo-

rum probare folent Philofophi ab

obfefiis , oraculis & vifionibus, fed

cum hacc argumenta cuivis Ont ob-

via, fponte eadem omittimus. Vete-

res quoque Ethnici angelos darihaud

dubitarunt

vocarunt namque eos doemones feu Heroas

rebus hama-

nis qui praeeifent, ut conftat ex Heßodo

in op. & dieb. ^

i\ος9 μερχ,λΧ 24& βχλας cffo%So»ioi φυλακές Βρητων ΛΡ&ξωττών

Th. XIV.

Pofito, menti ineflfe cogitationem,

facilé colligimus Angclos iubftan-

tias quoque efle cogitantes ^, omnis

materis expertes, quamvis nonnulii

corpoream ςφροΟίΐ ^o ne m fed é ma¬

teria fubtiliori compa&am eis t|1bu-

ant, adfercntes locum Gen:6 ubi filii

DEl Sed hoc invalidum fatis cft

argu-

S§ i9 §$

argumentum quippe quod falfa niti-

tur interpretatione. Cogitatione an- gelorum adferta , Eacile eft credere

gaudere eos intelledu & voluntate,

licet terminos cognitionum & voli-

tionum, Γι ita dicam ^, definire diffi-

cile, Nihilo tarnen fecius ftatuimus

eos intelligcre i, Cogitationes fuas

& feipfos, 2. DEum, 3. res mate-

riales, fed perfediori quam nos mo¬

do Nam intelledus angelicus nulla

corporea molc irretitus , vi natu¬

rs fux cognofcit. Qus prseterea å

Scholafticis paflim traduntur, meris

nituntur conjeduris, adeoque affer-

tiones eorum hac in re fequi tutum

non adeo videtur, fed noftram fate*

ri ignorantiam potius eöftdueit»

Th. XV,

Cum intelledu Angelos prsdi*

ditos efte antea conceflimus, nulli

dubitamus quin iis quoque volcndi

infit facultas. Et ficut intelledio

eorum eft necefiaria ^, ita voluntas

C 2 quo^

m ²⁰ §*

quoque contra eft libera. Liiberta-

tern tamen non ponimus in indifFc-

rentia , fed libera ad adfirmandum

vel negandum dcterminatione, unde

ad certam aftionem deterqainata non cft

fed indifferens & contingens^

Plura de angelis perfequi vetat infti-

tnti ratio

nam adiones eorum ne^

mo definire vi luminis naturalis _po- teft , nifi cui angeli hoc dixerint, aut qui ipfe angclum fuiffc le meminerit,

Th. XVI.

Rerum extra nos poGtarpm im?

materialium tra£lationem,excipit ^ma.

terialium confideratio

_quae quoni?

am ex fe ipféfhon funt ^, ad caufam

e4j:um

recdrramus neceife eft, ^un¬

de pcrfpiciamns quomodo ad fub- fiantias hafce naturales conctirrat,

Qua ratione DEus ie ipfum intelli-' git, antea aliquatenus ijjjdigitavimus;

fequitur ergo, ut qua ratione res o-

nincs in fuo inteljedu novit, pau^

ciflimis

m 2i

ciffimis cxponamus. DEum non co quo

nos modo, per demonftrationum in-

terdum prolixarum ambages, Ted uno quaii intuitu omnium creaturarum proprietäres intcliigere ^omnes, mani¬

festum eft; idque non refpeäu earum, ied ful ipfius Qui enim fieri poteft,

ut operis fui qui eft artifex ^, idena

gnoret & oblivifcatur: tamen res non cognofcit & contemplatur, propter dignitatem earum , quippe quac a fe

& in fe nihil funt, fed propter per·

fe&iones a fe datas

fecundum pro¬

portionerat telationis quam cum per"

fe&ionibns habent fuis. Porro quam- vis diferte non novimus , quomodo fapientiftimum illud Ens DEuv, vel

feiat, vel vclitj generatim tamenr^f-

fkmare licebit velle ^cum fapientifli-

mis

naturxque fux conforrnibus

rationibus.

Th. XVII.

Voluifle DEum haec _qusecunque

cpnfpicimus materiata ^? cuivis, vcl

minig

&§ ζ*

minimum attendenti liquet, nemo

cnim dicat corpora extenfa ^, divi-

iibilia & folida ullam neceftitatis in-

cludere ideam, cum defedus quos

in materia invenimus, in collatione

cum aeternitatis perfedionibus, fi-

dem hujus rei nobis faciant certis-

iimam. Materia iciiicet eft immo-

ta, & nifi vå ageretur externa , nun-

quam moverctur, Unde exiftenti-

am omnium rerum corporcarum effe contingentem, non vero neces»

fariam coliigere haud difficile vide¬

tur. Poftquam materia eft mota, patet moveri omnia ^non contingen-

ter

hoc namque proprium eft na¬

turarum intclligentium, fednecefia-

rio, neceflitate fcilicet non abfo-

luta

fed Phyfica. Eflfent quidem

circa hane materiam proiixiori cx-

poiitione dicenda j fed quoniam brc-

vitati ftudemus , & propoiiti ratio ^,

ut fingula perfequamur, non per- mittit, quin & multa traduntur a

Phis

*§ _*3 S*

\ Philofophis, quae nos ignorare lubens

fatcmur ; Interim tamen non diffite-

mur, caufam prirriam immediate ad

fecundam concurlre. Iis,quibus me- liori de pe£tore finxit prsecordia ti-

tan, fubtiliora merito relinquimusf

&.DEQ rerum omnium creatori &

confervatori immortales agimus gratias*

cui fit

Honor & Gloria,

Clarisßmo

Domino Candidato,

De

tiecesfitate Entium egregie diß>u~

tAturo.

NEceJßtatem aternis ^tione, cadttcis herd rebus ex fuppojitionc tribut, ineße abfoluta ra->

optimb aßeruit Thilojophu*. Kam Entia a fummo perß'ctüfimo ente in hoc mundo femel produäa,neceßariam httbent exiftentiam, quam·' diu exiflunt

& non nifi ab illo deßrui poßunt.

Hoc quoque argumentum, Te, Claris(im e Domine, lYciBandum explicandumque fumfiße cognovi ^, illud-

que fatis ärduum aiqke fpinofum effe ingenué profi-

teor ; fed omnia dijficilia funt pulchra. Facit jam

tua dettrina humanitets

qua Te magnopere com- mendat

impeliitqv.e me amicitia , qua mihi tecum intercedit, ut gaudium meum > ex hoc tuo fpeeimine

pereeptum , paueißtmis hifee quodanimodo indicem.

Gratulor fttib Tibi ex animo eximios tuos in literü profeBm, quos crudita hac Differtatio in pra fen tia

nobis fatü fuperque monßrat; gratulor inquäm Tibi tntegritatem tua vita probitatemqut morum, qua in Te femper eiuxit. Ens infuper perfeclijfimtm

precor

velit Te in nominis fui gloriam ^, inque Ec- cleßa fua, cid Te confecrafii

commodum , quam

diutijfime filtcem confervare.

Sie prolixiori animo, quam yerbis gratulatur.

Z., Rimmittt*