Dissertatio academica de restituto Prester Chan recognitæ Habeshiæ, quam cum consensu ampliss: facultatis philos: in regio ad Salam Athenæo, sub præsidio ... Jacobi Arrhenii ... publico examini modeste submittit Johannes J. Jsopedius Uplandus. In audit. G

:y

q^f.f.q.s.

DiSSEKTATIO

ACADEMICÅ DE RESTITUTO

PRESTER

CHAN

RECOGNITA

_HAßESHIiE,

. Quam

Cum _{canfenfitAwpltff: Facultatls}

Philofi

In

_I\cg(o

_{ad Sahm Athenxo}

7

SUB PRiESIDIO

V1

_'7^

₁

_Anipiisfimi

Dom:

_JA

_GOBI

AU RHEN

_II,

Hiftor:

_I'rofcfl;

_Ordinarii

PuhLicoExamuri _{modeße fuhmittit}

JOHANNES J. JSOPED1US

UPLANDUS.

In Audit, _{Gußav t CMafi 14 Mart:} Anno MD CG.

UPSALI/F _,

Typis KEYSERIANIS,

>-SBÄrtie

Ilemii

Ictr

GEORGdb

BESCHE,

£ia$0tematte$5ätfin*

geect.

Söntil

SDlin

_^eggunfltga

PATRON

jDct) SSefovferove.

J36g$f)tef>ortt|

ocf) -©ösacCtab

Wm

EVERT

WIN-HAGEN,

§6ritatttDire6leur

0($A-rendateur,tt»ijt>

SSritf

ocl)

Ut()ön/

SJlitt

©mtfltgc

^Möpnnaw.

3it)(SafM$ ffoiia bad tag Iiitet nct> mig fåtter/ %ber fudariag/attepAoniji gorfc

_ , , ,

lingj

rått/

^pentag tiölemna bot'at_{mine£ertarö»ett/}

vit ånnu _{ftiogenmatt; menfånneS ännufötter»}

^enfenpåfiårnan par/jag menar fmnet rena/

3fom minpebcr/od)mitt gdjte åren ivift; ^Båttbor_{od)Ceres på fin rått;ep ItDa kift/}

Stod_tvågmicfe3

_mwgorflling

_ting'

ocl; flena, grtnamn)ybrtjligt

_fjat

_pår

_{rngotutattrpda/}

^pet^rartpetta»arf

/ _{tftct gifrner glånéocb}

_ fraft /

(Som _{cflieff litet bar of rått Socrat ff}

(oft/

©tennufafpneg

tbetpa fått ett _{båttre tpde»}

$&pegamla pafroafagt/på Helicon attgånga/

éäzmer on_{£pbiffpjorb mebmången}

ljuter fet/

3ameråncra;fiplåt beröm man _{fåpa fixt»} €r_{gunftmin' #errar fanijåmlifpet titfonm}

går

pmilfen jag od fåaf Saba gbper fanber

(Ett målat rofemåtf/ ett_{Cafi(? értejlag;}

Oc!) ånffaratt i fånalt gott in_tifl0jrgraf.

gBiiofama

ftgpcbotfen

Jnlånfl

jafonȌnoer.

Saline

_^gguntfufe

_J|3errar£

VerexMo _atque

_{Literdtisßmo}

Viro

-Ju veni

Dn.

_JOHANNI

j

so

Pe d i o

Uplando,

Differtatioms

_praefentis

Au-äori & Defenfori

perin-duftrio j

Amico in _{paucis dile&o, hifce}

pras-propcrå manu adplaudebat.

JMptger

imbelles

deficribis

Jndos,

coedihus

Et _quoscunque

_Deos

_prodigns

Jfer

amat;

Africa

tam

'valido

cur

fit

Vexata

ca-lore _,

Ofiia

cur

feptem turbida

Ni-lus habet,

y[unc, JSOI?EDI,

fcripto

defendis

amctno _,

TSLec non

_ingenii

_dexteritatc

pari,

\His lene

_{monßratis, fcrutaris}

Äbif-fina

regna ,

£W

_femper

_{Janus Presbyter}

il-le

_colit,

//i

dMft finus,

labentibus

an-dis_? Exornat

_Nilus,

_qui

_loca

pul-crtf _{rzgd£ ♦}

N?

_{zgzV«r doclrinee}

_preemia

,

Muf<z

\

Sacrahmt

_{capiti laurea ferta}

Tuo.

mm 1J

iflv

DeoriginenominisPrefter

_Jan>

ejusq; Varictate,

Caput

Primnm.

Thef.

,

FAmam

norum _Principis,

magni

_exiguis

Habefle-

na-taminitiis, iisq?* abhincnon adeo _{remotis, eö jam}

cre-viffe, ut fua_magnitudinc

laboret,fa-gax _{indagatorrepeder.}

Primamau-tem _{ejus originem, eique proxima,}

voluptatis aliquidpraebitura pandere

prius noq vacat, quam_propiora

po-pofuimus. Innotuifte hunc

impera-torem orbi _{Europseo circa Annum}

Chrifti _{1145". au&or eft Ludolphus,}

Eamam quoque ejus coeptam elfe

ja-»

ftari per Europam a peregrinantibus

A.o 1200 & _{quidem lub nomine}

potentiflimi Regis, Oldenburg Th;

rerump: affrrmat. Rem vero omné

inAfrica fua _{patefecit Dapperus,}

cif-jus _{veftigia nos non tam prememus}

palam, quam _clanculum aliquantis-per _{legemus, qusdam ex}

idioma-te _{ejus Germanicoin Latinumtrans¬}

ferentes. _{Papa tnqutt facerdoi,}

Ö* Preßer Jan, tortd in Latmum vo¬

ce, Habeflenorum _{jmpcraror audit:}

Qvod nomen duo _magnae

dignatio-nis _{viri, ex Africa}

profe&i in Eu¬

ropam, ei primum indiderunt, Hi

enim, _{partim ftudio confervanda:}

fa-mse, quam de _imperatore eorögens

Europaea utcunque _vulgaverat, par¬

tim cura _{retinendi nominis}

, ufitati

quidem led parum decentis Prefter

§

?

i

Jan,

rmilta vocabula in Lingua fua

Äfricana _{conquirebant, unde}

origi-nem nominis Prefter _{Janarceflerent»}

Hinc locus _{datus, &occafio} voca-bulis _{Belulgtan, Beldigian,aliisquc}

a-pud auftores occurrentibus. Belul« gian autem qui primus invexit,

e-rat _{Zagarab 9, mifius ad Portugallias}

Negern Johannem tertium Legatus,

& _{ej Tuppar aetate Petrus quidam,cu}

focio _{Alvarezio,äd Papam demen¬}

tem _{Septimum ablegatus. Horum}

uterque Damiano de Goes,&Paulo

Jovio

errandi anfam dedit. Nondü

tarnen in orbe _Europjeo

exftabatvo-cabulum _{Belulgian, cum Prefterjan} latis eftet auditum:Nift _quis

hafte-nus _{utraque nomina fimul}

exftitis-fe _{dicat, quod ftgnificatione} congru-ant, tempore verodifferant. Belulgi¬

an enim ex _Belul & Gun _deduftum,

per _pretiofum

_Johannem

_interpretati

Tunt, Tub hoc _{praetexu, quod nihil} hoc _{imperatore haec terra}

jrctfanßius &_{prctiofius. In eandem} quoque fignificatione vocabuli Pre¬

ßer Jan quidaraconfenferunt.

Alie-nos vero ab hac _{opinione alios ob«}

fervavi, a

_Pharafta

_7an,vocem

Pre-ßcr]an

dcducentes,_{ominofaquadam}

vocabuli _{Pharaßa jan}

fignificatione indu&i, qua illud notare _Leonem,

equumafcendere_{paratumaffirmarint.} Leonis enim nomennon uno_jure

jm-peratori Habeffenorü tribui debere crediderunt,_{vel,quod Kegulismultis,}

utLco _anim'antibus

ccteris,

impera-ret, vel, _qvod e

juda

_{fe ortum}

pu-blico hoc titulo _{indicaret,* Vitium} feDavid/s,filtum Salomonis,fihum

fo-Iii _{Salomonis, feminis Jacobi}

& Maria

nuneupans♦ Hinc _{infigne ejus, Leo»} nis _{effigie fculptum}

eft, quod videas

puleerrimum

_inferiptioni

commen-tarii

_Ludolphiani

appofirum.

Quid-quid fit, nomen tarnen _Preßer jan,

five a _Belulgian,

Beldigian,

pkaraßa jan juehfanes Btlul, vel alia Habefie-Horum confonå voce _tra&um

tugalloruna å rumore Hominis

con-fi&us _{error,tam imperatori,}

quam gloriae populi Habefieni _perperatn

afieruit, Sed _{nondum detegimus,}

cur nomen _Preßer

ja» Habefieftbrum

jmperatori fit _impofitum, cum

fa-cerdotem hoc _{potius notet, quam}

Regem. Dedit huic _appellationi

lo-curn mos _{imperatoribus}

receptus>

gerendi erucem belli _{pacisque tem¬} pore, auro, & _{pretiofiflimis gemmis} confedam, qua facerdotes retulc-runt,qui eodem more _{utebantur;Qua}

re _etiam

Sealiger fuum _Friftegiani Apoftolicum interpretatur. Et hoc poftca non _{probe expenfum} Euro-paei in Prefter

_Jan

_{converterunt,} in-deque Pretejanum, Petrum _johunnem

aliaque infra memoranda nomina

introduxerunt- _{Porro,de nomine}

Prefter

_Jan

_{hoc addendum eft,}

qué-admodum _{Reges /Egypti commu¬}

ne_{Pharaonis nomen}

ufurparunt,una

cum _{regno aflumtum, & Romani}

jm-jmperatorcs,Cacfares difli funt, fic

Prefter _{Jan vocari} nomine

com-rouni _{Chrittianos Reges}

Habefleno-rum

De nomine Prefter_{Jan huc}

us-que egi , nunc Jedes principis

in-quirenda. Hane in Ada & Africa

quzfiverunt mulri. In_{iEthiopia eninj}

non _{inventam, in Afia}

quidam

po-fuerunt _{fcriptores; Verum & ibiin}

reperiendo cerro loco fruftra fu-darunt* _{Qui Regoum Katajx}

pro Jede ejus _{fumJerunt, rem}

obfeu-raffe _{magis, quam expediiffe Ma¬} thias _{Riccius, & Ben^dix Goez coi>}

tenderunt, poftquam regionem Ka-tajse Sinenfibus lubeffe omnem

ob-Jervaffent. De _{qua id amplius} te-nendum folere _{Katajam, cum incö*} muni _{nofcitur, compleäi Tariari»}

sum _{regnum, ad mpntem Imoum}

©

1

©

&

_Seytharum

_{regiones Jagog &}

_Ma-*

gog. Forro ex modo virium & di* verit) locorum _{fpatio vocata}

_eft

major <Sc minor: Major å Caucafo,

& _jndiae orientalis maritimis locis

in-clprensjimmenfum rgnotarum

regio-num _fpanum

implct , fed ubi

fmua-tur non (atis eft nora. Mi¬

nor _{Katäja in feptentrioncm}

ver-fus _{Sinam patet, nomen l ebet}

ac-eipiens. In hoc amplifömo

terra-rura _{traäu, potentiftimum Prefter}

]an regnade , indeq; norninum

va-rietatem alio atq; alio tempore

or-tam _{emanalTe, volgo creditum eft.} Dapperus quoqj e variefate

Regulo-rnm , regnörumqj huic fubjedorum

nomina _{multiplieiaexftitiffe} nondu-bitat. Sed commodiorem ej locum

Godignrus reperit. in

_Scythia

y

in-quiens, circa1 Katajam _{regn artfn}t ante multa _{fecula Imperatores}

Neßoriano-rum_{v diöti}

_JtihaHa

conhmtim

nomi¬

ne_{i utEuroparis Presbyteri}

nes. Plura _{aptid citatum äu&orem}

ipfemet videas. Nos _properamus,

di-eentes in hoc Afias _{loco, longa}

an-norum ferie Preftcr _{3^ imperium}

fuifte continuatum, donec ad

Davi-dem _{quendam devolutum eft.}

Dap-perus & Hornius confirmant idem, docentq; hunc Davidem a _Zinge

quodam efife fugatum, & Zinge ab-dicafte nomen _{Prefter ]an,}

ac

no-men Uncam fimul cum _oblato

im-perio aftumfiffe, Ao: 1178. Atq; fic

tandem nomen Prefter

_jan,

_cum

ir-reparabiliChriftianorum damtto Afia excidebat, fed ducentos fere _poft

annos in Africa iterum _exoriebarur,

cujus caufam fi _{quaeris Leftor,}

red-det eam _{fuccin£té Hornius in Area}

Nore Eo , inquiens, tempore, _quo

La-fitomJndtam det_{egebant,magnaper}

Eu-ropamfama erat Presbytert Johannis,

quo tarnen in loco erat,

_ignorabatur.

Hxc _{igitur ad populos penetrans} no-ninis _notitia

? Petrum Covillanum*

®

9 W

juflu_{Johannis fecundi Regis, PorttU}

galliae, patriå fedeexcivit,perq;

ma-re, indicia ejus imperii queefiturum,

circumduxit. _{Qui in Jndiam} deve-dus _{cognofcens inter}

_Äithiopiam

_6c /Egyptum,potentem Principem

con-fidere, atq; dominari, huc

fecun-dis ventis _{navigavit, 6c appulftis}

multa invenit vera

, quae detam ma¬

gno Imperatore gens EuropSca

vnt-gaverat. Putavit itaq; hun'c

eun-dem elfe _{principem , quem farna}

variis in locis fub nomine Prefter Jan celebraret, verum fruftra. Etfift

poftea fecuri funt al i i, qui ex

Ha-bcffina _{profedi indudum errorerri}

novo confenfu firmarunt» _Igitut

fatendum _{eft, Imperatorem}

Habef-fenum,pro vero Prefter |an, in Afia

regnante perperam elfe acceptum,

fublatoq; Afiatici Prefter Jannis

ina-perio, idem nomen de

Habefleno-rum _{imperatore, Afiaticum Prefter}

Jan-Jannem

referente ita

invaluifle,

ut

perennem fibilegemtecerit.

Poft _{aeceptam hujus nominis}

notitiam ca_fcribendi,

pronunciandi-que varietas exorta _{efl:, ut}

fcripto-res de nulla fere alia re , vel

ju-cundins fabulari , vel tutius

men-tiri fibi licuifle _putarint.

_Quod'ne

temere videamur _dixiffe, injuriam-que fecitfe auäoribus , noffri etit

officii, in rei veritatem ulterius in-quirere, quo tandem id _fperamus

nos _confecuturos

, ut Imperatoris

HabefTeni nomen _{, tarn}

, quod ad

literas, quam rectum efferendi

mo-dum, nobis innotefcat.

Przeibitve-ro _nobis

öiagnus

_]ob,

_Ludolphus ,

fequentem nominum _catalogum, quae _{Imperaton Habefieno} funtim-pofita, contexens. A Volutcrano

ordimur, Jmperatori

huic nomen

Abc-i^Ahecum adfcribente , in locis

nu-per repertis, quod vitiole

fcriptum

efie pro Abetum, conjicit

Ludol-phus. Sic autem å civibus

fuis

vocari hunc _{Imperatorem ,}

fimul-que Negum, ex Godigno refert

Dapperus, quorum prius fumrnum

Imperatorem, posterius Regem

de-notat. Alii Abcto eum nominant,

ut _{fupplices , ac milites, &}

i^dbe-tachum, quod Gallorum _Monfeigneur

refpondet , ac principibus regiae

ftirpis potiffimum tribuitur,

Leon-hartus Rauchvolf in _{itinerario, feu}

de novi _{regni aufpiciis,} nomenDa-vid de Habeffenorum _regibus ufur-pat , eosque aliis Perfis

vero Amma vocari _{fcribit, quae}

o-mnia ridet _{Ludolph. i^Azegve ab} aliis _{audit, quod Gallico vocabulo} Sire _{refpondet, videturque}

congru-ere cum alia _{iEthiopica voce}

A-cegne, quod idem atque Acegum

> Ludov. Uretta

Beldigian

appel-lat, quod lignificat pretiofiflfimum

ommiim. 6c _{carpit Damian.a Goes,}

quod ille Lufitarius , le&ionem

non _{probe calluerit, ex Cbian}

]uan

formans , cui calculum addidifle

volunt B, Tellefium.

Bert Zevan , Johannes Eabrus

Traft,4 finxit. AliiElhatz>e

yi^Zlhat-tt _{& Giochan Belul\ vid. Poftellum}

Cofm. Sandovai cum _Johannas

ap-pellat, ailudens ad nomen Jonae _: quod & de _{Godigno oblervat} Dapperus. juhanna , Hornius in

Introd: ad _{Geog: exeogitavit, 6c} dicit Unad Chan cum Prefier Chan

convenire» lMandim an » antea

citatus Sandovaldus 5 Preßegan Hot¬

ting.Hift. Ecclelias; Presbyter Choart

Sebaft. Munfterus hunc

Imperato-rem _vocant,

quetn Lufitani

XV _{Preßc, Cornelius a Lap. Preto}

]oam nuncupant. Paulo Gvicio

Pedro _{Juan, i.e. Petrus}

_Johannes

eitur; Senap, Vicentio Le Blance, in _{Itjnerar. Ginn Bclul}

, Zagx Za*

bo, licet nunquam lic compeile-tur, nili a fupplicibus, _Jan C'bot y

i.e. Rex _{mi, pupilla mi ,} claman-tibus.

Var_{aßa Glan Zaga Zabo finxit ,}

atque Vwetz>, per equum , Gian ,

per Lconem, Ta, per fub explica»

vit, fed hoc perperam. Syllaba e-nim _{, Ta, non fub}

, Ted cum,

Gian, Regem ,non Leoneni

figni-ficat. Porto _Beluß'an , & UCtß

cum _{regio imponitur folio hicIm¬}

perator vocatur , Neguz cum coro«

natur, _Maße cum ungitur ,

videa/-Oldenb: _{p m. 801. TeR Rerpp.}

i-tem Gotofredus. In tranfitu

nota-mus, _{duplex efle Regum} ^Erhio-picorum nomen, alterum in

ba-ptismate aeeeptum , alterum una

cum _{regno« Huc referas nomIna,}

luperius a nobis tradita , & quae

infra

_fequfttur.

_{Apud Yeteres} A-rabes

fl

14

9

rabesrex/Eihiopise Nagiashi,utolim

Reges/EgyptiPharaones, vocabatur.

N_{agaci etiam certi quidam} ZEthio-pum proreges ufi funt. Pretiofi Johannis nomine, ab Alexandro

terfio fcfe _{Papa Lucius feparavit,}

qua de re vide Baron : quod

ftre-nué deinde deFenderunt Pontificii,

nt ab errore immunem haberent

Papam» Cujus nominis

inventio-nemZagseZabo tribuit Ludoph:,

quem dicit Lufitanis ftiifle

invi-lUm , quod _nomen Presbyter! Jo¬

hannis de _{imperatore Habeßenorum}

vulgaflet.

Tbef.

IV

Componam nunc

illa,quaealio-rum _fententias

prioribuS

probabilio-res _{exhibebunt', & fic tandem}

ve¬

rum _{Preßer Jannis}

nomen

inve-niatn _Jofephus

Scaliger,'de Impe»

ratore _{Habeßenorum » in Fuis ad}

Comp» EccleC notis, fic loquitur; Abillts

_temporibus

_{ejus Imperatoris}

no-u

titia ad nos _pervenit, /ed nomine

Fre-fiegiant,

quod Per/ca lingva

t^Apoßo-licum _{ßgnißcet, Quo nomine}

Ch>ifii(L-num _{regem intelügi}

_conftat.

_Hoc

eru-ditorum multi _{amplexi funt,}

Jo-bus autem _{Ludolphus folide}

refel-lit, utpote imperfeänm & analogi«

Perfiese _{iingus adverfum. Qui cnim}

primi hoc nomen in Oriente audi- 7

verunt, non folum _{Epitheton,qaod}

notat _{Apoftolicum, fed fimui no¬} men _{dignitatisChan* vel <5Y^k,quod}

hgnificat regem , accepere , qu«

conjunda faciunt Schab

_Fnfiejanx.

_e#

Rex _{Apoftolicus quemadmodum in} Occidente Rex _{Ilifpaniärum , non}

folum _{Catholicus, fed Rex}

Catho-hcus audit. Deinde _{Fri/ten,åt Fri¬} ßaden Perfis _{quidem mittere}

fignifi-cat, at Perfae in _{exprimenda voce} Apoftoli utunturHavaria _vocabulo, ab

_iEthiopibus,

nuuuato. Frtßaden

<§

'

6

#

fignificat quoq; Angelum , vet

quemvis milTiim, folcnt tamenapud

Perfas , adjedtiva _a fubftantivis

de-nominata _{, in fine Enciiticam in}

afiumere , ut Friftadin fir

profercn-dum. Porro

_Triflagan,

_vel

Frifte-giani nihil eft, _Frtjiadagan autem eft

piurale, a _{Friftade, tefte}

Ludol-pho. Haecce igitur Scaligeri Ery-mologiam noniinis Freftigiani ,

un-de _confiäum eft Prefter _{]an nobis}

reddunt _{fufpc&ain. Hinc ad Golii}

& _{Oidenburgii fententiam dilcedi»} mus, qui exiftimant orientis

mer-catores, huc illucq; commeantes,

Perftco _{jdiomate Prefter Chan}

fu-iffc vocatos _{, indeq; nomen hoc}

örtum _{efle, vel a mancipiis}

, &

fer-vis, quibus Habeffenorum rerra

a-biindat, _{Imperatori Habefleno da»}

tum efte_{j atq; Tic Prdfter Chan} fignificare regem mancipiorum ,• ve¬

rum falluntur ambo , tam in hoc, .

quod, quae ad _{Negucum Africae Re- v} gem

©

17

©

gern pcrtinent,retulerint ad

Presby-terum _{Johannem Afiaticum, & con¬}

tra, quam, _quod non _obfcrvarint,

vetuftiorem efle

_{hancappellationem,}

quam ut Habeflenorum _Regibus

tribui _{poflit,quorum ferc nullaerat}

fama tunc _{apud Europaeos}

, cum

nomen _Presbyteri

Johannis primum innotefceret. _{Neqj Ulis feculis}

mancipia Habeflenorum tam

fre-quentia in Oriente _{erant, ut tam}

infigne darent nomen,cum

poftbel-la tandem Adelenfla numerus eo-rum _{magis creverit. Lufitanis}

au-tem , hoc nomen de Africano _re¬

ge ufurpantibus, non a Perfis

ac-ceptum efl:, fed ex _quibusdam

ve-tuftis _{narrationibus.}

Quod magis

patuit, poftquam Jndiam invififlenr,

quaerenres, quid de hoc nomine & viro eflfet _{verum, Befpierius}

putat,

Preßer Jan idem efle, ac Perficum Frefchet Jean, h._{efi Angelum mundi,}

hac indu&us ratione, quod Magnus

MO-@ f8

&

Mogul,

Schah

Jean i e Rex

mundi

vocetur. _{Eumq; magnam} illarum

Regionum partem poflidcre credit, quam olim Presbyter

Johannes

Afia» ;

ticus tenuit, _fimulq; nomen e/us

aflumfifie _{j fed quantum differat}

Erefchet a* Prefte,& Angelus _a Re¬

ge unusquisq; videt, Goltzius a-liam huic nomini _excogitavit origi-nationem, quam reperies apud

Lu-dolphum, nos eam non repetimus, fed ultimam _fubjicimus , ceteris

fimpliciorem, & verifimiliorem ,

quam Andreas Greiffenhagius iup-'pedkat, afferens Preßer Ch*n idem

efie, atq; dorntorum five

adoran-tium chamum, h. e. Chriftianorum

Principem; videat. ipfe au&or.

Caput Secundnm.

De nomine Habeflenorum ,

I

19

®

rum hominum , quos domi fcfc

confervandi _{fpes dcfcruit}

,migratio-nes _{gentium in exteras terras}

fufci-pi, novas fedes ut quaerant, non

poteft cuiquam, focietatis vero at-ftimatori effe _{ignotum. Idem}

Ha-befienis _{contigifte, infra oftendere}

conabimur. Ex _{fufcepta autem in}

aliam terram _migtatione Habefieni

acceperunt nomen, quod

hodie

ge-runt, Nifi _{potius dixeris} Arabes,

in certas tribus diftin&os,

erroni-bus, Arabiam egrefiuris hoc

no-men impofuiffe. Veritatem rej mo-re folito e variorum propofitis

fen-tentiis eruemus* Balt: Tellefius Pa¬

triarchat_{AlphonfiMendezii}

_hane

con-jeåuram , de origine nominis Ha.

befienorum _{proponit, quod fcilicet} Adeléhfis urbs i^Abaxa five Aba/cha Habeflenis nomen dederit,

praefer-tim cum _{regnum Adel} finitimum

fit

^Ethiopiat.

Nobilis de

Avyti aliam

nominis _{originationem}

_format

_,

©

20

0

quam feciindo commemorabimus

loco; efle nimirum Provinciam

Preftcr Chano _fubditam

, cuj no-men fit _{Abyflia, quae multis}

erudi-tis latcat _{, fed de illavideas plura}

apud Ludolphum. Alii alia deeo-dem nomine _{commenti, cum nulla}

vfiritati confentanea _{invenirent, eo}

"funt reda&i, ut nominis Habeffeni

fignificationem fibi _{ignotam eflfe}

di-cerent. _{Quod fi}

dixiüenr,ex/Ethio-pia lingua eam _depromi non _pofTe,

vacafient _{reprehenfione. Ex}

Arabi-ca _{autem certo deducixnt alii.}

Cete-rum _{hifce omiflis diccmus de}

Stra-bonis Avafi _{, unde quidam}

forma-runt _{Habashci, verba ejus}

Lib: 17.

fic habent: _{au&trsig ä}01 Aiyv7rltei

faen Tctg _{oucxpivae ivotg}

X.VXÅM _[Atycthctig

&g ctv _vqmg

7rt^et^ictg. mÅv ät rann kutcc _tqvhißufk

Tgelg d' ctt _7r^ogx^oi

_rj

_ÅiyinrToo,

^

fTjfctuTij

Ttmypivct.

Avafes _Aigyptit

vocant habitatas _{regiones,cmclasundi%}

ma-@

21

'#

wa^nis defertis, _{quafi in}

_fulas

_quasdam

pcUgi. Frequens hoc in

_{Lykta eft.}

Tres nutern _{funt, qu& pertinsnt ad}

Myptum,

& ejfuhjacent. Vox Ava¬

fis, de qua videas quoq; Bochartum

L _{4, C. 2,9*}

Stephanum de urbibus,

fub voce _{Avafis. Ptolcmteum L.4.}

C, _{$•. Pinedonemin notis ad Steph:m}

Procopium

Perf; 1« Hetodotum in Thalia L _{3. Hardvinum , Zofimum} in _{exc.erptis, & Olympiodorum} a-pud Photium , praebuit nonnullis

1 _{occafionem vertendi}

vocem Avafis»

in nomen _{Habefiini. Modum}

mu-tationis fi _{perfequerer, ultra impe«}

ratam_{opellae formam abiret}

fcriptio.

Satis fit _{dixifte, quod hoc nomen}

fcribatur, nunc _{Oaßs, ut apud} He-rod: L3«. Pfolemaeitm _{L4. nnnc}

Ocafts , ut apud Plinium L _{5, nunc}

Ahafeis, ut _{apud Stephanum, Pine*}

donem & _Cafaubonum, Hinc qui-busdam orta eft _{fufpicio, levi foni} fiexu, ex Avafis fa&um effe Aba-fis,

Iis, _{quod juxta}

_hodiernam

Graeco-rum pronunciationem,

ß

&

_{v non}

multum differant. _Juvabat

conjettu-ram _hane, confonans in Latino

Ha-beffenus mutata. Hoc itaq; mödo

vocem Habefccnus coaluifle

credi-tum eft. Verum fi qua éTrixpms eil adjicienda, fatemur nomen exigu®

terrae _{, ad ingens quondam}

Habeffe-norum _{imperium nullo}

modo

qua-drare. Hac _{igitur fepofira,} adGo-lii _{Etymologiam properamus.}

_Hic

Arabibus Habeflenos objicit, eosq;

nunc cerris finibus diferetos

memo-rat, quos neceflitas major

quondam

in Arabia con/unxerat, adjicitqj

Habeflenos a _reliquis Arabibus fic

vocatos fuifie, _{quafi ,}

quod

non, ut ipfi, in tribus eflfent

diftin-£ti, antequam patrio folo

excede-rent. Jluic fententiae nos non

invi-ti fubferibimus, praefertim _cum

ipfi

)ob9

Ludolph9, fuo

confenfu

vali-dum jfatis nodum adftringit, in hunc

mo-modum differens»

_lp/i

_{i_Arabe$}

_eva~

riis tribubus _congrcgatt,

_{& ab}

_hoc

Ha-bcjjeni dtclt , wäre tranfmiferunt,

femila in K^Arabia

relinquentes.

Uterq; & Golius, & Ludolphus

o-riginem vocis revocarunt ad Ara-bcs, dicitur enim Habefca , i c

coivit, convenit, turba diverfarum

tribuum _{in unum; hinc Habefch &} Habefchinus _{prodiere. vid: Seid; Ux»}

Nunc _{fingulas nobis fyllabas vo¬}

cis Habefcenae _proponemusad

cer-tam fcuibendi_{legendiq; formam}

«xi-gendas. Prima vocis Habefch varios fonos _{recipit, finguli autem}

prove-nerunt ex _{ignoto afpirationis mo¬}

do Literae Hha Arabum. Latuit

enim _{Europaeis, an profundiori} fo-no, quam _fimplex H, Leniori

ve-ro _{quam Ch Germanorum, &}

Bel-garum , efFerretur. Media vocis

Syl-IL

®

-4

laba habet Fatah Atahum _quse qui-dem non ex _{asquo refpondet}

no-ftro A Ted nunc ut ai _{Gallicum,nunc}

ut _{Germanicum, aut}

₃

_noftrum

fonat, _{Ideoqj nos cum aliis}

Ha-befienos, quam Habcfchenos icri-bere malumus. Fini vocis diverfita-tem fcribendi _{peperit litera Turcico}

Arabica _{quam germani per Sek,}

Angli per Sh, Galli per Ch,

Lufi-tani _{per x reddunt, quae fono}

vi-dentur _{convenire,fcriptura vero}

dif-ferunt» Harum _{igitur Linguarum}

experti non potuit non magna

obo-riri incertitudo. Ceterum

JobusLu-dofphus retinuit nunc Sek , nuncdu¬

plex

jf,

ut inter Europas nationes

confenfus _{aiiquis haberetur» Quod}

autem a Seldeno _{in de Uxore Heb;}

L _{3.C. 16, p. 532. Habaieni, &}

all-ter ab aliis _{vocentur,fadum eft}

feri-ptorum infeitia five; ignorantia:

fu-biit fimilem mutationem vox

Maho-mete, quae crefcendo,6c

do di&a _{Muha-Mohamedcs, & Ma»} homed: Cönfer Seldenum cit. Loc. ubi alias _{elegantiffima & fcitu}

di-gniflima hoc de nomine _promit.

Thef.

Ante non _{longum tempus}

Ha-befchenorunri nomen in libris non

eft _{repertum, prseoptantium}

iEthio-pes appellari, quod ex diébis Zagae Zabonis concludit _Ludolphus

,

qui-bus in Mathaeum Armenium

invehi-tur, _{inquiens, Non efl nommandus} Imperator

Habefchenorum,

fed Jfithio-pttm. lam vero eos refumfiffe

no-men, eidemq; adfveviffe, ex eo

li-quet, quod Gregorius Africanus in

Saxoniam mifius _Legatus

, familiä¬

rem cum _{Ludolpho vitam,per}

trien-nium _{agens Habefchinus vocari non}

recufavit.

H

26

®

Thef.

IT.

Poftulat _{jam rei dignitas &} dif-fkultas, ut _{quae adhuc: circa vocem}

Habefchinus _{fuperlunt, ante difcef*}

fum ad alia _{explicem. Dubia}

eftac-ceptio vocis iEthiopiae, &

Jndiar,

quarum nomina ufurpantur faepetam

late, ut nefciam quibus

Orienta-lium locis ea non _{imponantur, ut}

cavendum fit, ne _illa,

quaede/Ethio-pia apud au&ores _{leguntur, femper} de _{j^Ethiopia proprie dicla} capia-mus, & quae de (ndia reperiuntur, ubiq; de Jndia vera , non de

Ha-befchina _{aliquando intelligamus.}

Hoc, ut _{patefiat, quod ad}

ihthio-piam fpeftat, quomodo nomen ejus

variis _{regionibus, & inter eas} Ha-befcinae datum _{fit, primum in}

cora-muni videamus. De hoc Seldenus Uxor _{Heb: L 3. egregie loquitur in} hunc modum ; _{/Ethtopum nomenaliis} ettam in terris

_jubinde

_{veteribus collo»} CAtUfy

27

m

'

tur, imo per totam

interdum

4fricam9

quemadmodam nonnullis

lndorum

no-men ,per^'fiam_,

dr

Ce

It

arum per

Eu-ropam extenditur. Hic

Eufebius

quoq; de praeparat.Evang. L.9.

vi-deri _{potent, Praecipue vero Strabo}

p. 5. Geog: 30. 31, L. i. ubi

pluribus

hane rem perfequitur. Adjici

po-teft Homerus _{Odyff; A: 23, item,} Odyfif; t 25, Jliad; a, 413,

Jliad:

f*.

239, OdyfiT, k. v. 191, Ulyfif: é, V.

2x8, ]liad: y. v. 4, ubireperies,quam

late nomen AEthiopiae _abierit»

Ad-datur _{Ephorus, antiquam tradens} öpinionem , /Ethiopiam Scythia ma¬

jorem efie$ Etiam iEfchylus , in

Promet. Haec in communi fumciant;.

Peculiaria nunc loca adjiciam^

de _{quibus jEthiopia di&a}

_fit.

Pli-nius _{L6, C. 9<}

_Mgyptierum,

_ittquit.,

beIiis attrita

_Ußthiopiay

_vicijftm

@ 28 fg

ritande

_ferviendo%

_clara

_&

_polens

_eft,

etiam ad _{Trojana. tempora}

, regnante

Mnemone. _{Quam hic iEthiopiam} in-telligi putas Le&or* non illam, quse alias Arabia _{dicitur, neqj magnum}

Africae _{tra&um, fed} eam , quae ii>

colitur _{fupra ^gyptum juxta}

Ni-lum fita. _{De qua Diodorus Sicul;}

L 3. _{p.m. 143. hsecce habet.}

ÅiS-io-Tiuq TOiVVV 7T(>Ct>78g k^tj^MTTCe)? U7TCCV

TCt>v ^}ii'erou _{, ide 'bmdiifyiq r5rwv}

éfiCpdveig edvett o3h ftev _yxp hk

é/r;;-^.v&eg etåovng, ryyevetg oneg rys

yoogag,

diKuioog

ctvroyfcveg ovopdfyi/Tzcj,

CXtdwTmQct '7m<n crupiCpovetTzq Etiam

Ho-merus Jliad _{413. jjsvg yvp «sr*uKtctüv}

(ler ctpvftovctg Åi3"io^ijag, Diodori Si-cul: verba Latine fic redduntur. JEthiopes omntum mortalium _primos

exflitijfe

, ac manifeftas hujus rej

de-monflraiiones _ejfe

_perhibent.

_Tiam

in_digenas

_ejfe,

_{non advenas ,}

_ideojj

merito _avjo^Scvotg _{nominari, omnium} eonfenfu firmatur, Homeri autem fic: ju*

©

2₉

&

Jupiter

ad

Oceanum fuper inculpatos

xL,£thiopest

Candazis /Ethiopiam

divinus _{icriptor norninat, Ted ubi}

eam _{reperies, nifi reginas infulae}

Alerces Candazes fuiflfe _vocatas, Meröem autem fuifie _regiacn

Ha-befiinse dixeris, Ubi ctiam

confe-diflc _{Reginam Sabaeam}

, fixamqj

ibi _{fcdcm per tempus longum}

ha-buifTe, multi, & inter eos ctiam Jobus Ludolphus, & Dapperus non

temere tradiderunt. Ad caulam

ve-nio, cur

iEthiopia

_multis adeore-gionibus nomen fecerit. Strabo

ve-riHimam _{promit Tic fcribens: Sub}

uno nomine _{gentes unius cujus}

_£

pla-g£

Upe

comprehenduntur,propter

igno-rationem _{proprii Hominis. Sicveteres}

Gr&ci _{feptentrionales populos}

uno

<uoca-bulo _{Scythas, Occidentis Celtas}

, &

J

beros ; Orlentis Jndos, meridtei *ex¬

pofitos ß-thiopes _{dixerunt. JZuropat}

_quo^

uno Francorum nomine _funt intelle-cti» Adeo non temere _fufpicamur,

quem-quemadmodumnomen

Habefcheno-rum fuccefTu temporis, de

quibus-vis/Erhiopibus percrebuit, fic etiam

AEthiopum nomen omnibus nigris

efle _{datum,five in Afia}

fuerint,fi-ve Africa, vel alibi. Nam

AEthio-pem vocare aliquem, eft idem atq; colore cum defcribere , tefte Lu*

dolpho, & haec de

yEthiopia-Reftat, ut promiflfum quoq; foluamus, _exponendo , quibus

re-gionibus ]ndia nomen impoiuir.

Veteres, neq; initium neq, finem Jndiae re&e fcientes, varie locarunt

eam ; _Qnippe poft Saracenos in ipfa

Arabia Itatim _{Jndias gentes} pofuc-runt, ut ex Procopio notat |ofeph

Scalig. liifce zaf>a,%jfvxf to yétos

t uv ivJav. Poß bos _Sarcenos gens

yn-åorum occurrit, _{Philoftorg; etiam}

©gi©

Hift: _{Ecclef: L 26. rSc évfomra uä#i}

S; Bartholomsei _Apoftoli

doäri-na _{converlos ait, ac interiores}

]n-dos _{inteliigit, qui eodem}

tefte,Sa-baei _{poftea, & Homeritse funt}

di-&i. _{Nicephorus plura habet loca}

ex _{quibus idem conftare}

poteft,

Ru-finus L i. C. _{9. Bartholomaeo}

cite-riorem _{Jndiam, iEihiopiae &}

Par-thiae adhaerentem fuifle decuetam

re-fert. Porro multa occurrunt _loca,

quae de _{iEthiopibus, Habcflenis, &}

Nubaeis Africx _{populis agunt,}

no-men tarnen _{Jndoruaa habent. Sic}

Procopius L4. NCihoq mfe/ucs _i'vJoov i7r'etiyv7T7uCpzi)oiJLZ\i©*. Virgil.4,_Georg*

v. _293.

Usfy coloratisamnh devexus abIndis.

De _{Nilo hic canit,}

qui ex _nigris

iEthiopibus

profluit,

Et_diverfaruens

feptem difcurritinora,

ut _{idem Virg.}

Quae de Habefcenis

omnino veniunt _intelligenda

,

quo-rum _{Regiones ab}

ortu fuo _integer fecat

©

32-

©

fecat Nilus.Idemdeeode i. Geor. _$7*

]ndiamittitBburmollesfiathurasabau

Socrates L i.C._{19. l\$w tuv}

_ivJoTegctt

converfionem ex _Rufino

memorat, Habefcenos _{intelligens. Videri} po-teft hac in re etiamHornias in area

No#. Plura _{congerere nolo,ne quid}

fupervaeui irrepat. Id vero a me

jufte poftulatur , ut caulam .

qua-lemcunq; di&orum reddam. In ea

tradenda ero _brevior

, cum

ma-gnam partem haec provenerit a

con-fula veterum _Geographia

Sallu-ftius fuiffe _{eos, qui orbem terr#}

in duas tantum _diviferint

partes» in _{Cap. 17. Bell. Jugurt teftatur.} Ipfemet Africam, in eödemCap;te>

ab _{.ZEgypto diftinguit, declivi}

lo-cof _{quem Gathabatmon}

incolaevo-carunt. Idem de _Medorum,

Per-farum, & Armeniorum, occupatis quondam in Africa fedibus addu-cit fententiam _{aliorum. Huc etiam} fpe&at

i^Egyptus

in Afia _{pofita vid} Strabo;

33

Strabo: _{p. m. 30. L1.}

_{Quae omnia}

fatis _{oftendunt, qui error in di*}

ftinguendis terrarum locis a

prifcis

fitcommifius. Snbiiffe idem

infor-tunium _jndiae,

_Aithiopiaeq;

nomi-na, ad credendum, quid prohibet,

quo minus adducar. Porro infre-quens veteribus non fuit, cum

no-mina _{Regionum genuina nefcirent,}

pro lubitü fingere,quodantea quoqj tetigi. Sic Jndia ipfis dicebatur

in-menfus tradus ultra _{Trojam nomi¬}

ne _ignotus. Quidquid ultra

u®gy-ptum/Ethiopiamq; proprie didam,

& Arabiam _jacebat

_jndia

_vocaba»

tur. Unde & America _fuperiori

fecuio _{jndiaOccidentalis eft dida.}

Caput

Tertium.

De Habefchenorum ex Arabia in Africam _migratione.

Thef.

L

E nominibus _Imperantium, E 6c

D

fl

_?4

_@

Sc incolarum _{regni Habefcheni,} per-duxirem quo

voluf*

Nunc eorum

migratio ftilum, & manum

poftu-lat, quam aetate ab hac

remotifli-ma efie _{peradam credimus.}

Ad-funr_{fcriptorumquaehoc firmant,tefti»} monia:Eufebius Ät&ttrmg foJx

m-TUfJtU CLVCLtpsLVTlS WfOS TYj ÅiyVTTTOö OOWJCFllV,

Quee neqj de |ndia vera, neq; de iEthiopia proprie dida intelligi pofifunt,quia ex

Jndianulla

unqnam colonia dieitur _{egrefla, quod} Mega-fthenes,

Jndicarum

rerum adcuratif»

fimus _{fcriptor,fatis confirmar hifce.}

Xn _?cc£

tvSaiv

_{cschv\vou wnn <?octüict.v.}

De Arabia _{igitur Habefchina?}

op-pofita hsec Jndia eft intelligenda,

unde _{egrefli circa AEgyptum-}

habi-tantes _{populi. Porro neq;}

dc/Ethio-pia proprie dida allata Eufebii

ver-ba _{loquentur, Ritus enim,}

&cul-tum obfcoenorum _Deorum,

Gym-nofophiftas , aliaq; habuerunt

]ndi,

quse

iEthiopes

proprie didi

•

"35

•

rarunt. _{AEthiopes praeterea}

indigc-nae erant mortalium _{antiqui{Tim.i,ut}

ex Homero _{fupra oftenfumeft,} Por-ro

_Jndiae,

_{HEthiopiaeq; nomina}

va¬

ga funt. Unde Eufebium in

men-te habuiffe _{Habefchenos, non}

te-mere fufpicamur. _{Pr&'terea |ofeph}

Scalig: L7. com, Ecclef: ZEthiop:, qua? di&a funt, confirmat, cum ,

Habefchenos non efle _ituroxPotaf,

fed ex Afia illuc tradu&os

afleve-rat. _{Stephanus etiam in de}

urbi-bus _{traåatu, eosdem in Arabia}

lo-cat. Altius fi rem _repetimus

,

re-periemus apud Philoftorg: Habefche¬

nos ante converfionem Sacra cum

Sabaeis habuiife _{communia, &}

fo-lem, Lunam, Danponesqj

adoraf-fe. _{Quid, quod corporum forms?,}

& _{habitus, fermonis fimilitudo &}

affinitas, ejusdem fuifle originisHa¬

befchenos & Arabes, _{arguunt, qui}

poftea _{feparati in oppofita Africa} iedes _{invenerunt, actandem fixerunt.} Cap.

©

?6

©

Caput

Quartum.

De

_{religionis Habefchenae}

or-tu_{, progreftu, & ftatu}

praefenti.

Thef.

I.

REje&a

ditione

quorundam inepta

, qui Habefchenos

tra-

a

Regina Sabaea exa&am Dei Cognitionen! eile adeptos putarunt,

damnata _{qaoq; de Mcnilekete,filio} JVlachedae _Regins, opinione,qusren-dum eft _{nobis,quoprimum auetore,} quove tempore , coeleftis veritatis

radius Habefienos illuminarit. In

principio ftatim diverfitas,de forti-tione Provinciarum inter _Apoftolos,

nos moratur« Et _{cogimur cum}Ba¬

ronio_{fateri,ad 44}, de dtvifione&

profectione

Apoftolorum

ad pradie

an-dum _{Evangelium genttbus rem}

_ejje

ex-plicata

perdijjficilem„

lS[eq;

noftrum

erit _cuiqj

_Apoftolorum

_fuas

regio*-nes

9

37

•

nes adfcribere, lufficit inqnirere in

auåorem _{Religionis Chriftianae a.}

pud ALthiopes.

Thef.

II.

Ad _tempora

_Juftiniani

Chriftia-x\x _religionis initia apud

Habefche-nos referri, a Nicephoro, Cedreno,

& _{Scaligero Comp:}

_{Ecclf: /Ethiop*}

vidimus. Paulus autem Jovius, _Öc Zaga Zabo docentibus

Bartholo¬

me, & Philippo Habefchenos ef'

fe Chriftianos faftos affirmant. Pec

Mathaeum effe converfos

tradide-runt Socrates Li , & Origenes in

Gen:C. 5-0, quod

legerint

fortaflis

eum iEthiopiam fortitum.

Cyril«

lus, Hottingerus, Alvarez,& Bec-manus, Candacis Eunucho

hoccon-vertendi _{negotium tribuerunt.}

Vi-deatur Nie: _{Godignus de Rep:}

Ha-beC: Li. C. *8. Item Seldenusuxor

#

₃₈

Evang: Valefius in annor.

SoZo-menus Li.C _{24, Quorum ceteri}

Bartholomseo, ultimus Pant2eno9o» pus converfionis Habefcenorum

tri-buit. Baronius Frumentium

quen-dam hane _{provinciam obiifle Tom,} S.Ann, & in _{Martyr: Rom. tradit.} Ceterum recurret mfra fortafTis hic Habefcenorum _{reiigionis feminator,} ubi _{partitionem orbis inter} Apofto-Jos obiter _percurrimus, a Petro or-dientes, quem fundata Ecclefia An-tiochena Romarn _{veniflfe, cum fo*} ciis, _{Marco, Apollinari, Martiali,}

, i Rufo, Pancratio, aliisq;, Eufebius,

iAHierronymus,S.

Leo, & plures

Pa-^ trum uno ore _{confirmant, qua de} re _{Baron Ann: 44, Johannes}

Zebedaei Filius ACsr minoris _pro»

vindas _{ptaedicatiqne verbi excoluir,} ubi _{feptem ecclefiae ab eo colledt«} Tunt, quarum mentio fit in _Apocal.

Jon. Hunc etiarn ad Parthos, &

Baf-foras _{penetrafle afiirmant literae}

trum _Soc:

_Jefu

_{A.o Domini}

1555* irem _{Grigines, Capv3 in} Gen:,Eu-febius _{hift«. L 3. C.1, Gregorius} Na-zianzenus ad Arian: , Chryfoftom9

hom: in ii _{Apoft. Andreasaliis} dici-tur veni(Te ad _{Scythas, & Graecos,} aliis ad _{Sogdianos & Sacos»} Vi-deantur _{Origen:, Eufebius , Greg;} Naz:, in citj loc:,item Dorotheus in _{iynopf:. Philippus Afiam}

fuperio-rem9 ibiq; Galatas veritatis

Chri-ftianae _{fplendida luce illuftraiTe}

di-citur _{Jfidoro de vit: & obit; fand:}

Scythiae quoq? partem convertifie quidam volunr. Vid Niceph: Li,

C. 39. & _Chryf:.

_Jacobus

Al-phad filius, qui &

Juftus,Hierofo-lymx, poft

_Jacobum

_{manfit, Jaco¬}

bus enim _{Johannis Erater ante}

_fuJ

/fceptam ad gentes Apoftolorum

pro-fedionem, ab Herode Agrippa eft

occifus. _Arabibuspoft

Saracenosha-bitantibus,opera Bartholomaei, atqj

Pantaeni fblenne ChriiVanorum

®

4°

®

crum innotuifle , teftatur Ludolph?,

Thomas _{Jndis proprie diftis, & in}

aurea Cherfonefo _{habitantibus ,}

ALthiopibus Mathacus,

NubadsEu-nuchus Candazis lucem hane

per-hrbetur accendiffe, confule dc his,

aliisq; a nobis omiffis, citatos

fcri-ptores, Eufebium,Gregor;Nazianz:, Nicephorum , Chrylof; ,

Doro-theum &c. Verum enimvero fcri-ptorum cogitans de una hac re di»

fcrepantes fententias, non mirumeft

fi cum _{Virgilioexclamo: •}

Non_{noßrum>inter vostantas}

compone-re Utes.

Ad Erumentlum _{igitur defcendimus,}

qui Jndis, Axumetis, & Habefce-nis.veram _{Evangelii doftrinam}

pa-tefecifie _{creditur, quamvis duos}

Ba-ronius faciat _{Frumentios, alterum} ad An. _{327, alter, ad An. 356, non} definiens, cuinam horum hoc opus adfcribi _{debeat, Nos brevitati ftu-} ,

dentes > juffu

Job,

Ludolp: _unum

tan-tantum, cumq$ Axumeos

Frumen-tium _{agnofcimus , quem multa ab}

Arrianis effe _{pafium ob veram}

do-ärinam , Epift: Tyrannii apud

A-thanafium , in Apol: ad

Conftan-tium manifeftant: _{Repudiamusergo}

aiterum _{}ndise Erumentium, quem} in _{Martyrologioad diem 27 O&obr;} & in annalibus fuis nominat

Baro-nius,

_]ndise

_{incerta acceptione}

de-ccptus. De quo confuli poflunt

Rufin9 L. ]« C 19, Socrat. L.1,C,

25.,?!"ihebdorétus

Lib. 1. C. 23, & Sozomenus L 1. C. 23. De _priori

vero Axumes _Frumenrio

, adhuc

Rufinp fic loquiturj Terra hac trt

qua Frumentitis pradicavtt, nullo

%an-te _{Apofloltca doffrina vomere}

profcif»

fa efl. & Balt: Tellef* _{%egat fe}

un-quam

comperijfe

Mattbaum ,aut a!tum

Apoftolum ante Trumentium Habe-fchiam intrafle , idq; fe accepiffe _a

viris _{Habefchenorum doäis}

, qui

antiquitates gentis bene noverant,

af-®

42

®

afiirmat* Contrahimus _fcrmoncm, fic claudentesj _{tempore Conftantii}

Habefchenorum converfionem efie

faftam,

_Erumentiumq;

eis datum effe _{Epifcopum ab Athanafio , co} facilius _{credimus, quod non parum} id firmat Socrates his verbis L i. C.

1$. TvjV fjitv

ivdoiiQU

i'v$iav

_{q spfOf omsi} ßct(>ßu()uv e&vq 7rv?ka _{diaQoqoig ^upesict}

yhuoscttg Xtfé7TCt) 7TfQ TU» ILOVZUVTI»* %PQ»UV

a t5

fåkictvicrpte

hlyn

_Jndia

autem _interiör,

quam ver multm gen¬

tes barbar& _{accolunt,Unguis interipfas}

äifcrep&ntes, non ante tempora

Con-ßantini verbo Chri/Ii dr ejus _religiont

illuftraticfi Vid. Baron: Rutin:Theo¬

doren Zofomen: Eufeb: _Niceph

Thef.

Permanfifie in Chriftiana

Reli-gioneHabefcenos, fi infauftum illud

intervallum _{excipis, quo Atzamus,}

ca deferta , fe & alios in

difcri-paen conjecit,afficmat infuis

va-®

_43®

vät: Sacris _{Colomefiq: Cui}

adftipu-latur _{Sel.denus, ex Muhamede}

Ab-delbakide _{fcriptore Arabe.}

Quam-vis nöti fim _{nefciiis, Hiftoriae}

Sara-cenicae _{fcriptores, in quibus etiam}

ert _{Georg Elrbacenus, hujusrej non} meminifle. Si de _Imperatore

Afri-cano hoc _{affirmaretur, multas, easq;}

infignes fecum res haberet

mutatio-nes _{; de quibus tarnen in libris}

al-tum eft filcntium. Sic _Nagafchtum,

quem nobis obtrudit Seldenusuxt

Hebr, non pro Africano rege, fed alio _{aliquo duce habendum efle,}

in-de credimus , quod hoc dignitatis

vocabulum _{NäjUfthi, non modo}

Ha-beichenorum , fed etiam aliorum

Regibus fuerit commune. Arabum enim _{Reges, qui ih}

Habefcheno-rum vicinia _{erarit, parresq;}

Mahu-medis _{fequebantur, nomine} Naja-fchi funt vocati. _Majores quoq;

Adelae _{Reges, jam diu}

Mahüme-dani_{jfamilia tårben Habefchenorum}

progna-@

44

S

prognati, titulum

Najiafchi ufurpar

vere. Quoniam igitur Arabes

Habe-fchenos& rede quidem refpedu

clientelae, appellat Bochärtus , &

Bococlcius eos iEthiopes _vocat,

ean-dem _{obcaufam,hos etiam Arabes,} Homeritas elfe didos _{conftat, non} male _{concluditur, ea, quae ad Ho¬} meritas in hoc_{negotio pertinuerinr,}

de Habelchenis veris temere efle

ufurpata, atqjcredita. De Homeritis

enim _{plane conftat, quod ii}

abdica-ta veritate _{Chriftiana, cui fe prius} addixerant, partes Mahumedis

fu-fceperint. Alioqui non fatis

affe-quimur, quomodo Mahomedis

po-tentia, per tantillum temporis ita accreverit,ut Africam infeftare po-tuerit. Erit _{igitur verborum}

Colo-mefiifenfus, Atzamum, quem no-minat veritatis Chriftianas in Habe-fchina _{delertorem, vel Arabern} fu-iffe , vel, fi germanus fuiflet

Ha-befcenus, eum in maritima regio-nis

©

4T

©

nis _tradu, in provincia aliqua pree*

jfidis obiifle munus, cum & mariti¬

ma_regionis praefe&os,

Atzami,five

Najafchi nomine appeilare

Habafce-nis non fuerit infrequens _: Eundem

deniq, prsmiisMahumedis

illedum

,

linum maris rubri trajecifie. Ut crc*

dere liceat Chriftianam

Habefcheno-rum _{Religionen!, inter} medios

ho-ftium _{incutfus, ab ortu fuo primo,} in multam inde aetatem ivifie , ac

manfifle. Videantur Damianp a Goes, & Zaga Zabo:

Thef.

Religionis Habefcenae a

nobis

a-liquotiens fada eft mentio, quare a

nobis _{exfpedari intelligimus, ut}

quomodo illafit

comparata,prolixius

exponamus. Vereor autem ne

cona-tui huic obfit _{ipla tradatio, cum e} foro _{Theologico etiam}

_nobis

_invi*

tis _{quaedamirreptura}

_{videantur,quam}

dili-M

₄₆

_H

diligentiftimé tamen ea cavebimus. yEthiöpibus illuxifife veram _religio*»

nem haäcnus _{evidum eft} . unde

fequitur traditam fimul fuifie illis S. Sacram » juxta _quacr» dodrinam

fuarri _{exigerent. Sed quisnam} Ha-befcenis laborem _{transferendi,}

pa-randique Biblia _{praeftiterit, adhuC}

in _{quarftione eft. Qui fuperius} di-da _{recordatur, exiftimabit} Frumen-tium Habefcenos convertendi mu-nus _{obiifte, & Biblia ipfis}

compa-rafle, quemadmodum _{Ulphilas fuis}

Gothis. Verum hane _conjeduram refellit Fruménrio in ördinanda .

in-ftruendaq; /Ethiopica Ecclefia ,

im-pendens curarum molcs, qu# in

pri-mordio annunciataé _{veritatis, noh}

videtur _{conceflfifie, ut adornandac}

novae verfioni folus fufficeret.

Veriora häud dubie erunt , fi ,

perpenfis, quae novem fandis viris,

ob _{miracula,in j$ithiopia}

quondam celebribus,tribuuntur,& quae

®

47

@

mentio , hane convertendi transfe*

rendiq; curam fic dividimus, u$ Frumentio N» Teftamenti , no vem

autem _{fanäis veteris foederis}

tranfla-tionem _{adfcribamus. Juvamur hic}

teftimonio _|efuitarum

, in Epiftola

ann; _{1607, Quamquam illud}

in eorum narratione non

pro-bavcrim , cx Årabica in

Chaldai-eam fa&am elfe hane _verfionem,

qua de re mox, cum _{prius egimus}

de Salarna , cui aiii hoc opus

tri-buunt. _{De quo id tencoduni eft,}

fuilfe illum vel eundem ac

Frumen-tium, vel, cum in canone

iEthio-pum Salamaeoccurrat mentio, fuifie quidem illum a Frumentio diver-fum, fed tamen citca hos canones aliquid praeftitifie operar. Quos Ca¬

nones auriorirate

Clementis^Ethio-pis, novo Teftamento fuilfe affixos

Damafcenus hifce teftatut , nät/A*

gViVoÄa/

_{^KciTioset^iq}

_{, ct7ro~}

kuM'lasttvx _{ivayyeAis-z*. Kaives}

@

48 ©

Tuv ciyl&v _oc7rcs"6^av K

Hinc Salamae , qui circa canones

occupatus erat, adfcripta quoque

eft Bibliorum converfio feu

trans-latio,

Thef.

V*.

Si, quam orfi fumus te-lam , pertexemus , fequitur , ut

nunc _{videamus, qua ex lingua}

fa-da fit hare verfio. Multi ex

A-rabico codice effe confedam

con-tenderunt, non levibus indudi ar-gumentis , praecipue autem

enco-mio Abbae Salamsr , quod hifce

Verbis memorat _{Ludolphus: ExA*}

rabtcain

_JF.thiopicam

_{Librif/icri träns*} latt funt, Skut&

CMartyrologium^E-thtopicum CMJ: Bibliothcc*, Seqvmanét.

In _{quibus tantum inerat pondus, ut}

Ludolphum dubium reddiderint, de

quonam lacro codice hare effent in-telligenda» De vero enim _capi

il-©

49

®

ia non _{pofle , ornnes} Graecae _ver

fiones evincunt, _{imprimis vero Co¬}

dex _{Alexandrinus, qui cum}

cete-ris _{comparatus, mirifice arguit fe«} cundum _{illum, iEthiopicam}

tranfla-tionem elfe _faftam, cum ftri&e,<5c

üt dici fölet _{k? 7roåa eum fequatur.}

Conabinuir hoc _{exemplis declarare;}

Caput Exod 36uomifi"um eft,Num.

C._{26, verf.} i$, 16, 17,18 , aeque ac

in Alexandrino codice» veto loco

ömifli _{poft verfum 27.mum}

collo-cantur. _{Quod aliter}

_{fe habet}

_irt

tranflatione Arabica : Porro Gratci

exHebraeo _{difficiliora quaedam plan¬}

tarum & _gemmarum

_nomina

ang-pfauQ retinuerunt, nt p-n ruptura

Hebraeis, Graeci vero

ßeJtx

fcripfe-runt. In Aldina &Complutenfi e-ditione _{Graeci, & Hebraei in unam}

faepe vocem convenerunt,

fecus

fit

in Verfione Arabica. Ex quibus

non male concluditur, non ex

A-iabicaqute

ante

Mahumedis

#

5°

®

pora nulliuserat_pretii, fed ex

Grs-ca _{quadam verfione, ut}

plurimunt

vero e _{codice Alexandrino effe}

Biblia

_/Ethiopum

_tranflata.

Tbef.

VI.

Primam fecutas efie alias

plu-res/Ethiopum

V erfionesnemofacile

inficiabitur. De boc autem conqui-rere _{auftorum teftimonia}

, non

o-pus eft , ne ultra modum _crcfcat

opus. Ad _{(ingularia magis nobis} eft _{properandum, ubi omiflo}

ver¬

borum ambitu _{praedicta repetimus.}

Candacis Eunuchum _{opera Philipp!}

Chriftianum fadurn _{, idem}

bencft-cium fub itinere aliis _praeftitiilc

ma-xime autem _fuis

poft reditum in

patriam credimus. Et diu _{poft hsc}

dodrina_{integra manfit,} donecDio-fehori , ac Eutychis _veneno

cor-rumperetur. _Qus res haud dubie

caufla _{fuit, cur i'uae Ecclefis}