Dissertationum academicarum, quæstiones in jure naturæ a recentioribus illustratas recensentium, part. VII. Quam venia ampl. ord. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... p. p. Gustavus Hollander, Vestro-Gothus. In audit. Gust. maj. d. 13 april. 1805.

DISSERTATION UM

ACADEMICARUM

QUAiSTIONES

JURE NATURA!

A

RECENTIORIBUS

ILLUSTRATAS

RECENSENTIUM,

Part.

Q-= ■ ==-0

QJJ AM

venia ampl. ord. philos. ups.

PR^SIDE

doct.

DAN.

BOETHIO,

ETH. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

P. P.

G ü

STA WS

YESTKO- GOTHUS*

»

In Audit. guft. _{Maj. d. 13 April. 1805.}

H. S.

U F S A LI _iE,

/

till

högådla frun

A.CILHOIXANDER

född

ROMGREN»

kin huldaste moder!

Naß Forfynen, är det Eder, jag

häfver

tacka fur

allt

godt; frän lifvets morgon

följde mig Eder

ömhet:

Eder

omforg

kijddade

då, väckt

Ehra

goda ef¬

terdomen, _{fann.jag dygden}

äljkvärd:

goSet

tröttna*-

icke

nu„ att bereda min lycka. Lifligi rörd af de

karfor, JcRane

for-Bindelfer väcka, helgar jag Eder,

min

Goda Mor,

desfa. blad

ocli„

jkickligheten

forfvara

de

famma.

Att_{friden och lugnet}

_{mätte hvila}

_Sfver

_Ed

gamla dagar

Sißar, under

tyfia

välfignelfer,

mm hulda moders

LycHgfte Son

DS

JEQUALfTATE

IN

_JURIBUS

DI S T RIB

U END

Part. J:ma.

Raro

homines five in vita five in judiciis medium fer-

incommodis occaecati _{praecipites ab uno extremo in}

alte-rum ruunt, nec a fua nec ab aliena experientia fapere

di-fcunt. Falluntur ramen, _qtii ideo _omnem deperditam

pu-tant _{operatn, quam} collocandam esfe inde _ab

antiquisfi-inis _{temporibus cenfuerunt fapienriae Do&ores, in}

eruen-dis, _{explicandis &firmandis fanae rationis praeceptis, Sc fi}

quid ad vitae communis tranquillitatem Scfrenandam

humt-nam _{proterviam conferre poteft, illud unice ab externa}

vi, non ab inrerno, cui quisque fe fubjicere deberet,

raüonis Sc veritatis _{imperio, exfpe&andum judicant.} Noftra aetas, exemplo populi habenas confueti

impe-rii excutientis ac licentiae Sc falfae _{aequaliratis delirio in}

extrema ruentis _{edocla, confiteri videtur, haud exiguam}

vim _{falfae, aequivocae Sc male explicatae theoriae de eis,}

quae homini utpote ratione praediro Sc jurium capaci

tri-buenda _{funt, quando fenfim e Scholis erudirorum in}

vi-tam Sc _{opinionem communem transmigravit, inesfe ad}

fovenda Sc _{promovenda hominum perniciofa Sc effrena«}

tis _{cupiditatibus faventia confilia. Vercor aurem, ne}

pcrverfe galculos fubducant, qui, huic tnalo remedia

n . .

raturi, omnem de,rebus adeo periculi plenis

disquifltio-nem fuhlatam Optant, ceternaque fepelienda,m oblivione,

quantum in iilis fuerit, curant, de eo foium folliciri, ur

publica opinio easdesn irner figrnenta omni vel Funda¬

ment o vel utilirate deftituta tandem referre cogatur. i

Per-fvadere enim mihi _{nequeo, quod} res fecundum narurae

noftrce inftitutionem intime cum indole s qua aiiis

ante-cellimus rebus & altiora _{fpiramus, intime connexae e ho¬}

minum confcientia ulla autoritäre vel ulIis artificiis

un-quam eradicari posfint, fed potius extra omnem

dubita-tionem _{pofitum esfe arbitror, fi deficiat vera Sc rite}

ex-plicata rerum huc pertinenrium fcientia, quemque falfam

quandam vel fibi ipfi fingere vel ab aliis fidam

asfume-re fuoque genio Sc cupidini adaptare. In id _igitur

in-cumbendum _arbitror, ut non toilatur occafio Sc liberras

verum in re tanti _ponderis invefhgandi, quod Ii tandem

inveniatur e _{fapientiorum decretis in vulgares hominum}

opiniones transplantabitur medelarnque mali, quod

re-formidamus, adferet, quam nequidquam aliunde petere¬

mus. Licenriam itaque de acqualitate in juribus

difhibu-endi9 _disquirendi a nobis non temere asfumtarn esfe ar-bitramur, eadem vero ita uti vclumus, ut, quantum in

nobis fuerit, ad juftum in vira hominum c o m muni val

€>-rem ea , quae de aequalirate jurium circumferri folent, pe¬

tita _redigantur

_Sc

_{Sophifiarum lodibriis,}

_five

M

_in

excesfu five in defeclu peccaverinr, liberencur, Sc fitnui

appareat,

quid lucratae

fint

recentioris

philofophice

dis-quifitionibus

lucis quadliones ad

dem

pertinentes.

Nifi omnem _{jufti Sc injufti regulam tollere Sc huma¬}

nas res caecae vi Sc arbitrio rradere .vel imus-, negare non

posfumus, quin

idea

eequalitatis

i.ndisfolubili

copulata

fit

de jure Sc jufiitia judicio,

ve-luti fuo fundamento _{quodaromodo innitatur. De hac ita¬}

n..., _^

que sequalitate primaria in Jure Natur© orirur quaeftio.

Ut vero _{appareat quid fit, Sc quid in adplicatione ad vi'} tam communem Sc hominum focietatem _{per fe innuar,}

primum examinare juvabit, qui-bus ex disquilitionibus

pendeat verum de illius natura ju<Jicium.

Videre autem mihi videor duo _{imprimis esfe mo~} rnenta, fine quorum refta expücatione numquam dabitur

folida Sc ab abufu libera _{aequaliraris idea. Horum vero}

alterum _{politum esfe arbitror in origine ipüus} aequalita-tis _{ide©, alterum} vero in modo, quo nexus, inter ean-dem Sc _{leges inftitutas, ad fancienda Sc tuenda hominum}

jura explicatur. In bis itaque momentis eorumque vi

eruendis _{prtecipna noftra verfabitur cura.}

A dudum introducla in humanam focietatem

inaequa-litate & _{incommodis, quae abufus virium Sc faculratum} ab una _parte prasponderaritium, ab altera _vero

fubla-tarum, Sc alieno arbitrio traditarum, fecum tulerunr, anfam Sc occauones na£ta eft, una cum _{frequentibus de}

injuftitia potentiorum querelis, omnis de eequalitate ho¬

minum _{disquifitio. Sed fi hinc hominum libido Sc, cum} vires _{permiferinr, ad leoninam focietatem propenfio,}

jure accufabantur, illinc nec eequiores nec a puriore

fori-te derivat© emanarunt _{poftulstiones. Incerea quae eft}

confcientiae rc£U humanis pe&oribus infitae vis, non

de-fuerunt cordatiores, qui iniquam oppresforum Sc

alio-rum arbitrio rraditorum fortem miferati, abufum

potefta-tis, omnia fibi permittentis, tollere, internum cujusque

confcientix fcnfum excirando, virtutisque Sc officii frenis

licentiam in aliorum detrimentum _{grasfantem cohibere} voluerunt. _{Frequentes hinc a morum Do&oribus de} na¬

tural! hominum _{©qualitate admonitiones fsepiusque} repi-A 2 tirae

^ — *=?W

titae ad communem & _{äqualem omnium hominum}

ori-ginem, ad aequalem indigentiam Sc aequalem e vira

exi-rum _{provocationes, & religiofae de fupremo naturae}

Au-£lore commemorationes, qui omnium parens pari omnes

fuos infantes _{ampleclendos esfe juber amore & ne quis} felieitate Sc _{juribus deftituatur nobis inßta lege praecipit.} Praeclara h&c _{quidem Sc ad abufum poteftatis}

difvaden-dum idonea _{funt, Ii modo dociles illis prsebere voluerint}

aures _{homines, vereor autem, ne, fi his praeceptis minus}

obediverint, ilii, qui jura fua viribus non tequitate

me-jtiri _{confveverunt; Sc illi, qui ab altera parte a}

potentio-rum _{iniqua dominarione} injuriam _{pati nolunr, jura fua}

horum praeceptorum trutina ponderare fibi licitum esfe

exiftimarent, ad rurbandam omnem humanam focieta-tem, omneque jus Sc fas inter homines tollendum con-ducerenr. Hiftoriae _{poliiicee non omnino ignarum fugere}

non _{poteft, quam crebros motus Sc quantas turbas ciere}

potuerint homines novarum rerum cupidi, ad fafciendos

vulgi animoSje praeceptis hifce inutuaram ad jura hominum fociaiia demedenda normarn _{praetendentes, adeo m non}

dne causfa contendi _{posfe videatur, feditiofas^ quas}

no-fira vidit Sc _{deplorat setas ab., inconfiderads liberrarig Sc}

sequalitatis praeconibus vel motas vel au£las ad fubverten«

dum ordinem civilem turbas, referri posfe ad incendia

ex veteri _{igne, ad} prorumpendum, femper _promto

ci-nere dolofo rantum _{fuppofito, Sc numquam fufFocando»}

nid ad _{ju (ta principia exa&a de juribus hominum}

do£tri-na, lucem non incendia parans* iiiius in animis homi¬

num _{occupaverit locuriu}

Non _{quidem arbitramur, hominis un quam efFugere}

potuisfe, diverfam esfe indolem praeceptorum, quae

cu-juevis eonfeientiee ad moderandas iiberas _{ipfius a&iones}

___ _ _{_fcäf=sä£_-_-_}

^ _{5 TS}

jurium concesforum ufum inhaerere deberent, Sc _regularum*

ad _{quas alter) altcrms in fe officia exigere Sc}

vi extor»

quere licet. Exfularet enim omnis liberee _poteftatis

ufu-ra, fi _{indigenti, quse ipfe Tibi necesfaria vel optanda}

ju-dicaret, illa invito alteri, quem iisdem abundare li'bi per«

fvafit, arripere beeret. Sed tarnen _{vereor, ut fibi}

con-fentienti _{Sc perpetua tenore hanc differentiam}

obferva-verint Sc omni ad _{quem fpe&at loco rite adpücaverint}

juris humani Interpretes; nec _{fieri poteft,} ut iine erroris

periculo adplicetur, antequem juridicas quseftiones a

mo-raübus _{feparandi principia ab una parte rite illuftrata}

fue-rint, Sc ab altera nexus, quem omne de jure Judicium

cum ethica hominis deftinatione _{habet, ab omni aneipiti}

explicatione hberari potuerit.,

Excellens illa animi _{cogitantis nobis infita vi?, qua}

reliquis anteceliimus rebus, libere _{agendi facultatis} con-feienriam _{pariens, nos quorquot humanae partieipes}

fu-mus _{naturae, a caecorum inftrumentorum forte eximit,}

fideo ut ne quidem nobis _{fingere posfimus fummum re¬}

if um Moderatorem _{fine refpe&u ad liberam hanc noftram}

indolem fata noflra ordinasfe _{, multo minus vero ab}

ho-minibus, quibuscum vivimus, juribus nos deftitui

patia-mtrr. Haec eft _{originaria unieuique humano pe£tori}

in-generata nec unquam radicitus evellenda scqualitatis idea,

nec alio _{fpe&ar, quam ur ab aliorum vi Sc}

iniquo

arbi-trio tutus _{quilibet quantura}

per fibi concesfas faculrates

fortemque a natura, hominum vi nontemerata, fibi

per-misfam _{licear, fibi fuisque profpicere queat, nihilque} aliud _{praseepit quam ur, quae natura unieuique innocenti}

immediate _{chftribuerat, ab aliis inviolabilia habeantur,}

Sc

ut _{quilibet ea , qua? nemini five mediare five immediate}

snjuriam inferunc ^ libere quatrere fibi vindicare _queat.

Hac ab _{origine emanans asqualitatis norroa}

_nifi

vero fuo fenfu caeca cupidinum vi detorqueatur _{, per} fe

cequalitatem in rebus cuique

attribuendjs

permittendis

nunquam pofcere poteft. Natura in eis, quas unicuique

immediate diftribuir, dum ßüos forticres, alios debiliores, alios _{fagaciores, alios hebetiores}

_{effinxit, docuraento}

_esfe

poteft, ftilfam esfe aequalitatis libere

agendi

facultati

in-ha&rentis _{interpretationen!, qua praeciperetur, res, quas}

natura nernini immediate adfignavit, Ted _quas humana

induftria fuarn in _{poteftatem redigere poteft, atquali}

por-tione esfe _{fingulis adjudicandas. /Equum non idem ac}

tequale fignificat. Nihilo tarnen minus, quae

eft hominum

coeca habendi cupido, plerumque fit, _ut aequalitatis ideam

libere _{agendi facultatis confcientise adhaerentem cum}

uno-quoque voluntatis Sc defiderii

fui objecto copulent

Sc

te-gre ferant omnem in

iisdem

diftribuendis ineequalitatem,

a fuo demta _putantes omnia, _quae aliis concesfa fibi

de-negata esfe vident. Hinc invidiae,

odia, fimultates &

fi

externa vi non cobibeantur ad funditus evertendam

o-mnem humanatn focieratem tarn clandiftina quam aperta molimina. Ut his tempeftive occurratur Sc meliora edo-£li homines defideria & poftulata fua ratione non

cupidi-tate metiri cogantur, effiei vix _{ac ne} vix quidem poruir,

quam<^iu in

theoretica

jurium

humanarum

explicatione

omnia ad _{voluptatem ut antiquis ab Epicureis, Sc ad} fe-licitarem, cujus ideam quisque pro fuo genio Sc

experien-tia fibi _{fingit, ut recentioribus}

_haud

_{placuit, omnia}

liberae facultatis molimina referuntur. Si vitae indolentis

Sc_{jucundae ufura ultimum esfet,quo homini concesfse}

faeul-tates _{per fe fpe&ant, melius fane quam}

homini brutis

con-fultum foret animantibus , qui nullo aequalitatis aut

inaequali-tatis _{fenfu anguntur. Ponenda eft, ut cum antiquis}

_loquatrur,

honeftas ut omnis liberae facultatis finis Sc cujusvis con¬

fcientise infita menfura Sc norraa, nec ulla aequaliras rite

po-.. Pf

poftulari poteft, nifi quce ad libere Sc ab alieno arbitrio tu¬

ra necesfaria honeftatis _{prscfidia quaerenda Sc}

confervan-da _{infervit, quae cum maxima quod ad ftatum externum}

Sc _{voiuptatis adminicula pertinet inaequalitate inveniri Sc}

haberi _{poteft. Nifi ad alriora tenderent quae nobis} con-cesfae funr _{agendi ac res nobis fubjiciendi facultates, nul¬}

luni _{jurium quae poflulamus prerium, nulla cerra}

menfu-ra. _{Jam vero cum proprer hunc eundem honeftatis}

fi-Bem, cujus causfa libere _{agendi facultas concedirur, eriam}

a natura conffitutas videmus focietates _{per fe inaequales5}

quae, nifi eodsm jure tolleremus omnia honeftatis

praefi-dia, acquales fieri nequeunr, ut focietas matrimonialis,

parerna & haerilis, quarum inaequalitatem ab honeftate

conftitutam alio loco _{explicabimus, facile concludere}

pos-furnus, hunc jurium humanorum vel fonrem vel finem

sequalitatem in rerum , quas defiderare posfumus,

diftri-butione non _{ponere voluisfe. Saris eft aequalitatis ad}

hunc _{finem, Ii ad bene vivendurn adminicula nemini ex} alterius arbitrio _{denegentur vel tollantur. Cum vero}

ho-mines in focietate cum aliis _{conftituti, nifi liberam Sc}

alieno arbirrio non _{fubje&am, quam honeftatis cultura}

requirit, agendi facultatem invicem tollerent, licentiam

fibi tribuere _{nequeant judicandi, quibus ex iis, quae ad¬}

minicula honeftae virae esfc _{posfenr, ille, qui eadem}

quae-rere Sc fibi vindicare _{cupit, rite Sc honefte utarur, alia} ad _{aequalitatis ideam ad jura externa in focietate} adpli-candam _{opus eft norma, ac quam quisque fibi ipfi ad}

fuas _{poftulariones adprobandas praefcribere debet. Hzec}

vero norma _{jurium externorum cum aliunde peti}

ne-quacat, quam ab iis, quae ad jura omnibus farra Sc te£la confervanda, conducunt Sc in hunc finem necesferio

re-q^iruntur Sc nihil huic fini infit, quod sequalitatem ju¬

rium externorum _{poftulat, Ted quod potius, ut mox in} nexu focietaturn civilium cum juribus _{humanis explicando}

ition-v;"K:',"-"^VPm^i v'*• i^V"'T-.'•»<

8

ttionftrabimus, inaequaliratem eorurn introducendam 5c

roborandåm _{jubeat, facile concludendum esfe arbitror,}

sequalitatis ideam , quam juriuna diftribuendorum bnis Sc

eausfa _{fpe&at, aliam esfe, quam quae focietatum civilium}