ANDREA lSSI-

·*'* ^

ψ·_ψίψ ψ 14.

. 0. F. F.

Q. S.

COM Μ O O lSSI-

MAM PH I LO S O-

^

Differtatione Graduali

Leviter.adiimbratam,

Ex Conienfu

Ampliflimae Fa-

cult» Philofophica: in Regia Acadeinia Upfalicnfi,

PR/ESIDE

Kjiåmodum Revcrenaoaicj\

Celeberrimo

V 1 R O_i

Hno. ANDREA

G o Ε D ι Ν

c,

Philofoph. Profordin.

Publico bonorum examini modefté fubmittit· -

petrus

Medelp.

ΪΗ Auditork Guß.. Majori ad Diem

f« Novemhr. Anno

1698.

ÜPSALIiE, excudit HENRICHS K.EYSER.,

]Iä

Reg. Acad, Typogr.

flmmum Rcverendis

icCUriffitnis

Ϊ) OMI NIS

Mag. Η Α QV INC

BOLIN, Paftori & Prxpo-

fitoiii0idiemaDdigniffinio,·

Mag. NICOLAC

BUSCHERO, Paftori & Praj- pofitoitt0tdieffk0

Mag. CHRISTO·

PHORO ANZENIO,

Paftori & Pracpofitoin ^Piiijeß/vigilan tifllmo, Praeceptori quondam

fideliflimo,

Fautoribus

Hoc qualccunquc ingcnii Spccimcn

offert

Citri

(βworum mminum

calter

ebfervantißimtt*

P«

©.

Ii,

* *******

* .·* # * * * *

«HBmB

Tb.

^pHilofophia,

Igprfantiilln,

^illa

narumq; fcicntia,adionumnoftra- rum, omnisque redi inhac. civüi

converfationemoderatrix arque rc-

gina, ab antiquiflimis temporibus

ad hare noftra tempora varic a variis exculta fuit. Adamus no·

fter _parens in iapientia & juftitia

creatus, acpropioriiumrni numi-

nis colloquio' eruditus, Cognitio¬

nen! omnium ^rerum perfedam,

"

adionumque

tionem optimam confumma-

. A taniq*

tamquc habuit. Poft lapfnmau»

tem hane fapientiae perfeétioncm, reli£tis iciendi reliqniis, proh do¬

lor! amifit, Quibus ille ad na¬

tura arcana penetranda ac amif-

fam cognitionem reparandam 9

qvantnm uoquam potuit ^, perfpi-

caciffime atque diligentiflime u*

fns, Philofophus fiimmus evafit.

Hane Patriarch# ac viri fanäiifi-

mi fecuti, miro acumine ac dili- genti rerum abftrufaruminveitiga- tione, longo denique ufn Philo- fophiam eximie perfecerunt, filiis-

que tradiderunt. Cum autem hxc

diveriis temporum intervallis in Chaldaeos, iEgyptios, Phcenices, Perfas·, Indos, Thraces, Celtas, GraecoSjScythas , ceteras denique gentes diflfufa effet ^, variis er- roribus variisque fuperftitio-

nibus corrupta atque depra-

vata eft» Μ Graecorum Phi- lofophiam toto orbe

celeberri·

mam atque inclytam intueri vc- limus,

®

#

limus _, hoc latis fuperqne depre-

henfuri erimus. VetuftiiTinia c- ηim illa a prirois legum Lftori- bus,Poétis ac fcptem fapientibus

cxculta, variis fabalis ^, variis

figmentis erat replera. Exortis

dcinde celebrioribus illis

fedi^, Jonica

nempe Epicurea , Stoica ^, Plato-

nica& Ariftotelica dedudis,mul-

ta quidem egregia atqne praecla-

ra Principes harum invénerunt at- quetradiderunt, qute tamen å fe·

datoribus vel male intelleda vel

prorfus depravata fuerunt. Ut jam alios _praeteream hoc fa'tis fuperque ex kriftotelc conftat, qui equidem pro faa virili parte

rerum naturam laudabili conatu

exploravit, hujus tamcn exem- plum pauci admodum fecuti.

Quot enim funt qui relida rerum natura, negleda Ariftotelis Philo fophandi rationc, eandem depra-

varunti Toti enim fe ci tradide.

runf,

@·

Φ

runt, atque ex ejus male intellc-

£ta Phiiofophia- omnem verita- 1

tem exiftimabant eruendam. Hinc

& miferrimum ae corruptiilimum

videmus Philofophandi modum eile _enatum

, faciemque Philo- fophix deplorandam Quce enim fa- ciesPhiloiophise^erat,Averroistem¬

pore & aliorum ejusmodihominü, qui Ariftotelisferipta perperamper- cepta quemadmodum oracula ad- orarunt, ex monumentis homi-

nam prseftantiffimorum _{patet. Nec}

melior erat poftquam Scholaftici

illi abortivi _caput erigerent qui Philofophiam pugatricem & im-

mane quantum futiiem in Thco-

logiam introduxerunt, ita ut Sc.

S. exigua vel prorfus nulla habe-

retur ratio. Hi Philofophiam tot

nugisfeatentem, tot fpinis pungen- teen, tot erroribus nocentem at¬

que depravatam reliqverunt, ut barbarics quaedam fpiiTa Philofo¬

phiamobtenebraflicvidecetur. Poft- quaoa

quam autem excellentiora ingc-

nia eandem excolere atquc requi-

rcrc exorfa fünf,qua? haue perver- lam Philoiophandi rationeim reli- qverunt, mirum eil, quam flore-

re atque crefcere _eeeperit.. Ütex Yoifio de iedlis Philofophorum,

Hornio in hiftoria Philofophica aliisdenique praeftantifiimorunriho·

miaum atonumentis abunde con-

ftat.

Quod autem haec prsftantif-

#lma Philofc-phia varias experta iit vices·, vanas in fedas fuerit divifa; ingeniprum,affedionumqi

incredibilemvarietatem, diverfara-

que viam atque rationem intelli- gendae veritatis caufam fuiflfc &

etjamnum eiTe exiftimo. Non- nulli enim rerum ac veritatis dif- ficultate perterriti vel humanoin- genio diifidentes, vcl aiiis deni-

II.

que

§ 6 §

quc cjusmodi caufis nihil funt

auft adfirmare, icd ailenfum ju- diciumque cohibentcs nulia ^certa dogmata ftatuerunt, velut Laértii

verbis utar ocroi && άυ]ων ΐπζχ,χσ-ι

ως ακ·ΛτΛλη/]ύϋν fjta de rebus ni-

bil adfirmmt ^, certoque quicquam defininnt, quafi

nihil

bendt. Quemadmodum Sccptici

6 Ephc&ici. Alii emendae veri-

tatis ftudio accenfi 7^

xdJctÄyiptv

ut Laertius loco citato loquitur

07 01 vre/ι ^ων ττξ&γ^α]ων ct/rotydivtfjAi

ως KtCjaÄ7i7rjoiv, qui de rebus

tffir-

waM _y differnnt ceaaque dogmu-

ta conßituunt ac fi res (ein ac

comprehendi po/Jent.

Plato

Ariftoteles, Zeno ac alii plurimi.

Hi vero varia de rebus dogmata ftatuerunt,fecundü varios comprc*

henfionis ac intelligentia: modos»

quos in veritate quaerenda

fecut1

iiint, Sic Pythagoras per nume-

ros

ros, Empedocles per difcordiam

atque concordiam, Lencippus 6c

Democritus per atomos, Anaxa·

göras per mentem & chaos#

Plato per ideas & figuras Mathe-

maticas & lumen, Ariiiotelesper

motum res rerumquc principia penctrafieereduntur. Varia etiam habuerunt veritatis inquirendae κ,ξηηξία, ♦ variam ad haec adhibcn-

da ingrcifi iunt viam. Omittam jam illos qui aliorum fcriptis ad-

harfcrunt atque omnia audori-

tati tribuerunt _, cereios eorum- que morem paucis tangam. E- picurus veritatis quaerendae inftru-

menta tria, fenfas, anticipationes

& paffiones, alii addunt applica-

tiones feu intuitus mentis, addu-

cit. De qua re Laértius {(a) iv 'Jctvvv Ίω Jcavwi λίγα o ίπίκϋξος Χξΐ-

Ίηξία Ίηζ αληΟίΐΆς ίιναι 7ctic&qreif,

KW Ίας

7Γξολη\Ιας

πά&η.

£ επικχξάοι KW <paf\ct,<jiKag επι¬

βολές

(a)

b.

βολας Ins ώανοίας,

]η Canotie

go Epicurus air, verirans criteria {

feu veritatis dijudicandae inftru-

menta effe tna, videlicet fenfus, anricipationes & paffiones. Ad-

dant Epicurei applicationes fea

intuitus mentis. Qu# aufem e-

jas fuerit fententia ^ex GaiTendo

conftat qui ad hos canones ean- dem refcrt. De criterio pri.mo fenfu, quatvor canones adducit.

I. Senfus _nunquam fallitur ac

proinde omnis ieniio omnisque

Phantafia feu apparenti# percc·

ptio vera. 2, Opinio eft confe-

quens fenfum fenficnique fuper- adjeda in quam veritas vel fal

Ti¬

tascadit» _3. Opinio illa vera eft,

cui vel fuffragatur vel non re- fragatur fenfus cvidentia 4.

O-

illa falfa cui vel refraga-

tur vel non fuffragatur fenfus ^e-

videntia» De Anticipatione

feu

prac-

(b) 7η

ammadverf. ad i

Laertti.

praenotione Criterio altero fe-

qvcntcs relinquit Canones. O-

mnis qute in mcntc cft anticipa·

tio feu pramotio dependetåfen- fibus, idqite vcl incurfione, vel proportione, vel fimilitudinevel compofitione» Canon ^2. anti- cipatio eft ipfa rei notio &qva- fi definitio, finc qua,quicquam

quaerere,dubitare, opinari, imo

6c nominare, non licet. Canon

3. Eft anticipatio in omni ^ra-

tiocinatione principium ^, quafi

nempe id, ad quod attendentes

inferimus unum eflc idem, aut

diverfum, conjundum aut dif- jundum ab alio. C. 4. Quod

inevidens eft, ex rei evidentis anticipatione demonftrari debet.

JDe paflione ieu affedione po- ftremo Criterio hos tradit. Ca¬

non i. Ea voluptas,quae nullam

habet annexam moleftiam am-

pledenda eft» C» ^2, Ea mole-

B ftia

@

@

ftia qux nullam habet voluptaf^

tcm annex am fugienda. C. j.

Ea moleftia _{qux aut} majorem

moleftiam avertit, autuberiorem voluptatem creat, ampleftenda.

C. 4, Ea volupias qux majo¬

rem voluptatem impedit ^, aut graviorem moleftiam parit, fu- gienda. Ariftotelesac prifcifen-

fum & mentem feurationemcri- teria pofuerunt. Inter quae hune

obfervandum ordinera docue- runt, ut femper prxeat fenfus.

Nihile&im */?,fccundum ilios,in intdleffiiy inflar objcffi

(altemyquod

fuerat in fenfu

quip-

pe cumfpecies, imagines, primx-

que rerum impreffiones externo fenfu recipiantur: Deinde ad in-

tcriorem fenfum Phantafiam &

memoriam adfcendant, deniquc

mentem fubeantpenetrentque,in

qua nulia eft imprefla rerum notio, aut fimilitudo, quxquc

§

§

fit inftar tabulae rafar, vet cbät-

tx purae, in qua nihil eil a&u fcriptum. A fenfu enim memo¬

ria eil, å memoria nafcitur cxpe- rientia, cum fcilicet faepius ite-

rata & repetita eil ejusdem rei obfervatio, ab expcrientia deni-

que fcientia. Et optime tunc ajunt eile, cum fenius & ratio

confentiant. Hinc veteres illi quinquecelebriores vias ad fci·

entiasinveniendas fecuti, fcilicet comparationem ^, feparationem, analyfim,fynthefim&analogiam.

Cartefius autem claram _perce- ptionem ac diftin£tam , veluti

certiffimam & unicam yeritatis

normam , itemque lumen natu¬

ra,perfpicuitatem & notitiam rei

ex re ipfa hauiiam criteriaponit,

ac rationem inquaerenda veritatc quatvorhis praceptis

informat.(c)

Priraum ut nihil _unquam veluti

ve-

(c) Vid. Cartes.

Meth* Scft.

#♦ 5.

verfus finem.

verum.admitteret , nifi quod

certo & evidenter verum efle cognofcertt, hoc eft, anticipa-

tionem acpraecipitantiaminjudi·»

candodiligentiflimevitaret;nihil·

queampliusconcluiione comple-

iieretur,

ré & diftin&e rationi ejus _pa*

teret, ut nullo modo pofiet in

dubium revocari. Alterum ut

dlfficukates, ^-quas examinaturus

eiTet 5 in tot divideret partes, quot expcdiret ad illas ^com-

naodius refolvcndas. Tertium

ut omnes cogitationes,quas ve^

ritati quaercnd# impenderet,cer-

to quodam ordine promoveret,

ineipiendo fcilicet a rebus fim- plicisfimis & cognitu facillimis,

ut paulatim & quafi per gradu.s

ad difficiliorum & magis com-

pofitarum cognitionem adfcen- deret, in aliquem ordinem il¬

las _mente

difponendo,

f®

trmtuo

φ

mutuo cx natura iiia non, »t

praeccdunt. Ac poftremurn tum in quxrendis mediis ^, titum in

difficuitatnm partibus percur- rendis tam petfedc iingula e-

numeraret & ad omnia circunv

fpicerc^ ut nihil a ic omitti

certus eilet. A Iii rationcm in- ventriccm adjutam _quatuor in- ilrumentis, ienfu, obfervatio-

ne, indu&ione & experientia,

& judicatricem ad leges il las

fcientificas naja, πα/Ιος, kvj\

HetSiλα zrgM&v exigunt» Ali! de»

nique alia tradunt atque dc-

fendunt , quibus examinandis

rerum mearum temporisque ha-

bitus non fufficcret.

Quicquid autem fit, triplicem

illam normam _, fcripturam, ra- tionem ac experientiam ^, efle,

ad quam omnis

Philofophica,

vcritas exigi debeat,

exiftinio.

De Scriptura hoc verum

effc

haud facile quempiam negatu-

rum confido. Qtiis enim me¬

lius de rebus ac rerum naturis,

caufis & ejusmodi aliis judica·

re potuit , quam qui

easdem

pondere ^, ordine &

menfura

iapientiifime atque

optime

duxit? Hoc enim

fapientiilimi

Cartefius, Sennertus.,

Herbinius, Comenius , Calo-

vius _, Gerhardus alii denique

Viri longe

pneftantitfimi

nixi rationibus oftenderunt.

Male autem quidam ^, qui

hu-

jus infallibiiitatem in

Philofo"

ph^ndo negant, atque eam o-

mnino removendam vel lom gius detorquendam

cenfent. Ex

prioribus erat

fuperioribusannis

Vittichius,

(d) qui hoc aufu

fane

(4) VifpiUi de βtio

St

9

0

fane vituperando conatus eft dcfendere aliisque

pcrfuaderc.

Verum enim vero hunc Viri dodiflfimi facobus du Bois ,

Henricus Troy, Johannes Ben-

fekom _, Petrus ^van Maeftticht, imprimisHerbinius,(e)alii deni-

que fummi nominis Viri ma·

xime atque lufficientiffime re-

futarunt./ Ex pofterioribus cla-

riflimus

tipftorpius

inierviens fuis hypothefibus fcripturam inftar c^ei nafi, ut Herbinius docet ^> contoriit. Cu¬

jus & errorem Viri haud infi- mi folide refutarunt. Et fane fi hoc admittatur, effrenisquae-

dam audacia erumpit ad quae- vis ftatuenda ^ut nihil in facris falvum eile videatur» >iecmul- tis adftruere convenit rationem maxime neceflariam eile. Haec enim

(c)ExAmine centroverf

faptof

normam Jwttam.

enim nobis data eil ömniunt

confenfu ad res omnes invcili- dandas, judicandas, adionesque fodras rite dirigendas. Qua*

propter &

fapientiffimi quivis

in hac informanda ^, cxcolenda

atque perficiunda,

fummam

peram , fummum

iludium ad*

hiberunt, ut melius ac prom- ptius fuo

officio fungerentur.

Tanta itaque diligentia

Logi»

cam inftrumentum illud verita-

tis inveiliganda; maxime

necef-

farium cxcoluerunt. Ex qua rede res apprehendere, compo-

nere, dividere ac bene

rede-

que tandem de rebus

ratiocina-

ri didicerint. Quantum auteni experientiavaleat,

haud ignotum

eil illis, qui vel pnmis labris ut

dici folet, Philoiophiam degu-

ilarunt. Quo magis

haec floret,

eo magis etiam

Philofophia vi-

get.

Jdeoque

haue viri do-

diffimi

Åiffimi, Ariftoteles, Cartefiusa-

Iii deniqueviri fummi commén-

darunt. Cum aurcm non ferne¬

re cuilibct experientiae creden- ^\ dum fit: Qualis itaq; efiedebeat

ex Verulamio fcientiarumreftau-

ratore non infelici conftat _, qui hunc in modum part.fcient.

p. 14. lcquitur. Experimenta debent

ejp

iculata vel (allem perfpecla^ afa-

balts & vanitatibus cafla & in-

temerata. Certus prsterea fecun- dum eundem Org. Ε 1, §. 8 z>

ordo obicrvandus eil. Verus, inquit, Experientia ordo lumen accendit, demdelumen it^er demon- firat weipiendo ab experientia or¬

dmata&

digefta

tendo caujas & a χιornata & ex

axiomatibus confiitutts nova opera

& experimenta. Experientia _prge-

terea prxeedere, rem poilea in~

C _ven-

Hl 18 @

ventam ratio probarc debet.

Hic

notandum efie exiftimo,optimum

etie,fi hiec triplex

Philofophandi

norma jxin&is q manibus ^,

id

prüftet. Verum

Γι contingat, quod

deficiant

omniacre-

dendum eft. Quam vis hic in judicando non feftinandum,cum

omnia fvaviitrmé , re penitus pcrfpecta, conipirarc

poffint,

iertim cum unicam tantum ve- ritafem effc pateat.

Th. IT.

His, jam tanquam regulaac

norma in Philoiophando

poiitis,

rem reique naturam ut in

fe

cft_? apprehendcreatque contem·

plari

iiudebimus.

enim

nofter ita res cognofcere

debet

ut funt: Namvcntasnon dcpen-

det

©

19

C#

det amcnte noftra, fed a rebus ipfis, quernadmodum Ariftoteles

1· 9. Metaphyf. cap, 10. elegan¬

ter oftendit: 2\£otf,inquit,/>rö/>/e-

rtA

quod

ejfe,

albus

fed

pröfterea , quod tu

albus

propter åc Caiovius part. 1.

Gnoftolog. Canon. 1, c. z. re¬

dte docet ,

fundamentum

fctbilts

ejfe

afpe-

clabile hujus univrrfi Thed'

trum, Quicquid itaquevcl

ipü-

met vel ex aliis videmus con- vcnire rerum ipfarumnaturs,id

credamus atque apprehendamus, quod fecus ^autem,

fpernamus

atque fugiamus. Cum autem ipfimct omnia hand

expcrimcn*

tis ac aliis ejusmodi aflequipof- fimus, ex ceteris quibuslibet,

non vero cx uno quopiam,adhi-

bita ubiqiKrcdta ratione vero- que

#

fB

que examinc, lc&iifima quaevis

libare debemus. Hoc fane &

ratio reda fuadet, Philofophije

incrementum jubet, viri deni·

que fapientifiimi monuerunt»

Cum cnirh infinita fit rerum

muhitudo, ingensfaciendarum ac

agcndarum numerus, magna re¬

rum fublimitas _, caufarum im- plicatio, magna denique huma-

ni iiigenii imbccillitas;quid ^ma¬

gis rationi confentancum. eft,

quam ex illis ^, prseftantifiima quzevis more apumdecerpere,qui

anteccterosin realiquainvenien-

da vel excolenda exceliuerurtt ? Sic & optime Philofophiae ac veritati confulitur, dum homi-

iies in hac quaerenda folum in-

tcnti funt, Removentur Phi-

loiophandi impedimenta maxi¬

ma, filet ingeniorum fervitus,

ceflat auctoritatis, novitatis vel antiquitatis nimium ftudium ^,

ccte-

Φ**

cetera deniquc praejudicia^exulant.

Nulli,hac ratione, ftrepitus,mil¬

iar rixae , nullae contentiones, nulTae obtreåationes exaudiun- tur. Summa a nrodeftia _{, co-} mitas _, urbauitas cernitur , ac cuilibet Tuus honosconftat, qui- libet _pro viribusingenium Tuum

exercet atquc cun&a, quoad e*

jus fieri poteft, invenire ftudet.

Sic fummi illi viri, Hygenii Gregorii, Mori, Boilii, Hokii, Hamelii infignem operam re¬

bus praeclare inveniendis iti- fumferunt. Si autem quispiam illorum rem acu haud tetigiflc

vifus eft, alter huncTummamo»

deitiå, amico animo,monuit au que in quibus lapTus eft,aperuit.

]lle autem Tummacomitate,pro opera in examinandis iis, quae

TcripTerat,

Pax itaquc apud illos viguit a-

moeniflimaj veritas c profundiT- fimo puteo cruta videtur,

Th.Vf

Th. f:

Hoc viderunt & Philofophi

omnium celeberrimi ^{ac cercro-}

rum antefignåni, Pythagoras

partem ex

Ρ erfar

Magis,

tern exChaldseis, partem ex Sa-

cerdotibus ^gyptiis ,

nonnul-

lam ^ex

Judaeis,

denique

ex Graecis haufit. Quemadmo-

dum laudatiiTimus ille Voflius de

feåtis PhiLc.vi .teftatur.Democri-

tus, aiiqua /Egypriis & Chaldse- is,quxdamPerfarum

Magis,]ndo·

rumdeniq;Gymnofophiftis

haud

pauca

debebat. Piato fummus

ille Philofophorum pari ratione

varia ,-addifcendae

Fhilofophis

inilituit, varios

quod Her&cliteorttmPythagoricorum

åocraticorum rationes umm incor- put

piis ccmfeqerit. Ex ejus icripfis

pVaeterca

frbi foli credi nolueric.

Jnterro·

ganti etiim, quatenus pr«ceptis ejus parendu.m eilet, refpondet, quoad in terris facratior aliquis erit,qui fontem omnis veritatis adpenat ^, quam^omnes denique fcquantur. Ariftotelcs ejus di- icipulus ^, qui imperator Phi»

lofophorum, princeps , Aurr·

ga,antefignanus, åquila,numen,

Deus, Atlas, Pheebus, omni.iaudc major audit,idem & fecitutex monumentis ejus maxime patet»

Adducam pauca loca ^, nam a- lias plura hoc docent. Monec

enim ad veritatemdefendendam, proptia decreta, Γι alia ratio e-

jus tuend« ^non fuperfit, ever¬

tenda efle: Sic cnim lib. i. Eth.

C. iv. cfiv ίτΛ _ye ^ης αλη*

&έιας _wl" οικίΪΛ άναψΊυ,«,λλκς^ε

Κoyjai' _yug

φ

φ

cvjoip <φίλοιν, σσιον ττξοτιμ&ν ^ηναλη-

Oeiciv. Oporterc ueritatts ttiendA

<åufi veipropria decreta ^evertere, fr&fertim cos qtii

phtlofophantur,

ambobus enim amicis exißcntibusy fanetum effe pluris veritatcm fzce- ^.

re, Sic ubi animx naturamin-

veftigaturus eilet, plurimos ^re-

futat lib. i. e. 2. de anima.

Addi poifunt ii cuipiam volu-

pe fuerit. Metaphyf. lib. ^11»

c, 4, Polit. 1. 2. c. ^2. Phyf. lib,

i. c» 4. & Metaphyf» lib. 1. c.6.

& 7. lib. de refpirat. C. $.Pref-

iit hujus veftigia haud degener Difcipulus Thcophraftus atque

ut Ariftotelem majorum velre- verentia vel feientia nihil deter- ruit _, quin ubi opus eilet a ceteris djfcederetj iic nec fibi

hic vetitum putavit a praecepto-

re diverium fentire. Hunc fe-

cutus StratoLampfacenus, ideo-

que pro fila _{opera in} rerum na¬

tura

Θ 15 Θ

tura perfcrutanda nomen

Phyfi«

ci eil confecutus,

Jta

fe in omni difputatione fimil-

limum veri qugefiviffe üb. iv.

Tufc. quatil. & ex variis ingeniis excellentiiÜmaqusevis libaffelib.

2» de iηvenu docet. ]deo & fe

nonprobare dicit,quod de Pytha- goreis accepimus»nempequod in diiputandohujus vel iliiüs ratio-

né requirentibusrefpondere ioliti fint, tp(e dixit, utde natura Deo·»

rum lib. primo docet. Seneca

etiam variis in locis in fuis Ε

piftolis,& de vita beaia,qu2eftio-.

nibus naturalibus , de beneficiis faepiusideminculcat. Inter cetera

loca eminet Epift. ^45.ad Lucii.

Librosmcostibimittt--tutllosfit le¬

ge tanquam verum

qu&ramad

ter quaram. Non

enim

fero. OMultum _magnorum

viro-

-u V rum

@ 26 m

rum judtcU tribuo,

aUquid&me&

vtnäico. Ifow *//* _quoque nott invenin fed quxrenda

nobis reli-

querunt.

Confer, Epift.

80. 88. 29. & alibi. paifim.

Cartefius ctiam qui tot elogiis

celebratur hoc idem fecit : Hic

deMethodo_{p. 2.negat}fe traditu-

rum methbdum quam unus-

quisque debeat fequi

ad reäe

rationem agendam,illam tamen quamipfe fecutus, exponere de-

crevit conf* _{p. 5*. 39.} & 4t.

J-

deoque &

fe

edodus eft, libros de quibus-

libet aliis rebus magis curiofis

atque a vulgo remotis träftan-

tes quotquot in mänus fuas in- cidiflent, fe evolviffe fatetur, fa- tisq;temporislingvarumiludio&

le&ioni iibrorumveterumimpen- diife. Ita Patres fereom nes cenfu- iffe,teftis eft Hornius 1» v, c. iv*

Sane

& 27

w

Sane Clemens Alexandras lib. i. Strom» hane in mo- dum loquitnr: φιλοο-οψίαν ktyv

Στωικην λέγω, Πλα,τωιίικην^

τι ^TjV Ε7riX,Xj>ZlOV 7g K&i Αξίςοτίλιχήν.

αλλ* ocrct €ΐξ$αι vag zxå?yi]tovαΐξί-

xritov τύτων ζα,λως, δικαιοτυνψ μ,ί·S-'

έυτεβχς έπις-ημ,ης έκ^·&<τκοϊϊ]α9 ^ατο

(τυμπαν *]ο έκλε^ιχον {ριλοιτοφί&ν cprijAi.id eil

PhiloJophiarrt

Pliitomcam,

aut Epicureum & Arißotel/cam ^, fed qu^cunque

&b

eleffivum

Phdofoph'um

La&antium. HorniusexEufebio, Didymum, Mektium,-Gregoriü,

Bafilium &

JuilinamMartyrem.Si

recentiorü teftimoniacuipiavolu-

pefaerit refpicere.ingenté illorum

numerum inveniet* Erancifcus Verulamius fffpius de ^augmen-

' tis

@ 28 n

tis fcicntiarum , Petrarcha de ignorantia

fai dealiorurn, Po¬

ntianus , Picus, Rudolphus A- gricola,

LudovicuS Vivcs Üb.

de caufis corrigendarum fcicn¬

tiarum agentes, hane viam

in-

AcceduntErafmus.Lu·

therus, Scaliger, Grotius,Alfter

dius, Schramus, Carpentarius ^,

Honoratus Faber, alii denique

viridoctiifimi. Taceo Harva;os, Boiiios, Hokios, quin & lumh

na quondam hujus Academiae

clariifima Stigzelios, Brunneros

de ceteros qui hoc aevo vixe-

runt, omnesq; eadem ratione Philofophati funt. Sed quid opus

eft fingulorurn fufFragiis, ^cum

innumera e recentiorum fcri- ptis huc poilmt adferri > Jnte-

gracPhilofophantiumfoeietates &

Academias celebriores, per Gal- Jiam, Angiiam, Bataviam,Ger-

maniatn , Daniarp, noftram de¬

nique Sveciam

id comprobant*

C# -9#

Ut ex acfis Philoiophicis, ^e«·

ruditorum ephemeridibus, rela^

tionibus ac fpecirninibus curia-

Tis conftat. Jn primis de regia Anglorum. focietate

referqot,

racnfe majo

Academia iila prade&um acpu- blicatum Regium diplomamem-

brana patentiore exaratum de hujus Academise confirmatione

atqne privilegiis cum

adfcripto

verba.

tant viti eruditi,qui ibi fuerant,

quam digné illic fe gerant,quam nullaibi altercatio, nullze rixae,

nullaecontentiones, fumma veto diflentientium modeftia mutqa- que revetentia vigeat. Ex

his

cxifti-

mo, qui confiteri neceiium

ha-

bent hane Philofophandi ratio-

nem elfe commodiiTimam. Sed fortaffis tantam ejus difficul-

tatcm cxiftimabunt j. tpc ho-,

SiorUinum fcripta fint evolvén-

da atque ftudiofé legenda ^, ut vix exerceri poiTit. Verum e- nimvero quamvis haud negave-

rim hane difficilem efle, interim

modus Philoibphandi eft prar- ftantiftimus & verum eft illud tritum ^: ^υβτκαλα Ja καλα* Etil

praeterea inertes, fegnes, hebetcs,

& qui ingenio haud ita valent,

non multum proficient; bona

tarnen ingenia hane difficul-

tatem eruehdae veritatis xftu- dio facile fuperatura videntur.

Si denique quispiam reipicerc

velit , quot difficultates fubire

neeeffum habcat ille, qui fe uni prorfus tradit, "haud minores

inveniet.Quantum enim opus c- rit ad menda _, quae in textum

irrepfere, corrigenda* Quanta

opera in aifequendo ac perci-

piendo fenfu

genui-

no _, praefertiin ubi Magifter

ob-

O

·

übfcurus efle videtur ϊ Quan«?

tus labor in contextu ver¬

borum ac rertim oftendendo,in

conciiiandis locis, quae inter

fe invicem pugnant lQiiot efFu- gia, diftin&iones , limitationes

anirno compledi debeat? Quot denique commentarii legendi Ϊ

Convertantur oculi ad Arifto- tclcm in hoc uno fequendo o.

mnia hxc invenict Cujus in·

terpretum Volumina fi quis c- volvere veht ^ac inter fe con¬

ciliare _, credo illum facil^us o.

mnes praeßantiffimos Philofo*

phos perledurum atque intclle-

durum. Tacebo Simplicios,Am- nionios, Theophraftos, Rhodios, Aphrodifaeos ^, Euftratios, Pfel- los, Avicennas, Durandos, Sco·

tos, Thomas, Conimbricenfes, Toletos, Fonfecas, Vafquezios,

Suarezios & alios ejusmodi in»

numergs, qui ad hunc intelli-

gcn.

H ·®

;€ödum

omncs

funt

evölvendi*

iis, cum tam

diverfimode

intelligent.

Sunt & qui confufam

quandam*

tnancam,atqueinconftantem

Phi-

ii hoc

do Philofophandum

iit,metüant.

Verum hic metus illis facile

cximi poteft. Non enim

hic

iine judicio ac praeVio cxamine

omnia corradenda atque con-

gerenda exiilimo,

quemadmo-

dum Ccntones, Miielliones aut

quodlibetarii faciunt ; verum fummo aC adcuratiflimo judicio quaevis

fele&iflfima in ordinem

morc apum

difponenda ehe exi¬

ilimo. Quod autcm

haec faepius

hoc

Philofophiae verum

imbecillita·«·

ti humanae tribuendum videtur.

_ Qptandum equidem eilet,

quod

ilatim

'

i. * ' ett"

cernere poflent, verumcumhoe expe&ari nequeatj, neceffum eft

ut ftepius vera inveftigemus, in-

Venta examinemus. Perfe&um equidem eft iilud «diftcjum, quod unns peritus ad om nes partes "perlecerit, :-Si autem hujus magnitudo atquc mo- les i ornatus columnarum ^,

fornicum & conclavium, fcul-

pturze & pidur« ^, majorem re- quirantjetatem, aliis atque plu-

ribus utique diveriarum ardificii partiumcuracommittenda eft, åc

alii aliis furrogandi, qui opus

perficiant. Ita perfe&ior equidem

futura ettet PUilofophia, ii ab

uno poftet perfici, cum autem

tanta iit rerummultitudoacubi- que difficultas,uthuic iuperandae

no η iecula multa,nedum unius hominis aevum fufficeret,finguli itaque pro ingenii

viribus

E ti«

?4

O

tiae particulam excolere

vel

cultam immuiare ac corrigere

debcnt* Et fi fsepius ita corri-

gatur itrra eademque tarnen

manet haud aliter ac navis qux

faepius renovatur»

Quanta autcm

incommoda

ac mala icquantur cx eo, quod quis unms in vetba juret eique

adhaereat, inque ejus fcriptis e-

volvendis, tuendis ac defenden-

dis unicc occupetur , ex vitis prsftantiffimis ut &

experientia

iatis iuperqueconftat. Sane hi

non tantum Tibi & aliis fed Deo

ipG injuriam inferunt

atquePhi-

xime nocent. Sibi enim dum

de fuis dotibus defperant feque

totos fegnitiei atque focdrdiae tradunt, & fe ipfos talpas, cau-

dices

® 3f

diccs, omnium rerum ignaros ,

fervutn pecus & indignos qui

homines nominantur _, ut Vit quidam_magnus loquitur,faciunt.

Quid ^autem vilius ^, quid ab- jeftius aut φι# major animi

cascitas efte poteft ^, quam nihil

per fe iapere, nihil examinare*

totum ex aliorum ore atque

mente pendere, nulla ratione

rnoverffed quafi animalia bru-

ta nutu aliorum regi* Nemo perfvadeat fibi, quod tunc ra¬

tione utatur vereque res exami-

net atquc judicet. Nam ejus

mens ita adftri&a eft praejudi- ciis,ut nihil Ved ^cernere queat.

Vere enim Casfar ftr~Oraiv ad Conful. apud Salluft.

difficulter

animusverum videt, übi "üdtum, aroicitia, ira,

miferieordiajiflis^

ciunt.

QuemadBiqdugj

eulus in quem

humor

videte fic

prx-

® 36 Φ

1 praejudiciis afFe&ibusq; occupata

vix verum cernit. Hi enim ra·

tionem acutiffimorum ac foler- tiflimorum hominum ligant at- que in transverfum rapiunt.

Quis non agnofcit iummum A-

verrois in Ariftotelemamorem,

cum eum regulam infallibilem,

ac ultimum intelledus humani artificium nominat ? Quam enim

hic amore magiftri,inquacrenda

ac dijudicanda vetitate caecu- tiat l Quantum <5c Lentuli in

Cartefium odium _, quem falla-

cem , impudentem, maledicum,

calumniatorem vocat ? Vix hac ratione debitam potuit in ejus fcriptis examinandis adhi-

bere diligentiam. Sic Voétius

infenfiflimus Cartefii hoftis rne-

ditatus eft volumen ad deftru- endam Cartefii Philofophiam in-

tegro anno antequam ipfam

vidiifet. EtPataviiquidamPro- feflbr refutaturus Parallaxin a- diit

diit Galilaeum petiturus ab eo^

ur vellet expbcare iibi quid il- lud nomen lignificaret, liqui¬

dem aoimo agitaret oppugnare eam, quia audiviflet illam ad-

verfus Ariftotelis fentenriam de loco comctarum adhiberi. Quem

vir Praeftantiffimus rifu excepit leni : Ergont^ inquit, dowtnea-

himum tuum obfirmafti ut contra, iHud nomcn dtjceptcs cujus figni-

ficotionem ignorasl Alii denique plurimi qui magis in defenden»

do fuo antefignano ^quam ve¬

rdate quoerenda folliciti fuerant.

Quidam & hinc omnem antiqui·

tatem fusque deque habent,dum

recentiori cuipiam nimis addi-

di funt, quidam & veteribus

fe tradentes nova omnia fper-

nunt. J1H cnim non confide-

rant, quam multa egregia ac praeclara veteres invenerint. Hi

autem haud deliberant, quam^..

multa

© 3S ©

multa haec vidit aetas, quteprifci fapientifiiminonviderant

& quod

fcientiae indies magis magisquc

erefcant & quod haud pauca fera pofteritas ii quae futura

eft,

inftrumentis inftruda commodis inveniet. Non norunt horum deledum prudentem ac Philo- fophiae incrementis maximepro-

futurum habere , Ted alterutri

addidialiosdefpici'untatque con-

temnnnt. CJnde omnis circa

veritatem qruendam difputatio

in Zelotypiam^, obtredationes,

rixas ac contentionesdefinit. Si

& hi omnium rerum multitu- dinem, varietatem ac ingenii

humani imbeeillifatein adcura-

tius intueri vellent, impoffibile plane futurum

deprehenderent,

quod ^unus his omnibus fupe-

randis par fit, fed omnium se-

tatum homines ac felediora in- gcnia ad

haec fuperanda requirh

©

©

SiDeusrcrumomniumorigoatq§

audorarcana naturseomniacete«

rarüq; fcientiarü abftrufiora felc-

dioribus tantü ingcniis revelare voluerit, haud negaverim illa fc- quenda cflc, at cum hoc factum nonfit, rationem, quam nobis

tanquam regulam inoperibus ri~

mandis abditisque cauiis fcrutan-

tandis dedit, fequamur. Quod

ii non fecerimus,injurii in dcum fumus,qui tarnpraeftantem nobis

dedit animum,quo utidebemus.

Et quis unquam Philofophorum

fuit _, qui non fateri neceflum habuit, fe omnia ^nonaflecutumi quis eft etiam qui non aliquid

humani paflTus eil ac erravit l I-

taque uni iic adhaerere, non eft

aliud quam feiens volensquc

errare. Quid multis, fatis enitn Viripraeftantiflimiiupra recenfiti

mala hinc iumma monftrarunt.

Turbatur enim fic pax, orituc

ani~

•φ

@

animorum contentio , definit

omne virtutis eruendae Stu¬

dium _, omnis deniquc fana ac commoda Philofophia cxfpirat.

Jnterim tamen id fedulo ca-

vendum cfle exiftimo, ^{ne ter-}

mini _, quibus diu adfveta eft Philofophorum Schola,

quibus*

que expeditior ineft

difhcilia

explicandi fenfusque exprimen- - di ratio, pro arbitrio cujusvis

vcl immuteritur, vel abrogeh- tur; fed danda eft opera, ut il-

Iis fuus conftet & vågor & ii- fus. Habcnt enim termini Phi¬

lofophorum fefe inftar limitum,

qnos pro lubitu movere maxi-

nio ducitur crimini. Conjun- ftumque videtur cum quadam arrogantia & contemtu ^, non

velie verbis eorum uti , cum

quibus agendum ^, loquendum-

quc eft, vel ccrte verba eorun- demad captum lubitumq,

fuum

tor-

Φ

Φ

torquere a nativo vel diu com-

probato fenfu. Quantum au-

tem vel ftudium kinovandi vel alios dcfpiciendi injiciat Philo- fophise remorse, in iuperioribus

didü cft,& experientiafatisedo-

cuit.Pauca equidem deiliis adde-

rem qui vel pracipuarum feda*

rum vci omnium fyncretifmum

tentarunt _, cum autem vix quis- piamillorum inventus

fit

hoc

& aureo Apoftoli dido elaudo.

ζ fJ Tlåvja,

åvxiptå^ije.

(f)

ibef*

(SOLI DEO GLORIA Sj