FRIGELIUS CHRISTOPHORUS

DE

TRANSLATIONE AVENIO.NEM SEDIS APOSTOLICJE

DI SSERTATIO

QUAM

VENIA AMPI, EAC. PHILOS. UPSAL

p. p.

Mag.

CHRISTOPHORUS FRIGELIUS

ε τ

JOHANNES FR1DERICUS MORENIUS

Sudermanno Nericii.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE IX JUN1I MDCCCXXXI.

Η, Α. M. 5.

P. I.

U Ρ S A L I JE,

EXCUDEBANT »EGIA3 ACADEMΙΛΕ TYPOGRATHI.

Be Huldaste Föräldrar

tacksamt helgadt

af

Sonlig Kärlek

och "Vördnad.

seemeHm*

DE

TRANSLATIONE

AVENIONEM SEDIS

APOSTOLIC.E.

^

^{ersus finem Seculi}

decimi tertii Ecclesiae Romanaa

Antistites ex certamine cum

Hohenstauffis, nobilissimis

pariter atque

acerrimis imperatoriae potestatis vindicibus,

superiores

discesserant, et, quamquam praesidium firmis-

simum Norrinannorum Neapolis et

Siciliae

amiserant, ta¬

rnen usque eo

opibus

creverant,

ut Roma sedes facta

es·

set foederis, quod per

mille varias vias vim

suam exerce- ret, et non tantum rerum

divinarum absolutam admini-

stratiGnem, verum etiam totum prope

imperium civile, jurisdictione fere omni

penes

Clericos posita, usurparet. 1)

1) '"La Jurisdiction

des Ecclesiastiques avoit embrassé toules

aorles d'aflaires, et ne laissoit presque rien aux

Juges Ro-

yaux et

å

^ceux

des Seigneurs. Elle connoissoit non eeule-

ment des ^causes de pauvres, des

orphelins,

et

des veuves

ι

a·

Qxio autem loco res suas esse cuperenf, et ubi jam aliqua ^ex parte, respectu ad Regjam potestatem habito, essent, satis superque produnt litteras Pontiflcis Innocenlii Hl ad civitates Longobardorum datos: "Sicut universila- fcis conditor Deus duo magna lu minaria in firmamento

eoeli constituit, luminare majüs ut prasesset diei, et lumi-

nare minus, ut nocti prseesset; sie ad firmamen-tum uni¬

versalis Ecclesiae, quae coeli nomine nuncupatur, duas raa^

gnas instituit dignitates, majorem, quae, quasi diebusani- mabus proeesset, et minorem, quae quasi noctibus proees-

suivant Päncien _usage, des mariages, des marchez, dana

lesquels intervenoit le serment des contractanls, dés chosea

ou 1'Eglise avoit interét, corarae de ses Fiefs, des differend»

qui se mouvoient ä 1'égard de ^ses serfs, colöns et fermiers,.

comme aussi des Testaments, parce qu'alors ils éloient ^re-

ceus par de Curez ^et Prélres,. des crimes de sacrilege, de parjured'adultere et de fornication,. et de touleslesactions,

ou il y avoit du peché, å raison duquel 1'Eglise croyoit.

avoir droit de coercition. Cinq choses avoient fort autorisé et agrandi cette Jurisdiction. Ra premiere, le respect qu'on doit aux personnes sacrees, la seconde qu'ils rendoient la Justice graluitement, la troisiéme la reclilude et bonlé des- Canons, la quatriéme leur capacité qui éloit plus grande que celle des Seculiers, la pluparf si ignorans qu'ils ne

sgavoient ni lire, ni écrire, et la cinquiéme 1'aulorilé de**

Papes qui les appuyoient par Icurs Decretales." Mezeray.

Abregé

Chronologique♦

Tom. 5* p..4<>8.

sei corporibus: qtrae sunt

pontificalis auctoritas,

et regs- lis potestas.

Porro sicut kiaa lumen

suum a

sole sorti-

tur, quce re vora

minor

est

illo quantitate simul

et qua- litate, situ pariter et

e'fFectu; sie regalis ^potestas ab

au-

ctoritate

pontiiieali

suae

sortitur dignitatis splendorem.*' 2)

Neque vero

lue

voees

aliaeque eodern speetantes,

a

Pon-

tifieibus jactatse, ex vana

modo ostentatione

aut

superbia profi ciscebautur,

verum

etiam

quorsum

studiis et consi-

iiis contendereht,

significabant, Quapropter minime mi-

rum est, si Keges rerumque

publicarum administratores,

quorum res ad

imperium Paparum pessime

se

habebant,

denique Imic adversarii

facti, omnia conarentur,

quo

ju-

gurn excuterent,

adeoque liinc tandem ruina superbissi—

mis Pontiiicibus pararetur,

Imperium Paparum jam eo

pervenerat, ut altius eve—

ctum stare et librari nequiret, neque

dubium erat, quin

ipsa fundamenta

aedificii

corruerent,

si modo Papa existe-

ret, qui, potestate sua

obcaecatus, vim

omnem, qua

ratio-

nes et studia hominum ei resisterent, penitus

confringere

yellet. Ea

eniin fere

rerurn

humanarum conditio est, ut,

postquam

culmen attigerunt, retro

mox

labantur. Papa

autem talis Boniiacius VIII erat, qui, Philippum

Pulchrum

Galliae Regem iniquis

suis postulatis

et

excommunicatio-

'3) Cse saris Cardinalis Baronii Annales

Ecclesiastici ad

annum 1198.

4

nem teils resistere cogens, hostem provocavit, ^non prius interniissurum, quam

Papara

sibi obnoxiuin fecisset.

Ceriaminis Bonifacii cum

Pljilippo

initium hoc fere fuit. Bellum adversus Angliae Regem Edvardum I, Alle- manniae Regem

Adolphum

Nassovium, et Guidonem Co- mitem Flandriae, Philippo circa annum MC'CXCV ßeren-

te, Bonifacius arbitrum se interponere est conatus δ) Philippus ^autem jam antea aegre ferens, quod Bonifacius

sederti Episcopalem Apameae

(Pamiers)

sine suo assensu

instituisset, oificia ipsius sibi oblata rejioit, aditumq ne

legatis ejus non dedit. Qua re exacerbatus Bonifacius Bulla, quae Clericit Laicof inscribitur (d. 24 Febr. 1296),

interdixit,

ne Clericis tributa extra ordinem imperaren-

tur.

4).

Quod ut ulcisceretur, Philippus aurum argen-

5) Legatos miserat Bonifacius, qui Reges comraoverent, ''ut super hujusmodi negOtio ^.... nostris et Apostolicae sedis beneplacitis acquiescant." Conf.RaynalcLiContinuatio Annal Baronii ad ann, 1290 η. 4i.

4) ''Statuit, quod, quicumquepraelatiecclesiasticaequepersonas— collectas vel tallias, decimam, vicesimam seu centesimam

euorum et ecclesiarum proventuum — laicis solverint vel

promiserint sub quovis titulo absque auctoritate sedis Apo¬

stolicae,· nec non Imperafores, Reges seu Principes, ^— qui

talia imposuerint, exigerint vel receperint ^— publice vei oqculte, ^eo ipso sententiam excommunicationis incurrant.'*

Lib. VI. Decretall. Lib. Ill, T. XXIII. 5.

5

tnmque e regno

Galliae exportari vetuit,

et

Papara arbi-

trum pacis se acoepturum tam

obstinate

negavit, ut ista

via nihil ^se effecturum Bonifacius facile intelligeret. Aliam itaque iniit rationem,

indulgentia sibi Regem devincire

laborans, _qua arte rem eo

tandem

perduxit, ut pacis

arbitrum eum Philippus sumeret, non tamen ut sacri mu¬

neris hominem, sed ut privatum, adhibito proprio ipsius

nomine Benedicto Cajetano. Pax deinde est composila.

Quum autem Rex avarus rnultis se commodis, ex bello

adversus Edvardum hauriendis, pace ista privatum se vi- deret, et callidus Bonifacius pacem, quam ipse ut homo privatus et

proprio nomine

composuisset,

"auctoritate Apo-

stolica valere et plenam habere roboris firmitatem decer- ueret,'' non potuit ille, quin vehementer irasceretur et

aese deceptum judicaret. Itaque non est

mirandum, si

fervore juvenili impulsus, odium non deponeret, neque pacem certam ratamque servaret. Tunc autem

Bonifa¬

cius, ut Philippum castigaret, iterum in eum

invectus

est, quod in

bona templorum, reditusque sacerdotum invadere

coepisset.

Contra

ea

Rex familiam Columnarum, Romå

in exsilium a Bonifacio pulsam, in fidem recepit, amici- tiaque et

foedere Regein Allemanniae Albertum I, Boni-

facii inimicum, sibi conjunxit. Et quum

Bonifacius Epi-

ecopum

Apamiensem Bernardum de Saisset, Regi jam

invisum, superbis et contumeliosis mandatis, Legatum ad Regem mitteret, Rex hunc abire jussum, et rumores ma-

lignos de

Rege

spargentem,

in

Episcopatu

ejus

compf&r·

liendendnm curavit, Quo facinore

Bonifacius irå percitus,

propositique tenax

Clerum Galliae Romarn

yocat,

quicon~

versionem rerum et perturbationem, qua

Gallia labora-

ret, tolleret, remediumque

vitiis inveniret. Parliamentum

autem Gallictlm caussam Regis est amplexum,

quod item

Clerus fecit, qui, cum ei

Romarn ire

esset negatum,

le-

gatos misit, Summum

Pontiiicem

monituros, ne

gravius

in se et Regem consuleret. Frustra

monentibus superbe

est responsum, neque ita multo post

Bullaen,

quse

Unam

sanciam inscribitur, edidit Papa

(d.

18

Nov. iSoa),

su¬

perbis senlentiis refertam, et paulo post

Regera etiam

excommunicavit,

Eo inimicitiarum jam utrinque venlum erat^, ut neu- ter eorum gradum

referre

posset,

Philippus

itaque ordi-

nes Regni iterum convocat (i3

Junii i3o«5),

et

Bonifa-

cium haereseos accusando ostendit opus esse generaliCon- cilio, ad

quod

a Papa Bonifacio provocare possent; qua

re Populus Galliae religione solutus caussam Regis am—

plecti haud dubitavit. Decretum

Ordinum

Regni Papae

deferendum Referendario Regis

{Kongl.

Sigillbeuarare')

Guilielmo de Nogareto traditum est, qui una cum Sarra Columna, Papae inimicissimo, consilium iniit Papam in pa- latio ipsius

Anagniae

comprehendendi. Italiam itaque pe- tierunt et Staggiae consedere, specie controversiae inter Papam et

Regem componendae,

re autem vera ut ^auro vocioi facinoris sibi ad

junger

^enb

Colleciis deinde equiti-

t

hus ferme treocntis galeatis, _magnoque numero pediftmr, Anagniain prima luce iniere, et Bonifacijim, qui, cognito perieulo, ornatu pontificali se induerat, comprehendunt>

illudunt et conviciis insectantu-r, direptaque regia, triduo custodiunt, douec

Anagniae

cives misericordia simul et ira capti, armis sumtis, conjuratos urbe pellunt, et Boni- facium e custodia liberant. Hic autem etsi constanti ani-

mo et vultu tranquillo conviciis _atque injuriis ^eorum ob-

viam ierat, tarnen ira ignominiae ita erat commotus, ut nullani laetitiam _{prae se} ferret, cum e manibus custodum

liberaretur, ulciseendique _{cupiditas pectus viri ita perten·}

tavit, ut, Romani rediens, ubi custodiendum eumMatthaeus Rubeus de Ursiiiis curayit, furenti similis mortem obiret

(d. ii Octob. i8oo). 5).

Philippus, itaque rnorte Bonifaeii sui juris factus, ne-

cessitatemque frena Papse injiciendi usu expertus, suo et populi nomine Concilum generale poscere institit, quod

Bonifacium liaereseos condemnaret, qua ifaque re succes-

sorern Bonifaeii, Benedictum XI, interdicto se solvere, decrcta Bonifaeii iu Gallos rescindere, aliaque commoda

5) Conf. Gieseler, Lehrbuch der Kirchengeschichte a:r Bd

2:le AbtIi. p. 170—202. Sunoncli, Sismondi, Hisloire des Republiques Ilaliennes du _{moyen age.} Tom. 4:me Ciiap.

XXIV.- _p. y5—i5v. Bower, Unparlheyische Histoire der' Römischen Päpste, übersetzt von J, J. Rainbach. Th„ _{8 pi.}

2.42—277.

8

sibi concedere coegit.

6) Tali modo Philippus imperium

Apostoliciim

obnoxium «ibi feeit, neque vim, quam in

Papas obtinuerat,

dimittere, sed majorem usque red-

dere meditatus est. Verum antequam res exponamus,

quae

Pontifices in potestatem ejus redegerint, et proxi-

niam dederint caussam , cur

sedes Apostolica Avenionem

sit translala, de statu

Romae

tunc

temporis mentionem

faciendam existirnamus,

quippe

quae

ad materiam propo-

sitam illustrandam plurimum

conferat»

Propter

seditiones populi, imperiique cupiditatem jam

antea Paparum aliquot

Romae versari noluerant, hoc autem

tempore

Cardinaliutn optimatumque potentia eo aucta erat,

ut Cardinales, Papam sibi

inagistratum abrogare posee

negantes,

in

res

ipsorum

non

nisi a Concilio generali ^quae-

ri oportere

dicerent,

quum

de Papa pendere consiliarii

ejus ^non

deberent. 7)

Octodecim Cardinalium Princeps

Matthaeus Rubens de

Ursinis tunc temporis erat,

de

quo supra

cominemoravi-

ijius, qui summam rerum

Ecclesiasticarum administratio-

nem

optimatibus commissam Yoluit. Hunc aliosque impo-

tentium horum

"prselatorum"

cum

Papa Benedictas XI in

sua potestate tenere

et vim, quam in omnibus negotiis

6)

SclirdcMi Christliche Kirckengeschichte 5i:r Theil p. 8—12.

7) Litterae

supplices expulsorum Cardinalium Columnarum

ad Regem Philippum.

Sclwöclh 1.

c. p. 11—12.

9

haberent raaxiniam, effugere nequiret, ^unam

viam

salu-

tis est ratas_, si Roma discederet. Neque tamen non aegre

eum hoc iacere passi fuissent

Cardinales, nisi fictam

ca-

ussam obtendisset, et Matthäéus Rubeus,

dolis plenus,

propositum

apud Coliegas laudasset. Ad Longobardos

se conferre in animo habuit, domicilium aulem Perusii (Perugia) iixit, ibique

liberius imperium

gerere

coepit)

quam Romee ^, in qua

Urbs

tutum a

gladiis impiorum

se putare non poterat.

8)

8) ''Nonnulli eliam Proceres aliarum tribuum scelera multa,

conlemto Cleri Principe, factilabant. Unde idem Papa se inter tantos Mundi labores solitarium absque suae indolis

lideli praesidio ma!é jactari considerans, sedem a sedesum-

tam esse moestus indoluil; non enim agnatos cognatosve,

ex humili natus progenie, ad se accersendos habebat, non

nepoles illos, quorum fiducia fretus auderet securus

Hyeme, nivibus et imbre consumta, Papa dixit se usque Assissum, qui locus Oppidum est satis egregium in iinibus Thusciae], ob reverentiam Beati Francisci, cujus ibi cadaver

marmore servatur imposilum, penilus profecturum. Cardi-

nalibus disevadentibusproposilo suo tenaciter inhaeruit, non

quia vehemens desiperet, sed tacila rnenle conceperat citra

raagnara Italiam apud Longobardos sedem Aposlolicam sibi

staiuere, ut et in posterum ibidem esset lorlé mansura.

Matthaeus _aulem, qui Semper dolis pectus arinaverat, su- mendi caussam itineris corde praemedilans, inter fratres

suos conceptum laudavil Papae propositum, et ob i d om nes

2

ΙΟ

Adeo jam Papam, in Italia natum, a

Roma

fugien-

tem vidimus. Sed _neque in hoc refugio insidias evitare potuit, ^nam

lento

veneno

in ficis, quibus avide vesci

con- syeverat, ipsi dato sublatus est (d. ²² Julii ioo4). Ac de

auctore bujus facinoris ¹¹⁰¹¹ una scriptoruni sententia est.

Nam Ferretus et, qui ^cum secutus est,

Sismondus, Plii-

lippum operå Cardinalis Napoleonis de

Ursinis

et

Monachi

cujusdam Johannis Francigenae ad id usum

perhibent;

9)

alii autem vel ipsos Cardinales

10)

nominant, vel

Flo¬

rentinos 11), quos Benedictus, quum

factiones Alborurft

et Nigrorum

(Bianchi

^et

Neri),

quae

civitatem divisam

te-

suo Princini benigne Fauturos jucundis veibis hortalus est.'' Ferreti Vincentini Historia Lib. III. apud Muiatori Script.

Tom. IX p. ioi5.

g) "Ut Regi secretis litteris indicatum est,

conjuratos

extra

Fidelium communionem abstraclos fore et haec edicla in Philippum verenda erant, quoad potuit, nisus

auri donis

explicilis veneno Papam exlinguere,

ad hoc conscios Na-

poleonem, ul perhibent, et Johannen)

Francigenam pollici-

tis asciscens, ^ne Aposlolicum in se furenlem molestiorem

senliat, eis ut opem ferant, Nuniiis fklelibus

indicavit. Qui

pollicitum raunus pro perpetrando

scelere cupientes, pin-

cernas duos Papae rninistrantes pretio corrupere.',' Ferretus

1, c. p. 1010. Sismondi 1. c Tora.

IW

p.

254.

10) Giovanni Villani, Istoria Lib.

VIII.

c.

80

ap,

Murator.

Tora. XIII. _p. 416.

11) Bower VIII.

Th.

p.

282.

1 1

nerent, reconciliare non

potuisset, excommunicaverat.

Utcumque autern

liasc fiierint, patuit tarnen, quanto peri-

culo Papa in Italia et Romae versaretur, quse

quidem

^res

hand dubie successorem Benedicti rnaxime

compulit,

ut

sedem alibi, quam in Italia,

ubi

neque natus

erat, fi-

geret.

Hic itaque status rerum

Romae

tunc

temporis erat,

jbi et

Cardinales impotentes et Galliae Rex Pontiiici ti-

morem

praebebant,

neque

reliqua Italia pacatior iuit,

quippe

adhuc infesta mutuis odiis Guelphorum Ghibelli-

norumque, quorum,

mutatis in Nigros et Albos nomini-

bus, illi

Papae

,

hi Imperatoris partibus studebant.

Jam tempus creandi

Pontificis instabat, et

quum ex Lege Gregori XI a

Concilio Lugdunensi

anno

MCCLXXIV

condita, "Pontifex in eadem urbe ac

palatio

esset

eligen-

dus, in quo proximus cum sua

curia habitans

mortuus erat," 12) Cardinales

Perusii die post obitum Pontificis

decimo in Conclave convenere. Ibi tunc

occultissimis

artibus dolus est structus, qualem

alium Roma, dolis

per omne tempus

feracissima, vix

umquam

yiderit. In.

duas partes, quae

conciliari nequibant, Cardinales abie-

rant. Harum alterius, Italicae, in qua

numerabantur

a-

12) Bowei· 1. c. p.

i64. Gieseler 1.

c, p.

i64.

mici cognatique defuncti Bonifaeii, principes erant Mat-

thaeus Rubeus de Ursinis ^et Franciscus Cajetanus, Nepos

Bonifaeii alteri autem Galliern, cui amici Colnmnarum adliaerebant, praeerant Napoleon de Ursinis et Episcopus

Ostise Cardinalis Nicolaus de Prato, Qui cum utrique aliquem suse parti addictum eligi studerent, neque prae¬

ter moram aliquid ex conventibus et suffragiis eorum assiduis proveniret, cumque cives Perusii tsedio niorarum

fessi, de victu quotidiano Cardinalium detraherent mi-

nasque insuper adderent,

Nicolaus

de Prato auctor fuit Cajetano, qui parti adversas favebat, ut, quoniam inter

utramque factionem de Italo eligendo non conveniret, Transalpinum quendam, pactione facta, Pontificem su- merent. Praeterea censuit, inter ^tres Transalpinos, ab

altera factione proponendos, unum inträ quadragesimum

diem ab altera esse eligendum, atque hujus utriusque optionis arbitrium

factioni

Cajetance concessit. Quod

consilium utrique gratum cum jurejurando, sigillis et nominibus ratum fecissent, Itali nomina ediderunt trium

ArchiepiscoporumTransalpinorum, qui omnes, quo magis

eisconfidere beeret, inimici Philippo et aBonifacio Episcopi

creatierant. Primum noraenfuitArchiepiscopi Burdigalensis,

Bertrandi i5) de Agatis {de Got, de

Gout),

^quem

Episco-

i5) Nomen Raimundo ei a Villaneo indilum est, sed falsum»