3 SV.
Q. B. V.
DISSERT/iTiO ACADEMICA,
de
M.T. CICERONE
SUIUSCONSUL·
TISSIMO»
QUAM,
SUFFRAGIO AMPLISSIMI ORD. PHILOSOPH.
AD REGIAM ACADEMIAM UPSALIENSEM,
PRvESIDE,
VIRO CELEBERRIMO,
Mag. Ρ Ε T R O EKERMAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. et Or».
PUBLICE VENTILAND AM SISTIT
HENRIC ENBOHM,
VERMELANDUS.
IN AUDIT. GUSTAVIANO DIE XXVI. JUNII
ANNI MDCCLXII.
HORIS ANTE MES.1D IEM S0L1TIS.
υ Ρ S A L I M.
Eximio Domino Reipondenti,
Amico DiledViiEtnol
i.am mernit Cicero , florentis gloria lingvse
Non minus exftinöo vindicac seqva decus..
Sed qvoqve juris erat rigidi legnmqve peritus;
Ergo erit Sc judex laudis, Amice, Tuax
Amore & officiis devinffiilTmus*
ERIC FERNQW.
Till Herr AUCTQREN,
ü'ortrob'g vånikap, Tom från förda åren förenat vå~
ra finnen, och iedermera genom inbördes vålvil-
ji och omgånge beftåndigt tilltagit, forbinder mig at
yttra den inneriiga fågnad jag har af Edra vackra, rramdeg i nyttiga vetenikaper, då J tanken utgifva
och forfvara Edart lårdoms prof om den beromverde
Ciceronis fortjender i Lagfarenheten..
Andre må berömma Edra få vål naturliga, ίοm
forvårfvade formoner ; mig, fom en upriktig vån,
andar båttre, at af innerfta hjerta tillonika Eder lyc- kelig fortgång ock bedåndig iålihet»
Henmckebammar d. $ Junii zifz,.
ERIC HOLMSTEDT
AU SF ICE DEO\
urisprudentiae maximam eile in re-
publica neceifitatem, omnes, qvofc- qvot ceqvi Tunt rerum adlimatores,
ultro mecum fateantur, neceiTe eft.
Nam, ut absqve legibus, iine Tum¬
ma omnium confufione, regici-
vitas non poteft ; ita leges parum, eilent proruturai civibus, nifi ve-
ram earundem fententiam, juilamqve ad fingulos cafus
adplicationem noverint illi, qvi vel ad gubernacula fe-
dent, vel controverf as, Tive inträ ciyitatem exortas, Ti¬
ve cum vicinis gentibus movendas, regulis julliti# &
a?qvit2tis convenienter, dirimere debent. Hinc fad:um
cft, ut omnes etjam gentes, qvibus e barbarie atqve fe-
ritate ad cultiorem vivendi rationem transire licuit,non
tantum nobiiiilimam pariter, atqve utiliflimam,juriüm
•fcientiam femper fecerint maximi, Ted eos qvoqve ho-
noiibus & prccmiis ornarint uberrimis, qvi nac in difci-
•plina, pne ceteris, excellere, eamqve vel docere alios,
/γβΐ ad praxin deducere, magna cum laude, ftuduerunt.
A 2 Atqve,
❖ ) 4 ( ❖
Atqve, ut veteres Romani, cultioribus populls non mo¬
do adnumerantur merito, ied palmam omnino plurimis prseripuerunt, ita mirum non eil, cur Jurispixidenthe, ab
ipiis usqve imperii primordiis, maximum flatuerint pre-
tium, yirosqve ha;c respublica tulerit, omniurn , qvas
qvidem ad felicem rerum civilium adminiflrationfem
ipeclarent, jurium peritifTimos, eos ad fumina honoris faftigia evehendo faepius. Nec faciie qvisqvam in penu Hifloriarum, ubi resgeflaqve prteclai dRomanorum po- ileris aperiuntur , memoratu dignus occurrit, qvi non de legibus, vel férendis, vel amplificandis, vel expli-
candis, bene mereri, pulchrum & gloriofum duxerit.
Rotnulus, urbis non minus, qvam gentis hujus Mavor-
tiχ flätor & conditor, teile Liyio
,jura civitati dedit,
fine qvibus colle&i. undiqve homines, in unius populi
corpus, coalefcere non potuiflent. Numa, facrorum le-
ges, non finfe maximo fute civitatis coromodo, inflituit.
Ctcteri ordinfe fubfequentes, uti, apud Homerum, reges perpetuo audiunt έμενες λαών, & arbitria regum, inflar
legum, habebantur, vel belli jura, vel rerum oeconomi-
carum ilatuta, qvx ad urbem, cum tuendam, tum or- nandam, facerent, fapienter admodum , ut tum eranö tempora, fuis tradiderunt civibus. IntroduRa per Bru-
tum Übertäte, non Decemviri tantum, publica aublori-
tate ad hoc ipfum inilrudli, fed Confufes prtecipue ac
Tribuni plebis , aliiqve Magiftratus legibus ferundis,
atqve, pro re nata, emendandis interpretandisqve
iblertes admovebant manus; qva in re fufius explicanda o- tium nobis feciile videtur Cornel. van Bynkershoek in
Prtetermiflis ad Pomponii L. II. de Origine Juris edit.
Lugd. Batavorum A. 1719. Inflar omnium heic e-
rit nominandus MARCUS TULLIUS CICF.RO, qvi,
& admirabili orationis fvavitate, & exqvifita jurium pe-
ritia,
#) ϊ ( φ
ritia, c'otes loqvor, antiq\ätus amiciffimo veluti foederf
juntas jungendasqve, id obtinuit, ut, qvamvis rriultas
oftentäré imagiiies haud poftet, non tantum Conful un*
animi confenfu renuntiaretur, fed Poter etjam Patrias
perqvam folenniter, Pub ifto confulatu, diceretur. Hunc
igitur, ut in ceteris diiciplinis verfatiilirnum fuifte faten-
turomnes, ita Jurisconiultorum placitis maxime innu-
tiitum, immo Jurisconfultiffimum fuiile, ex iis, qyac ad nos pervenerunt, fcriptorurii ejus monumentis bre-
viter oftendere conabimur. Tuamvero, B.L. humani-
fcatem mitioremqve ceniuram enixe nohis expedmus»
§. IL
In omni inftitutione hoc judicatur neceilarium, tit
explanetur, qvid fit, de qyo difputetur a\ ne forte, di-
verfis occupati notionibus, diftentientes a fcopo 'aber-
rent, atqve in deterrimum illud in disputando vidum j
qyod logomachiam adpellare moris eft, incidant. An-
teqvam igitur de meritis Tuilii noilriin Jurisprudentiarri
agere incipiam , ideam tradere Jurisprudentia? piacet,
paucisqve indicare , qvid fcire, qvidqve agere illum
oporteat, qvi Jurisconfulti nomen tueri qveat. Eft au-
lam Jurisprudentia jurium feu legum (illa enim hac iii qyeeftione idem valent vocabula) adcurata, atqve ad vi-
tarn communem adplicata fcientia, qva qvis non tantum leges dextre exponere, fed apte etjam ad cafus qvoslibec adplicare novit. Cum vero leges non unius fint indolis,
diverfas qvoqve Jurisprudentia fubire folet divifiones.
ßenim nonnulke vivendi regulte, pernoftram, rerum-
qve & actionum, naturam mnoteicunt, in qvibus in-
veftigandis Jurisprüdentiam verfari naturalem, notum
eft; alise perdivinam, eamqve immediatam, re^elatio-
nem ad cognitionem perveniunt hominum, qva?Theo-
logia? Moralis, feu Jurisprudentia? revelata?, conftituunt
obje&um; alia deniqve per promulgationem, in repü-
A 3j biica4
$ ) 6 f #
(T
«τ,
.b'ica, Kumanam feu per julTum Principis, civibus ore ye\ fcripto maiiifeitatum, inteliiguntur, q vre civLiadiri
adfo.'ent jura, civilemqve in homine, earundem gnaro,
Jurisprudentiam gignunt. Ilse q vide m funt legum, qvre
ad moralem atqve fociaien tiominum vitam fpedtant,
fpecies prxcipux, inqve vulgus emanätttes; qvibus Ii
qvis leges adaerevoluerit conyentionales aut iociales>nec
non confvetudines, earumqve omnium difcipdnam vo-
Care Jurisprudentiam fociaiem, aut aiio qvo demum
cumqve nomine, nos non habebit valde repugnantesj qvamvis liibil Irhpedire videatur, qvo minus conven-
tiones ejusmodi inter pares, q vi vim legum obtinent,
vel ad jura naturalia, vel, fi intra civitatem vigeant, ad
civilia qvodammodo referri qveant. Carterum,ut vera
& iufficients divinie voluntatis, patefaciie, adeoqvejuili
&reqvi, cognitione, juris continetur feie η tia: itainju-
risconfulto, fi fuis rite voluerit defungi partibus, hxc
tria qvam maxime reqviruntur decora: primum, ut re- ligionis, fine qva nec perfonai fingulre, nee iocietates
minores aut majores florere & perfidere poilunt, princi- pia & praeeepta calleat; alterum, utin iis morum prrece- ptionious, qvas, per natura? confiderafionern , diligen-
ti cuivis inveftigatori pateant, verfiitiilirnus exiftat; ter- tiumdeniqve, ut fundamentis, hifee rite jaflis,indilens,
adeuratam legum eividum intelligentiam teneat. Neq ve .enim nomen adeo darum atqve perhonorificum merito
fibi depofeit, qvi leges tantum nonnullas memoria te-
-neat, rationes legum nec videndo nepad fada adplican-
do, legulejus, cauffidicus, rabulam^orator, vuIturius,ope-
-rarius lingva celeri & exercitata &c. b), reriius potius-
-qye, quam legum peritia inilruclus: nec habiütas in
foro litigandi, nulla legum fuffidta cognitione fo-
•
lidiore, debitam in Jurisprudentiaparit dignitatem. Non
•igitur peccabimus,fi,cum Ciceroner;, Juriscönfifltum de-
niaimus per eum, qvi legum & confvetudinis ejus, qva
privati
ψ ) 7 C ❖
privatiin eivitate utuntur, & ad refpondendurn, <5cad agendum,&ad cavendum, iit peritus. Scjiicet conili-
lent ib us refponia iubminiitrando, legesqve rite, atq ue ad
aqvitatis normam interpretando, flcqve varios, qviin
diieeptatlonem ve liunt, caius ambiguos extricando, id
efHcit Jurisconiultus, ut domus ipftus totius fit oraculum cl
vitatis utqve jure dicatur i lud, qvod apud Ennium
inculcat Pythius iile Apollo, fe eile eum, unde fibi, ii
nonpopuli) & reges^ at om nes ful cives confilium expetant
Suarum verum incerti ? qvos ego me a ope ex Incertis certos compotesqve confili
Dimitto, ut ne res temere traSient turbidas d).
In praxi autem non tantum altoris fpartam ornans, Ju-'
ilam malevolis victoriam extorqvet, i ed bona etjam
cauila in fubfidium advocatus, cayct, ne qvid jus aut innocentia detrimenti capiat.
a) C fr. Cic. I. Offic. c. 2. It. de Oratore L. 1. c. q8* b) De
Oratore L. /. c. 1$. c) Ibid. c. q8* d) Ibid. c. qj.
§. nr.
Falluntur iuamqve, inftarforicis, produntignoran-
tiam, hacomnia,fine eximiarerum cognitione atq ve expe- rientia, praftari poile, urgentes. Qvidvis enim potius
nobis perfyaderi patimur, qvam ut credamus Q vintum
Mutium Scavolam$v& cateros, qvorum in jure civiii
excellens paffim laudatur peritia, a literis & fcientiis re-
iiqvis fuifie alienos, nihilqve , prater vetuftos Numa?
Codices, & tabulas Decemvirorum duodecim, per to-
tum vita curriculum, videre, legere aut obfervarevo-
luiffe. Nominavi Scavolam#), cujus janua & veilibulum
maxima qvotidie freqventia civium, ac fummorum hö¬
rni num fplendore celebrabatur; cui, utpote fuo oIimPra- ceptori,in legibus atq ve inilitutis patria ndeliflimo,gratum
animum deciarare haud intermiierat Tullius b); q vemad-
modum, id elogii, iuo aqyaii &coliega, Q. Scavola ad-
junxerat^
& ) 8 ( &
Junxerat, ut eilet homo omnium & difciplma juris civi¬
lis eruditiifimus, & ingenio prudentiaqve acutiilimus
& oratione maxime limatus atqve fubtilis, atqve, utfo-
?>iebat dicere, jurisperitorum cloqventiffimus, eloqventhim
"juris peritijimus, ex icripto teifcamentorum ju ra defen-
"dens &c. c) qviqve fummam vim eile ajebat in omni-
''bus iis arbitriis
,in qvibus adderetur: ex fide lonafiAzl··
"qve bonae nomen manare latiilime, idqve verfari in tu-
"telis, focietatibus, iiduciis, mandatis, rebus emtis,ven~
"ditis, conduciis, iocatis &c. d). Atdeeodem,proCo- pione dicente, alibi: qvis ex populo illum audiret in ea
"cauila, aut qvicqvam politius, aut e!egantius,automni-
no melius aut exfpeålaret, aut poiie fieri putaret e)}
Q vid, qvodnec filentio praetermlttendus erit P. Craiius,
q vem cum Sctevola ita confert idem Tullius, ut hunc
dicat p arcarum elegantijjimum, illum elegant him parciffi-
mum; ut alterum adpellet confultorum difertijjimum, alte¬
rum difertorum confultiffimum, contendatqve his duobus
nihil in civitate fuiile prajflantius /). Årclior fåne eft
inter fcientias nexus, majorqve cognatio, qvam ut una cteteris carere, fibiqve fola fufficere, qveat. Latins qvo- qve patet peramplus Jurisprudentice campus; pluresqve
res iuo velut ambitu comn'eflitur, qvam ut pauciora tantumpracepta,' ex aliis fclentiarum generibus arceifita,
ad Jurisconfultum, vel efficiendum, vel ornandum, iuf- ficiant. Ad literas inprimis humaniores qvod adtinet,
illarum in ftudio Juriaico neceflitatem ufumqve longe
maximum, & res ipfadocet, & multofum jam dudum fcripta ad liqvidum perduxerunt. Qvorfum autem hxc.
de auxiliis ad Jurisprudentiam neceilariis, & aliundeqvaii depromendis ? Sciiicet, ut conflet Ciceronem, fi qvis fuit
alius, inftructiffimum fuiffe ab adminiculis, praciidiis-
qve, qvorumope, ad fummam in -Jurisprudentia digni-
atem, & ipfum qvafi apicem, perfacilis datur aditus°g).
Sed
,
❖ ) 9 ( ψ
Sed ne qvis exifrimet nos ex cmteris, qvibus, ante alictt
ful temporis fuxqve civitatis Phiiofophos,excelluit, fcien-
tiis, probabili tantum conjedtura concludere , qvöd ju¬
ris qvoqve fuerit peritus: adplura, eaqve ma;oris mo- nienti, argumenta oculos intendamus, qvce unumqvem- qve, dummodo harum non fuerit omnino rerum igna- riifimus, cönviifcent, Ciceroném merito Jurisconfuito-
rum vocari Coryphxum, ejusqve fcripta juris non mi¬
nus, qvam facundite, iludiofo impenfius eile com- mendanda.
a) Cfr. Funccii JEtas Viril L. L. part. 2. p. 244 feqv,
It. Faifier. Qyceft. RomanVe L 111. c. 6 p. 320 feq. ltem Cic.
de Dratore L. I c. qj. b) Cicer. Brutus c. 89 c) Cic. I. de
örat or c c. 5y. d) Cic. III. Offic. c. ιη. e) Cic. Brutus c ρ 2.
f) Ibid. c. po. g) Cfr. Difp.fiib Ampi. Pr refid. meo habit. A.
77 ro: lter Ciceronisper Scientiarum latifundia.
,
lV\
Ad eximium Tuflii nodri ingenium, qvod in pue-
ro adhucj ad invidiam usqve, enituit, optima acceilit
educatio. Solertiilimis enim praiterqvam qvod domi
uilis efb prmceptoribus, fummos etjam,pefegrinator ut- pote fcientiiTimus, inexteris terris, audivitPhilofophos, pariter ac dicendiMagiilros, und ej folito incitatus ardo-
re crebrisqve exercitationibus, ftupendos non potuit nbn
faceie progreflus. Cave autem credas, eum a Phüofo- phis non nin nudas, &, pcene dixerim, inanes haufilTe
rerum notiones, a Rhetoribus autem, iblis dicendi for- muiis, vanoqve fermonis artificio, onuilum ad patrios
rediifle lares. Neqve enimPhilofophia, qvam ipfe Tul-
lius rerum di vinarum humanarumqve vocat icietitiam,
tamardtis, i lo tempore, circumfcripta erat limitibus,
ut jurium exelufa eilet intelligentia. PauciiTimi enim ex
Philofophis anfiqvioribus legum , furn innrimis patriae, negbgebant Cognitionen!; quippe frequentari coepit ii-
B lud,
φ ) ΙΟ { $
.lud: turpe eßPatricia, cd nobili, 8d canjßas oranti jus , .in
qvo verfaretür, i gnorare, -iéci has praceptionibus mor um vel ad jüngere, vel intermiicere lolebant. Rhecores a li¬
tern non a,d honii'eticam, q va in Sacris, viget, qvaqvd legüni civilium per fe non adeo multam reqvirit icienti-
am; fed ad forenfem illam, contentionem, in civitatibus liberis tum utramqve facientem paginam, juvenes de-
ducere & exhortari adnitebantur. Genus certe oratio-
num Juridiciale, qvod tam in agendo, qvam in ca ven- do aut depellendo, coram judice, apte non minus, qvam
ornate, verba facere docet, iine legum adcurata inve-
^igatione nihil valebit, imrao ne concipi qvidem pot-
erit. Hoc vero forenie dicendi genus fecutus eil Cicero
ita, omnibus in iilo utpaimam prariperet. Telia η t ur hoc örationes ejus-numera plurima, numen eloqventice
inexhauilum, unacurnfolidiore & fubabla jurium peritia,
ubivis fignificatura. Mec Π ne fruclu atqve emolumen-
to hac facundiifimi Jurisconfulti monumenta legitacre- legit etjamnum, prudens Themidis alumnus. Q vam- vis enim copiofa illa Se ad varios adfeetus commo vendos
apta dicendi ratio in noilris jam non ufurpetur judiciis,.
fed,propter abufum multiplicem, longioremqve contro- veriiarum forenfium moram, merieo iit explofa, cum breviter & péripicue oinnes cauflas, ore vel fcriptis, ven- tilare, leges patria jubeant; non pauca tarnen apudCi-
ceronem inveniuntur,qva Imitari inq ve noilros ufusrecle
convertere qveamus. Nea obilat inugnis, q va* inter
veterum Romanorum jura, atqve hodiernas civitatum.
leges,intercedit difcrepantia. Nam ut taceamqvod ex ibfo difcrimine occalio detur explorandi, qvanam me¬
rit vel diverfitatis, vel facta poirmodum emendationis,.
ratio: negari nön poterit, leges hodiernas, in Cbriilia-
nis faltem rebus publicis ufitatas, ex Romano jure, ieü
yolumine legum JuRinianeoJuam, magna ex parte, re-
pecere
$ 5 11 C $
petere originem. Jus autem illud Cseiareum a duode-
cim iitis tabuiis, Ciceron! tantopere adamatis, incuna-
bula haud obicure cieducit. Igitur fubeii, me qvidem judice, cauila, cur Ciceronem vel de juribus Romano-
rum diflerentem, vel ex ilatutis patriae fua: perorantem, adtenti audiamus, qvam iummi fecuti funt populorum
reilores, juris Romani profeßlones, uti vocant, publi-
cas in Academiis inilituendo. Etenim Romani Grjeco-
rum iniiitutä, non iine ufu, traclabant, utpote qvibus
fua debere nonpauca ipfiserat peripeRum; nos vero in
Romanorum leges evoivendas, eumqve inftitutispro
fentis ajvi.comparandas j 11011 inutilem infumimus ope^
ram, in primus ubi fummam reipublicaj legemj qvce in
ialute populi Ika eil, veiut cynofuram, iemper refpici-
unus, nihil adprobantes aut adoptantes, q via antiqvum eil, aut a magno qvopiam excogitatum viro, fed qvia
ρ riefe ntis. civitatis iiatui, commodisqve publicis ampli*
iicandis convenire deprehenditur. Sed ad Ciceronem fcriptisfuis,nemini noninfigniter profuturum, redeamu?
Oratoria Tullii fcripta non tantum eloqventhe prae-
cepta tradunt uberrima, fed in iis etjam, qvx ad jus fpe-
ilant, non parum habent utiiitatis. Id ipfum ex iis, qvx de oratiönibus ejus diximus, faciie patefcit. In foro ma¬
xima, apud Romanos,erat eioqventiaj laus atqye neces- fitas. Igitur, ad cauilas privatas perorandas, ad confli-
£tus, coram populo, 111 campo Martio, & pro re näta, in ipia curia, fuilinendos, nam erat Senatus, d&mus confilii publicist or do Pair um fancHifimiis, mat ure & curatius, prse-
i>arari Dialogo, debuit Jurisprudentiam civilem orator. Hinc Tullius, oratori in fuo de futuro Oratore itacom-
mendat
,ut homines, juris civilis expertes, led tamén
cauilas aclitandas 111 le fufcipientes, 11011 modo oratoris nomine, fed ne foro qvidem dignos-doceat , nihi-qve
- ··
*
B 2 lieri
•
# T2'( %
''frerl· au t dici tarptus exiiiimet, qvam eum, qvi hane perfonam fufceperit, ut amlcorum controverhas caus-
fe: q ve tueaturiaborantibus· iliCGurrat, srgrls medeatur,
.adnidos excicet
jhane in minimis tenuijTniiisqve rebus
i-ta labi, ut aiiis miierandus, aliis irridendus efle videattfr a). Tacebo, q vre in ca'teris oratorix partibus, de jure imprimis, civil, födde non minus,qvam eleganter difpu-
tavit, tibiqve in il! os gra viter inveneiido, qvi, fcientia
juris nudati, infigni.imoudentia voiitarent in foro, hae-
rerent in jure ac Praetor um tribunaiibus, jäclarentqve
fe in cauilis Centumviralibus, in qvibus, uiucapio-
num, tutelarum,. gentilitatum, agnationum, ailuvlonum, circumluvionum, nexorum, mancipiorum, parietum, luminum, ftiiiicidiorum, teflaroentorum ruptorum, ce- terarumqve rerum innurnerabbium jura verfentur b).
Ex oratlonibus, inqvam , Ciceronianis, qvas receniere fuperfedemus , conilabit cum apologeticis, tum in- vectivis, cum fvaforiis, tum d i s fv aforiis, q va η t ti s in prx- claro atqve utiuihmo juris iludio Cicero exiliterit. Ät tern- perare tarnen mihi non poiliim, qvo minus ex oratione pro Ä. Caecina, hunc de pradlantia juris locurn in rnedio relinqvam: ita vero,contra adverfarium , auetoricatem Jurisconiultorum , eo nomine, improbantem
,qvod
non iemper recle refjondeant atqve itatuantilli, qvi de
vera legum iententia confulantur, difputat: qvi jus ci-
3
vile contemnendum putat, is vineuia revehit 11011 mo-
"dq judiciorum, fed etjam uti itatis , vitaqve commu-
"nis. Qvi autem in ter pretes juris vituperat: fi imperitos
"juris eile dicit, de hominibus, non de jure civilidetrahic..
"Sin peritis non nutat eile obtemperandum, non homi-
"nes'axiit, fed leges ac jura labefaclat. Qvod vobis ve-
"nire in men tern" profecto neceiTe eil: nihil efie in civita¬
ste tarn diligenter, qvam jus civile, retinendum. Ete-
"nim^ hoc fublato, nihil eil, qvare exploratum cuipiam
"poill
& ) η c #
"poiTit efie,qvid fuum,aat q vid alienum fit, nihil eft, cproft XeqvabLe i η ter o m nes atqce unum omnibus efiepofiitr)»
Ε i'toli-i Tufiaais, ad amicos, partim magi fira ta avo-
plam infignes, partim adionibus implicatos forenfibus,
datis, mul ta ine le,qva? non le viter tinäum, (ed juribus iii-
•genium arguant jam diu irinutritum, dubitari neqvit. Et
ii qvis dabitaverit, is conuincetur ρ ro fe do ipfa epiftola-
rura volumiia a litarus
,qvar ad Atticum Qvintum-
qve fratrem icriptitarit Cicero, identidem confultus, iem-
per ad reipoiiiitandum & jas civile interpretandum para- tifiimus.
a) L· L c. 37. b) Ibid. c, 38- c) C. 2j.
§. VJ.
Devenio ad icripta Tullii Pliilofophica, rem, de
qva jam qvi lem diiputamus, extra controverfiam ita collocatura, nihil ut plane fiiperfit dubii. In his vero libri tres, q vas de Legibus confcripfit, maxime eminent -y
qvi, licet mutLati aomodam, temporis injuria, nobis fuperfint, adeo tarnen nervoie atqve explanate legum juriumqve, tum communium , tum Romanorum, prin- cipia, indo'em atqve explicationem tradun t, ut Cicero¬
nen! non detunvtoiie,fed ipiis ex fundamentisJuridicam
q wiiviiie atqve haufifie fapientiam, ultro pateat. Li-
bro ha i as Dialogi I:mo , ad ipfiam rationem atqve natu-
ram prima legum omnium revocat exordia. Qvamvis
enim leges XII tabularum, merito qvidem fito, faciat
riiaximi, aliarumqve gentium ilatutis, immo Grtecorurd etjam legibus anteponat, qvam in iententiam I. de Ora- torelibro, ita ciiÖerit; Bibaothecas mehercule omnium"
Pniloib phorum unus mihi videtur XII tabularum libelius,"
fi qvis legum fonc.es & capita viderit, & aubtoritatis"
pondere 5c utilitatis ubertatefuperarevz): tamen heic non"
ex bis tabulis, ied ex intima Phiioiophia hauriendam ju¬
ris diicipüoani exifiimat. Atpve ut jufiiciam axpve, ac
"B 3= QXz
I 1
% ) *4 C #
"t^teras virtutes, per fe expetendam di filtat, neqve eam ad prtemium aut pretium ullum reiptpere oitendit, cum
idipfum, Tullio judice, injuflifllruumiit, jußitia mer- cedem qvajrere: ita ftukißimum iiluct judicat, fiqviso-
.
mnia ju i b eile exiftimaverit, qvar .fei ta fint in populo-
rum inftitutis atqve legibus, cum hoc modo peßimi cu- jusq ve Tyr^nni leges juPtae haberentur. Hinc,II:do Jibro,
-civilium legum rationem explicandam accedens pro-
pius, ad ialutem civium, civitatumqve incolumkatem, yifarnqve hominum qvietam & beatam, inventäs eile leges, optime monet. Lexvero,in genere,ipfi.eftjufto-
rum iujuilorumqye dißinbtio, ad ii i am antiqvi;sfimam,&
rerum omnium principem, expreß ä naturam, ad q v am
leges hominum diriguntur, qvi fupplicio im pro b es ad- ficiunt, defendunt ac tuentur bonos. Atqve ut non o-
mnia vi ac minis cogantur, fed perfyadendq etjam ad er,
qyee rebta fuiit ac ialutaria, excitentur cives, divinam
vim atqve fapientiam cuncla moaerantem, optimeqve
de genere hominum merentem, fed qvaj tarnen pio-
rum &impiorum habeat rationem, adtendere nos jubetr
Inde leges de religionibus fuperftitione qvidem, ut in' homine divinam revelationis experte, commaculatas, ied
bona tarnen fide exferiptas dextreqve explicatas, in me¬
diumprofert. Dehiqve,III:tio libro
,ubi tarnen pluri-
ma deiunt capita, civitatis fux ßatuta complebtitur, bre- vemqve ßngulis ad nebti t expofitionem,docendo Magi- ßratum legem eße loqventem, legem autetn mutum Magifträ-
tum. Hax igitur omnia, fr q vid ego video, fummam
Ciceronis de Jurisprudentiai ß:udio laudem ita. patefa- ciunt, ut hunc ad ducem ieqvendum non tironesmodo,
led etjam provectiores almx Themidos myßagoggfefe
invitari& adiici, haud invid patiantur. Habenqfate-
or, Juris ftudiofq, noftro inprimis xvo, dobtores, qvos
audiant, celebratisiimos, qvi vel eo nomine .palmam
Cice-
# ) I? ( ψ
Ciceron! praeripiunt, qvod, puriöri colMIrati religioms luce, in ipfa jurium fundamenta penitus introfpicere, &,
ad ρ radien tes rerum publicarum necesiitates: ac vicisiitu-
dines intenti, generaiia préeeepta,ftafcum cujusqve fingula- rempromoyentia,adplicare qveant idqye felicisiime. Nec defunt ieripta Jtiridica, eximiam promeritura prtedicatio-
nem, maximosqve fcholis jurisconiukorum
.paritura u- iits. Sed ut hl forte dolores & fcriptores Tullio mul-
ta debent; ita, vei me tacente, facundisfimum hunc Jurisconiultum fuis commendant diicipuiis, qvo$ certe diligentia: in pervolvendis magni hujus viri monumen- tisj prudenter & juito ctjm delectu} adhibita: nuuqvam
poenitebit.
a) C. /χ.
§. VII.
De fcientia juris Ciceroniana-qua: nobis fedeat mens
& jndicium
,breviter iignificavimus. Habémus quidem
magnos inrelitteraria yiros, B ti dce u m, Bachovi um , Gro- tium, Schultingium, ceterosj nobiscum heic conientien·.
tes; at· juxta nec ignoramus eile,' qui negent & pernegent TulJium noftrum JCtorum albo eile infcribendum
,li¬
cet ado!efcens,a patre,ad Q. M. Scarvolamfit deduchistf),
licet ieripta & commentaria juris leciitariü , licet denique
ex .'contraria cum JCtis fui temporis familiaritate , ifudi-
um juris oratori utiiiilimum, & tantum non neeeilarium,
éalluerit &c. Has partes in ie tuendas, ierione, an ani- nil grätia, 'incértiim, fufeepitp. 4. citatus van Bynkers-
hoék
jTCtus ac Senator apud Batavos., acriter urgent! o·;
in te r alia, id argumentum, quod v el fil en tio praiter-
mittant a jurisprupeatiteqye profeßione Ciceronem
éxcludant Pomponius, Ubert. Folieta, alii, quemadmo-
dum Q. Fufiö 'Caleno, in oratione fua Änti-Ciceroniana,a~
pudDionem· Cailiumy) , audit σοφπηε, ngJf' ποιητγ,ε, φιλόσοφοε 9 y&j ρίτοοξ, y&j σνγγξα,φζνε & prjeterea nihil,
>4
^ ) ι£ (
Vel qvod JCtos irrideat Cicero c), ita loqvens: β mihi\
homini vehementer cccnpato, fiomachum moveritis, triduo
me Jurisconfultum ejfie profitehor ; verba hunc in fenfum interpretaturus,quafi jagaret leViffimam operam, qua: in Jurisprudentia; iludio quantumvisiatiffime patente, es-
let coiiocanda, unde ofrenderet ib nec fuiile JCtum, ne-
q ve etiam haberi voiuiile, Qvicqvidel, cum Ci:ero tan-
ta eifloruerit ingenii divinitäte, tanto in diicipjinis omni-
bus pertraclandis ardote, iis, & quidernampliifimis, rei- pubiicce muneribus admotus
,quin dorni torisque , pu¬
blice ac privatirn,in urbe & provinciis, jusdixerit, nunc innocentes defeniitando, nunc reos & malos coarguen¬
do, nunc fuumcuiqvé, exipioThbmidbs adyto, cieprö-
mendo
,nulius cuiqvam dubitationis re inqui paté* it fcrupulus: atqve adeo ab ifto rigore,ne quid gravius al- dam, Bynkershoekiano diilentiendi
- - -
