1NQUE HOMINUM GENERE OPT/MAM,

D. D

Di (Ter t a do Acsdemica,

Ad Duchim Ciceronis,

NATURAM BEN EF IC AM,

1NQUE HOMINUM GENERE OPT/MAM,

Delineatura,

\

Quam,

Confenju AmpUJJOrdinis Ρ hil of. Upf

Praefide,

Viro Ceieberrimo

MAG. PETRO EKERMAN,

Eioqu. PROFESS. Reg. & Ord.

Publica bonorum cenfura modefte fubjicit Johannes Alex. Livin, o.Gotbus.

In Auditor. Carol. Maj. D. XXIII Febr.

MDCCLXXF.

Horts ante meridiem folitis.

Up fa li se,

Apud Joh, Edman, Reg. Acaa, Typogr.

/

VIRO ADMODUM Of IRACLAR1SSIM0

DN. MAC. CLAUDIO CL.

LIV IN,

ECCLES, SKENINGENSIUM PASTORI &PRJÉPOSITO VIG1LANTISSIMO, ADCURATISSIMO,

PARENTl OPTIMO.

A7e mireris, Parens Indulgentidime, fi, hacce ^oc-

cafione, Dißertationem nie am omare Tuo Notni-

71 e cupiam ^, eamque 'Tibi offerre aufiin; /r/c/o,

utpote deciaraturus vf meinem venerubundam zf os- tenjhrus, qnantum Tibi debeani ob fingula in me pra- flita caritatis & benevolentia doeürnenta, pIu¬

ra zf inajora a Parente proficijci haud ftojfi perfvafum

babeo. Pio itaque '& candido peäore opfq, nt, /*r longam ^{annor um} feriem. ufura bujus vita: incolu·

perfruaris ^? atque omniα, minima, maxima, Tibi

Jim fiauβ a zf pr of perα, Eccleßa: emolümentum,

Tuorumque pignorum zf amicorum voiuptatem zf

diuturnam leetitianu De cetero , quamdiu hane fpi-

auram liceat, profiteor me fumttia veneratione

zf tenerrimo amore ejje ef dici

CÄRISSIML PARENTIS

filium obedientißimum

Johannem Alex. Livin.

/. Μ ?.

§. I.

ä&k

q ^uam quisque indolem animi optimam ceterisque

omnibus Π ^non anteferendam, certe aequiparan- dam, judicat, nifi, graviori preilus malo, inearn deiapfus fueric conditionem ^, ut ipfum forcunas fux prorfus poeöiteat. Sed, quamvis nemo non Ulis fit na-

turae dotibus inftru&us _arque ornatus, qua?, Γι bona e- ducatio & prudens acceilerit exercitatio, aliquam (altem

in vita hominum coramuni adferant utiiitatem: experi-

entia tamen

fideliffima illa rerum magiftra, difparem

eile hane docet animorum in multis prasilantiam, nec cuiquam contigiile mortalium ^, ut in omni virtutum

genere, pariter altiusve, emineret. Nos quidern reliquis

animi excelleniiis fuam non denegamus laudera: led Ci-

ceroni tamen, de Optima Natura egregie diilerenti, lu-

bentes aditipulamur. Ita vero iile, TulcuL Qeraeil. Lib»

I. _cap. 14. vQuse eil mclior in hominum genere Na¬

tura, _{quam eorum} , qui fe natos ad homines juvan-

"dos, tutandos, coniervandos arbitrintur ? Benefieam

his verbis naturam pingit, quam, ut in magnis homi-

nibus mirari, &,quod optandum impenfius eil, imita-

ri noilra difcat a*tas, brevi etiam nos commentafione, Speciminis Academici loco, fumus delineaturi. Tuam

vero, B. L., humanitatem 6c cenfuram benignam ju-

A 2 vc-

Φ ) 4 ( Φ

venilibus noftris aufis non adprecamcr iokim

Ted fps

quoque laetiori nobis promiteimus.

II.

Ut autem conftet Na tura m benevoiam

qu« ad a"

liorum commoda augeoda natam feie exiflinoet, in hu"

mano genere optimarn eile,id quod nobis oilendendum

fumfimus

agcdum ad ^{veros vocum} iignificatus, di-

ilin&ius determinandos pergamus. Natur« yocabulum pervarie explicari nemo forte ignoraveric. Generatim

nempe res- quaelibet, per fe fubi litens ^, cujus demutn

cunque fuerit indolii, Natura dicitur, ut cum notione fubftantias, in foro Pbiloiophico celebrata ^, confentiåt.

Et hoc quidem fenfu quatuor iiia genera principiorum,

c quibus omnia orta judicantur, & qu« noroen elemen¬

torum apudPhyfieos gerunt, totideno a Cicerone a) ad- pellantur Natur«, quibus, ex mente Ariftotelis, quin-

ta quaedam Natura adjicitur, quae mentem huraanam contineat, &, quia ad ignem, aérem, aquam & terram referri nequeat, proprio vacet nomine. Mirabilis in- terdum agendi vis, qua; in fingulis propemodum re¬

bus difperia confpicitur, Natura dici fölet; neque a Phi- lofophis tantum noitr« arfatis, fed ab ipio etiam Tul- iio, qui, dum omnem Naturam iui eile coniervatri-

cem ftatuit h), agendi facultatem cum illa notione jun- gat neceffum eil. Neque etiam infolens illa dicendi

ratio efl, qua totam hanc rerum creatarum compagem, atque univerfitatem natur« nomine infigniri videmus.

Naturam hanc naturatam barbaro vocabuio dixere Scho-

laftici, eamque a Natura diilinxerunt fublimi & infini- ta, feu Deo, totius hujus univerfi conditore & mode¬

ratore Optirno , Maximo ^, quem pari vocis barbarie Na¬

turam nominarunt naturantetn. Nos autem voce hac Natur« paulo ftriclius utimur,ut animum hominis feu

volun-

φ)

·

voluntafem denotet; qux tum dem ^um benefica merito audit, ubi officiis in alios, conferendis dele&atiir maxi-

me

neque adeo iibi foli commoda adquirere atque am·

plificare ftudet. Kam vero benevolentiam iilis propriam

Cicero judicat, qui hac in primis conditione genitos fe¬

ie arbitrentur, ut communi hominum iccietati defervi-

ant,

a) Tu[c. Qitcefi. L. 1. c. ιθ, b) de Finib. bonorum

ma/orum L, F. c. y.

§. III.

Hanc vero Naturam, qux hominibus juvandis, tu- tandis, confervandis η ata iibi videtur, ^non fine raiione dicimus optimam, ceterisque animi dotibus anteponen- daro; fiquidem ad faftjgium illud perfeciionis, quod in

Deo veneramur, accedit propius, atque etiam toti ho¬

minum generi , ifngulisque eorum iocietati-bus frudlus parit roaximos, jucundiilimos. Ν am indolem noflram

talem eile voluit fapientiffimus ^rerum Molitor & Effe-

£tor, ut communi flirpe oriundi, atque adeo confangvi-

nitatis gradu ardiori jundH, mutua fe&ari velimus commoda, neque alienum a nobis judicare, quidquid

ad homines vel ornandos vel adfligendos aptum fuerit.

Atque hxc quidem innata nobis ad alios amandos incli-

natio, hic fenfus atque impetus humanitatis, quo ftimu-

lante felicitatem aliorum Iteti, miferiam vero trifles ^at¬

que ad juvandum proni refpicimus, etiam ubi alia nul-

la nos permovet ratio cogitationibus obverfata, officio-

rum erga alios fons eil ac principium, falli & fallere

nefcium. Et nifi opinionibus pervecils, prava confve- tudine, motibusque animi turbulentis mens pra^pedita fuerit, ad alios juvandos fponte feftinamus, eoque ma¬

gis ab injuriis inferendis abhörtet animus, quamdiu

Katurse convenienter vivere noitra nobis perniiitit in-

A ₃ firnai-

© ) 6 ( 9

firmitas. Hsc vero aliis itcm commoveridi rationi-

bus eil fublevan.da, _atque ideo illud in primis cogitan-

dum, quod nulla re propius ad honorificam illam &

jucundiilimam cumDeo fimiiitudinera accedimus, quam, ii ialutem ac felicitatem aiiorum, quantuna in nobis quidern poEtam fuerit ^, data quavis occafione, promto

iervamus fludio. Neque etiam Deo,qui plus quam pa-

terno in ^nos omnes ducitur animo, gratius quidquam fanftiusque cenfebitur, quam mutuum illud benevolen-

tix vinculum, _quo iervato, gentis noilrse felicicas ^. las-

tius efHorefcit; rupto autém, ipfa in difcrimen extre-

mura pame vocatur, iramo iubvercitur Talus. Q vis ve¬

ro negabit ingenium illud optimum eile longeque pra:- ilantiiiimum , quod Divinas refert benignitath imagi-

nem, quod Deo, humana: felicitatis cupidiiTimo, per- placet maxinoe, quodque divinis ideo legibus & pr^ce- ptis impenfius nobis commendatur?

j. IV.

Sed] fru&us ^quoque Natura: benigmoris eximios,

breviter, &, per tumma capita eundo, contemplemur.

Singulis enim penfitandis immorari temporis ^vetat an- guftia viriumque mearum tenuitas. Et primo quidem,

nneerum benefaciendi ftudium fmaximam ei, qui tam benigna eil ^natura prseditus, parit jucundiratem. Non profefto mercenaria efl genuina benevolentia, neque ad-

eo in beneficiis tribuendis exi'iter ad calculos revo- cat omnia, ut par fit ratio acceptorum & datorum:

ditior _nempe & adfluentior, quam ut reftriéle obförvet,

ne plus reddat, quam acceperir. Eleganter hane rem , more fuo

perfequitur Cicero c) "benefici liberalesque

"iumus, non ut exigamus gratiam, (neque enim benefi-

"cium foeneramur) Ted Natura propenH ad liberalitatem

filmus. Idem virtutem nullam eile poffe adfirmat, nifi

fuerit

δ ) 7 ( ®

fiierit grafuita, atque ei, qui voluptate, quafi mercede

aliqua, ad officium impeiiitur, non virtutem tribuit,

fed fallacem imitationem virturis atque fimulationem,

d\ Ft alibi apertius mercedem a benevolentia icgre-

gat hunc in modum: Amiciti« locus ubi effie poteft,aut

qui amicus eile cuiquara ,quem non ipium amet propter ipfum ? Quid autern eft amare , niii velie bonis aliquem

adfici _quam maximis ^, etiamfi ad fe ^ex iis nihil redeat ?

e). Sed quamquam ob fpem commodorum non diligit ani-

mus vere benevolus: mult« ^tamen & maxim« benevo-

lentiam utilit3tes confequuntur. Ut enim vitia mentem turbant, nec refpirare facile iinunt; utfi quis turpe quod-

dam facinus commilerit cum voluptate ^, voluptas illa

tranfitoria ocius aura fugiat, turpitudo autem maneat iae-

viifimisque confcienti« morfibus improbos excruciet:

iia virtutum ornnium, _atque adeo beneficenti«, ^c contra¬

rio, h«c eft praffiantia, ut veram & ftabilem progignat

menti tranquillitatem, nec uila fere major & conftantior

animi fit delectatio, quam quae reite faitorum

confci-

entia nititur, atque ex promto & hilari plurimis bene-

faciendi ftudio proficifcitur. Immo vero hxc purior,

qu« benencum occupat animum, voluptas tan ta eft,

ut non modo jucunda prseteritorüm fit laborum memo¬

ria; ied quoque moleftiam^ quse in ipfo alios juvandi

opere ientiri lolet, ivaviffimus viacat fenfus benevolen-

tioe; id quod uno quafi ore fatentur oranes, quotquot a-

liis, pro cujusque indigentia, confervandis aeledandis-

que iedulam navant operam.

c) de Amicit, c. ß, d) Acad. Quafl, L. II. c. 46.

e) de Finilus B. & M. L, II c. 24.

§· V

Aliorum praeferea amorem & pr^eclaram exiftimatio-

nem beneficicntia parit, eoque nomine maximo qui-

dera

• ) 8 ( φ

dem _opere efl commendanda. Natn qui boni funt, vir-

futem in aliis obfervatam magni femper faciunt, eoque facilius ad amicitiam contrahendam atque pacta utrim-

que profutura confidenter ineunda, commoventur. Hoc * vero commodum eile quantivis prefii vel inde conftat, quod homo aliorum ope ad- bene vivendum carere ne-

quaquam poffit, eoque felicior is cenferi debeat,quem optimus quisque (ua converfatione, ftiisque auxiliis di-

gnura judieaverit. Ad malos vero quod adrinet, vir-

tus quidem ipfis per ie non placet, neque adeo fuos cul-

toreseis probare poterit; unde fit, ut praeter contemtum, invidiam & largam detrimentorum fegetera vix qtiid-

quam a malis fibi polliceri queat homo, veris exfplen-

deieens virtutibus. Cum autem vel maximam fentiant

egeftatem improbi ^, atque ab aliis faepius adjuvari cu-

piant, fieri non poteff, ut benevolos homines prorfus adfoernentur, quorum ad beneficia aditum fibi, ubi ne- cefiitas poffulaverit, expeditiiTimum parare cupiunt. A-

lias quidem virtutes plerosque e turba flagitiGforum gra- viter offen du ^η _t, parfimoniam in aliis nec avarus lau- dat, nec prodigus ferre poteff; juffitiam, mala punien-

tem facinora

deteffantur malefici,ut alias ^t3ceam. Qux

vero in benefieiis pr^ilandis occupatur virtus, commo- dorum fpe mentes etiam pravas allicic5 ut, amicitiam li¬

cet veram & ftabikm peffus anguftum & vitiis obru-

tum ^non capiat, fimulacrum tarnen aliquod amoris ad^

ferat, perfidum quidem & prudenter excipiendum } fed quod odio tarnen aperto & fraudibus ißimicorum prae- ferri poffit. Ad famam vero optimam, qua? faventiore

alioFum de faffis noffris iudicio continetur, concilian- dam animo quidem benevolo, plurimis declarato bene¬

fieiis, nihil eil aptius. Laudantur ffrenui multisque vi-

ftoriis colluftrat? belli duces, non quod humani fangvi- nis, cui parcendum fuerat, multum eftuderint, non quod

multas

ff ) 9 (

rankas mngnasque reglones , fxpe minus profuturas;

iuis civitatibus adjecerint: fed quod patriam opportune

ilrenueque defenderint, quod vim hoftium civibus il-

ktara propulfaverint, quod res recuperaverint amifläs;

quod denique ipfis hoftibus devi&is pepercerint, atque

ad fidtm fuam confugientibus mitius confuluerint. Sa-

gata enim illa fortitudo, qu#, a benefaciendi itudio fe-

jun£b, igne & ferro regiones vaflat, horrorem potius,

quam gratam pofteritati memoriam relinquit. Prima qui-

dem ac fimplex innocentise laus eil: iniignis autem &

perpetua benefa&is manet gloria, &, qui multis opem ferre adnititur, Deo judicatur fimillimus.

§. vr.

Optimam quoqne humano generi effe Naturam be-

neficam res ipfa loquitur ^, omniumque focietatum ex·

periencia demonftrat. Nemo enim civis melior, quam qui alrorum commodis,tuendisatqne amplifkandis, ob«

le&atur, nec Princeps ullus laude dignus» niii qui ci-

vium felicitati profpicit, veroque in iingulos ^{amore , at¬}

que impigro juvandi ftudio» Patrem ie Patriae exhibet.

Neque enim beic ad veram iufficit laudem ^, ii quis

nuliam fociis injuriam intulerit ; fed propuifanda quo- que, unitis ftudiis, malorum eft violentia,ne vel hoflis

externus cladem, vel civis quispiam injuflus cahmita-

tem publice, au t privatim, importet graviorem. Ad

hane enim fecuritatem tuendam confociantur imperia;

adeoque civium vel uni, vel pluribus, fumma poteftas da-

tur, non ut infirmos premnnt potentiores ; fed ut quem-

que malorum impetum domi forisque reprimant, at·

que tranquillitatem reipublicae fervent fartam& iilibatam.

Et ad hsec quidem officia prseftanda pa&is ac legibus ob-

itringuntur cives: fed vix, acne vix quidem, refte decenter-

que iefe gerent, nifi amore civium magis, quam meru

B poe-

φ ) ΙΟ ( φ

poenarum & fpe prasmiorum, ad rede faciendum fue-

rißt excitati. In bonis certe moribus maximum civi¬

lis felicicatis eil prsefidium, quos adjuvare quidem bo-

nae legcs posfunt, efficere autem per ie, auc retinere

hon poflunt. Atqui, ut prudens legislator benevolen-

tias officia, _quas fponte praitari Sebent, legibus adftrin-

gere non tentat: ita optimas notas civis non eil, qui plura fociis non confert cornmoda, quam quae lege pa-

Hisque expreßa funt ^ac determinata.

§· VII.

Tn minoribus etism iocietatibus feryaridis benevoien- tia iociorum mutua permuitum habet ponderis. Uc e- nim communis omnium confociationum fcopus eil

commodutn aliquod iingulorum fociorum, jundis quse- rendum viribus: ita ad florem cujusque coetus pado coa- lefcentis amplificnndum nihil asque conducit, ac iludi-

ura, quo fertur quisque ad commoda alterius pariter, atque fua, altius reäiusve provehenda. Mutua certe

benignitas bonos reddit conjuges , atque hanc focieta-

tem, fu peratis, quas feie offerunt, moleiliis, ilabilem .procreat atque perjucundam; cum, ex adverfo, mifef'

rima eorum fit fortuna

_quos, diilociatis animis ^, jura

tantum conjungunt Politica. Quis vero bonum animo concipiet parentem, non benehcum? Quis, beneficen-

tia negleüa ^, gratum erga parentes filium fefe audebit ja&itare ? Quis aut hero fervire volet, ab humanitate prorfus aheno,aut fua committere fervo negotia,quera

nihil animo noverit fa&urum henevolo? Nuila iane vi-

tee pars eil, nulla five publica focietas, five domeili-

ca, qux vacare officio beneücentia? poffit. Animus au- tem, perbelle conffitutus, rebus aliorum lastatur bonis,

dqletque contrarias; & quoniam normam diligendi ex

illo

@ ) ^t ϊ ( φ

illo capit amore, quo femet ipfum profequitur ^, fin-

cere non minus, _quam lubentiflime, adfli&os juvat, ja-

centes erigit, florentesque confervat. Sed animum ^e- jusmodi _eequum & beneficum nemo redte adfequitur,

nifi qui Deum vera pietate colit, atque,agnita conian- gvinkate hominum fublimiore, humanitatem nullo nom tempore teftificando, maximam ejus deguftat dulcedi-

nem. Quid multa ? Ssepius, & quidem pereleganter, hane

eandem tundit Tullius incudem; Tic aurea ejus exftant verba, quibus optima? Natura? dulce decus & praefidiuna,' pari ienfu, ac pari oratioms filo, inculcare haud du bi¬

ta verit, quippe ad praefentem ^non modo, ied ad futu-

ram vitam convenientiifimum /). "Quo fis, Africa-

"ne

alacrior ad tutandam rempublicam, flc habeto: O-

"mnibus, qui patriam confervarint, adjuverint, ^auxe-

"rint, certum eile in codo, ac definitum locum, ubi

"beati xvo fempiterno fruantur. Nihil eft enirn illi

"prineipi Deo, qui omnem hunc mundum regit, quod

"auidem in terris fiac, aeeeptius, quam concilia, coe-

"tusque hominum jure fociati, qua? civitates adpellan-;

"tur: harum redtores, & coniervatores, hinc profedti,

"huc revertuntur &c. Didtis vero dicendisque cläuiula

efto Horatiana g):

Hoc opus) hoc ftudium pawi properemus et ampli>

•SV patria volumus, fi nohis vivere cari.

f) Somn, Scipionis c. 3. Cfr, Lcelitim de Amicitia ^c, /,

g) LJ, Epift.3. v\ 30. 31.

s. ρ. α

# ❖ #

Aniice DUe&iffime.

Ratio unquam officii liujus extitit officiorum. tanti eft ponderis, En rnemet qvan felicem! ti, fateor, En.

voluptatem dulciflimara! Γι ipfa cordis arcana tibi aperi»

re liceat. A pFima inde setatula, in aibo amicorum

tuorum infcriptus, quemadmodum occaiio f-aventior u- fum mihi tecum concefferit famiiiariiliraum, mentera tuam, non pr^propere & feilinanter, Ted ftudiofe pene-

travi. Te in amicos, candidnm _veraeque pietatis fenfu

ac virtutis imbutum, rite pr^dicare non valeo; etenimi feria cornmifcendo ;ocofis & utile dulci, amoris tui fin- gularem perfenft fvavitatem. Tuos ^autem in Scientiis progreiTus, quidve ingenium prüftet docife ^, prodit haec

tna qute in manibus exflat ^, Diflertatio fat perpoiita.

Sed quid plura? profperum rerum fuccesfum ut fem-

per fis impetraturus, optat & precatur

Tuus ex aile

S. Wigius.

Till AUCTORN.

£j du

_Ej tues _Adelmod Aran tif lyckans lott: ratt af drdgten ;

De äro fa bland mdnjkjo -flågten ^,

Som garna gora andra godt:

Ts är Croefus denna dygd utplånar,

Hans vilda finne οβ förvånar.

Ack ! bvilken börda jorden bår ^-

Nej, månnfkja! fått Dig öfver djuren, Folg och förädla rått Naturen,

Och mins du Himlens Af bild år!

Når, min Cousin ! Du val förklarar

E11 fadan Sak på drßa Blad,

Med flit Ditt vårda lof jag/parar ; Men vet! att jag år hjertligt glad.

Du kånntr mig hur ömt jag menar:

Min önfkati jag med Din förenar,

Att Dig För fy nen leda vill!

Att Du beßandig framgång vinner!

Att Du det ådla målet hinner!, Som Du få värdigt fyftar til!.

Daniel CnattiNGivs»