Dissertatio de notione honestatis depravata, quam venia ampliss. facult. philos. Ups. præside mag. Daniel. Boëthio ... pro gradu proponit Carolus Ephraim. Sandberg. Stockholmiensis. In audit. Gustav. maj. d. XXII Martii MDCCLXXXVIII

Ht D. D. DISSERTATIO DE

NOTIONE

_HONESTATIS

DEPRAVATA,

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPS.

PR^ESIDE

Mao. DANIEL.

ετη. et polit. PROF. reg. et ord.

PRO GRADU

P ROΡ O ΝIT

CAROLUS EPHRAIM. SANDBERG·

STOCKHOLMIENSIS.

In Audit. Gustav. _Maj. d. xxii Marth MDccLxxxvnr.

UPSALIAE,

"

t , _{✓Jöf·. off K}

&(¥t*£XV\ ΛΛΙΙ KöiT'Jt^ firi^TrSt-i^ffT^ rtXiUor

VIRO,

MAXIME REVERENDO ET CELEBERRIMO S. SANC7JE 1HE0L0G1JE D0CT0R1,

DOMINO

CHRISTOPH.

WILH.

LYDEKE

AD TEMPLUM ST: GERTRUDI HOLMIjE PASTORI PRIMARIO ,

CONSISTORII URBICI ADSESSORI,

PATRONO SUMMA ANIMI VENERATIONE

iETERNUM COLENDO,

SACRATUM VOLUST, DEBUIT

DE NOTIONE HONESTATIS DEPRAVATA.

$. i.

Hand

facere putamus, quam

parüm

ad publicam

quisque

hominum

iibi

formet

falutcm

a-nimoque teneat perfeftionis moralis

ideam

& qux morum _{vitacque praecepta} reipe&u aliorum homi¬ num iibi obfervanda proponat. Hanc _vero noilram

fentendam non ita interpretandam esfe volumus,

ut eam reformidare videamur mentis humanae

cor-ruptionem , qua vel nuliis omnino reipe&u aliorum

hominum deiideria fua _{reftringeret vinculis, vel de}

officiis a communi falute derivatis erudita eadem

re-cufaret, atque, an iibi injunfha esient, dubitaret; a-deo enim hrmis in natura humana fundamentis ob-ligationem, qua erga alios tenemur,

fuperilru&am

esfe arbitramur, ut nec _{penitus ignorari nec} deftrui

posiit. Sed

nihilo

tarnen minus non

modo

fatemur,

neminem esfe morcalium, _{qui ad fummam}

perfe&io-nis ideam, quam hominum animus iibi proponere

valuerit, vitam omnino inftituere queat; verum et-iam _{experientia edo&i contendimus, numquam}

fe-re homines exemplar, quamvis ab omnimoda _per·

fe&ione _{longisfime remotum, quod iibi imitandum}

ele-4 De Notione Honeßatis

elegerint, vita & a&ionibus referre posfe, quam-diu illud, ut terminum, ultra quem progredi haud necesfe _{erit, intuentur; ea enim eil indolis noflras} fegnities , ut magis quam licere putamus, defidias

& _{negligentia libenter indulgeamus. Non tarnen} ideo exiflimamus tarn alte _{ponendam esfe metam >}

ad quam viribus tendere debemus, ut fpes omnis eidem _{appropinquandi nobis prasripiatur;}

conten-dimus _{tantummodo, talem animis hominum}

intuen-dam & fe&andam _{proponi debere virtutem, quas}

omnem animi contentionem _{maximumque, quem} humana ferre _{potefl natura, virium ufum pofcat,}

haec enim fola _{generofos animis ilimulos addere pot¬}

efl, quibus ad prasclara quaevis & humanas focieta-ti _{profutura incitentur. Quamdiu mores viguerint}

falusque publica hominum revera moverit animos,

iublime quoque, quantum aQiioniim in publicam

rem efhcaciam _{perfpicere flatus earundem permitrere}

potuit, virtutis exemplar iibi vita exprimendum pro-pofuerunt gentes omnes: Limites, ut ait Tacitus, tisdem _{temporibus optime ccflimantur , quibus}

facil-lime gionuntur. Ut vero frequentiora bunt contra falutem _{publicam crimina, ut major hominum nu¬}

merus _{jugum a moribus impoiitum segre ferre}

occi-piunt, minuitur quoque virtutis jufla

reflima-tio, ipfis morum praeceptis _verus detrahitur valör,

& honeftatis _{corrumpimr notio. Quam ad ruinani}

Societatis _{humanas feniim progredientem}

depravatio-nem, _{paucis, Tua B. L. venia explicare &}

a veris

caufis deducendi aniam orasbere conftitui.

Depravata. $ 5. Π.

Vocabulo honeftatis, _{quando latiori fumitur}

fen-fa, denotamus mentis humans habitus, quibus ad

ea tendit confilia _easque a&iones, _qus hominibus

hominumque Societati utiles, communi eorum con-feniu _{adprobari & in honore haberi debent.}

Exci-tantur hi habitus & _{impelluntur a mutua hominum}

a fe invicem pendentia Sc iocialis vits necesfitate,

formantur vero _{per illam mentis noftrs facultatem,}

qua animi motus aliorum hominum perfpicere Sc

iüorum _{participes fieri posfumus, ad debita denique} iibi _{obje&a extenduntur rationis nfu, quo effe&um,} quem a&iones noftrs Sc prsfentem Sc futurum non modo in _{particularem iingulorum hominum falutem,} fed in res _propter Societatem necesfarias habent,

perfpicere docemur. Pendet itaque vera honeftatis

notio 1:0 a veritate habitus & contentione _animi,

quibus ad homiiaes amandos & commoda humani generis augenda ferimur: 2:0 ab applicatione hujus habitus, ut neminem excludat, _qui humanae particeps naturs damna a nobis metuere Sc commoda _exfpe«

£tare _{poteft, Sc 3:0 a jufta sftimatione efFeöuum,} qui ab atfionibus Sc viribus noftris derivari posfunt. Homo _{igitur tum demum honeftus vere falutatur,} quum vires omnes animique nervös in id intendit,

ut non tantum nemini hominum _noceat, fed

fingulis, quantum fieri poteft, profit, Sc tum prs-fenti tum Futurs humans iocietatis falnti _{profpiciat j}

verbo, qui pejus letho omnia ea fugit, quas3 in

~ _{Aal· ahl·}

UarrZt* _{^ÅA^r?,^A',cck} ni^„n

β De Notione Honeflatis

cunque loco poiitus

esiet,

nollet aliis

hominibus

li-cita _{esie, &} e contrario ea omni ftudio fedlatur, qu2E in communem

aliis

normam

impofita

esie vellet.

§. III.

Habitus mentis in Honeilatem intentx verus quidem esie poteil,

quamvis

minus

perfecta

fueric

honeilatis notio, ii fcilicet imperfeelionis illius ab

ignorantia haud

facile

vincibili &

a

ftatu

rerum non

mutando _{excufationem petere potuerimus. Sic ho¬}

neilatis laudem illis non denegamus, qui ad

homi-num (aluti confulendum promti iis vixerunt tempo-ribus, ubi virtutum notiones adeo diilin&as & com-pletas formare

haud

permiiit

communis

barbaries &

fcientiarum _{inopia. At vero, quam primum mino¬}

rem vivendi rationem inierunt homines, anfamque

ad res iibi profuturas propius

examinandas na&i funt,

fleri non posfe arbitramur, quin _{vera quoque} oria-tur fcientiarum lux, ideas virtutum ica iiluitrans, ut neminem amico in eas esie animo facile

fuspica-ri _{liceat, qui non}

_{perfe&am earundem ad vitam}

fu-am moderandam _quasrat cognitiunem, prxcipue

ii

in ea ac nos verfaretur Scientiarum Iuce,

quibuset-iam invitis femet obtrudere videntur vera &

ßiüni-bus numeris abfoluta morum _prxcepta. Interea,

quamvis facilis & expedita ad veram honeilatis

no-tionem _{unicuique patere videatur via,}

_haud

_raro e-venit, ut non tantum quidam homines

fed

_totie gentes, non veras & faluti omnium

profuturas

res

Depravata. T

fubjungant verbis,

quibus

generalis,

quae

in

ore

ferunt, honeftatis praecepta enuntiantur, fed ipfam

honeftatis _{nocionem corrumpant. Corrumpitur vero} & _{depravatur, ii vel ad certos tantum}

_homines

ho-minumque clasies adftringit

obligationis

fenfum,

vel

non omnes comple£Htur a&iones

a£tionumque

con-fecutiones, quarum

effe&um

in

homines &

iocic-tatem videre , haud difficile föret: hujus corruptio·

nis causias _{jam breviter & fummatim}

_adferre

pro-perabimus.

IV.

Oritur _{obligationis fenius a mutua}

_&

_non

evi-tanda hominum ab hominibus _pendentia: quo ma¬ gis itaque urgens fuerit vis, qua

in

fe

mutuo agnnt

homines, eo etiam promtiorem &

fortiorem

exci-tat _{habitum, iis} fhidendi rebus, _quae hominibus pla-cent & quas iisdem profuturas esfe videmus. Si

i-taque fieret, ut unius

hominis

vis

adeo

ingravefceret,

ut aliorum hominum poteftatem tolleret

quafi & fuo

effeÖtu _{privaret, illius gratia honeftatem}

_prascipue

flbi _{injungerent homines, non fine}

_periculo

reveren-tiae, _{publica? ialuti debitse, omnino}

_{oblivifcendi,}

_fi

forian _{fuperior ille non illam pro unica}

_voluntatis

fuae norma haberet. Hinc efficacia, _qua Re&ores

civitatum fuo _{exemplo fuisque opinionibus in mores} opinionesque Subditorum agunt.

Hinc

trifti

despo-tismi _{jugo fubditi vix ac ne vix quidem}

_ad

_veras & diftin&as _{jurium humani generis notiones}

8 De Notione _Höneßatis

gere poslunt· Sed non tantum Poteftas exlex vim

ad _{depravandam honeftatis notionem prodic, ipis}

quoque leges civitatibus lats, ii vel minus fapientes

vel male _{adplicatae fuerint, funeftum hunc prodere} posfunt effe&um. Leges, quaejura hominum

focia-torum iarta _{te&aque fervare debent, vim iingulis}

hominibus ad fecuritatem & commoda vitae haben-da _{addendo, ii ita conftituts esient, ut cercas homi¬}

num clasfes minus hoc fuo beneficio _{bearent, in}

dis-crimine cito poneretur, an homines, qui a lege

de-ftituerentur, reverentiam _jurium iibi a natura

con-cesforum, ab aliis

exipe&are

posfent. Servorum

flatus in iis _{rebuspublicis, ubi maxima erga cives}

viguisie videtur honeftatis cura, hanc noftram

illu-ftrat asfertionem. _{Si porro leges, fapienter} quan-tumvis _{lats, a quibusdam impune illudantur, u} ju-flitia venalis vel _{propter metum muta evadat, fieri}

non _{poteft, quin potentiorum vim contra debiliores}

adaugeant, hosque tandem ab humanitatis

privile-giis excludant, idque in eo majus honeftatis

detri-mentum, _{quod debilioribus quoque ieniim} omnem fui sftimationem _{adimere queant, ut fecuritatis &}

com-moditatis _{benefieiis, quibus interdi&os fc esfe dolent,} tandem quoque fe indignos prsbere videantur.

$.V.

Inter causfas ad honeftatis notionem _depravan¬

dam _{facientes, referimus}

quoque habitum formam-que, quam familiariora inter homines commercia

Dtpravata.

9

Ha fant. Naturae facultatum noftrarum congruens omnino _eft, ut _magis noftram ab iis hominibus

pen-dentiam fentiamus, _{qui propius} nos

circumdant,

non _{itaque honeftati necesfario repugnare putamus,}

ut adprobationem & laudes ab iilis praecipue

mere-ri _{ftudeamus; fed fi excluderent forfan}

_laudes,

qui-bus illi nos bearent, officia, _qux publicae

debemus

rei, haud fine honeftatis periculo iisdem uteremur.

Hinc _{fuperftitiofae (eHarum Societates}

_ab

_honeftatis

notione fubtraxerunt fidem reliquaque officia homi¬ nibus debita, _quando eos

refpexerint,

quos

haere-ticorum nomine infamandos esfe putarunt. Si por-ro Societates hominum, quibus in

primis

familiariter

uti folemus, non graviores propter

causfas

concretae

fuerint, quam ut

jucunde

tempus

aliorum

familia-ritate teratur, fieri quoque poteft, ut

illud

hominum

genus, quod aliis raro

agitatur

defideriis,

quam

quae taedii metus excitavit,

honeftatem in

externa

tantum decentia attentioneque _{ponant, ut}

hominum,

quibuscum vivant,

prsjudicatas

opiniones

amorem-que proprium reverenter

habendo

gratos

fe

redde-re _posfint. Societates

denique

particulares,

in

_qua· rum confortionem cooptari ftudemus

&

in

quibus

admisffi noftras _{praecipue ponimus}

_{fpes, ita}

_haud

raro in ideas & defideria noftra agunt, ut

illarum

auram _captare folliciti,

honorem

_a

reliquis

homini¬

bus _{exfpeHandum incertae}

_relinquamus

alese,

_quo iis tandem _immergimur

_anguftiis,

_e

_quibus

_falva

honeftate emergendi raro dabitur Igcus.

Ad

fta-^ AK _{ö-taJsÄjrEöt_ rvLi^}

ίο Notione Honeβ_ätes

ftatis notionem _{corrumpendam haud parum ulterius}

faciunt habitus temere _{contra&i, quibus luxuriei}

& fenfualibüs _{voluptatibus nimium ftudemus. His}

enim a&iva animi vis ad honeftatem necesiaria

fen-fim _{tollitur, & a praefentibus abforbetur deliciis,} a-deo ut ne nobis _{ipfis quidcm, multo minus aiiis in}

longitudinem profpicere posfimus, & fic quoque tandem multa, _{quae in humana revera funt}

potefta-te, fi re£te viribus uteremur, ab honeftatis

obliga-tione hominibus _{injun&a detrahamus.} f. YL

Quod habitus a tenella setate contra£fci alterant

quafi conftituant naturam, quam licet

Expellas furca, tarnen usque recurrit,

neminem fallere _{potcft, qui aliqua perfpicacia praeditus,} hominum coniortione ufus _{fuerit; in propatulo itaque} esfe putamus, ab educatione maximam derivarivim, fi perveria fuerit, ad notionemhoneftatis corrumpendam· Si nimia in infantes _{indulgentia ccecoque amore capti ii,}

quibus cura educationis commisfa eft, fua

follicitu-dine _{magis quam par eft praecaverint, ne de}

a&io-num fuarum confccutionibus _{propria experientia}

e-rudiantur _{tenellae mentes; fi jucundae (ine labore &}

follicitudine vitac illas _{adivefecerint, fopiuntur quo¬}

que _{facultates, quibus ad nobis ipfis aliisque} profpi-ciendum idonei _fumus, ex _{quo fit, ut mollitie &}

qtio, enerves _animi,

Depraväta. Ρ

honeftati tribuere, nec iatam fatis & juftam illius*

ideam _{iibi formare queant. Error,}

_noitris

tempo-ribus maxime _vulgaris , in cura

educationis,

me

fal-terti _{judice, eo} committitur,

quod nimia

follicitudi-ne ea removenda omnia curemus, quae laborem in·

duftriamque paulo intenfiorem

infantum

requirere

videntur; hac enim perverfa

indulgentia

ne

&

labo-ris _{patientia & animi}

_nervi

_{omnes a}

_futuro

homi-num & civium _genere tandem

tollantur

reformi-damus. Non _{quidem eo}

_progredimur,

_ut

conten-damus, nullum habendum esfe

reipe&um virium

cuivis aetati _propriarum;

_fed

_{eam tantum}

damna-mus curam, qua etiam vires,

quibus

pro

fua

aetate

praedita esfe

deberent

a

nobis

manuducenda ingenia

illis inntiles omnino reddamus. Corumpit deinde e-ducatio honeilatis notionem, dum quibusdam

homi-nibus ut ccecis defideriorum inftrumentis utendi

ha-bitum tenellis animis _{ingenerat. Si raro}

_voluntatis

hominum , quibuscum vivunt & qui

illis

adiumen-to funt effe&us experiri _coguntur

infantes, ii vel

me-tu illos _{impellere vel}

adminiculis,

_quae

intentionem

animi _{aliis acceptos gratosque}

_fefe

_reddendi

_minus

requirunt, corrumpere

adfvefiant,

mecuendum

fane

eft, ne ad prove&iorem

pregresfi

_aetatem,

ialutem

hominum _{parum iuis reipiciant}

_{a&ionibus, &}

cer-tam hominum clasfem alto fupercilio ita

conte-mnant, ut candem ab ea omnino excludant

honefta-tis _{cura, qua fuos erga}

_2eqvales

_fe

_teneri

animad-vertunt.. Vereor vero ne Satyram _morum

prasien-B 2, ris»

émmxmmrmm KT1·

„Li*

Dt? Notione _{lionsßatts Depravata.}

tis Saeculi conföriberc _{videar, fi magis enodate res} •foas tra&are _{occipercm» Sufficiant itaque generales} obfervationes _{attulisfe, quas, ubi quaerendae fint}

corruptae heneftatis notionis caufae,