Primae scientiæ educationis lineæ, quarum particulam XVIII. venia ampl. ord. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... exhibet Jonas Gustavus Turdfjæll, Vestrobotniensis. In audit. Gust. maj. d. XVIII. Junii. MDCCXCI. H. a. m. s

t'· η. ο.

MifMMti

eiWI

£2>Vej£TåfO$ir$£

LIN

Ε iE.

_-f QJL7 ARU Μ FARTICU-LAM XVIfL

VENIA AMPL· ORD. ΡΗILO & £//»&

PR^ESSDE

Mac.DAN.

BOÉTHIO,

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET OÄD.

EX HIB ET

JONAS

GUSTAV

,U

Veftr obo_tnietifis.

IN AUDIT. "GUST. _{MAJ. D= XVIII. JUNI!.· MDCCXCL}

Η. A„ M» S·.

U ¥ SALI

_JE,

KONUNGENS

TRO-TjENARE och MAJOR

Ηί) GÅDle

HERR

JOWJJ

_<T7/^'2)«^

samt

HÖGADLA FRUN

född

_WIDMARK,

MINE HULDASTE _FÖRÄLDRAR/

Fårgäfves

Jkullejagfåka

at,

fom mitt

hjerta

6n~

j(kar

9

vifci

min

forbindelje

emot

Edra

välgärningar,

Eder

_ojparda

_omforg

_{om mitt}

_väl.

_Dä

_jag

_t

_Hug¬

nar Eder

_desfa

_{blad, maife de}

_vittna

_om

_min

tack-famhett

Emottagen

dem

ßfom

et

ringa bevis

pä min

*rkånfla

och

pä den

eviga

vårdnady

hvarmed jag

forblifver

MINE HULDASTE FÖRÄLDRARS

Lydig(te Son

Eckicatioms Linc&. _*3? §. XXI.

Ne vero _{prsecocia oriantur <Sc crefcant perniciofa}

deiideria, haud pa.rum, experienria teile, ab ea pendet

prudentia, qua juvenibus, qui adhuc nihil ad vi£lum Sc arni&um _{ceterasque vitae necesiitates Sc comrnoda,}

pro¬ prio labore & iludio adquirere posfunr, ufuram rerum, multis aliis _{adquirendis infervientium permittimus. Una}

cum _adjumentis,

quorum ope deiideriis fatisiieri _absque animi Sc virium contentione _{po-teft, angeri quoque}

defi-deriorum numerum _{compertum eil; Sc}

raro ai£e£tus lati¬

ns _{quam par eil}

evagare videntiir, quando _ipiis eorum initiis obilirerint non tollendse _{difficulrates,} Res _angufta domi haud _{paucos ad virruris}

verique laboris ftudium

perduxit. Dum e contrario_{ilii, qui opum Sc potenriae} afflu-e-ntia fe beatos _{exiilimarunt, effrenatorum affecluum}

fer-V!, laboris & contentionis _{impatienres per oriine vitas}

tempus fuerunt. Prudenrer eos _{agere Parentes putamus,}

qui _{iingulis liberorum} fuorum necesfitatibus, eorum

aeta-ti _{convenientibus, rebus iisdem fatisfaciendi immediate}

inferviemibus, quamdiu in paterna domo verfanrur,

ob-veniunt, _{ufuramque adminiculorum, quibus ad praecocia} deiideria excitanda occaiio _{aperitur &}

quae iisdem intem-peilive extendendis _{inferviunt, quantum fieri poteil,}

re-movenr,

_{Obfervandumque}

_{femper eil Sc nimiam}

liberalita-tem Sc avaritiam _{educationis fini nocere.}

Juvenes, qui pro

ea, quam de Parentum facultatibus Sc conditione_habuerunr, opinione, fe pejus quam alios, quos iibi aequales purant,

ha-bitos esfe _{animadvertunt, falfum rebus}

denegatis ftatuere adfvefiunt _{pretium; ii vero, qui inconfulta Parentum} be-nignicate Sc opum affluentia nihil fibi

_denegatum

_{iri exi·} ilimant, nullis deiideria fua caneellis coercere _{folent. Et}

hi Sc _{illi in illicita prono animo ferri fenüm difcunr.}

I₃₈ Prima Scientia

§. XXII.

Ta»to _denique pejus

educationi

confultum esfe,

ar-biirarnur , quanto magis, «Horum

exemplo

eruditi,

opum

praeflantiam nimium

aeftinriare

didicerint, lisdern

loco

merirorum, bonique in alios animi

utendi, feque

ipfos

aliosque proprer ea, quae

forrunae,

non vero

virruris

,

funr,

magni

habendi,

eos vero,

quibus

non

eadem

adesie

viderur rerum _copia, alto

fupercilio

contemnendi

con-fvetudinem conttraxerint.

§. XXIIt, .

Quam diu de iis, quoe officii Tunt,

loquirnurfacile'

patet, eo graviorem

adesfe abligationern ad

educanonem

iblicite _{procurandam, quo uberior}

_adfuerit

_fubiidia

edu-eacionis _{conquirendi poteftas, & quo majori} eum, quem curae noftrae commisfum habemus, fortunam olirn

inftru-£turam fore autumare _potuerimus porentia , qua

fibi

ali-isque vel

commodo vel

perniciei

esfe valear.

Saepius

vero fieri folet, ur eorum conditioni, quibus favennor

arridere videtur fors, obftacula. educarionis, fini inimicis-fima adhaerere videanrur. Parum laboris Tibi opus esfe

exiilimant, qui tacita fibi

blandiunnu'

fpe

omnia

iine

Jabore _{potiundi, & reverentiam}

_{hominibus debitanx}

faci-le _{negligunt, qui}

_{opibus &}

_rerum,

_quibus

_{affluunr, copia,.}

honorem & quaecunque fuerint bona

hominum

officia

emere fe posfe _putant.

Ad divirem vel opiniofie

de

di-vitiis fuis _{captum educandum}

_majori

_fenrper

_opus

_eil

arte & _{prudentia, quam illum, cui}

_in

_propria

_virtute

o-mnis

_{emergendi fpes pofita}

_{esfe videtur.}

_Non

_proficiunt

homines _{pro iis, quae}

_{ad difcendum}

_illis

_adfuisfe

viden-tur, occaiionibus; Ted pro necesfitare

attendendi &

iisdem iruendi, in qua

fe pofitos esfe

fenferint.

Educatums Linea, _*39

§. XXIV.

Hane vero necesiirarem cum _opes & _rerum

afflu-entia _{ikpius removere videanrnr, optandum fane esfer,}

ut fero omnino divitiarum vim in res _humanas

cogno-feerenr & _{experirentur homines. V7eremur vero ne} ra-rius _{hujus compotes hamus voti. Surdo plerumque narrant} fabulam, qui divitiarum denegare vel _extenuare precium

volunt, confultius forfan foret, omne, quod juftitiae non

repugnat, illis concedere prerium , fed iimul omnem cu· ram _{impendere, ur id.ea hujus pretii menti hominum} non _{obveriarettir, niii copulata cum .memoria officiorum}

divitiis Sc _{potentia affiuentibus injun&orum Sc}

damno-runi, quse illarum abufus humano _generi

posfesforibus-que fuis intulit.

§. XXV,

Ad reverentiam rarioni & humanis _praeeipue

juri-bus _{debitam, quoe evagantibus defideriis frenum injicere} poteft, mature ducendi ihnt homines. Ducuntur vero ea mentis _{vi, qua aliense mentis motus pereipere Sc in} aliorum locum fe ponere posfunt, Promovetut haec vis,

ii nulla inde ab infantili aetare _{practermirtitur occaiio attentio·} nem _{dirigendi ad effecius aifionum}

deiideriorumque, ad

quas _{ipforum ferre videtur} animus. in alios homines

ob-fervandos acque ad aliorum de iisdem judicia. Rarius au

tem admonitiones Sc exhortariones ad hanc rem _juvant·

quantum fieri potelf curandum , ut res ipfa loquatur, hoc

eR, ut per fe experiantur educandi juftam aliorum

de-feniionem, indignarionem , odium vel amorera Sc bene-volentiam, quas forfan promeruerunt. Viam quam

in-gresfus eR Rousseau, ut fan£titatem juris dominii Emi¬

lie Tue _{doceret, imitandam esfe putamus, quando}

I4° Prima Scievtia

tam alieni _{juris reverentiam teneris hominibus} inculca-re vaiumus,

§. XXVI.

Multum heic valet non tantum _{prudentia inflitu*} tor um & _{Parentum; fed o-mnium} eorurn virtus Si

indo-les, quibus cum educandis famiharicer

vivendi

poteftas

concesfa eil; _{magnam ideoque}

_indire£lie,

_{quam ad}

_alio*

rum mores formandos habemus _{poteftatis partem, in iis}

öligendis & dirigendis, qui ad

iocietarem

eorum, quibus bene _{cupimus, admittuntur, pofitam esfe perfpicuum}

_eft.

§. XXVII.

Nec minoris esfe _{ponderis arbitramur, ut plena}

o-mnibus, quibuscum verfantur educandi, concesfa manear

poteftas fua defendendi jura fuamque improbationem vei approbationern teftatam faciendi, prout easdem promeru-erint educandi. Hane inferioris ibrtis _hominibus,

quo-rum _{ope tarnen ad tutelam liberorum fuorum carere non}

posfunt, plerumque denegare folent Parentes, fupra vulgus fe eminere _{putantes. Hic vero mos eo magis pernicio·} fus habendus _{eft, quo luculentius patere unicuique debet,}

non educationis fini _{veraeque virtuti congruam esfe}

reve* rentiam uni alterive hominum ordini Si condirioni tan¬ tum _{prseftitam , fed eam, quae reipe£tum ipiius humanae} naturae _{juriumque omnibus ejusdem pardcipibus commu»}

nium llncerum teftatur. Hinc _{quoque gravisfime illi} peccant, qui coniilia &

a£tiones

educandorum

disfvafu-ri, vel motiva iisdem ad meliorem frugem redeundi

fuppeditaturi, eadem ita proponunt, ut contemtus & in-famiae notam cuidam hominum ordini vel conditioni

inurere videantur,

Eä'acationis Linea.

§. XXVII f..

Dsbitam in nos _{ipfos nostrasque aftiones}

attentio-nerii &, reverentiam human# natura, excellenriam o-mnem a rationis ufu _derivanris,

quse in eo _{ferner prodit,}

ut nihil nifi cum univeriali bono conveniat , optet ad·

prober aut rholiatur, plurimum a confvetudine, _ipfa ne-cesiitare _{jubente, orra, alios, uti ratione confpicuos}

ju-ribusque iisdem praeditos, reverendi pendere, extra du-bium _{ponit vel minima hurnanarum reruni experientia.} Qiii Alis abreptus cupiditatibtis, ccecos defideriorum rni-niftros _{ubique invenit, fibi ipfi facile adeo}

indulget, ut homines inftrumentorum loco _{femper habeat, Sc fic} re-laxato _{freno, ab aliena ratione fibi imponendo}

> neque propri# rationi morem _{gerere poteit,}

§. ΧΧΪΧ.

luvenibus ad virtu_{tern, ordinem & focialia}

commo-da _{augenda forrnandis rnaxiroe conducit,}

ut ad _requalium

fuoriun focietatem Sc familiärem eorum ufum

tempefti-ve _admittantur. Ea enim _aetate,

qua adhuc disfimulare

non didicerunr homines _&

prsejudiciis inrer homines

re-cepris eos indulgere non jusiir proprii _{commodi fiudium,}

omnes vero adhuc _qualicunque

ernergendi fpe fibi blan-diri _{folenr, hominem non fortunam}

reverentur Sc

ejus-dem reverentiae necesfitatem aliis _{imponiinr. Häc in re}

educatio _{publica privatae palmam}

femper

prteripier. Cum

aliis enim vivendi necesfitatem

_injungit,

_homines

reve-renter _{habere, iisdemque ie}

acceptos meritis Sc benevo-lentia reddere _{docet, amicitias per}

totum vitse tempus profuturas jungendi occaiionem

_{fubminiilrar,}

_reliqua il-Ikis commoda ut taceam.

Prim£ Sclentis §. XXX.

Pra?miis, arbitrariis, qua?

_fingulis

educatio privata proponere poteft, parum inesfe ad animos incitandos

virium dudum _{indioavimus, nec raro ad homines}

merce-narios formandos unice _{juvant. Quibuscunque vero re¬} bus _{jucundis vel utilibus magnum ad commovendum} ro-bur accedere _{putamus, dum plures, nobis praecipue}

se· quales , de iisdem temuianres videmus. Nec amiulatio, aliorum _{exemplo fponte in juvenilibus Sc adhuc non} corruptis animis excitata, quid fecurn ferre detrimenti putamus, dummodo jufto Sc fagaci judicio diftribuatur

palma ab iis quorum eft _{eandem adjudicandi poteftas.} Licita enim honoris _{cupido fic exciratur, Sc fovetur,} qua ad magna quaevis Sc praeclara ferri folent homines,

Sc iimul _{ipfa experientia difcitur, gloriam fequi}

non ap-peti debere. Agitata inrer Celeb, Campium & Federum

quaeftio: quousque fine virturis detrimento honoris

glo-riteque deiiderio ad incitandosducendosque eos, quos in-de a _{juvenili serate fuse commisfos curse habet,}

inftituto-ri uti liceat _{b) hanc noftram fentenriam ulterius} illu-ftrare _{poteft. Circa hanc rem, educationis fini}

optime coniultum _{esfe putamus, fi nunquam ab Inftitutoris}

ar-bitrio, Ted a libero aliorum _{hominum, sequalium praeci'}

pue , judicio provenisfe honores Sc praemia intellexerint

educandi. Re£te a Cicerone in

_fragmentis

_{monitum es¬}

fe _{obfervamus; difficilemesfe rem, laudare pueru??i;}

nonenim

res _{laudand/i, fed fpes e(l. Raro juvenes de morali}

aequa-lium iuoram _{pretio falfo judicant, confultius forfan fö¬} ret, eorum judicio omnem de _{gloriae cupidine} mutuo

ex-h) {Jeher den Ehrxrieb, oh derfelhe durch _{Erziehung erweckt} und _ge.

fldrkt Verden tnusfe, oder nieht ? CAMr&s _{Erziehungs fchriften Pars. II.}

Educationis Lineje,

excitanda curam _{relinquere, dum interea Scientiam de} ve.ro rerum _{pretio atagendi occaliones iis fubmimihanius.}

§. ΧΧΧΪ.

Si ea, quae hu.cusque de indire&o poteilaris, ad e~

ducarionem _{necesfariae, ufu attulirous., generali quadam} regula complecli licerer, bis fere eand.em proponeremus:

Fac, ur res reruroque mornenra, quie educnndum circum-danr, illi quantum Feri poreil ßmi Iis fiarrerumconditioni,

in _{qua olim illi vivendum viresque fuas ad communem}

privaramque urilnarem excercendum eil·, omni iimul ad» bibita cura , ut Tuo bonor-umque omnium conjunda

o-pera ad: moralis ordinis normarn componantur <3c diri

-ganr 111%.

f. XXX IT.

Antequam vero, indiredae ad educationem

porefta-tis ufum fatis Hidicarum _{esfe, cenfeii poteft}

, nonnulla

quoque adferenda esfe piiFamus, de educandi adminieu-lis, quae in ledione librorum ad erudiendum

coniignato-rum _{poiira funt. Quae enim hucusque attulimus}

fapien-tiam & rrworiva a-vivcntibiis _{quibus circumdamur haufta} fpedanr, Ted erudimur quoque & commovemur mortuo

rum Sc abfentium ope, eorum _{fcripta pervolvendo. His}

educandi indrumentis utendi _{magna copia noftrae setaris} hominibus adesfe _{videtur, an vero ab iisdem, illi,} no-bis _{redundent, quos exfpedare forfan potuerimus,} fru.-Ftus, non omnis fublata videtur dubitandi anfa.

§. XXXIII«

Antiquae Gentes, bis eruditionis adminiculis minus

in-ftrudae, in iis, quae ad communem hominum vitam

144 Pvima Scienii#

que

gerendas

pertinent, majori non tanmm robore

am-mi ad _{agendum, fed perfpicacia quoque Sc vitae} fapi-entia _{confpicuae fuere. Dum e conrrario noftri aevi}

ho-rnines, quibus tanta adesfe viderur _{copia fubfidiorum,} ad _{ingenii vires excolendas, atque ad id quod verum} re&umquein unaquaquefuerit reperfpiciendum, languidam anirni vim in _{agendo Sc veri re&ique imperitiam haüd}

raro _{prodere videntur. Praeter plures,}

quae adferri fo-lent, hujus rei causfas, maximi rnomenri eam fuisfe

ar-bitramur, fcilicet, quod inter agendum, rebus ad agen¬ dum _{undique ftimulantibus circumdati, adojeverinf} an-tiquae Graecae Romanseque genres, de ali-is, quam quas jpii inter agendum Tibi necesiarias Sc utiles esfe

perfpice-re _{potuerunr, rebus non erudiebantur, Sc eorum doftrina}

Sc coniilio fcienriam _{augebant, qui ipii rebus feliciter} ge· ilis inclaruere. Inter nos vero _{plerumque evenit, ur de}

iis _{praecipue docearnur rebus, de quibus nulla quaerendi} in nobis excitata eft voluntas Sc ad _{-quae intelligenda} men-teque tenenda anrea _{praeparatas non habemus ingenii vi¬}

res. A vira a&iva _{feparara non tantum nobis} proponi-tur _{doclrina, Ted ipfa docendi Sc fapientiam}

commen-dandi _{merhodus, ab umbratilibus hominibus plerumque} excogirara, progresfui virium Sc fciendi cupidinis minus congruere videtur.