M E M O R I A
C H R I S T I E R N I S E C U N D I
S V E C I A
V E N I A AMPL. F A C . PHIL. U P S .
P R Æ S I D E
D o CT. E R IC O M
H I S T . P R O F . R E G . E T O B D , S O C. R E G . S C I E N T UP S . E T . A C A D . R E G . L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T .
S T O C K H , M E M B R O .
: , : I ' ,
/
rU B E IC O E X A M I N I M O D E S T E E X H I B I T A
a
j i A C O B O j f A C 0 B 1 B O L I N
G o t h l a n d o
In A n d . G u ft. M a j. D ie i Junii m d c c c v.
H . P . M I V ;
U P S A L I Æ ,
TI LL
DE H U L D A S T E F O R A L D R A R , K Y R K O H E R D E N
Ü F V E R N Å H R OCH L A U F Ö R S A M L I N G A R , H Ô G Â R E V Ô R D I G E OCH h ö g l å r d e
H e r r J A C O B B O L I N 9
S A M T
h ö g å d l a F r u
FÔDD H Å G G.
l v a m n , fom evigt detta hjerta v ö r d a r;
Denna g ä r d a f icke mogna fkördar - Denna fpdda få rfilin g helgas E r
L öne Himlen Odlarns v å r d cch möda M ed det hopp om höflens rika g r ö d a , Som Han ren v i d vårens gry n in g ferl J D i t t efter dömme och D in l ä r a , Hulde F arl ja g jöka fliall m in dra — .
Ömma M oder! v i d D i t t eget bröfi
Fann jag Dygdens f r ö n i helfans fa fte r — L i f v e Himlen mina f v a g a k r a f t e r ,
A t t dem odla till D in ålders tråft ! Flyte Edra dagar alltid lugna ! M å E r trefnad Unge, Unge hugna
D e m , fom ega blott i E r ett Jkygd ! -—
J a g begdr ej någon lott, fo m blänker, B lott m itt öde mig en hydda fkdnkcr ; Jntet arfy Ja h ö g t , 'f o m Eder dygd.
E n L y d i g SoJt.
Memoria Chrißierni I I , in S v e ci a•
$. L
O L ifto r ia m m agni eflc m om enti atquc utilitatis io confeflb eft, objicitur tamen a qu ibu sd am , eam fae- piffim e tetra exhibere facinora, aeternae potius dam nan
da oblivioni. H aud fane fcim us, an hinc fatfcum fit, ut in eam nonnulli iverint fencentiam, veritatis non u b iq u e fervilem in m odum prem enda eflc v eftig ia , n eq u e ad ipfa fa£ta reterenda effe om nia; fed op tim e nob is confuli mandando memoriae non nifi ea , quas grata (e curiofitate com m endarent le& o rib u s, vel falcim dandam efle operam , ut minuantur h orrores, q u os injiciunt nobis foedas vifu perfon x et res, qvas ter
ra tulit aliquando in humani generis peftem per- niciem que. A quo lon ge diverfum , q u odq u e fapien- tem d e c u it, judicium tulit L iv iu s: a) 'H o c illud efl:
praecipue in cognitione rerum falubre ac frugiferum ), om nis te exem pli docum enta in illuftri pofita m o n u m en to intusri: inde tibi tuæque rcipublicæ, qu od imi- t.r e capias: inde fcedum in cep tu , foedum exitu; q u o d vites. Q uid e n im , quaefo, futura effet h ifto ria , nifi fida veritatis com es? N ih il nifi fabula roma- nenfis, omni deftituta docendi au& oritate, cui n ec ulla haberetur fides. Q uo jure p o fe im u s, ut fp ecic haec fit ornatior, quam ipfum hum anum gen u s, q u o d
q v *
«) T i t i Livi Hirt oria po p . Rura. Li b. I C a p . I.
A gi-
q v æ f p c f t a v e i i n t fingula, n o ft r a m a x i m e fcire i ntereft?
A n n o n u t r a m q u e facit p a g i n a m , hinc e x h o r t a n d o , il
linc d e t e r r e n d o , p ropof itis in u t r a m q u e p a r t e m i m a gi nibus , q u i b u s t u m virtutis p r x f t an ti a , t u m v it i o r u m d e f o rm i t as a d v i v u m e x p r i m i t u r ? — M e d i t a m e n t a haec præmifîa v ol u i m u s , d u m in eo f u m u s , u t r e d e a m u s in m e m o r i a m t e m p o r i s a t q u e h o m i n i s patria: fa
talis, lo c ut ur i de T y r a n n i d e Chr if t ier ni II in Svecia.
Q u o d nobis a r g u m e n t u m prae reliquis t r a c t a n d u m e li gi mu s, confirmati in ho c confilio a fingulari ifta ra t i o n e , q u a de h o c r e g e , de i m p e r i o ejus et m o r i b u s n t i p e r difputari c œ p t u m e f t ; q u a m q u i d e m r a t i o n e m elfe veritati aeque i n c o n g r u a m , ac n o v a m ; b) n o n m in us in l a u d a n d o , q u a m antea in v i t u p e r a n d o m o s e ra t , o m n e m e x c e d e r e m o d u m — T u a e , C a n dide L e f t o r ! mitiori cenfurae veleficamur. E r r a t o r u m , quae p l u r i m a fue ri nt , c u l p a m gravitati ma te ri æ T e d a t u r u m c o n f i d i m u s ; v e n i am v i r i u m imbecillitati et j u ve ni li bus annis d o n a n d a m efte f p e r a m u s .
§. II.
N i h i l praeter m o r e m accidit, fi R e x t a l i u m , qva- lium C h r i f t i e r n u s , r e u s f a c i n o r u m — R e x a folio t a n
d e m
N o v a m e q u i d e m v oc si e n o n aufi eflcmus, fi q u a n d o c uj o s m o m e n t i . a t q u e p o n d e r s ob er udir i s h a b i t a fu .(Tent k n p r a a n o n y n i i c n j u s d a m ,
q u æ p r o d i e r u n t f u b t i t n l o ; Auferlefeuc A n m e r k u n g e n ü b e r a l l e r h a n d w i c h t i g e mar , u n d Sehrifr. F r f . u Leipz. 17 0 Ç in g;o T b , 2, p.
5 0 - der u n f c b y l d i g e t v - a n vn r ge f le ü e t in d e r p e r l o n K ö ni ge s Chr i f i ia ni II vo n D a u e r n . S c ' n v e d u n d N o r w e g e n — obfc uri nu- c l or ii arterrsi folide ref utar a videfis A fl. L a c b m a n : Ëinl. z u r S c h W W . Holft . H i d o r T h . I , p. 2 4 4 2 5 3 . — M e m o r a r i q u o q u e n eretur: Dis- fert, q u a a (F-ri tur, C h r i f t i e r n u m II Sv. D a n & N o r v . I k g e t n vere fuifie t v r a ^ n u m . Pr, J o l i , U p m a r k , Rsfp, Zach* E s b e r g ’o U p f ,
1 7 1 3 . F- 4 4 .
) o C 3
d e m re m o tu s , o m n iu m primo c o ntem ptu notatur et ignominia. H o c q u o q u e contemtu, fi quis alius, h a x ign om ini a, «c om mu ni tanquam confenfu, a Scriptori-' b u s p l u r i u m g e n ti u m fide dignifiimis Chriftiernus diu notatus eft; d on ec tandem Dùnorum aliquot, quin et no ftr at iu m nonnulli, præ conceptum de eo judicium mit iga re conati funt. Illos inter n u n c u p a r e fufficit Riegels cj; inter hos auctorem difiertationis, quae Lun- dæ prodiit an no MDCCC1I d ) illorum veftigia fere fec ut um . A qu ib us o mn ibu s di&itatum eft, c ru d e litatem Chriftierni t e m p o ri, non i p f i , trib u en d am , i m p r u d e n t i æ efie, non voluntatis; hominem fuifie ma
g n o animo; fapientes tulifle leges; frangere voluifle vi
res p o t e n t i u m ct clericorum; populo bene cupientem favifie; o b politicas, ut dicuntur, rationes Sveciam fub- jicere voluifie D aniæ j efïufi vero fangvinis et reliqua
r u m , q u æ inciderunt, calamitatum , conjiciendam efie in adverfàrios c u l p a m ; impetuofiorem ruifie et vehe- m e n t i o r e m ; cecidifie, infortuniis ejus calumnias fuam d e b e r e o r i g i n e m ; c o m p a r an d um cum Caefare Jofepho II; e) t y r a n n u m non fuifie; aut certe, iniquiorem de eo h a ä e n u s fuifie cenfuram.
III.
G e ne ra lio r em T y r a n n i ideam animo nobis reprae- fentemus : “ qui fum m a imperii ad opprim endos fubdi-
A 3 tos
c) Si n s a Hif to iif ke fkrifrer nf N . D. R i e g e l , K j ô h e n h c r p 17 96.
d) D e r e g n o Ch r if tie rni II, m editamenta Præf. A ndr. Lidbeck Refp. 'M a g n .L a g e r l ö f . e) S c a n d i n a v i l k M u f e u m vol. 2 , pars 1 p a g . 14 0 .
“ tos ab u tit ur — leges p a rit e r e t , quae ip£e fan ci vi t,
“ foedera, flocci pendit — a d fuam amplificandam pu-
“ tentiam, alienis f u n d a n d a m ruinis, callidiflima a tq u e
“ fceleftisfima verfat confilia — in p u n i e n d o i m m o d e r a t u s , in ultione implacabilis, cujus anim us et affe&us
“ del e& ant ur crudelitatibus —u M o n f t r e m u s , qualis fuerit Chriftiernus, cx ifta fui m e m o ri a , q u a m in Sve- cia reliquit, cx illis, q u x hiftorit v er e tradidit. S u m ma fequcn do faftigia r e r u m , quae ipfi interceflerunt
c u m Svecanis, hæc evincere an im us eft. Svecia n o n fuit provincia, armis Danicæ ditioni a d d i t a ; Svecani Cives, poft Calmaricnfem u ni o n e m , vi p a & o r u m et foederum, fubditi ejus erant: de h o r u m vero i m p l e n dis conditionibus Chriftiernus minus, q u a m anteceflo- r u m q u is q u am cogitavit: p op u l o invito, r e g n a r e v o luit, hoc jam nomine tyrann us. — Illud intereft , q u o d
confilia fua crudelius, q u a m illi, p e r a g e r e ftuduit — pr o p u g n a c u li s regn i, ar cibus et provinciis exteros prae
fecit — Ipfe c um exer cit u venit — Col loq uiu m pa-
£his, obfides perfide afportavit — Venit f u x crude*
litalis faina a N o r v e g i a c o m ita tu s ; h oc enim r e g n u m fuis maximis o r b a t u m p r o p u gn a t o r i b u s , in p e r p e t u u m D a n o r u m dominationi accefTerat. Illum Svecia pa tie
t u r fcilicet — A n jure illi reft iteru nt Sveci? an e o r u m refiftentia in caufla fuit m a l or u m , q u æ patriam v e x a r u n t. — H o l m i a m d e m u m intravit — Religio fuit ti
tulus regia violandi promifla — La nie na S t o c k h o l m s enfis — Caedes p e r t o t u m r eg n u m funt t a n q u a m u l timae imaginis tyranni Lineae — Va ria crudelis animi in*
3 ° C j
l
indicia — f ) N e fua q v i d e m ipfum utilitas repre sfit
— Confilia, quæ ipli de d er an t Sla ghôk e ju sque fimi- les i m p r u d e n s fccutus fuit, ipfos m o x artifices, alter ille Phalaris, immolavit — . Inter a d m in if tr andum Sve- ciæ res, nihil egit, q u o d vel falutcm p o p u li , vel ad d u r a m ejus lev and am conditionem : O m n ia ta ntu m , quae ad opes ejus a u g end as fpc&abant, vocatis in fub- fidium fraudib us et violentia. F e r u m erat t e m p u s , ipfius vero feritatem fua longe fuperabat. O q u a n t u m differt a J o f c p h o vere generofo? — luminis, to- lcrantiæ (fit v e rb o venia) et humanitatis amico? q u a n t u m in propofitis (ibi finibus, ta nt um in eligendis mediis a fe invicem diferepant. g )
jT. IV.
Haec fi n it un tu r indubitata annalium et m o n u m e n t o r u m fide, in alio q u o q u e refpe&u hiftoriac erit, i m a g in e m h uj us tyranni talibus pictam exhibere co
l o r i b u s , qualibus effe m e re tu r. A d finem m o ra le m u ltimo referenda hiftoria eft; fuæ dignitatis et inde*
p end entiæ fenfiim in ho m in e d ebet excitare — ani
m o inde re faftidium e o r u m , q u æ ufq ue ad pote- fta •
f) Dic i to r Ch r i f t ic r t ms Ia^si>s, e feneflro veteris c u r i * H o l i n i e n f it , Iptilfifle lani ena f»: vid P o l i n H i ß Sv. pars 2 , p a g . 9 1 2 , — Fer*
r itu irrui fle, de nt ib us qu e m o i t u i Ste nonis S t u r e c o r p u s lacera fle d i citur. Meflèn. Sc. V o l . I V p a g . $ 9 .
g) De, f om fôiTrara K o n u n g C h r i ß i e r n d e n A n d r a , b o r d e njut a den be - l o n i n g , ort lefva u n d e r en l å d a n H e r r e ; dâ de «Irid kuiids hyfa dec ve der qvickandc hopp, art inter blifvn ôfverl aflade med en a lt for l å n g . r a i i g å l de r do m. N y a Sratsliiftorien i f a m m a n d m g of L o g e r b r i n g , Sto ck h o lm 1 7 7 7 , I del, fom handlar cm D anem ark psg. 82*
{latis arbîtrariæ i n f t r u m e n t u m illum d e p r i m u n t —;
animare re v ere n ti am ordinis a tq u e imperii civilis, in h o r u m vero a b u f u m acrius inc end er e o d iu m . N e mi
n u a t infitum menti fenfum, q u o vim o m n e m et ty- rann ide m. q u a le m Ch riftier nu s offendit, d c t e ft a m u r , ne inffrnul e x i e n u e t u r nobilior ille fenfus verae di
gnitatis hom ini s ac civis*, — nec patiatur ref rigefcere ve ne ra tio n em , q u a m an im u s concipit, m a g n o r um i m p e r a n d u m et b e n e f a c to ru m patriæ, r e d u c e n d o nos in gra tia m c u m fceieftis; fum m a adhibita cauti one c o h i beat juftas, q u ib u s gentes oppreffores fuos afficere am ant , contumelias, uti nec meritæ f u m m o r u m v i r o r u m admirai ioni q u i d q u o m detrahat. — Græcia fapi- ens o p p r e f f o r u m f u o r u m , calamitatum» qu as paffa eft, t e m p l o r u m , q u æ d i r u e r u n t Perfæ, no n m i n u s , q u a m H e r o u m , libertatis vindic um, vi&o ri ar um fel ic ium qu e fa to ru m , m o n u m e n t a immortalitati conlecravit.
