Mag. J O II ANNE

Ό, D.

EXERCITATIONES PHILOLOGIC/E

IN

Μ ATT II Ε I EV ANGEL _IU

EJUSQUE

9

SVECANAM.

QUARUM,

PARTEM XVI.

CONSENS. AMPLISS. FACÜLT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

pr/eside

Mag. J O II ANNE

Ge/ec. Lit, PROF, Reg., ^et Ord,

PUBLICE VENTILANDAM SISTIT Stipendiarius Regius

daniel godenius

VES T MAN Ν US.

IN AUDIT. CAROL. MAJ DIE XXVII FEBRUARII

anni mdcclxv1il Η. A, M. S.

UPS ALI jE,

litteris johan edman, Reg. Acad. tyeog«.

kongl.

TRO-TJENARE

OCH

ASESSOR

RIKSENS KAMMAR

REVISION hogJdle

err

HINDRIC A.

NORDLING

HÖGGUNSTIGE

HERRE!

Liten. Arkånfla.

Necllåg

For.

Emedler Boncr. Til. Allmagten.

icke

υTI DESS OCH

Mine.

At. Deila.

Til. Ringa.

Prof. Af.

MINE.

BRUKS PATRONEN

Adle

^och

högacktad

Herr ANDERS

BAROLEUS

MIN

H0GTÅRADE MORBRODER!

djen.

Herrar.

Få. Blad.

Storfta. Vördnad.

For. Mycken.

Ynneft.

Ψα

_Eder.

tid. Skola.

For. Beftåndig. Vålgång.

Fattas.

Hos.

HERRARS.

Tjenare

GODENIUS.

VIRO

AΏΜΟDUM REVERENDO atque PRJECLARISS1M0 DOMINO

DANIEL! GODENIO

ECCLESLE, Qu/iDEOIN MALUNGIA COLLIGITUR»

PASTORl MERITISSIMO

NEC NON ^.

PR.EPOSITO VIGILANTISSIMO

FAHENTI 1NDULGEN

T 1Itimam vcl pueritia memoriammihi recordanttt velpofiea effluentitfpa-

titim temporis refpicienti tot tantaque occurrunt 7ni, Pat, Opt. Ρa.

tertti in me adf.ctus indtcia, ^an plura aut majora a Parente pro*'

ficifci unquam potuerint, plane dubitem- "Licet vero gratia referenda

imparem prorfus mefentiam, hane' tarnen,. β ^non fetis connnodam^{, ut-}

pote bf illam non fitte Tuis fumtibus ^{ort am,} af meis fahem votis diu expetitnnt oecaßonem pietatis in Te me a tefiifieanda, nonfine mgratiffi'

mi nota animi pr ätermittcrem. Accipias igitur ferern^, ut foles, fronte

munus exiguum, quamvis ab illo oblatmny qui poß Deum, futt Tibi

debet omnia. Quod fupereft Tibi, Ρ» C. velitn _ρer/vadeas, nihil mihi prius nihil autiquius forty quam vota pro Tuaperenni incolumitate fundere cali- difßma, quam β preeibus ^a Summo Numine tmpetravero, habehit Pa-

tria, habehit Ecclefiahabebimusγ quotquor Tut fumns, Λ ^«o AV;/V impenßus & ex animo gratulemur.. Vale, P* 0» <£«;» vivas folito>

favore ampleciere

TIBI

OBGDIENΤISS. Fitium

DANIEL. GODENIUAI.

D. D.

Matth. V. v. I.

Ih)v

pit, Sacra?

ths οχλ&ς

Hiftoria?

ccveßrj

pericopam

hs το οξ.οε) Si,

cum illis

^qua?

contuleris,

heic inci-

quae a LUCA Cap. Vi. referuntur , hanc ferme re- rumPhariikoruma Chriftoinie&ationibusgeiiarum feriem& clandeftinisinde contexes.infidiisQuumali-

quamdiu patuiilet, fe in montem recepit precibus

vacaturus: quo pietatis officio funäus primo mane e

Difcipulorum turba duodecim felegit, quos Apoftolos

vocavit: inde iiipatus Difcipulis ^{ex monte} deicendiC ad numeroiam ie in campeftri loeo praffiolantium ho- minum cohortem: & _quum undique preraeretur, _quo- que praefentium nitente propius accedere _{eumque ma¬}

nu tangere , iterum fe confert in montem, ubi co- ram frequenti non Difcipulorum ^{tantum yerum} _etjam

aliorum confeflu hanc habuit _{concionem. Hinc inci-}

pit MATTHfEi relatio : Édv Je τås οχλχε, quum vide-

ret turham , quas nempe illum ^ex montc defcenden-

tem excepit, & jam conferta illum _premere occepit, ocvtßγ]_modohs το οξοϊ, afcendit in montem illum, _quem ic.

reliquerat. ^Recentior Interpres Anglus, deferta

nativa verborum vi, ad fenfum, _{quem ex relationis}

ferie elicuimus, refpicit, ita reddens prima hujus ^com-

matis verba:

jefus,

^{to avoid tbis crovd} _{of people> vent}

to a mountain. Quum ^vero non fit, cur a litera di-

fcedere

debeamus,

^{non nos} quidem improbamus Sve-

cam Metaphrafin, aut

quidquam

ipft addendum ^cen·

T) d

ic,6 Matth. V. V* f. a. 3.

femus: nifi quis putaverit rationem

etiam heic haben-

dam eile particula; ^, cujus

interventu ab alio ad a-

Hud argumentum

fit tranfitus. Id Γι exegeris, utaris

Vel particula meny

vei

nuy quarum neutram

eile in-

eptam fenius in

his exercitationibus di£lum eil: Men

når Jefiis fåg (när nu Jefus

fåg) folket

^f

gick han up på

berget. Kx) χ,χΒΊσχντοε αυτέ

7ΐξοσηλ£τΰν

^χντω et

μχΒητχ*

χυτέ) Levrculum eil, quod hinc

eiieiunt nonnuili ad

probandum

diflenfum Evangeliilarum

^,

MATTHJEI Sc

LUCAl. LUCAS, inquiunt ^,·

dicit Chriilum iletiile

MATTHÄUS vero illum fedentem concionem

habu-

itfe. Quisquis vero rem non

obiter fpeclaverit, depre-

hendetj LUC AM dicere tantum

Chriilum iletiile in lo-

eo campeilri, in media

Difcipulqrum aliorumque turba;

non illic concionatum eum fuiOe. Quod vero

iilo lo-

co reticet LUCAS id

iupplendum

ex

ΜΑΤΤΗΛ.Ο eil,,

illum nempe, premente

turba,

montern

conicendiile,

ibiqne fedentem

docuiife. Ceterum, quod ad verfio-

nem Sveeanam attinety nihil eily quod ^moneamus».

V. 2.

Κχι xvcij~xc το ςό^μα χυτέ

ε$$ασκεν αυτές, Klyeνν)«

In noilra metaphrafi, ad

exemplum aliarum compluri-

iirn, redditur

particula

χ#/, tax quam nec

inepte dL

xeris hoc comma cum antecedentibus

connectere. Sed

nec incommodum foret nativam Grarca;

particula: vim

exprimerei ochJefus

öpnade fin

mun,

lärde them och fade.

y.

^g

ΪΛχκχξίοί ot

πτωχό)

^τω

πνευμχτι) Latini Interpretes,

quötquof

(altim confuleré licuit, nativam fecuti Grx-

carum Vocum

pöteilatemreddunt πτωχές

πνευμχτι pauperes fpiritw.

quamvis

ne

inter ipfos quidem de e-

arum notione conveniat. Alii

fenfu tralatitio verba

hsecce intelligenda

eife cenfent de illis,

qui

Cux fibi

tenuitatis confcii fubmiife ie gerunt atque

in volunta-

ce

Matth. V. v. 3: 197 te Dei acquiefcunt. Verum licet iita virtus fummo-

pere fit commendanda, & qui iili iludent, non ab-

nuentibus aliis Scriptum facra; effatis, beati fint prae-

dicandi, funt ^tarnen qua; icrupulum cuiquam & dubi-

tationis nonnihil injicere queant. Fraeterquam enim, quod nusquam alias ita ufurpatum adjeåivum, πτω¬

χός, occurrat, ambiguum videri poteft, an, falvis regulis, quas in tranflatione verborum oblervandas praefcribunt Rhetores, ita ufurpari queat. Folie ^vero

ita ufurpari exiftirnat GOTTFRIDUS OLEARIUS/7),

indu&us au&oritate LXX Interp. qui Hebräern Vocem

cui fatis belle relpondere ait Gra*cam πτωχός>

reddunt non nunquam ταπεινόν. Enimvero nec nos

fugit non uno vocabulo Grasc.o ^a LXX lenibus expri-

mi vim ^t& -«jy. Modo enim huic ufui adcommoda-

tur adje&ivum ^{ταπεινός} b), aut πξαυςc) ^, modo πένης d)

modo denique ^{πτωχός.e) aut πενιχξος}f). Quis vero inde concluferit, eile ifla vocabula in verfione Bibli-

orum Gra?ca Ισο$υναμ&τα. & commode pofie ubique

in locum re πτωχός lubfiitui το ταπεινός aut πξαυς, Sc

verfa vice? Id dicere tantummodo polfumus, tam late patere fignificatum ^{re ^jy ,} ut exprimenda; pote- fiati lingularum iftarum ^vocum Grtecarum infervire

queat; Si quis vero inde eonfici pofie putaverit, ae- que latis terminis eile fingula Graeca vocabula circum- fcribenda, atque in fpecie ^το πτωχός non tantum pau- perem notare, verum etiam ταπεινόν & πςαύν, nx is

mihi videtur non fatis adcurate calculos ponere. Ne·

que praeterea nullius momenti elfe putaverit nonnemo,

D d 2 quod

TTÖbfivv.

XVI. ad MATTH. Evang. h) Efa XL1X.

/3. LXVI. 2, c) Zach. IX. ß. Job. XXIV a. d) Deut.

XXIV. 12. 14. /f. XV. u. e) Ef. III. ja. LVlll. ^7. XLL

Π- Lev. XIX. 10, Job. XXXIV 28. Ψ. XII. (f. f)Exod,

XXII. _2j.

£98 ^{Matth. V. v.} _3.

quod

ad labefaetandum

robur iftius explicationis MOS-

HEMIUS g)

depromit

^ex

loco

parallelo in Evangeli·

ca LUChE b) Hiftoria, ubi 01 7ΐλύσιοι _{opponuntur toJs} πτωχοΊς. Si, inquit, ⁰¹ πτωχοί forent humiles & de- miiii, fequeretur, uf, qui illis opponuntur, 01 πλατιοί eflent elati animo & fuperbi, quod ^quam commode

dicatur judicent alii. Atque ha?c praecipua eil ratio,

cur propriam vocis hujus fignificationem iequendam

eile alii cenfeant: Sed ^ne illorum quidem omnes ea- dem incedunt via. Quidam enim ita commendant propriam rS πτωχός notionem, ut fimul contendant,

additam _{vocem, πνενμοοτι,} debere animum legentium

referre ad iflam virtutem, _qua quis paupertatis onus xquo

ferat

animo: quafi fenfus eflet, μοοκοίςιοι οι πτω¬

χοί , οιτινες πτωχά εισι τω πνευμοοτι ^, beati _pauperes,

qui fimul pauperes funt fpiritu. Qiium vero fic duplex

notio uni vocul# in eodem loco tribuatur, & praete- rea, praeter levern quämdam & generalem fimilitudi-

nem, nulla fit _comparatio indigentiie opum cum tran-

quillicate mentis, fortunje injuriam fortiter tolerantis, cujusmodi tamen convenientia & fimilitudo verum

eil tranfiationis vocabulorum fundarnentum, vereor, ut qui paupertatem patienti fert animo, fatis _apte di-

ci queat pauper fpiritu. OLEARIUS i), quem fupra laudavimus, novam verba ha?cce explicandi metho-

dum erudito orbi propofuit. Propriam quidem & i- pie ^{T8 πτωχός} notionem tuetur ^, Ted addiram vocem, πνευμοοτΐ) refert ad adjectivum , μοοκοίςιοι, ita ut o t πτω¬

χοί inter duo inciia ponantur, hoc modo & ienfu:

μοοκάξίοΐ) ^οι πιωγ^οι, τω πνεύμοοτι9 Vos pauperes, h. C,

Difcipuli mei, ad eos enim hane orationem dire^am edc unice

g) Cogit. in N. F, locos Seleci, Cap. III., bj Cat>.

Fl i) L. r.

Matth. V. v. g. *99 unice putat OLEARIUS, Vos ^> inquam ^, .pauperes, beati eftis fpiritu, h. e. fpiritualis, non fiuxarum am-

bitu rerum finienda felicitas ad vos pertinet. Satis hane expiicationem efle ingeniofam non nos nega¬

mus, an vero nullis prematur incommodis ambigitur:

nobis nec vacat nec propofiti ^nos ratio jubec fingula

excutere ejus momenta : confulas, fi placet, de hac

re difputantem MOSHEMIUM k). Id vero hoc loco pratereundum non etfe judicamus, eamdem verbo¬

rum jun&uram etiam VETSTENIO/) placere, licet in explicandi ratione nonnihil ab OLF.ARIO diflentiat.·

non enim μοΜκξϊας πνευματι reddit, beatos fpiritu, led

beatos fpiritui, hoc ferme modo argumentatus .· Caro

& fpiritus Tibi in Ser. S. opponuntur: Carni, h. e#

ex judicio carnis, beati Tunt illi , qui terreftriuro bo¬

norum copia adfluunt, atque ideo non poilunt non pauperes eile miferi carni. At fpiritui, h» e. ut fpi¬

ritus judicat, beati funt, qui illis abundant bonis, qu«e ad vits aeterno delicias ciucunt; quare etiam paupe¬

res, fi cetera non defuerint, funt beati fpiritui. Si

ergo rem ipfam fpeTaveris, non VETSTENIO iunt

alii μκνΑςια πνευμοίτι, quam quos hoc titulo figna:os

putat OLEARIUS. Ab omnibus, quos haåenus in-

duximus , difeedit MOSHEMIUS vi), explicans πτω»

ττνευμκτι , pauperes animo. Illos autem re£le dici putat pauperes animo, qui fpernunt opes, h. e. earum, fi defmt, defiderio ^non cruciantur, & ii adfint, ani¬

mo & cogitatione non illis adh^refeunt: hi enim fi·

ve ab opibus deflituti fuerint five minus, funt tarnen

quafi pauperes. Si cui hanc adoptare fententiam pla- cuerit, is non parum praciidii inveniet in illis Scriptu-

ra? facrac effatis, quae contemtum divitiarum fvadent,

D d _j &

k) Z. c. I) obferv. ad 2V. T, m) L. t.

-200 Matth. V. v. 3. 4.

&c non alios dicunt eile dignos

Chriili difcipulos, nifi

qui terreflria & caduca prae

iilo minimi faciant, Nos

harura fententiarum nuilam cuiquam obtrudimus,

led

iinimus _quemque iuo abundare judicio,

monuiile

contenti, fatius forte eile in Svecana verfione, na*

tivam textus gra^ci vim exprimente,

nihil

mutare,

quam ad hane vel iiiam expoiltionem eam

adcommo-

dare, quod feciile nonnullos interpretes

obfervavi-

musi ex quibus nominalle fufficiat

HEUMANNUM,

qui OLEARI1 fecutus

explicationem ita reddit verba

hxc: Selig find im geifle die armen, & au£torem re«

centioris Metaphrafeos Ν. T. anglicance, qui fuam yer- iionem adtemperavit iili fententia?, qua: exponit πτω¬

χές πνεύματι de animi demiflione^; BJceffed, inquit,

are tbey^, tbat are of ^an bumble fpirit.

"Ort αντων εςιν η βασίλεια των έξανων) JOH. VRI- EMOET#) non inepte dicit ellipticam eile di&ionem

hanc, fuppiendam addita vocula

pigor,

rj

βασίλεια

των Ηξανων Wtv αυτών μέξος, Svethice*

Himmelriket

är

deras def quod non diverfum eil ab eo, quod No-

iter habet: Himmelriket hbrer them tilL Intellegl au- tem nomine της των ,ιgavav βασιλείας, eccleiiam five ipiritualia

bona

a

Chrifto

parta

& in Ecelefia

N. T.

conferenda , indeque pendentia cceleftia bona, non

eft,

quod

moneamus, quum res

fit notiilima.

v· 4·

Μακάξια οι

πενϋύντες

^{, ort} αυτο) παξαν,λη^ησονται^

Beati lugentes, aut qui liigent. Sveth. Salige äro the ledrtfvade> vel, fl preffius fequamur Grtecum textum ,

Salige

äro

the forjande. Intelligit autem non quamli·

bet leviorem

triftitiam,

ex cauila _quacunque, minimi

non raro ponderis, ortam, fed talem luftum, qui

ani- n) Obferv, in MATTH\ Evang.

Matth, V. v. 4. 5. ^{20 r} animurn ita occupat & dejicit, ut in planäum erura- pat & lamenta. Ita adfeäis animis promittit Chriilus

coniolationem : αυτοί ττα^ακληΒησονται:, Uli folamen re-

cipient, ut BEZA reddit, vei, il\i confolatione reficien-

tur SVeth. de fkola fd bugfvalelfe„ vei,. de Jkola

bug-

fvalade varda..

v. f.

Μακάξίοι cl· 7ΐξαείς^, οτι· αυτο< κληςονομί]σα<Τί ^την yijv J

Verba defumta videntur ex Pfalmo XXXVII. v· n.

atque adeo hinc eil illorem explicatio petenda. Con-

texcum ergo Hymni hujus

Γι

inipexeris,

deprehendes,,

celebratos a Davide CPijy, quos LXX In-terpr. red-

dunt ύξαεϊς^ effe iilos, qui irae ac indignationis

adfe-

fhbus moderari feiunt, ita ut nec Deo fubirafcantur

aut inclementius in ejus providentiam invehantur, ii fibi, _quam aliis, minus proipere rec

fuccedant,

^nec

in¬

juria ab aliis lacefliti animo exacerbentur & ultionem moliantur, fed quidquid acciderit placido ferant ani¬

mo_, ad veniam faciles Quae notio etiam ex profa-

nis Scriptoribus confirmari potefl. ARISTOTELES 0)

ita deicribit πξαότητα : ττξαοτηε

il,

inquit, ist μεν με·

σότηε τΐεξϊ cgyde' 8 ya^ τίμοορηχτΑοε ο τίξαοε αΚΚα μαΚ-

Åcv συγΎνωμονιν.ΰε. Cui conientiens PLATO dicit^D

εναντία ydq π8

5νμοει$ε'ι

η πξχε?α Φνσιε. Qu« quurri

ita fint ^non forte commodius huic relpondens Sve^

cum vocabulum invenies, quam quod

nofter habet

Metaphraftes,

fagtmodig. Quod Ii

nunc porro qua>

fieris _quo fenfu illi

dicantur

χληςονομεϊν την yivr para-

ta eil refponfio ex

dLto Davidis Pialrno eruenda.

Nempe heic, inftituta comparatione

impiorum

cum piis & manfvetis, dicitur

inftabilem efle illorum feli-

citatem & futurum tandem eile, ut quantumcunque flore-

o) Nicomacb. IV. ^//. p) De rep.

Z.

//►

20« Matth. V. v. 5.

floreant _, iubito tamen cafu ruant & exfcindantur,

quum pii contra erepti calamitatibus fervandi fint, at- que adeo horum felicitas multo, quam impiorum, fir-

miori taio ftec, Atque hane piorum, non perinde ^ac impiorum, ^inftabilem fortena, exprimit Sacer Scri- ptor gvjcety κληξονομείν την γην, Et quum in ienfiu ge¬

nerali ^το κληξονΰμεΊν fit coniequi aut poiTidere quqcun- que jure & titulo ^, dubito ^an hujus exprimen da; po-

teflati, hoc utique in loco, aptius fit Svecum Vo«

cabulum , quam quidem befitja (the Jagtmodige fkola lefitja jorden). CLERICUS/f) anguflioribus terminis circumfcribit promiiläm heic κληςονο'μΐοον της γης. Di- cit enim της γης nomine intelligi PalEeftinam, _atque refpicere verba htec ad Judaeos ferocientes

dominiique

adpetentes, ut fenfus fieret: Beati funt manlveti, qui non faciles iunt ad ^arma capefienda & quamvis illatam _injuriam uleifeendam, nam illi, fi _nempe jufta

animi moderatione Romanis obfequantur Magiftrati- bus, poflidebunt terram, h. e. tuti manebunt in Ju- drea ^a Romanis non ejiciendi. Altius autem adfeen- dit JOH. VRIEMOET r) nam per γην intelligit ^ter-

tium ccelum five coclum coelorum, ita rationibus fub«

du&is: juda;a ^{terra κατ} εξοχήν dicebatur £"Η*Π: Cana-

naan erat typus coeli et habitatores coeleftium _{coeli in-} colarum. Ergo quum poiTidere terram idem fit ac

poiTidere Cananaeam, & Canaan fit typus coeli, ^con·

iequens eil, Ut κληξονομεΐν την γην fit κληςονομε7ν τον ίξοο-

νυν._nes Alias hifee geminas & forte ineptiores explicatio-

iciens pratereo*

v. 6.

ΪΛοοκαξίοι o/fi πείνωντες yfijj J Å/ypoovTef την $κοοιοσννην)

Neminiignotum efle poteft, verba τmvoev & feniu

tra-

q) Not. ad verf, N, T, r) Obferv. in Matth,

Matth, V. v. 6.

tralatitio ufurpari ad defignandum ardentiilimum defi- derium. Quam notionem interpretes ferme omnes am-

plexati explicant την της δικαιοσύνης ^{πείνοον} ηομ δίφαν de pio defiderio juftitiae, qua: in Chrifto datur, Solas O- LEARIUS, _quantum quidem nobis conidat, aliam in-

greiTus viam autumat fermonem heic eile Chrifti de fa-

me & fiti naturali: & parurrr certe abeld, quin in ejus fententiam eamus. Rationes, qux iftam explicätionem probabilem faciunt, hx ferme iunt. Primo non memi- nimus legere nos usquam verba hatcce, dum fignifica-

tum habent cupiendi, alii„ quam genitivo, caiui jun-

£ta: & deinde novimus accidere non raro, ut accufati-

vus abiblute ponatur per eliipfin pra?pofitionis διά, quod,

alia ut reticeam, vel ex hifce

PLUTARCHF'x)

verbis

patet: ei τις οίετοοι tss δκ Ju ττεφυκότας - - - τίξος άξβ-

την δ κ «ν, την της φύσεως ελάττωσιν, eis τζνοεχομενον άνα-

δξθίμε7ν

^{- - - Ubi pra^p.} διά, ^ante το την της φύσεως ελάτ¬

τωσιν, ελλείπει. Genium _ergo lingvie Grieeas fi fpetda- veris, nihil abfoni dixiile fatearis, qui fic explrcuerit

Verba Chrifti: μακάςιοι ^{οι πείνωντες kus} όιφωντες διά την

δικκιοσύνην,. Bcati funt illi, qui efuriunt & iitiunt _propter juftitiam, h. ^e. qui tanto flagrant Chrifti & ejus juftitiae defiderio , ut, fi, ejus obtinenda? cauffa, vel famem &

fitim tolerare cogerentur,, illud tarnen exfiingvi in fe

non paferentur, Quum vero jam manifeftum fit, pofie

locum hunc ita explicari-, fequitur, ^ut oidendamus eile

probabiles rationes, qua: fvadeant etiam debere illum fic

exponi. Sumimus antem argumentum ex loco paraHelo

in LUG/E hiftoria, ubi primo abfolute, non addita ^voce δικαιοσύνης,· nominantur πεινωντεςy μακάξιοι οι πεινωντες νυν,

CT ι

χοξταώησε&ε,

& deinde το7ς στεινωσιν ODponuntur οι εμ-

πεπλησμενοΐβ. έάι ύμ7ν,. οι εμπεπλησμενοι, οτι πεινάσετε Si

Ε e ergo

· 1 ■ ■ " r« ι ■ '"-1

s) Depuer. td> Cap.

»04

Matth. V.

v.

6.

7.

g.

ergo in

altero membro

01 ττεινωντες

forent defiderantes

juJiitiam, fequeretur, ex

oppofitionis ratione, ut

01 εμ-

πεπλησμενοιeilent

juftitia abundantesj ied quis dixerit iilis

το écci

pofle denunciari? Quod Γι jam haec explicandi me-

thodus tibi non difplicuerit, ita

emendaveris verfionern

receptam:

Salige dr

o

the fom hungra och t

or

fl a (fom lida.

hunger

oeh törft) för rättfärdighet

en

fkuU.

vOτι

χοςτα&ησοντοοι)

ty

the fkola hlifva mattade, ha¬

bet Svecus Interpres. Neque

id male:

nam το

χοςτά-

ζειν, quod

pafcendi

&

alendi ilgnificatum alioquin ha¬

bet, denotat non raro

jdem

ac

κοςεννυ<Βαι

^y

five, abfo-

lute ponatur, ut

in hoc loco, five cafui addatur, ut

apud MARCUMi); 71

cid

εν

τύτ&ς όυνησετοα

Tic

χοξτείαούΐ

οίξτων,

ν. 7·

Μακάριοι ot ελεήμονες

'c

^τι

αυτό) ελεη&ησονται). Quum

commodum non fuppetat verbum

paiTivum quod

re- (pondeat τω

έλεε7<3ωι Gra^corum, coacfi funt Interpre-

tes uti circumlocutione, mifericordiam

confeqnentur, tbem

[kall [ke, vel,

vederfaras harmbertighet. ^Quo fen-

iu alias frequenter, το

ελεείσαι vel ελεη&ηνκι ufurpa-

tum occurrit in fcriptis N. T. u).

v: 8*

Μακοίξίοι ^οι

KocSccfci

τη

κανιού ) Non inepte dixeris

eiTe hane γνώμην

oppofitam Pharifads ejusque asvi Hy-

pocritis, quos

in Kvangelica Hifloria hoc nomine fiepe

reprehendi

novimus, quod de

externa

munditie unice

foliciti mentis puritatem

fe&ari neglexerint,

quam

ta¬

rnen vel fanior ratio neceilariam

eile docuerit:

quem- admodum etiam eam ubique

commendarunt Gentilium

Philofophi, quod

probantia teftimonia complura con-

, geila

t) Cap' Vill. v. 4.. u)

Conf.

^/

7»». 1:

13. 2

Cor.

IV. /. Rom. XL 30.

Matth. V. ν. 8· ρ.

gefta vide in VETSTENI1 Ν. T. Illos autem dixeris

heic vocari καΒοοξύς τη

καξ^ίοο {renhjertade), qui integri

funt fcelerisque puri,

'deteftantes iniquitates .&

peccata,

nec mundanarum & ipurcarum cupiditatum

turbinibu*

obnoxii.

c/0τι ccvtoI rov Qeov ο-ψοντοοι) Deum corporeis ocu- Jis cerni non poiTe, non fcriptura tantum

facra docet,

fed gentilium ^quoque

Philofophorum icita confirmant;

qnamvis

negandum

^non

fit

horum

nonnullos ftatuifle

externa amivtos ipecie fe Deos

conipiciendos

nonnutv

quam exhibere hominibus,

ied

^non

nifi puris &

ca-

ftis: quod vel folus

EURIPIDES

.v) nos

docuerit, qui

Pentheum inducit ita adfantem Bacchum:

Ket) 7T8 hiv (Sc. Bacchus), i yάξ φανεςος

ομμασι εμόίς

Refpondet ad ha?c

Bacchus:

Πcc§ εμοι' συ

3'\

άσεβης άυτος oiv,

ύκ

εισοξάς

Quo vero fenfu ^οι κα^οίξοι τη

καςΜοο dicantur

a Chri-

fto Deum videre, Theologis

explanandum

relinquimus.

v. 9.

Μακάξίοι ^ci είξηνοσΐοιοι ) Etymologiam

il

fequaris, ex-

pofueris ειρηνοποιός

Ρacificatores Γι

ve

pacis conciliatores

: un-

de PLUTARCHUS dicit Feciales Romanorum fuilTe

velut ειρηνοποιός,

quod pacis facienda? audtores fuerint.

In hoc vero loco, quod ignoramus an ullius Scripto-

ris profani au&oritate

confirmari

queat, notat

hgqvvBot*

cς idem ac είξηνικος, pacis itudiofus, cui

opponitur rixo-

fus, pugnasferens & contentiones,

aliorumque inflam-

mans animos;atque

ideo

redte a

Sveeo Metaphrafte red-

duntur Fridfame.

ν,Οτι άυτοι νιοι Θε£ κλη&ησοντοίι ). In ftilo Biblico κ«- Ae7&ut idem notare ac είναι, res eft notiffima: a quolo-

quen-

x) Bacch v, JQ2,

Matth. V. v. 9. το.

quendi modo nec profanos Scriptores abhorrere ^novi-

mus i cujus ufus nobis fufFecerit unum vei forte alte-

rum adtuliile exemplum. Futuram Herculis divinita-

tem & Hebes nuptias prascinens Tirefias ita canit a-

pud THEOCRITUMy

Ταμβξος ο αθανάτων κεκλησεται ^{- -} (i. e, ε'ςαι)

Et ab HESIODO z) dicitur Peries duxifle Afteriam,

» φΐλην χεκλη$αι οίκοιτιν.

Ut vocaretur h. e. ut eilet conjux ejus. Quis vero

eft, quin videat το κλη^ησθνται etiam in hoc loco idem

valere ^{ac έσονται.} Sed iic tarnen tion eft, quod quid-

quam mutetur in Syecana yeriione ^, the fkola kaUas

Guds harn.

v. 10.

Μακάξίοι όι

διωγμένοι

"ένεκεν δικαιοσύνης) Idem helC το7ς δεδιωχμενοι5 promittitur pramium ^, vj βασίλεια ^των ύ-

ξανων, ac v. 3. τοίς τττωχοίς. Sed diverfa eit ejusdem

rei relatio. Dum n βασίλεια ^των ύξανων promittitur pau-

peribus vei mendicis, ^opponuntur mendicitati vei extre¬

mas indigentias Regales opes. Dum vero idem prasmi-

11m ceffurum dicitur το7ς δεδιωγμενοις, videtur _perpetuum imperium opponi exilio: nonenim aliud, primaria no·

tione, fonat ^ro διωκειν, quam expellere, in exilium mit-

tere. Atque ideo reipicere heic videtur ad brevi fecu-

tura tempora, quibus cceleftis veritatls hoites periecutu-

ri eflent fideles atque in exilium faspe a&uri. His» li¬

cet extorres fierent, ex alio in aiium locum pulfi, pro- mittit Deus imperium, Regni Coelorum hasreditatem:

quod quo valeat diftum eft fupra, & quod ad verfio-

nem attinet, tam pulcre exprimit illa vim Grasci textus, ut nihil iit,

quod

moneamus.

y) Idyl. XX/F, $· Z. Tbtog. v. 4LO.