Dissertationis academicæ de Norkopia, urbe Ostro-Gothorum principe, pars prior, qvam, cum consensu ampliss. facult. philosoph. in regia Upsalensi academia, sub præsidio ... Petri Ekerman ... publico bonorum examini modeste offert alumnus regius, Petrus Vi

g. B. F. F. Ft S.

DISSERTATIONIS ACADEMIOE,

DE

NORKOPIA,

■jji ü. B E

OSTRO GOTHORUM

PRINCIPE,

PARS PRIOR,

QVAM,

Cum confenfu Amptifß faculu Philoßpk

In Rena,

Upfalen/t Academia^

Sub PR^SIDIO

Villi

CELEBEHRIMI,

Mag. P E T R I

EKERMAN,

Eloqv. PROFESS. Reg. & Ord.

pubheo Hörnrum

examini modefle offert

Alumnus Regius>

PETRUS V1LHELMUS LITHZENIUS,

OSTRO - G ÖTMIIS9

In Audit. Guftav. Maj« die ^29. Junii, I742'

Horis, ante

meridiem, jolitis

^_

UPSALiE

irupreffa.

SerenifTimo TotentifTimoqve

PRINCIP!

Ac

DOMINO)

FRIDERICO,

Svecorum, Gothorum yandalorumqve

REGI,

& &c.

^♦

^c.

Haffiarum

LANDGRAVIO,

&c.

zAuguß-o, ^Tio,

^,

REGI ^et DOMINO

Meo

Clementi fjimo.

REX trfug,

DOMIN E Clementißime»

Atiatur Regia Ma-

jeßas lua, fubmisüsii-

'

me

obfecro, me, lub-

_____

jeäorumTuorum mi¬

nimum, ad augufta facri 7^/ palatii _mma li-

mina propius accedere.

Eft adeundi cauda, qvam porto,

lärcinula, ad Regium Timm,

tisfime,pulvinar, devotishmo _utiqve pedtore,deponenda. Illa urbem liftit,

meo

qvidem ^nec ferro, ^nec auro,ab

hofte reciiperatam, meisdeniqve im- penfis ^nec latere, nec marmore, or- natam; fed _qyam, feralibus Mofco-

vitarum ignibus & jacnlis, funditus

vaftatam dirutamqve, priftino fplen»

dori & magnificentias Tua, REX Au-

guftisfime, dextera, lua ^cura reffituit,

qvamqve ego levi ^{tantum delinea-}

re

penicillo, felici utinam aufpicio, occoepi.

Certe, qvoniam res fefe ita habet,

automnia

me

fallunt, aut ingratisli-

mae

mentis notamiibi inuret Norko-

pia, felix illa Halcedoniorum FRI- DERICIANORUM fuboles, niü ^tan¬

tum

tamqve pra/ens Numen

^,

luam

loqvor Sacram Regiam Majeftatem,

GUSTAV IS fuis GAROUSqve par

fece*

fecerit, pariqvé" coloerit venera- tione.Sic _neqve video,qvid de Nor-

kopia meruiiiem,neqve, qvam a cor-

datoqvovis impetrarem ego veniam,

fi pietatem, _qva SacriCegiam

ßatem Tuamjure profeqvitur lummo

urbs haecce, fuiflem oblitus, principe utpoteloco commemorandam.Non

enim univerfo reCTno,finguiisqveci-

vitatibus.minus elugIoriolum,tantum

colere REGEM, _{qvam tanto} EEGI

gratum acceptumq;, tamqvam alter

Parens alterqveStator^coM adorariq ^ve.

Sed fuerunt _pr^terea aiia, qvae

me meas

fortis reddidere immemo-

rem,atq; invitum fere impulerunt,ad

evolandum

ex

anguftis mufeoli ^can-

celiis. Scilicet, indignus maxime ei¬

fern

,

qvi ^auras carperem vitales, ni-

fi fubmisfisfime,idqve, fi iieri polier,

publice, fefpicerém incömparabilia

illa Regiae clementiae documenta

^,

qvae tum Gloriofi Sandisiimas _atqve

eheu! Defideratisfimae

ua

L

Ph

Parentes, ^tum Ipia Diva ULRICA ELEONORA dum invivis erat, in Lyfingianam, mihi maternam,mu- nificentisfime contulerat domum.

Liceat itaq; mihi, ad iacros ^tam pro-

pitii Genen, tamqve piiMartti pedes procumbenti, ardentiffima tandem efliindere, qvibus cor qvotidie ^ex-

aeftuat, ^vota, pro augufta Taa, REX Clementisßme, (alute &fortuna. Serva

O! DFAJS, O! REX REGUM, CMwzz

hunc luum, inftar pupillae oculi Tui!

Praefta, in bene multos annos, ab o-

mni malo immunem! Corrobora vi¬

res

ad feneäam properantis omni-

um

noftrum Parentis,\on Indulgen- tisjjmil Fac

^,

ut imperium Ejus ^non

minus hoftibus, ob potentiam, Ht metuendum, _qvam fubjedis, ob

eam _,

qva in eorum animis funda-

tum

eft, clementiam, jucundum ^ma-

neat

acdulce! Vivat FRI _DERI- CU& Patriß Paterl Vivat Eccleiiae!

Vivat univerfo Regno! Vivat Regni

fui ocello, Norkopiae! Sic ifta Nu-

tritium habebit, illud Reti ^{or em,} haec

vero

a qvibusvis infultibus

^,

omni voto & pneconio majorem.

Sacras Reg ix

dMAJESTÅTl S TU^£

JubjeBlfllmuf

ftrvus PETRUS _VILH. UTHZENJUS.

HONORANDE LECTOR.

imidiatam Tibi /am exhibeo Norkopiam, Qvo minus autem

integra prodeat ^, impedit dicendorum multitudo, in dies excre- feens, lnterca vero i:anc opufculiSciagraphiam habeto, usqvc dum reliqva lucem viderinr publicam. Tria _nempeMembrame- ditari coepi, qvorumim,urbem ipfam exponens^.continebitfediones,Harum ima& 2da, ^tia deniqve, qvapartem, jam prodeuntes^, tirocinia funto Sc

proludia; 4ta itaqve cineres noviflimos annii7i9, Noftraeqve ^exiisdem «W-

<s*<ru, 5"ta vero faciem adumbrabit hodiernam« Scqviturldeoqvecap^tium,

fc£t.3tias, qvod deforibet in §,i,florentis urbisfaciemexternam, in §.2- ampliiH gubernacula tenentium coronam, Fraefefto Provinciali, Praetorc Regio five

Caftellano, Praefidedeniqve five BurgGravio, inclutam-;immocommemorabit

trinos Confules, 12.Senatores, Syndicum, ceteros, proprium ProceftiimJu- dicialem, curiam^, figilla, infigne, reliqva: in §. J-Templorum8cfplcndidiorem adparatum, ubi de templi Olaviani redintegratione novaqvefabrica lapidea,

de magnificentiiT. externis internisqve ornamentis, ^{nec noti} de temploS.Jo¬

hannis; Scau&ioremnumerum, ubi denovo temploGermanico, ejusqve fun.

datione, inauguratione, reliqvis, totaqveejusdem ecclefiaehiftoria.^§4, decom«

merciisNorkopenfium, fimulqve de focietate eorundem mercatoria, variis fabricis,operibus manuariis,celebriqveper totam fermeEuropam navigatione*

3oct. Seft.+ta: cap, prius fatali huic Noftrae articulo fuos,pro virili, dabit co- Jores , diram referendo hoftium in Ncftra fpolianda, incendenda, tandemqj

loloasqvanda, rabiem, Cap.pofterius aediumfenfim reftauratarumpublicarum

mentionem faciet, dctegetqve, qva virtute eujusqve opc Caput iterum No-*

ftra erigere valuit, omnem infuper in praedicanda ULRICIJna FRIDERI- Cl^NAq-ve dementia ,verapulcri hujus Phoenicisparente,confumet operam, Se£V,5txcap,i,faciem Ncftra: externam anteoculosponet,Cap,2dum curiam, s-eliqvaqve huc pertinentia,fpeftabit,atqvehodiernum Magiftratum, Confules,

Senatoresjcetcrosqve, pratconiismactabitdebitis.Cap,30umtempla fcrutabitur,

Paftorum Mmiftrorumqve reliqvorum, qvotqvot poterit, elenchum tradet biographicum,Cap.4tum Scholascum Docentibus eontemplabitur.Cap. jtum 2tfoföcomiorum hiftoriam continebit. Cap. 6tum reliqyas atdespublicas ocu- lis fubjicict» Cap^ymum, commcrcia, nundinas,jura municipaliacetera, oe- conomiam, navigationem fiftet, ubi etjamde fumtuofailla machina,alveum fluvii innavium purganteufum, Regiisimpenfis exftruifta.fimulaget,Cap.gtn cperadefcribet manufafta,eaqveScplurimaeffe,Scflorentisfima,commonftra- bit, Membrum Ildum arcem,Johannisborg diftam, in asreDalbergiano Sc no- va ichnographia delineatam, exhibebit, ejusqve ^astatem,fitum,conditorem ^,

Arufturam, fataproferet. Deniqve MembrumIlltiumgencraliaablolvet,ex-

ponendo, incap.imo, incolarum indolem, Sc,fiqvos a reliqva: gentis Sviogo-

thicaeinftitutisdifcrepare animadvertero mores; incap-2do, qvibus fummi do- nuniivicisfitudinibus obnoxia fueritNorkopia,'cap.3tiumhiftoriamurbisnatu¬

ralem adferet; cap.4tum Norkopiamtoga fägoqveclaram oftendet;cap, 5tunr

colophonemdiflfertationi demumaddet, SicTibiB. L. rationem reddidiScab- folutarura, 8c, fiDEOiravifum fuerit, abfolvendarum, de Norkopia, lucubra-

tionum. Tuumea, qva par eft,animi obfervantiaveruorumqveadparatu, im- plorofavorem mitcmqvecenfuram. Nullusautem dubito, qvominus eandetn

impetraverofacilem,immaturusegojuveois,aproboqvocunqve;

Ster fea^_ uti de andra, ^,

Sot» klandra ingen ting, enar dealltm% klandra *),

*) Ut Argutefife felatur, decns tUndingemorum S'vectcornm, Arsas tioßer, in vum, paritsfrieris$2,

~Wutiltornet i3~Cc Imtcrrnet.

ti^dwigitS.

YnortiTn-

téf vuriq,,

BméSMÉM

uxrtttu

■ -.'i^-''K-■■>■'■ x&\htfsrJ:>'/>

jjwnmTwjTmii,

°ir\ "

l>K.\ AVCIKKM

SlNVS

*

* *

*

* *

Membrüm Primum,

qvod de Urbe agit,

$T in

ipfo limine qv&dam fifiii

^.

pr^emonendå.

D

NORKÖPIÄM

_pro

virilt

parte

defcriBendarn dum

adgredior, longam in ipfius

vocabuli ßgnificatione

non nediere

Ju

bet moram ,

fiqvidem illa cuivis jarrt

dudum

cft

apertiffima a)

$

qvx autem de

_____

a ratio-

rf) In hac eadem explicanda otium mihi fecit caIa«

(mus vere induftrius 8c elegans OariiTimi Magiftri Jo*

Hannis Sundler _, in differtatkmrs fuae de MTKQMA^

pagg.4,fLir.b.) fyö8i j; & aliorum, qvi nen levern fa-

fie nominibtis cognads impenderunt operam. Hoc ta»

men ₎ qvalecunqve demumfit^ circa vrtho^rathiam ob»

fcrvare liceat: comtntdamminus vidtri Svecan* vocü rå Kce*

P"&

(ip7rogiit)

Hdtinum tréniUtitnsm inC9^ i^Am9 «tiReve«

Tendis*

NORKOPlAi

wMiom onomatobgU dicenda forent, alii

^s

qv^

rendiflimus-Göthiae noltrae Praeful Dn. Doft. Eric.Benzf/

lius, profingulari prorfus

fuo favore, nullo

non tem¬

pore

devenerarido,

memet

aliqvando informare haud-eft

dedignatus. Etenim qvam parva cum Kaupung vel Köping Copia fit cognatio,nemo non videt,q

vi

K

plane fubla-

tum, & finalem

fyllabam, heic maxime ncceiTariam>peni-

tusefieexelui^m perpendiu-BiticcpIligo>nomenclaturam

noft r¥Xatin

am^fied^gfBu

^s,

jamjänn^tfioTanais^m

inime conformem. Qvaenam autem MajoribuS) ut Latinius loqverentur

forfan follicitis

^,

fic fleftendi fuerit

ra- tio3 ignoro

plane, nifi eflet hsc figurata,

rerurnqve

in

ejusmodi Kaupung

vel

Köping

venahum indicaret

^.«•opiama,

At nec figurae uliusheic erit

locus,fi, qva.de

re loqva-

ris, omnibus conftare _qveat» Verum contcndis, ^nomen

urbis noftrss _pure Latinum efle

ufurpandum, ideoqve

per Synonymum

proferendum

:

oftendatur, qvacfo,cur

non aeqve praefixum

illud

Nor, ac Köping, Latino

expri-

matur férmone,

ik]videm

longe

faeiliori negotio

illius genuinum i-nvenias Synonymum ?

Ipfe faltem aliud

non video. Id tarnen pro certo

habeo, qvod fi adcurate, uti

oportet, haee

obfervarentur,

^tum

utiqve diflimillimarum

conjunftioniqve inimicaru-m

lingvarurri

non

confueren-

tur voces, nec integre voces Latinae cum

diftortis qui-

^-

busdam conglutinarentur

Svecanisj verbo: nullae

^nor

abfons _{torq verent} hybrid*,qvae in

etymologiis enuclean-

d's non poffline multum

moleftise

noncreare, Non

eqvi»

dem is fum, qvi ignorera

vel diffitear, valere etjam»

Synonymum ^,

poftqvam ufus

ejus

dudum in orbe inva-

luit erudito : fed id tantum nunc ago^, ut

demonftrem,,

ejusmodi Synonymt ufuw perperam introdutium e([e,

nobisqvg-

jam non niß aperta vi & intempeftivaatqve enormi auftori-

täts obtvHdi _i eumqvs vana1

& fuperßitiofain antiqvitatem

i ; ' tmsm

NORKOP1A.

qvo

noftro xnagis inferviant commoda

A 2

& in-

tenerireligione, qvipro ejus

perpetuitate,

pro

aris

tamqvam

& focis, pugnaverit.

Scilicet,

ne

qvis illam mihi

petu-

lantise notam inurat?

qvafi mihi homuncioni arbitrium

ac poteftatem in

loqvcndi ufurn vindicarem

^j

- -

adque meam veliem eomponere

legem

fingula ; ad confvetudinem

Majoribus folennem

9 cu¬

jus tarnen ipfos

interdum

non irsemores

fuiflfe-

miror ₅ prov ocare non

dubitoverim

,

fecundum

qvam

nomind Svecicarum regionum urbiumqve flexa funt

**$3 forwata, Hanc

idcirco judicem & arbitrum facere

non vereor^hanc lapidem

volo Lydium, volo

norman^

qvam

Sc

^nemo

probus detre&andam repudiandamvc

ceniebit. Haec dicat ^, qvid rede>

qvidfecus: ha?c

er-

rorem ,heic &

aliis qvibusdairTTocis, coirmTITurn coh«

vincet,

damnabit. Inqviras*

rogo,

& videbis radiert

maximam partem

effe

retentas

vernaculsu; fyüabas finales La¬

tin* UngVtz cufos

effe

amicasj

nibilfy im

mutatum? proter v$*

edles qvasdam ac

diphtbongos

9

qvibus nulla in lingva LatinX

civitas: hos, inqvam 5 cum

alterius lingva fibi cognatis effe

*«wroatt/w.Nemoficjopinor,

nifi praepoftero partium Au¬

dio abreptusj

negabit, loco CopU, å\Q\ Kopingiam, &

loco NorcopU, Norkopingiatn:

irnmo faterer

^, tum pro»

fe&d longe

lucuientius vel infanti &

patere*

qvid

fibi veliet Norkopingia, dum

nos ,

qvid fibi velit

Norcopiayfere

nefeiamus. Pracftaret utiejj, fi Majores noftri

nulll unqvam

indulfiffent nornina proprio, cerrumpendi de-

torqvendifc Iicent

i* & libidini% cujus ipfos

non

immeritoar«

guit Vir longe

amplifiimus

^,

& poft fata immortalisj,

nofter Olaus Verelius , & in notisad Hervamr Sagaf pag.6i, & in

earundem aluftatio,

p.17, qvar

multa huc

pertinentia ledluqve

minime ingrata in medium

pro¬

mt4 etenim nonlevi tum caruifiTemus malo. Sed dixe-

dt

4 NORKÖPlAs

&

inftituto, refervabimus loco b). Statim

-

Ei2>

rit fortade qvispiara :

brevi

inter nos convenietf qvip»

pe qyod Majores r euphonia tantummodo gratia, de Nor- kopingia Uteras delerunt vel i, n? g, vel ^»y gt i, & itia

inde_vtibi adeo inimica^{5 nata} eft Norcopia, fubftituta fetli»

eetf loco tv K) qvod pro Latitto non habuermt, Ut^era C?

Bene mones, fateor: atjjixta Jcias, me nullam cor»

pump en& detorfve^Mqvi rationem pxcTbaTixram: eraß ta¬

rnen huic > etjamfi hoc nomine illam purgare fruftra

laborabis ,,

faciliorem,

qvam

ulli aliipropter

ufum,

qvem

fortaflis in cloqvcndo nobis pracbet

, concedo

venianv Nec in tam propitium ^erga Majores animum

nie induci

pador

unqvam, ut

ftudio cuidam ipforum

e-

loqvio

obtemperandi hoc tribuerem

vetat enim,qvam de ipßs

foveo

^v

fententia minime

iniqvavfuiffe neqve

lingvas , neqve aures eorum tarn

fubtiles,

tarn molies, tantisqve

delictis ad(vetas,,ijt

ejusmodi ipfas

ferire

8c ui-

lam faceffere mtdeftiam potuerint j eosqve de medelä

ne

cogitaflTe

q

vi

dem.

Abfit

tarnen ,, ut in ipforum igno-

sniniam iftud di&um velim ^: Ted contra Monachos hgna

tantum fero,,

qvi, licet

peffimi ipfr

ineptiflimiqye

ef- fent Latini, ^ut Latinitatts _{tarnen* per tarn} infigne tem¬

porisintervallum, in patria noftra erantcuftodes, vid.

0m Andrej Tollbom Vad-ftenenhs difTert. dejufte pre»

tio Lngv*Latin* ßaeuendo, llpfalae habita?, die hujusanns i'j. Jun. paggi i4, lit. i; ita

&.nefcio,qvze

non ifti _per coIIa, qvod ajunt, & crines Latina euderent. Hinc il¬

la Copia, qvam cum Kepingia pugnare minus* infalfe jq- dicarunt:

hinedeniqye,

qvodmulta aiia ^non n-ifi olläs

illorum & offas redoleant. Ut autem maximam Criticos

monun^nti*>&

lapidibui habere

fidem haud

igno«

IrenkoPia. r

ergo, éi priusqvatn alia eontemplationi

iubmi-

" 1'" *" 1"■ 1 ■ dimi'inwi«*——e*mm»mmtmmm*mm „.. .n..—^

ignoro, neve

mihi objicias,

nunqvam

Majores dicere

fuilTe folitos Kopiugiam: monumentum

qvoddam alaba-

firo^{- marmoreum,} inbafilica hae

llpfalenfi, Eqvitis

au^

rati , & JRegni qvondam

Senatoris &c. Dn, Guftavi

Bannerii heic addücere lubet. Pluribus in

locis

adeura*

te minus, iliud in ^Monum. iiüerikerenf

Sc

ad

eorunderiä

p. 107,

aeri fculptum ltitic Secretarius olim Regio«, Nob*

Joh.

Pe*ingskiöld

: at

talcm in ipfo lapide claufulank

ego

vidi:

^m

Linkopingise A? iöoo

zo

Marty\

Multos, hactempeftate, tam

m^roföTTIngvarr^éipfb^

rum mentem rü kfempernefeise, agere

Criticos

novi* «f

re c ubiqve

in hujus locum furrogandum putent: fed»

unde nimius ifte rigor in

litera ^ Latinis plane abjudi*

canda _, cumtoties

in vetuftis inferiptionibus occurrat l

Efto: Latinitatis ftatores nunqvam

ufurpaverint nifi

in vocabulis a Gratcorum fontibus

hauftis: qvidni ctjam

nos, qvibm gtnimt vernaculus, *qve,

fi

non

pitu,

cur*

cor*

Atqve fit , *c Romanis olim

peregrinus iüe Gr

^a

jus

,

eadem

iitarr.ur litera in voeibus, quas

barbar**maxime, fi re*

vivifeerent, prifei

clamitarent Latini,

ut

hac de re ele»

ganter inter fe

confentiunt Viri olim ad hanc Acade*

miam celeberrimi, Schefferus Sc Verelius,

etjamfi in

aliis, ^qvae ad

antiqvitates patrias fpe&ant, difereparent*

Nec hisic fententiac, de retinendoi, patronos

deefie

$, vel defüturos fpero ^{, qvum non} paueos

& antiqvioris*

Sc recentioris aevi eruditos k hoc loco

maluifle, probe

©bfervaverim.

Exemplum rei illuftrandac proferam e-

6 ^{»or kopr}a;

fubminiftrare moliar, _pateac confpcétui Il¬

eus

urbis noftrx

^tum

c)

^,

tum

^usmodi ^: urbs illa Txrtarie minork _, in Cherfene*

fe Taurica fita , qvae Precop dicitur ⁵ rede oenntno La- tinis audit Precopia. Largirer etjam lubens, Noftram iti-

dem vocandam e(Te Norcepiam^ ti modo aut Majoribus adpeUattrfuifTet nofrry Tromrp-^ziNore öp : immoNorkopiam, fi illis audiiflet Norkaup, vel nobisNor-

Mopaut Norköp, & ^non Norkaupung & Norköpings Sed in

palaeftra,

qvam

detredare

plane ratio officii

prohibebat,

fat defudatum Grammatica.

b) Et qvidemperiodoprimordiorum chronologice, pro Noftrac ultima aetate^argumenta cumulaturse militantia ^,

qvibus & rationem

oyopiet,To\oy>icti addere animus eft.

*)

Practerquam

^, qvod ^centrum qvafi eß trium territo»

riorum, via etjam publica, ex Scania in almam Srecorum Sedem Regiam ducens» Noßrampermeat, unde decus ei«

dem conciliatur non contemnendum. Celebritatem lu-

cratur item Noftra a (itu ad fluvium , jam diu famigera-

tiflimum > Motalenfem, de _qvo infra. Qvid? Celebris

qvoqve eft majorem in modum vicinis urbibus: etenira abeft

ipfe

StockbolmU, non ultra 17I; Nyköpta,

6J5

Un- kopia,

-3I5

Vadftenum, 7*- 5 Scbeningiat ; Veftervikia nf milliaria Svecica^ Suderkopia vero, uno tantum, &

qvod excurrit,

lapide.

Praedia item

eqveftria

Norko- piac latera _usqveqvaqj

cingentia

videbis. Sic fitu & ftru-

dura peramqenaeft illa Generofae viduae Ekhjelmiaisle, Dnae. Johanna Appelgren, fedes, Lenartsberg dida ; ffic

lotige

amceniffimum, fpedataeprudentiaeac fidei Vi-

?U pi&ciaarum fuarum Diredoris

perinduftrii, Dn,

v, "" _pexri

KORKOPIA,S' _t

,

prope finum

videli-!

petRi hellvegh, R&dgay textrinis

velaribus (Buldam

fabriqve) uti in patria

ornnium ejusmodi antiqviflimiff

fic & facile

principibus, inclutum. Ncc filentio praeter»

roittendum Nob. Centurionis, D:ni Isaci Gtllenhamt

war _, inter arborum

frondes,

tempore

fcilicet seftivo*

puicre

reconditum

^,

Ringßad, cui nefcio qva fuirße*-

eeffitudo cum arce Rwgßadabolmenß , de qva

poftmo-

dum agetur >

nifi hoc eidem*

ceu

allodiale qvoddam &

ladugård ,

adjacuifle credam

r

ipfa nominis cognatioae

fufpicandi occafionem mihi

nom

minirnam praebentc*

Praedia infuper loqvor Borg, ante

noviflima,

eaqve cru- delia fatis» incéndia- ann. 1719 &

i7jjo,^mj)lifiimum9;

fédem nunc PenJluftri

viduac

Billin

gsköldiac,ErDnae.

Baroni Brigitte Eldstjerna :

Ekefund, Nob. Dnia

Andr. Gtllenhök : Klingat

IlluftrifTimae Viduac B. Chi«

liarchae & Comitis,

Dni. Caspari Ottonis Sperling9

Dorninac Comitis Catharina Horn: V?i,

Perilluftr»

Comitis &Centurionis Dni. Joh. Cronhjelm.

Pedetr*

promoveo

ad magnificum illud Löfflad

^,

CelfifTi*

mi & Excellentifiimi Regni

Senatoris & aulae Regiae Su»

premi Marefchalli, Comitis, Dni. IMagni Julij De La

Gardie , prae

omnibus fplendidum

ac

fupcrbiens, qvale

in b. Regii

Senatoris Excellentifiimi, Dni. Com. Erici*

Dahlbergii Sveda Antiq. & Hedierna

delineatum exliat,,

a

paroehiali templo Kiwftadenfi(Norkopia profeéto, qva*

visve alia urbe aogufta^> qvam rüre,

digniori,) ab Illu-

ftriffimo fuo

poflefiore Anno

B73 f

cxftrufto, non pro»

cul diflitum _y ad

landfix, IlluftrifTimae Viduac b.

m.

Co¬

mitis ^ac Regis Regnsqve

Senatoris, Dni. Joh. CaROL.

.toÖMEELx > Supremse

Gubernatrici§ Aulse Svecorurti

Regla??

oppor

Imitate d) pereximius

É ^{NO RKÖ PM.}

■yidclicc£ qvendam mans Bakici amcrni(li-

mura, Regise , Dnac.

Com. Hedv. Eleon. Wrangelj adqve

Nonholm ,

qvod haud ita pridem poflVfiloni ceflit

Per-

Iliuftris Cubicularii Regii,

Drii.

Bar. Joh> Gabr. Sack»

nitidiftima fåne facie confpicuum. Nec enim hoc minss

©lim fuit celebre; etenim, feculo p:no»fedes erat mo- nafterii cujusdam

Benedidinorum, de

qvo Messen. Se.

iH.Tonfh_{Vf, p-9,} iteraqve, feculo meume i©uo} arce or- föatnm

epifcopali» I.e.

p.91»

cujus radera adhuc fuper-

funt. Antiqvum

fuum

nomen Munkaboda ^, fimul cum dominio

Epifcopali ipfum excuffiffe

^*

^crederem facile.

Docet tarnen Max. Rev, &

AmplifT.DicEcef.Link.

Archi- Praepofitus,

Di D. Andr.Öl

R-htzeuus

in fua,

qvam*

nuperrime

edldit»

Menafteriologia Svio-Gothica,

Lib.

|9

Cap. 10,

qvod

integrum ^, ut

pulccrrimum

totius No- Stri hiftoriac compendium ^» legi meretur, hoc Noftrum

a Brafkio, ultimo facrorum apud Linkopienfes Aotifti-

te catholico, dödum» dici fveviffe ^{Nors St} Nor4 Falli

Infupcr ac

fallere monebo Joh.

Htbnerum, Gymnafii

jnodo

Hamburgenfis

Redorem ^, qvi hoc Noftram in jfuo Reales Staats-Zeitungs und Converfattons Lexic» ^, Lipfiae A'O 173p edito^p. f 5 T I, heiner mittelmäßige Stadt in Oft»

SyGotbland^aneinen kleinenSeevocat; die Einwohner, pergit, tynäbren fieb meiflvomLachsfangevqvippe h acinNvrcholmia- ma deferiptione

multa veritati deprehendes

contraria. Eft

enim Nersbolm hocce ne oppidulum qvidem, multo mi¬

nus einer mittelmäßigeStadti fed prardiurr, ut dixi» eqve- jftre(Såteri), xdibuselegantifllmis

locuplei,qvaIe

in ope-

ire Dahlbergiano delineatum vides. Neqve Noftrum Ulliüs parvi locus undis eft propinqvum, licet in vicinia:

adiitnotabili$ilkRÅxeni ^atfiimui

Motala-Norkopienfis

KORKOPIA. ^„ p

oium,

Brdwikzn _nuncupatum e), in Gothik

b

SVIO-

{& fortaflis hiceft,qvem idem HtbNERus einen kleinenSet ^

vocatOhoc Koftrum _qvoqve

praeterlabitur, & incolas

non falmonnm^> rarae enim in his terris hacaves , fiqvi-

dem nec ullaj,

qvibus

capiantur,

ibi exftru<£lae decipulae,

fed _angeIUa^rum

pifcatura

faspe majorem

in modum ditåt.

Verum haec in tranfftu. At

ecqvid molior 1

Nunqvam

Charta fufficeret enumerandis omnibus ^, _qvac Noftram®

haudaliter, atqve aurum gemmam,eleganter cingunt, prsdiis ^, qvum vix ac ne vix qvidem

cminentioribus

hifee fa&um fit fatis. /

si) De qva ita curiae

Norkopienfis

Secretarius, isqve humanioris Iiteraturae peritiflimus, ac de omnibus, adl antiqvitatum

Norkopienfium illuftrationem fpe&anti-

bus, optime meritus ^, Dn. Lud. Joh. HillerstrAm , ^

cujus in me

propenfiori animo multa utiqve refero

accepta , in

qvibusdam fuis

$

ad mandatum Perillu-

ftris ac Generofitfimi Gothiae noftrae Gubernatoris ho- dierni, Dn. Bar.^ae Gener. Majoris Christerⁱ Hen«

rici d* Albedtl» calamo nuper

exaratis

^,

habet

i

^^

f,Afftadfens belägenhet in i landet, dit

AfterfjAn,

e-

»,mellan

mongfaldiga holmar,

går op genom skar

„ och wikar ⁹ Tom

göra

et

inlöp ifrån Apna haf-

nwet

af

mer än 14 milars

längd

,

kan lätteligeit

„dAmas om defs

beqwämlighet

til

fiAfart, handel och

„handtering, med

de

utifrån inkommande

warors

„lätta

affatning och fördelaktiga debit både hos upfta-

der,

bergslag

och

landtmän

^{- -}

Sed dixeris facile,

hane oppereunU/ttem commercia navigiis

exercendi effe

Hon pereximiam, fed perexiguam potius ^, dum per tan-

tos circuitus, _per tot

flexuofos

finus^, per

fcopulos

ac pulviaos ad portum penetrare

neceffe habeant

näves*

AC

I© N0RKQP1A.

SVIONUM OiuENTAu/)4Utramq;fuam prat- fefturam,

At liceat nobis regerere,

incommodum

hocce, (fi mo¬

do ita dici debeat,)

plurimis magnisq; fane,

praeterqvam

qvod

non

nifi

untu

idemqve reqviratur

ventiu-)

compenfari

commodis.Eleganter

fatis illud commonftrat modo lau-

datus Dn. Hillerstrom ^, in literis ad medatis de d. 19 Nov. anni fuperioris,

in qvibus feqventia: „Och

fom

„ftaden ligger

få långt

in

eller

op

uti landet, och

3?har ftäder famt

bruk och

^en

widlöftig landsbygd

„rundt omkring fig på alla fidor, de der ifrån ofs kåpa

„och

fjelfwe af hämta

^,

hwad wi utifrån ofwer hafwet

„

inbekomma, få

at warorne

intet komma til

at

blifwa

„de

handlande liggande på händerna får brifts fxul på

„debiten; få kan

man

här gåra fig bättre eller ftårre

„gagn

af commercen,än andre ftäder,de

der ligga

på

„ytterftafkärklabbarne,fågodt fom uti fjelfwahafsban-

„

det,fåfom Nyköping,Wefteryoik och /fcreialdenftund fkep-

„pen

kunna

utur

hafwet

^genom et 14 milars inlöp gå

„med

fin laft ända hit

op

til ftaden och defs fkepsbryg-

„ga,äfwen få wäl,fom til dem, hwilka måfte

wara om.

„ tankte,at

ifrån fig igen fjåledes utfåra

mycket, fom

„de

fjelfwe med tilgränfande landsbygd

ej kunna ^con*

„fumera,

när denna ftad i det ftallet knapt

kan hinna

„få få

mycket in utifrån, fom ftraxt icke

warder

upkåpt

och bårthamtadt af andra

i) Dixi Amanißimum, nec

id

qvidem fine

ratione,

cum alii, qvicunqve

demum fit, palmam

reddere mi¬

hi videatur dubiam. Etcnim five infuUs dberfaruw Ar*

herum rjmis eomisqve veftitAS, ac fiorum värns renidentes ioloribui : five pr£dt^a palatiAtfVe eqveflria ^, undis vtema_,

fttlgvre ac magnißcentid pofcas corttfcA 5 Bravikia certe no-

ftraj

qvocunqve

oculos omnino volyerc, iibuerit,

&

illo$

NORKOPIA.

fcéturam

,

politicam & ccclefiaßicam

^,

in ^grc-

b 2

mio

illos

pafcere

^,

& animum exfaturarc

vere

poteft. O

utiqve

pracclari

^,

hortos hofce Hefperidum prac-

ternavigantibus

formofifiimos, profpeéfcus illa Lind&

& Hendelo, digna

fane

^{, qvac}

a'Pcrilluftri & Gene-

rofa Vidua Sferlingiana, D:oa Comite Cath, Horn, pofiideantur.

Qvorum hoc

^,

inde ab initio fecu-

li *6:ti , facello qvodam, ( ficuti Max.

Reverend. &

Ampl.D.

RHTZELiuSjAifw^fr/W^/rffuacad calcem adnexo

indiet lllo Mrtfkiano,

fatis comprobavit

,)

Capeüa Hendel'S

diéto, inclutumj cujus etjamnum

Cuperfunt reliqviar. Sic

litori Bravikiano adjacent multumqve

decoris conciliant

ifthaec: lVeßerbyholm, PerilluftrisViduac Generalis qvon«

dam Majoris ac Baroms,

D:ni Stenonis Arvidssonii

Sture, D:nae Comitis Hedv. Piper\ Lkdhy, Viduac Ge-

nerofifl. qvondam

militum Tribuni

,

Dni. Matth.

Gust. Stahl von Hollstein , Dom. Mar. Marg.

B^ehr; Bjömtoiken Sc Bjömsndf^

ExceilentifT. olim Se*

natoris Regii,

Collegiiqve Commcrc. Praefidis

^,

Dni\

Com. Jacobi Renstierna

Viduac,

Dnar. Magd.

Tou-

tin 5 Krufenbof & Mal*na.>

GenerofifT. Praefeéti Iocum

Tcnentis, Dni. Joh. B^ehrj Svinfund,

Illuftrifl".

ac

CeJGffI

Regis

RegniqveSenatoris, Dni. Bar. Erici Wrangel;

RAfnisy

IlluftriiT.

ac

Celfiit Regis Regniqve Senatoris,

Dni. Com. Arvidi Posse5 Nis illud vetuftiflimutn, &

adeo qvidem, ut, commcmorante

PracclariflT. Dno.

Mag. wilhelmo

Andrea Wennerdahl in diflert, fuac,

üeiirtkia Oßro-Gotbicäip. ti,

fuerit olim Ducibus ERLCO

& WALDEMARO proprium,

hodie Nobilifl. Co«

hortis Practoriae Centurionis, Dni. Ottonis Friderici

von Schwerin^ Olnö, qvod opus

Dahleergianum de«

lineatum habet,Periiiuftr. adeandem Legionen?

Ccntu«

n NORKQPIA.

mlo fororis vicinae Linkppk repofkam videt t

nec

srionis., Dni. ßar. Malc. Hamilton₅ Rotenberg, Per- illuftr. Majoris,Dni. Bar. Axelii Wachtmeister 3 m/»- vitzberg> a B. Com. Dahlberg, qvale ante no v (timam

a Mafcovitisinjeåam

ßammamconfpicere

licuit, itiJen

deltneatum 1 hoc autem egregie reftauravit poß

(Vor

qvondam Excellentiflimus, Regis RegniqveSenator, Dn»

Com. Claud. Ekeblad, hodieqve tenet

ipfius Vidua

Uluftrifiima, Dna. Comes Hee>v. M6rner. Et, qvid

irhirum, hacc Iitora tantis Regni Proceribus arrifiiTe %

fefeqve

ita

probaffe,

m vel fedes fuas in

ipVs

fig re * vel ad illa fita ftbi vindicare geftirent praedia ^, cum

uec

Regia Domus Auguftiflima eadem fafbi lie-

rit? Arces ilias

loqvot

Reglas Braborg

& Skenas

^r qvns

a Regibus Principibusqve perfonis partim

fepius effe freqventatas,

partim cultas& habitatas^,nihil obftat,qvo minus ^certo certius credamus. Qvod ad Braborgadtintt,

faciem ejus vere

fplendidam

^a B. Dahlbergio aeri con-

fpicere licet infculptam. Refert modo laudatus M»

Wemnerdahl,Vc. p. ro, „fuiUe hoc antiqvam^per an-

»»nos 300, & qvod ^{excurrit ,} Jarlorum federn ^? arcem

^deinceps ibi exftruxifFe» p. m. Conjugem Regis JO¬

HANNIS III, GUNNILLAM BJELKE, annos

vide*

„licet inter 1 rgg & 090? ibiq-ve, ut,

poft Regis ot>

„itum, neceffitatibus Filii, Ducis

qvondam Oftro-

„Gothici, _{Comitisqvt adAlandiam &} Braborg, JOHAN¬

NIS, in juvenili confu'eret _actate,federn

(ibi fixifleper-

petuam." Addara & _ego, qvod

heic diem ob-

ierit

fupremum

Regina eadem puffima,

Ellhera Sve>

CSOa j.iwe

adpellata^

anno 1$gj. „Comiübus,

infisper,.

»rad

NORKQPIA.

mc

id

tarnen

in vida, qvippe in aliis rebus

b

3

tantum

„ad Rhenifm Pafatinis ]OH. CASIMIRO &ADQLPH0

„J.OHANNI fubjedum fuifle, donec kerum S:^ R:m fit vinddcammi atmo autem 1719

ignibus

Mu~

fcovincis funditus tandem detrudum &c.,, Alterius,

nempe palatii Skeniis, ftruduram novimus a Com»

Dahlbergio Svec. Antiq. & Hod, tom. $♦ etjam

eCTe

infertam. Oitendkidem M. Wennerdakl, 1. c. p. 1$?

fuiffe & hoc Comiei Palatino JOB. CASIMIRO diu oyondam proprium See. „Conftat^pergit, ipfum palatium

9Ii™ fuiße magnifictntißimuni, fedatate eoüabafeens ^, £T

hellteq infuper Mütcofharum vulcano vaftdtum, j/imeodem^

as cetera hujus diftriffus arces, modo dirui,, Qyi plura cjusmodi Bravikia noftr^ cupit ornamenta , adeat dis-

fertatinnem modo norosnafcam: not ea tantum tetigi-

mus, qvae in oculos redo curfu navigantium non pos*

Funt non ineurrere.

/) Multa utiqve in optimas hujus & moliiflimae proyinciae merita dici jam

poilent. Sed,

vel

ipfo

cno^

nente Helmontio₉

longe

melius

dueo

, „rem ßientie praterirey qvam jejunis invelutam lineohs prorfus perdere

Ecqvis exili meo prasconio laudibüs ejus accederet ^cu- mulus, q.vas tot probatiffimi Vir i, rotunda velutiore, dudum cantare laborartint amplißimas ? Etenim qvatvor mihi de

Gothia

noflra legere

heult

orationenpublica^.

nempe

Epifcopi tandem Link

o p-.

M. Jon

je

Petrj Go»

"Xhi p4vepyriny in folenni olim V. Cleri Oßro-Gothi»

ci fynodo, a. idi} ad 4

KaL JuL proclamafam:

ken*

Ledoris demum in Gymn.

noftro

Eloq. Sc Pcefl M.

Dan. Jo'N£ Ktlandri DeclamatiuncuUm> in Aeack hac

Upfalenü

^, a. ié|i

4

9

Od. habkam

t néc non Pa*

14 NOR KO PIA.

tantum non

omnibus palmam Tibi jure

^o*

ptimo ipfa defert.

SECTIO-

ßoris

qvondam

in paroecia Noftratium Weftra-Stenj

Magni Sam. Aspii Hißoriam, in Aead. Dor«

patenfi» a. 1ö47 d. ^{ig Aug. enarratam:}

demqve Dn.

Pe«

triDalini Encomiumt inAcad.Aboenfi*^a. ibgo d.9M<qij diftum: qvibus merito addam Oflro-Gothia PetitaPoll*

GrammatonEpifcopi tandem Stregnefenfis, Doft. Johan¬

nis MatthiäOftro-GothiV.Husbyenfis,Holmiaea. 1 bij,

typis excufum; adeoqve

laudesPatriae meacdulciflimac, übiqve

fere

terrarum, non fine

fingulari

animi volu- ptate

divulgatas inteJlexi.

Art» qvam multa defidero!

qvam multa fuperfant, aliis materiem dicendi fenben-

diqve fubminiftratura iiberrimam! Sed qvorfum mc

nacus infolura natale trahit amor? In

hac,tnqvam,opi-

ma jucundiftimaqve regione, ejusqve parte Oeßanßang,

fefe coliocatam

e{Te,gloriatur Noftra,interq:

excdlentio-

ra fuae celebritatis documenta id ipfum referrijubet. Tres praeterea nomarcbU Norkopiam noitram Tibi vindicant:

latusvidelicet [eptentrionale

BPclbo,&ipfius

paroeciaOe- ßm

_cjus^j

Etttby difta,urbi contermina;

parcecia,urbi

proxima^>Borgoccidentalci außrale

Memming, deniqj Scofu

entale

Lofing,

ac parceciae, in i IIa _prope urbem fitac, ^a

S. Jobanne _{qvar nomen} habet, Urbica,

itemqve

styr- ftadenfit Sc Dagsbergcnfis._des Eft vero hujus Noftrae, Ii fi*

habenda salculo ac tnappa ceieberr, Geograph! Re-

gii

Parifienfts Dn. Vilhelmi De L' Isle, Longitj Latit.

0 f _o /

34* 30.

N0RK0F1A.

SECTIÖNIS

Urbii noftra

PRIMORD1A

traditura

CAPUT I:mum:

undet

fax & qvalis Noßra ante bac fmrit

^„

conflabit•

I.

AD

^fero,

tempora

^non

abbinc remotitfima

^erit diflimulandum

cfum

, id Itineris

pedem re^~

>

animo minus confidenti, a me fufceptum rri5.

qvippe

qvod in oblivionis caligine & latebris pleraqve

ita jacent^), ut, an

iis inveftigandis eruendisqve qvis-

qvam par

fit

⁹ magnopere

dubitem. Hoc

auterri me

minime fugit,

qvod ignavia cafamorum Hiftoricorum

pertinax ,

injuria

temporum

edax

atqve

Archivs Sc

Grammatophylacia, facem nonnifi umbratilem praeben-

tia, tenuem fkpe ac perexiguam

cif%aio'$LXa gigne»

rent fpem ,

nifi admitterentur,

ut

omnino admitten*

das efie cenfeo, traditiones verifimileu Qvam ego

dififx-

cultatem ipfemet,

dum hac in

arena

defudavi, abun-

de fum expertus:

pufillam

namqve e

monumentis

pu- blicis de hujus

Noftrae primordiis haurire potui

^no-

titiam, potiorem vero a

traditionibus; adeo qvidem

^«

Ut vix

adfpedlu

mea

Norkopia? primordiorum hiftorU

fuiftet g) Nen tantum

vetußißima

9 qvave prima attingunt fecuta j fed etjam , qvod magis fortajfe mirandum\, qv<e hominum jurares adbuc teneri memoriaf ea nobis effe pla»

ne erepta dolemus*

NO RICO PTA.

füiftet

digna, niliad

bas

patuiftet aditus,

earumqve mi¬

hi fa<fta eflet copia. Et qvamqvam ejusmodi tradi- tiones, praefertim (i hominum

longe fupcrent

memo- riam, valde eflfe folent jejunac mutiJatqve: niliilo ta¬

rnen minus itiü, fimui cum

probabilibus juftisqve

con-

jed:uris ex his dedu&is, _qvte de Noftrae primordiis

tradenda jam funt, non pauca me debere ingenue fa-

eeor ;

ideoqve

miciorem humaniffimi Ledoris cenfu-

ram

fperare fas

erit.

IL

Jam dudum, Hiftoricis ^uno veluti ^ore confenti- entibus? certiftimum eft ^> primos

Scandinaviae

noftras

sncolas

pifcaturis

ac venationibus, terrae adhuc cultu fgnoto, vitam fuftentafie fuam $ ficqve fummo in id incubuifle ardore> ut loca hifce

inveftigarent

foecun-

da & exuberantia , qvacqve certo certius perfpicerent,

fucum fibi nonfadura; id eft, habitationi maxime idonea. Si» autem hoc ad ullum in orbe

hyperboreo

adplicetur tracftum h), certe de Noftra ita vere dici pofte reor, ut nihil fupra. Non alia

igitur

ratione hutic locum fuos accepifte cultores primos ^{, *vo} ß

tion ceterorum priori, f'altem omnino non recenttori, voloj qvippe eundem vitae manfvetae , fi vifium fpeftaveris,

degendae fore

accommodatiftimum , non potuerenon

vagi

b) £)vod

Nykopiac

fua landat. M. Sundler, pag. //, éttqve Ydriac Cl. Magiftrum JoNAM LauKENIUM , p. iy,

itemqve fua

Suderkopiac

Dn. Magn. Sam. Södersten,

p» iZy feciffe memini, ut aiios taceam & Hiftoriat &

Topo¬

graphie Svecicac Scriptores, qvorum commune hoc eß ar- gamentum, femulqve longe apttjjimum ad antiqvitatem _pa-

trU uoflra adßrue.ndam av vindicandam•

NORKOPIA. 17

vagi

ifti

&

de neceffariis (öJuni folliciti mortales fibi

perfvadere

i),

§. III,

At non diu talein manfifle Noftratn,

optimo (u-

fpicamur

jure» verum

inteUexifle demum primos hos

incolas , qvam

eleganter hic locus

,

mari adeo vicinus

Bältico, ad aeternam item nominis famam

aperiret adi-

tum, firatieAm Icilicet exercendo,

hoc

acvo

in tantis

pofitam Iaudibus k)j adeoqve,

felici aufpicio,

con- jundtis viribus

effeciffe,

ut

hic locus illuftri qvodam#

& in his oris facile principe,

inclaruerit Vikingabas-

le

/).

Et tanto

utiqve minus hoc in dubium eft

re-

C vo-

0 ßfgippe non aqvas bete

deßderarere pifcatores

⁹

gam multis lacubus certe non exiguis band proeul, nee a Ncßra ^, nee afe invicem, remOtis^

(vide Schema iüud alle-

gatum Geograpbicuntf) ^neqve

filvas

ac nemora

VCtiatO-

res, obfouiorum copiam

fuppeåitantia largam.

Fateor e- gvidem ^>

peramplam

nunc

Norkopiam cingere planitiem

j aß, ut nuüa fiae mentio

utrius^p*?

^,

& majoris, IS minoris9

Kolmorden , ßlvarum maximarum ac

famefißimarum

, 4 Noßra parutn ultra Upidem diftantiuw: numne

multa

undiqveprobent convineantqve monumenta,

ipfat filvas,

u*

beriorit comparand<e paßionis gratis, jam

effe excifas combu-

ftasqve dudum?

k) Dignifftma eß , qva legatur ,

dijfertatio

Pr<ep*

rjf

Paß. olim, in Gethia noßra, IVretenßs , M.

Arv, BoR^NII,

ad banc Acad. a;o 1690 babita, de

Scandianorum

rebus

maritimis.

/) Nen eß9 qvod ^qvaram,

unde Oftro-Gothiae

conti' gerit prafulg'tdutH iüud inßgne

Gryphus \

Annon, ut ,

il-

lam, ß »in exceüenti&ri gradu ac

StldermatHlia

^{, eo*}

dem