Disputatio physica de coloribus qvam cum consensu & approbatione amplissimi senatus philosophici in regia academia Upsalensi, præside ... Ioanne Billberg ... candido eruditorum examini submittit Petrus G. Elvius Dalekarl. In auditorio Gust. majore ad d. [

ι

6. C. Β. ΰίϊΐντΛτιο efitstea

i

B£

COLORIBUS

QvAM

cumconfenfuöf

approbatione

Ampliffirni

Senatus

Philofophici

ία

_Regia

_Aeademia

_Upfalenii»

Ρ R A SI DB

CL ARISSh MO V IRG

Ds. JOANNE

Matbem. Profeff. Ordin·

Candido etuditorum examini fubmittk

PETRUS. G. ELVIUS

Dalekarl.

Inauditorio Guft. Majore

add. ±4

Μaji»

Anno MDCLXXX

V/

U

ρ s A

L iE

ÜxcuditHenricus Curio S-R»MC &

Acade

HSPlttMDtSSlMO

AMPlUSlMOQl'Z

DOMINO,

Dn.

C

A

RO

LO

CARLSSON,

S*Th

Doöeri

cclebcrrimo,

Vefltnannorum & Dalekarlorum

Epilcopo

laudatiffimo,

Atque Cqnfiftorii

Ar

of.

Praefidi

Iofige dexterrimo, RegiiqueGymnafij

£p

faorö

VJgilantiflimo,

Ή«senats Ö Patrono _magno,

ut *e

Ρhr,

_fyverendo

₍₃

_Clarijfimo

_Domins

Da

GUSTAVO

EL

VIO,

-in _SKflflwiji Darlekarlorum Paftori

ac Prepofito optirae merito» Patri cariißroo

O

Vad

curü

Te

φ _negoiits

Pfevttendifßme

_gravtffmis,

Pater»

i«-oltcitumt mtemptßive forfan hac

occaßone

in'erpellare

fußineam»

vertor _{neautimprudentne}

autaudaciee

nimice

notam videar _incunffe.

_{Ferum inßgnü}

ani-m _Tui moderatiot& humanitets, qvain

idi,

j

<jvi

Tibi

fe fuosqve

bonefios

eonatus

com-:

mendare

_{fatagunt,fumma}

_cum

_voluptate

ex-perirt folent,nec no»

fmgularis Tuus favör

Parentimeo

carijfimo

_{non uno}

declaratut

nomine, ut fåbenevolentiacum animi

vene-rotione mihi memoranda,_quafå_meam

tenui»

tatem nondeåiqnattu es

tompltcli, confiden*

tiammihidedere,ut

Ampltßimo

_{nommi Tuop}

hoc

_qvalecunque

_ingenti

_mei

_tyrocinium

infcri-herenon

futrtm

_veritus:

idque

_ut

in

debi

₁₁

erga

Xc

devotionü,

t>romptrjjimique

obfeqvti

argumentum

ferena

fronte

exci

υ

ere

dignetü^

eß

_quod

_bumih

_{mente rogem}

_qvcefemque.

Te vero$ Parens

optime,

quod

Suppremi

Numinü bonitm terris tam dm

_(uperßttem

*ffe voluerit,ut

exile

boe Acädemicum

ex-ercitium in

_fignü

_bietatü,

_{gratiffimiqve}

_ammt%

beneftciorum omni celebratione prolixiorurn memoris, Tibi

offene

Itter

et,

Divinam

mentiam humiH mentu vensratione

agnofeö.

Accipe _ergo,

_Pater

_{cariflime, bas}

_ftudtorum

meoram

primitias

_utut

immaturas,

_meque paterno

T

uo amore

ampleüere.

De

catero

Deum _Opt.

_Maxim,

_fupplex

_veneror

_ut

_Re*

verendiffimam Tu

am

Dignitatem

a

quovii

borum _temporum

_in

_detertora

_ruentium

_molo

immunem

_praßare,

_{atqueSe*entjß. Regh}

_?a'

tria,

_Ecckfiß

bonisque

omnibus

qvamdtutip

(ime

confervare

ac protegere

dignetur

\fervet

qnoque

idem Dens

Te,

carißime Pater,

tri

atote Tua _jam

_{ingravefcente,}

Ecctefne,

#

Ulis,

_{qvibus falus}

_Tua

_maxime

_intereß*per

annos bene multos

falvutn

_C9>

incolutneii

\

ße

vovet

Reverendiflirc#

Tuar

_Dignitati

Tibiquc, Parens

cariflim

e

perpetna

obfervanti#

addidiiiimus ClienS ac Filius Petrus 0, Elviuf'

Pag. χ

ϊ. Ν. _J.

De COLOKIBüs

C

α P

I,

Oior Vetéribus etiamcöIoSj ficuthonor_{honos, labor la<.}

bös olmi _{fcnbebatur; fecun»} dum Jfidorum !é i<j>. c. _17.

dfcitiir iive qvod _{talare ignis}

Ivel _{foiisperfiiiatiir} , five qvod

! (olores tnitiololabanturut_(um* m<t _{fubtilitatts exißerent. Verum hxc}

e^rro-Jogia allufioni propior videtur. Re&ius colo·

iem averbb Colodeducunt Perotcus<Sc Marti*

nius, qvia colonbus veftes, domoscolimus:]

örnamusj colerea. proörnare bonis fcripto«

bbus non infreqvens eft. _Plant. Qvtti tu te iolti qvatti ekedi domitm,

Ciceroni cuJta oratio proornata <5t fuisnume*

risabfoluta _{ponimr. Becmanno vocem hane}

a Grazeo .* _{] ptiicrum} derivari _placec qvia excoloribus de pulcritudine rei alicujus judkarefolermiSi Qvinama. veritatem

atnge-rit, iisqvicuratiustalia tra&ant djipicienditm

relinquo. Derivatiohem egoqvidemä verbö

colo nonincorrimedam tenieo.Bligat_{tn B.L.}

aliam comroodiorem, (i ha:c non placeat.

§. 11.

Nevocumambignitate _inerroresdediicamtir,

qSviacolorisvocabulo res diverfas denocareio·

letnulö advariassbi§ fignificationes

diiigentät

_})

attendamus* Mitfis va metapboricis δε itfu propriis huius vocis

acceptionibus

, ot

qvandö

Rhetoruovtropä åc figiiraB,fuci Sc practextus,

falfae _{expoiitiones, excufauones» tmö}

_vita

conditio coloris nomine _apud bonos fciiptö»

iig _{p&fCtfo denotantur}t

tas duas

c2ηtum cotu fiderabimus. ib Coloris nomen fenfationi in Bobis excitatx abobje&is qv®coloraradicuno tftir,indidimus, baud fecus ac döloris

voca-fculo denotarausfenfationemqvamdigiiO» infixa

acicula innobis_{producir. 2,.} Hoc eodem eo. loris nomine _{deßgnamus Sc id, quod aparre}

obje&iextranoftram perceptionem eft caufa

feniarionis eoloris innobis produ&x, &

fpe-ciatim peralbediüiemnivisintelligimusid, quo

fiiediante albedinis ienium innobisescitastéa- ,'

pfa eft.

§ Ul<

Obfervanduinaieric colores biction Éönfi» derariin _{primo fignificatu prout nempe iwnt} certx

perceptidnes

_inraente

ab

_obje&is

colo-raiis excieatx, namfiearatione tentemus co-Icrum_{defcriptionem tradere,vereor neScope- ^}

iram Sc oleum _{perdamus. Kamxqve}

diftciie

arbitror,quas nonipß coloruro habemus per' r[ cepciones aliis demooftrare, acccecumnatum in eorum notitiam deducere._{proinde unicuiq»}

|

sudoreffe velitnutinfe_{ipiutnrefle&ats&qva- |}

hüin(e ad_{bu]usvelilliuiobje&i colorati afpe-} ,

éhtrueönirurnhatatpereeptioness

eipemtui,

•

\ $·

i

v.

Miiia_{kaqve colorum in}

_prhuo

_fignifkatu

_ut«

potenobis

inexplicabili

conifideratione, curatius

in _{ejnsnatujam inqvirendum}

_{elt.3 qvod}

_aparte

objeöiitidem coJorisdenotanius nomine. T

or-fit fane& rnirum iomodum exercuitmultoruna ingeyia huius

reimveftigatio,

ut

iliuftris

Sca<*

liger& quidem m^rico

fateri neceium

haberec

(olorurn _{tmfa &effenttas tamobfcmas ejfe}

intelie-Hut qyAVt iρfi vifuifunt

mamfefit«

obiervandu

tarnen ettnontanturnimperitumvulgus,cuifu*

pra fenfusfapere vix contingit,

fed

&

Phjlofof

phorumpartera maximam

firmirerfibj perfva*

(um habere colores efle _{qvalitates, talesqye} omninoextranoiiram ienfationera in obje&is

Jj

cxiftere, qvales

nobis

apparent.

Qyia

ver©

ί hasc_{opiato tamabe animis}

_{noltris infixa}

_eibu*

qvamviscontrarium

fuipicandi

haudleves

prs*

ftofint rariones, nobis tarnen temperare vix j

poSTumus,qvinvifoob}e^ocoloratOi

colorerra

j

ei

ceu

qvatatertf

realem

inhaßrere

putemus

A

Oper® forfan pretiiimerit

paulo altius

repeso»

re, _{qvofundamento}haue

fupediruximus

opä«

Y nionesn* 1

$.· v.

Qvoaiam ftatimacinhauelucern

editi

fumti^

imo in_{ipfo nw utero materno}

_ieniuum

obje-öata^i propriaqvasn comuiuma

nobis

obvi$

>_{qusp pro}

varia

4 . . _■ , t

verfimode _{qvoqve corpusnoftrumaffecerunt}$ j

Variasquein organis

ienfuum dedereimprelliQ'

nes, _{qvarurooccaiione» exadmirabiJi illa cor«}

poris& animaeunione , cerras colorumputa

o-dorurti,fonornro, caloris &c.

babuimusperce-ptiones,menrifquenoftr«tanrafuittmbecillitas

ntad ratioruslumenattendere non pofifet, bas

perceptiones inconiultum ftatjrti Jubfecutum

eil_{Judicium, qvo jndicavimus illa? qvalitates}

tales reveraextranoffyam

perceptioneminob-jedis exiliere. Hoc modo res inrerdum φ-vertiihmas idic _{qvodin menre cerns organo«}

rum commo'ionibusrefpondebat,,· _δί qvod _a

parte obiediilliuscomrhotiomserateauia uno conceptu & qvidero

valde eonfulo cpnjunxi*?

mus, tinoqtie deno^avimusnomine. Ex ho?

rumconiuiorum _eonceptunpm indole elf_qvem

dpcoloribus fovemus,qvosqvomam pnqvam

corporibus inhaerentesvifu percipimus, nullo

pr«vio fadoexamrnetales qvoque ibi exiftere

pronunciamus: Hincqvoniameaqvaeab

infan*

tia _{conjungere aflveti} itimus, difticile _admo* dum eii marura sstate_{ieparare; colorumn'>n-}

|

quam meminiiTe

poffumuS,

qvin eos

objedis

inhscrere _{concipiamus. Ita cui noiirum}

_ad

mentionem iridis,nonftatiminmenteoccurrit

imagoejus, arcum veriicolojrem, duabus ex*

j

tremitatibus terram contingentem, repracfen·

tans i _{quamvis åPhyficis& Matbemancis} pe-ritiflimis fimus edcdijiridiscolores nihil aliud

die

i

p/Te

qvam

lumen

a

minutis

gtmidis

aqvds

refra·

diÖtte & refiexionemodificaturn, *. v 1.

Exhisclariifimeparet,maodeitas nos habe¬

re colornm_{percepciones,qtiarum}

_nobis

_intime conftii _(ismus, an v.inde fatis firmum &

(uf-ficisns _{procoiorum ( eo}

_qiridem

_feniu

_qvem Scholas tradunt) extranottramperceptionem exiitenciademonftrandaexftruiqveatargumen- \. tam ,nondum peroratamliterneffe exiltimo.

Qvamvis me nonfugiat multos exiftimaruros fenfiium_{jndicio pmnino}

_ftandum

_{, eorumque} sertitudinem indubiumvocare,nihil aliud eflfe qvamnodr.m in icirpoqv^rerej verum enitn-vero ficut Philoiophi noneit abfqveaccuraro

adrationis trurinam fadioexamineaifertionenB aliqvamutcertam& indubitatamadmittere: ita

difSculter eo _adigi poff _{imus, ut commnnem} iftamdeceloribus opinionem, fine ulteriore·

qvid ven qvidve falfi contineat indagatione» admirtamus.

& VII.

Qvoniamdecolorum extra

noftram

perce

ptionem inobje&isexittentia,oculorum

vifui-que teftimoniojudiciüm ferre folerrus ,

eura-que fenfum non raro nos

fefelliffe,

& aderro· neasdererummagnitudine, figura, fit«,_motu

aliiique qualiratibus

conclufiones formandas

oc-cafionemoraebuiife, _{poftmodum deprehendi*}

mus, nonfinecaufa ejuscerncudinem& olim

e

ScnuncfollicitatarofuilT<s,camionemqueillara,

qvamcirca

fenfqum fidem

adhibendam

eilie

mo?

oenc Philofophi, nulliusnonefleraqmenn

la·

tis_{apparet ι cui}

_fi

_ab

_initio

obtemperare

_potu'

iffemus«ot tantifqve non laboraremus prqeju'

diciis,qvibus

abdicandis

totavita

interdum

im"

pares iumus,

abioluriGremqueforian,

nectam

ad noftros fenfus relatam rerura naturaliutn

jbaberemus notitiaro.

§. νιο.

Sia.concederctur colores eflTe qualitates

&

extranos in objjeöis, noftris

perceprjonibus

fimiles exiliere» difficulrercogitationeaflequi

ρoflum qvo paäo

ab

objjeäis

in

noftros

ocu-los _{incurrerequeant, Sc}anisqvem

fentio

co·

lor _{Gtfpecie vel}nuraero

idera

cum

iJlo qui

ob*

}eéU>colorato

ineflt

putatur

?

Mumero

eundem

haudeflefacile patet, cumcolor fit enumero

accidetitium» qvoruraefubje&o in iubje£um

onigrationemfanibrfion

dum

admifit

Philofc«·

phia:

fpecie

v*

eundem

efle

qvomodo

coneedi

queat nan

video

cum

accidenti nullam

comps· tereexiftimempoteftatem

aliud fibi fionile

_pro* ducendi. Sed rem nobis expedire conatur

Agvillonius Opt.

Üb.

*. prop. 4t.

,Secundügenusillos

compleäitur

colores

qv©s

9in^entionalcifeu noiionalesappellant.

Qye©«

* admodum eniroacorporelucidoperfe

lunies

9emanatactransmediydiapbanum

fenur,

ita

a

ι coloribus corpore^ colores

alii vekt

esavi*

.jdeAmtac

Jumki§ö|>e feruntur

qvocimque

I»radii

luminis

penetrant»

Sunt

v.hi

colores

lon*

jgetenuioriseflentiaqvaro corporei

illiaqvi-»bus_{proveniunt. Neqve diutius in}

_peripicuo

»corpore perfeverant,qvamlumen

adfitcujug

»prasildioiabilisillortim

natura

fulciatur.

§' tx. .

ι Verum ututhac verbis itaesprimiqveanfr»

tfereor_{tarnen,fie'jusmodi colores inten}

tionales»

»tappellant,

excorporeis

illis

velqt

exuvias

de«·

cidentesadmittamus, ne inestricabihbus nos involvamus diffictiltatibus. Νam primo sn^

formaridefiderarem exuviscillse cplorum

fub-I

ftantias

nefintan

accidentia

?

prius

aiferl

neqvic

niiicumEpicuro_corporeasimagines

ab

obje&is

continuoemanantesitatuere velimus,qvamien, teotiam_plurima

_abfurda

_&olim

_&

_{nunc a}

plu-fibus animadverfa,feqvuturaforent:

G

pofteri-«isaffumatur cui deroum iubje&o inbaererefti

^od illasad oculosnoftros

deportaret?

Lumen

forlan?fed &hocfecundum Agvillonii mente

€ftaccidens,ergounumaccidens alterius

fufo*

ieÄnmerit?Etpofitointentionales

hos

colores

beneficso luminisferri, utpöté

qvorumeiTentia

^inmis_{praefidiofulciri}

_{neceffum habeat,}

qvo>-®odopernervtim opticumomnem

lumini

ob

fuemopacitatem

denegantem

tranfitttni

5

.ad

cs-tebrum_{pervemant,cogitatioce}

_aiTeqvi

_uon

pof-bitn. Vifioncmv*nonino€ulofed in cerebro

ftisfuoSagentiapercipere» Intet

aliaidem

prö^

feantia nervus_opticusobitru&ns _{ut ex}

cataraJ

da,Siarren/ fatisev(ncitiquamvisn. ocnlus

oianeat illarfns5& nervus ille tantumobitrna*

?ur,nihil quidquam_tn.

Videbimus.Deinrietan-nia?na.abeifc utintentionales hi colores firm«*·

les fint illis_{qvi Vnfgo}

_{corporibus inefie}

putan-tur,ut_prorationeobjedi cölöraci,

diftantia»

_,

ii-tus,litCJÄ _{oculique pofitns aditiodum}

ab iis

diferepantes deprehendamus ;

fic

montes e Iongiaqvoipe&amus

cosruleos.,

graiiiila

coertr

lea _{ftavisjundaappatent iubcolore}

_viridi;

plu-tn® avium» nunc cöérufei, nunc viridis,nunc aurantii_{coloris proiucis}

_{ocuiiqipofiru}

_videntur«

f x.

Pr«terea eil &illud natttrarii fenfatiomutf noftrarum dibgentius perpenderiti in

confpe"

du, animanieiuitr.odi Coloribus notionahbuS

1

ad varias coloruui perceptioneshabendas χϊογΙ indigere i Itimenque

ipfum

tnodificattim

o-mnibuscolorumfeoiationibusnobisimprimen»

dis abunde fufficere ι_experimenta infra

addu-cendaiatis_probabunt.

_Qvin

_&

_folam

_organi

viforiiroodificationeautvehementiorem com·9' motionem>etiam omni lumine externo

abfen-te· vivida« luminis colorumqve

ienfanones

pofle in

nobis

producere,

quivis

apud fe iplumi

poteft

experiri.

Si

intenebrisoculum

claulu

in alterutro angulorum»digito premere

1

drculuslommofus. Item (ioculos_alicujiifptj# 4 gno feririconringar, Icintiilas qwafi igneaso*.

rientes _{iubiroque évaneicentes videbu.}

No-bilem

_quandam

_{feminamnoveratBode ut}

re-lertPart. i«c.x.$. 8.decol. qvae explagisnon*

niitlis , periculofo lapiutinprimis circa

ocn-lum _{acceptis, vifum ita turbatum ienfit, ut}

obje&aipii apparerentranta perttringencium

I

cotorum

varietate

exornata,

utiis

conipicien-.

dis_{parno«eiTet &}

_inrerdum

_{adeo novos}

_fpleri«

didoiquevidebat coloresut eos

taäa

ciim, iis

qvos pirius viderat cottiparatione, deicriberé

noii _poilet. Alba _v. ob;e£fca _{& interipra} libri

iiinipiceret co!oritrt»S iridis tin£ta videbantur.

PgiEtereaGremvalde lucidam

paulo

diutiusin# Uieri,ocnlofque clauios in obicurura locum

convertere velimus, _ex forti _illa lumitiis im-I preiiionein_organo viforiö ertamnum dufaote»

imago Iticidi cörporis nobis apparebit.

Meroi-nieBoile ibidemviri cuiitfdam_quiexiiimio

_fö«

Iis per celefcopium ednfpedu eam

cönttaxlt

ocuiorutn_{diipolitiöoém},ut qvoties

feneftram

aut album obje&um afpiceret, _imago ludda

lolem _{magnitndine apparente acqiians oculos}

eius _{pertranfirevidebarur, eaque iotemperie}

öculorumannosnovemlaboravit* Ut colores omriesrri.mdenfiffimis tenebrisvidere _qvea* mus taléiios jiibet facéreexperimerttum Kir#

cherus1.1,delum.dt_{timb. part. i.c.}

i.Clau-daturcubiculum_undiqveutnihil Iurisaffulgeac

&_{teliß^vatör}

feneflre charracea

fol» ifa

obver'

isa

utabeoperfeöeilluminari

poilit,

in

qva

imagines

quaebbet

s aut

umbrae

(altem

rerum depingantur.

Deinde ßxis

ocuüs

cbartacea

bs«

feneftrainipicidebeidonec forte

fatisinfundo

oculi lumenfeceritimpreflionem.

Claudatur

<poftea feneftra, &intenebricofo loco

Candida

chartaoboculosponatur,apparebitin illa

char<

taaurora _quafi

confurgens,

& _croceo

primum

colore, dein rubro, rnox puniceo,demumo. mni _{colorum generedepi&us}

_orbis

_ac

velnti

Iris _{pulcerrima,qv«}

_tandem

_in

_cosruleum

_ru· brointermilhim_{degenetabic. Imago} v*

inluci-do circulo modonigra,modo flava,

fubindere-Ö:a$fubindeinveria apparebit,omnia

tandam

indenfiffimamumbramvergenc.

§.

XI-Hascolorum feniationesaliaique his

ßmiies

ex fola organi viiorii

modificatione

produftas

eflfefatis_{liqvet,cumenim}

_{fibrillae retinae}

_ex

vali¬

diere _{luminisimpuliuica concutiuntur}»utean.

dem_{impreilionempaulo}

_diutius

_{recineant» non}

definet animaluminis colorumque

pereeptio*

neshabereetfi oculi claudantur

qvamdiu

im*,

preffio

illa

manet·

Imo

fi contingat

retinae

fibril-!esinfundooculiåcaufa aliqua interna*

eodetn

j

modo_{qvo alumineexterno}

_cieri

folent,moveri#

p;'tabit aniraa

fe lumen

aut

colores

excra(e

vi¬

di re„ Qvin Scfiincerebro morus

qvidam

4 ut

in

qvibuldam

niorbis

fieri

aiTolefc|

q

vi tal?

morbo Jaborat res _{qus uusqvam exsta}

illura

Tunt fe videre_{putabit. Hincqvoqveqoe}

isn«·

merito _{iufpicari licetficonringeret}

aliquem

difpofitione oculorum

nafci»

qvalem

antea

nominati, morbo cafuqve/fibi contraxerans?

eum_nunquam

aliterjjudicaturumi

_qvatenus

fuo§

I fenfus leqveretur duces, quana

colores

iiios

* prout ei apparerent»

corporibus

ineifc»

baud

fecusacnosalbedineniviineffedicere iolemus.

Lingvatnqvoqne

nobis

retinerec

coniorraem,

dc quas nos

appellarnusalba^ille

quoque voca* reraiba, qvamvis ipfi forfan flava aut alioco-loreconfpicua apparerent.

Unde

iiqvet,

ß-quidecn _{unufqvilqve noftrum fuis} non

alienis

Utitur oculis* iique ratioae

icratis,

coniliturio-tiis _{»abarumque canfarumaliterin}

_unoabterqj

in alio _{diipoiJti funt, de hoc}

_illove

_obje&o

coloratojudiciumnonabiolutumj

fed

prQut Unicuiquereprarfentatur

ferri

poöe.

f XII.

Acenratum _{proindedjfcrimen}

_inter

ienia-tionis formale &maretiajeconitiruendum efta

s»o rumillodinnoftrisperceptionibus feu

ideis

I qu$

formam noftr® cogitationis

conftituunt,

I

conßftit,

hocv.in

fpeciebuscorporejs,

feu

il-lo, quod_aparteobje&i erat

caula

feuoceafio

bujns illiufve fenfationis habend® : Qyod ut

öoitris_{perceptionibusfimiledicatur*}

_nulla-aos

UrgetnecelDcaSiaanaiufficit habere

iÖudpoten.,

ii

tiaadcertämacdeterminatam in nobisexcitan. I

dam fenfationem,non v. aiiqvid_ei fimileinfe

continere; ficut una eademque acict.la, duas

diveififfimas fenfationes dolorss Si titillatio·

ris _{prouffivealriusin corpus noilrum ada&a,}

five knius _{tupracutem tra&a}

faerir,nobisim-primere poteit. His rite perpenHs Einteile?

öis_inoffenlo,uti_{ipero, pede},ad colorumcon# üderationem, prout extra nohrampercepnö·

rem funt,progredi poiiumus,

C

A Ρ, I Ϊ.

De COLORIBUS APPARENTIBVS

f. I,

COIores

_liosvocant

Schol« indao dividnot

_{veros, reales, fntos}

genera :

_{qtu inobje-}

A*

Éfcis _{opacis ipedtanrur,}

_{Altos Apparentes.}

_ii»·

gaces>qnales in

nubsbtis

»inde, coibs columba#

rum _{conlpiciuntur,}illoscorporibus _regera in·

eile, hos tantum apparere talesubi non iunr» ac _{proinde e}

tribu

colorum realium

_qaoven·

•dos eilecontendunr. Verumen mvero (i hane

pervulgatam

colorum diitmdttonem ad

ratio»·

ris _{expefiéntiaeqve}

_Lydium

_{lapidem exigere} velimusivereor utiibi conftare_{poflif, qvin}ran*

tundem realicatis in uno ac in abo_deprehen* fdamus. Νam primo_totacoioris eiientiainhoC pofita eftut

appareatjfive color

realis ht, ieuut placet phantaitictis.

Deinde fiqvidem color

*_i

j _{sppafens *qve}eft vifnsobjeéhim,acille_qvi

ve-rus dicitur , noo video curhunc verumalte*

rum falfum _dixerint,eum nihil_aljwd fit _quam

lumem _{ipfum cercaratione raodificaium,qvöd}

tarnennemo fanns _{imaginarium dixerit. Pr«,}

terea , evi&o nwllos ejufmodi dari

coloresin-tentiooaleSj,facile_{paietillos nihil aliud effeqv5}

i'imen modificatum , qttodretinarn oculiferi¬

ens_{peculiarem ibi efficir} imprefiionem,

cujus

Occafione nos huncillumve colorern _percipi*

mus: Etfive radiilummis trajiciendoper cor.» poradiaphana utpoteprifmavirreum,fivefeff.

j

liendo

a corpore opaco, eam contraxerincdii» pofitionem, eodeniptorinsmodo (fingulis

ta-1 _{men coloribus}

peculian ) Organumviiionis af·

ficuint, qvibustommononibus GertsSc pecu-hares _{reipondent inanimacolorum}

pereeptio-nes j_{eaque rationenullum inter utroique} ipfef-ceditdtfcrimen. Hucaccédic qvodcolores hi apparenres non tantum eumiliis qvireales

di-cnntur (ed& inter fe ita permifeeri poffunt,

ntinde haud fecusacfi duorealesinter fe

mi-Icerentur, oriatnr tertius coiorjfienim per

pnimavitrenmiridem_projiciasinpanumfiavu* parsiridisc er

rnlepapparebit

inpa&oviridis_j

v. in_pannumrubrum incidens _componfc

ibicumrubro _{pannicolorepurpureumfen}

vio-jäceum.

Siper vitrum

flavum

infpiciamus

ob-je&umcceruleum_{apparebit coloreviridi.Idem1}

obtinebimusfi duasiridesperduoprifmatapror

dnélas itadifponamus,titparsunius

flava

)un-gatur cumalterius

caerulea, orietur

viridis

;

G

pars unius

caerulea

componatnr cum

rubra

alterius,videbimus elegantem

violaceu

coloie,

§. II.

Necmorariquempiara

debet

qvod colores

empharicinori

tamdmac

reliqvi

durare,

cer*

tumque lucis

ocuiique pofitum requirere

vi"

deantur: Namίίexduratione decolorum re# alirate ferendum effet Judicium, (eqneretur

imiltoscolores ni.realesinter empharicos nu-merandos effe» quo* momento temporis

ab

uno colorum extremo in alium mutare poflu*

mus. Deindeneccolores reales lumineabien» tevideri _{pofluntfed femper luminis}

radiis

co

1-luftrari neceifurohabenr.titanobispercipi

pof"

fint. Unde concludimusunatn eandetnque

eile

tam_{fixorum quamapparenrium}

coloru

_natura.

§. III,

Superh«c omniareponeretamen

qvis

poflet»

eflehos colores fallos» qvoniam in

obje&o

ja _{quo ηοαiuntapparenc; nam}

_ablato

prifma'

te, ftatim evanefcit

iris,color

tamen

parietis

ill _qvo

_illa

_prius

conipiciebatur

_ma¬

net, proindeque

difcrimen

aliqvod

inter

e-vanidum illum&. hunc fixnm colorem

eonfti"

tuendum efle. Verum ddigentiiiime in quo

faliitas conöftit _perpendendum

_eft;

_nam

_pri*

mo_qvatenuscolores illifunt lumen

modifica#

tum falfieflenonpoffunti _nec

deinde

inocuio

errorrefidet»_ucpote cujus

eil

_tantum

iropreilio-nes _{objeitorum reciperejnec}

denique

in

fira"

plici anim» percepcione,

fed

in

fubfequente

'

judieioerrorcomparec, fiillos colores

parietu

inharere eoncludamus. Imofiverumeil, ur quidem eile arbitramur, omnes

colores

unius

ejufdemque eile indolis, non

refifcius

pronun# \ ciamus albedinemqu*in

pariere

apparet,

ei-dem inharere» _{qvamfiiridemin}

_iliuro

_projew

Öam, parietiineffe dieeremus.

■ *· ιν·

Quamvis pervulgacam colorum

diftinclione

eo _{qvidem fenfu qvera}

Scholas

tradunt

proba#

re _{nonfuftineamus,} licebirtarnen nihilomintis

nobis confiderarecoloresvelutqvalitatesinhiB-K

rentes, quonomineillnd incelligo

quod

aparte °bjeéii colorati eft caufa ut lumen

incidens

modificecur &fubrationeeolorisreddatur

fen-fibile: Velut lumen ipium modificatum _or*

ganumqve viforium

iramediate

feriens

,

colo»

tumquefenlationes

innobis

producens.

Cuius

probememiniife juvabitjCum utrumque in

fe-qtentibus eoloris vocabulo denotatumoccurar.

*· V·

Colores_{apparentes>ut}

_{vocant»trihil}

aliud effe

<jvamlumenrefraélioae una aut

pluribns

mo° dificatumultisexperimentis

innqrefcere poxeü,,

equihuspraeeipuatantum

veftigii«

D. Mariot«

te_{infiftensbreviter adducam» «t ex} illis qvid de_reliquis

_{0t fentiendum}

_eonttare

_poilifβ

i6

Pareturvosqvoddam A B C D Fig._J.

uniuå

pedislongiiudinis.

impleaturqveaqva

limpida

ad _{$. aut6. pollicumaltitudinem}, infuperio·

rem_{aqve fu}

perfidem incidat

obiiqve

radius

iolidus Solis _{per exiguum foramen 5. aut 4.}

Jinearum>rraofiens, qvi fiquidem obiiqve 111-cidic_{aliudque medium aere}

_denfius

_perrran* fire debetjKecundum _{leges refra&ionisadper'} pendicularem R S

accedere

neeetfum

habet·* (ihiuic radiumita refrattum in fundo

vafis _{excipiamus obje&o albo,}

_videbimus

_euna

coloratumitaur verius K Mfic ruber & flavus^

verius ΝL _{verolangvidus coeruletis,}

_fpatfum

mediumincer LMcoloretantumappareataibo. Obfervandum ettpartemradii fra&i exteriore

G ΗK convexitatem radii, inferiorem v>

nempe 0 FΝconcavitacem

flexioois

painm

in

feqventibus

appeilari.Nota.Experimentum hoc

utSc_{fequentia in cubifiuloundiqne daufo}

fieri

debere,_{radiumque Solisqvetn}

_{appeilamusfoli'}

dum per exiguum foramen

rotuodmn

tranfire

opportere.

Colores hosmulto viviaioresproducit prif*

ma cryftahnnm

ßg.

_ζ*

delineatum

_,

Cujus

prii·

matis ieäfeio _inteiligatnr repracfentari Fig. 3.

Triangulo ABC

cujusanguJus

A

B

Ceit

4u)

iniatus ABcadat radius folidns EFG Η

ad

angulos redos,

quiaperpendiculariter

incidii

nuilam ρätiturrefraäionerafed re&acendit in I D.Exieus v. deprifmatis latere B C inacreo,

i _{efccipias alba ad 7auc8 pollicum dillantiama}

larere BCvidebisinterLΜrubrnmdriter ΜK

flavum, K Salbum, SΝcoerulet>in*N O vio«

laceumcoloremt Si_{papyrumnimisprope} ad-moveasad₄pollicumdiftantiam, _tantumilavus

veriusl, & coeruleus ab alteraexrtemitare. ro« tumintermedium _{fpatium lucidum apparebic.} Si papyrumad4äuc jpfedtim

diftantiamremo#

veas color albus non videbitur , fed tantnm

tuber, flavus» cceruleüs &purpureus, (i ad 10 auc la_{pedeschartaretnora}fueritflavus_&

cos-ruleus inter fe _{permilcentur, compönunrque} in medio viridem; undefaciléliquec viridem

coloreiniride tam_narurali,ut vocant,_{qvä arti} ! _{ficiali,exmixturaflavi&}ceetuleiorjgiocducere.

tefraåionem colonbus_{gignendis iufficere}

vi-diituis, quid iifdem accidac i?

bis refrigantur

difpiciamus. Sit prifma »quilarernm

Ä

B C»

$ig.4, incujus latusAB cadat radius iolidus

CDΕΗ coilliituens cum larere AB ängulu

DEA _{10/ Etingrediendo prifmarefririgttur} in L K, inaérem rurius egrediens fecundam

fabit refraäiouem, pingirque fuper papyrum

alhamin O Ρ cölores eodem ordine av_F/g. j

monltratumeft· Sicalculo refraÖiouum har» m quantitatem _experiti

_libeat,

naprogredi pof-fiunaus._Aagyltis

_{incident]« D Ε Δ}

_cit

_χo/cupis

it

öomplementumed 70/cui«1

tabulis

ffnuumfre#

fpondecnumerus

^js^åqvo

numer©

abtatst

tertia_{parte» £eft eiuiriproportio}

refradionum

aBaérein vitrumut 3ad2,qisasperfinus nume-raturjremanet61646 pro

angulo

diminuto

F

£L _{;8/48,Rurfusqviaangulus}

_A

_B

C

eft

60/

LEB 51/ ii» erit

angulus

Ε

L

B

C

8/

48,

cu*-juicomplementumeftai/

imempeb/lLE

coi

ref_{pondetfinus \6\6%}

_,qui

dimidia

iui

_parte

au&us» dabit finurn 54193 pro

angulo

au&o

MLO 32/49. Atqttehic

qvidemcalculusfe»

iundura ordinariasrefradionis legesinftitutus eft,quasnonexade fervant

radii

qui

coloribus

tinöi iunt,& in_{penurnbraapparent;}

_majorem

enimrefradionem iubeuntradii,qvifunt inc

β»

cavite_{infiexioni3,qvam faxeordinaria}

eft» mino·

rem v·illiqvi ineonvexirate

curvaiur»fpedan#

tur} atqueh«cradiorumcploratorum

divarica-tio_{prorefradionum qvantitate}

_major

minorve

erit,

i. VII.

Siv,iecundahscrefradioaequalrsfit

prima?»

fitumqueradiorumin contrariummutet,ut

pars

convexa fiatconcava6c viceverfa in

(ecunda

refradione,lumcfinecoloribus

apparebit

qvafi

]

nuliam fubiiflet refradionem. Hinc quoties

lumen vitrum parallelumqvale eft AB

C D»

'Tig. f.pertranfit, bis

qtudem refnngitur

fo

in

EF Sc G Η;quiav.fecunda refradtio

reftituit

radios_{prioricuriui,}

_{ideo fiae}

_coloribus

_apparet

k 1_{K.IdemjodiciumeflQde radio}

_L$T

_a

•

prifraatis Iatere B CF/jv

4.reflexo4etfi n.refrin*

gaturinI $, qviatarnenfecunda

refra&io

con®

traria eil_{priori» lumen tine}

_coloribus

_apparet inT V.Verumfifecunda hscretradioquasfi·

tum_{partium exteriorunimutatminor}

_fuerit

_pri·

ma_{, manebuntiidemcolores,} ad

eafdem

_par.

j tesfedlangvidi

admodum

i

fi

vero

fecunda

re·" fra&io _{major fueritprima, mutabunturetiam}

colores,itaut_parsradiorumrubra.erit in

fecun¬

da refra&ione violacea, & viceverfa, Sc quo majorfuerithare refra&io eo vividiores erunc

colores. _{infpiciatur Fig. 6.}

_Intfiindo

_vafis

po-natur_{parvum aliquod fpeculum L Μ}

parallells

fiiperficiei aqv* AB,ex quo

radius Ε F

L re-' _{flexusinI Mxefra&iooeraL I O priori asqvale}

fedin contraria_{parremformur,ac proinde}

nul-losinO Ρ dabitcolores. vertatnr dem fpecu¬

lum iraut radium FHLΜ refleßat in ZV,

tefraåaonemLΖ Υ mineremprimalubitδί ap# parebit in _{Xlangvidus ex}

_{rubro flaviis,}

_in

_Y

coernleus. S> vero fpeculumita_{venatur, ut ra¬} dium LFrefle&at adR, Sc HM ad K, a# qua: _{fuperficiem perrnrnpens}

fecundam refra*

Tonern majorem prima patitur, in qvaradii fitumfuummutabunt, &L Rinaquacceruleus, «rit in S_{ruber,& Μ K ruber,inTerit}

purpu-teus. _Moveaturdein_{fpeculum itautradiu F Η}

L ΜrefiedatinterA Futinab, qviaantemra. dii fitumfuumißfecunda has refra&ione non

IQ _

mutant,_eftqttemajorprima,

ideo

in _c

d

fupei

papyrunaalbam vividos

iridis colores pingunt.

tnde oon difficile erit raftonem reddere cur adamantes _{cryftallique in}

_facies

_varias

_{fe&i &}

politi,coloresvarios pingunt:

radii

enim

infun«

do reilexi,in exterioribusfuperficiebusdiverfi«

mode adinviceminclinatis, refriogunturceuin

parvisqvibusdam

prifmatibws

,

variisqvecolo*

fibiis exornati_{apparent, cu?pinaerem}

_rur(u§

revertuntur.

§. VIII,

Ex bis_{quid de coloribus,quos arcus}

_celeflis

Hobis_{reprjefentat fitfenriendumoon}

_obfcurutn

eile_{poteft,qviaveroprafeptis}

_inftituti

_ratiooon fert,omniaqua?de boc meteorodici merentur adducere,iufficiat mihiquxdatn ad coloreseius

utcunque intelligendosamgiiT^. Idinprimisut

cerraexperientia evitiura fupponmnis,

iridero

generari inguttispulvis

folie

regione

oppofitis

in _{quibus radii folis}poftquam

bis refrafti &

fe'

melautbis etiamreflexifuerint, ad oculosiridc

inruentisdeamm_{perveniunt. ut autem idm®·} lius_{percipiarausconfideremuscum}

_Cartefio

_ex Meteor. c.8.unatn gutram aqueam aucejus

loco

phialam vitreamexa&e

ronjndam &

aqua

li»^

pida plenamqualem Tig. 7«repraefentat.

H®cu

(blie_{regioneA F lucenti opponatur}inB

C

D

videbitoculus inΕ conftiturtis parcem pil®

D

J _totam

robram.in qvacunquepartepilam

illa®

ponasmodo lineaDΕcum Ζ Ε Μ qua percen·

i*

l

fwmfölls Sc

oc«!i franßre

intefiigifureonftituat:

angulura 41grad, angulum hunc pauliJurnfii conrrahamus _{reliqui colores iridis ßaviis}put«

cocruleus _{Apurpureusconfpiciuntur.Deindef»}

partemilliusKrefpic/amusfado angulo

KEM

j2fcirciter.videbiturScilla

rubra

fednontam

Vividusacin Dille color erit,_ampliatononni·

i hilhoc_{anguloreliqvosiridiseoloresfed langvi·} dioresintueri licet·Hos_aogtilosfinimiumcon«

trahamusautdilatemu«nuliumcolorem

inphia·

laillavidebimus. Ex_{qiuexperientiafatisliquet}

totuuiaérem ioli

_oppoiitum

_ejufmodi

_gntttilis

tefexumeffe, & inomntbusillisquiiuntinRR.

D_{pundarubra lucere å}

_qvibus

_{lins dudae}

_ad

E» coniiitutmt_{angulumD Ε Μ4a/Sthaecputif}

Öaiiroql fumfarubrum iihiro_{circulum compö»} nere,riirltisinguttulis qui

iunt

inSTaliapun#

&a _{lutjere ,quae circulosreliquorurn iridiscö·}

lorum _{conftmjunr»atque in his} primarjum Sc

interioreraarcumcottfifterc. Deinde faCto

an-gulo ME& /χ/in gutcisΧ X K itidem

rubrum

circulum_apparere»

_reliqvos

_vero

_circulos

_colo·.

ratos a_{guttulis Υ}

Υ

_Υ

conftitui,

_easqve

fecun»

dariamiridemefficere.

tf.XI.

Porroutfcire _queamusunde ruber iftecolor in D_{apparensoriatur,tegaturtotaphiala} exce-ptis duobus_{pundis BSc D,deprenendemusqi}

iHumeile a radiis folis _{quis venientes} ab _{A B}

«quamingrediendoinBfradi tendunt ad C ubi

re-fcl N

reflexiin D aquam

egrediendo

icernm

refra&i

perguntad

ocuIumE.

Éodein

quoque

modoco-gnofcere licet

rubrum colorem in

K

provenire"

aradiisfolis F G,qui inGfraäitendiintin

Η,

twde reflexi ad I indequeiterum reverberati

ad Κ nbi (ecundam patiuntur

refraöionera

euntqne ad E.

obfervanduro

tarnen

eil,

radios

foliseriam inaliopilsefituad oculosnoftrosper#

venire_{poil duas}

_refra&iones

_unamque

reflexio»

nem, nnllosramen iridis colores

lyfi fub

prat-di£lis _angulis

_(pe&abimus

_circa

_punéfca'D&

K

oriri5cujusrei

caufam

inveftigaturi

Carteiius Sc

poil

illum

Mariotte,

accurato

calculo

orones

refraéliones4quasradii folis

giiitamiogrediendo

Sc exeundoftibeuntexaminarunr,^depreben»

derunt radiospoftfecnndam

refraöionem,abf

quemagnaeornm

å feinvicem

divergemia,

Si

mutationefitusreipefåu

convexitatis&concavi-ratisinflexiomsad oculos pervenirebaud

poffe»

fi_{anguli ΚΕ Μ Sc D}

_{Ε Μ majores}

_χιaut

_mino¬

resfiant42circirergradibus. linde duas

necef#.

farias conditiones flueredeprehendimus qvos

radiifervareneceffum haberit,utinnotabili

als-quadiilaotia

iridis colores

repraeientare

vale"

ant:ι.ut radiifolisqviinguttam

paralfeli

inci-dunt_{fparallell enim}

_ob

_magnam

folis

_aterra

di-(lantiam (altem pbyfice

coußderantur) etiam

fere_{paralleliexeant,}

_{fecus eniro}

_{Π bat}

_ob

_magna

radiorum_{diffipationem} ioepti

redduntur

in

de·

bitadiiUntiaoculosafficere.2.utpartesextrem«

ν*ί

^idiorum*Gtum fuum non mutent

in

fecunda

rcfraåionei*c. ne_parsconvéxaunius

refraüio«

nis,fiatin altera refraéiiooe concava & vice

vcrfaid enimfi fiat_{radiiquoquein}

_{eificacesred?}

duntur coloribusiridis _{repracientandis.}

_Atqve

iftadeiridedi&aiufficiant,quiaccuratam&

ad

niathematicamoixe^jöeiiwdediidamhujus mete# ;orieonßderationemhaberedefiderac.adeatCar#

tefium 1» de Meteorisc. 8.Robault. tra&-Phyf.

part. j. cap.ultimo,Mariotte

dans

le

traité des

couleurs.

$.X.

Sed reffatnobis_prascipua

_difficulfas

_expedi*

ündaj vidimuseqvidem lumen per

refra#ione

, eolorari,fed cur refra&ioid praeftare valears

Öifficilefane eft _{explicatu ,cumlumen ante}

_in*

J

grcflum

nullisappareat

coloribus

tindfcum,nee

L*

pia _{corpofa pellucida lumen}

_{refringentia fint}

colorata.radiitarnenexeuntesvivafiffimos pingac

colores. Veteres Philofophidiöingvendo infer

coloresverosSc _apparentes,hos

colores

_pro

fi·

nuilacris tantum verornm& realium colorum

tabuere,

proindeque parum

fubfidii nobis ad

Venandas _{hujus reicauias ineorumfcriptis eil}

I reliftum. Interrecentiorumopin'ones, curIii«

foehcoloretur tresmaximecelebresoccurrunt,

IngeniofifljaiusRenatusdesCarres loco fupra citatojuxtafuam de lumine hypothefin inqua

fopponitlutnen

nihil aliudexrra nollram

2$

ad motum_parvulorumglobulorura

fuminis

diosCGnifrtuendijmjadionemque Iuministran

i*

mittentium:exiftimathuncmotum qvo

fecun-dum lineamre<åam_{pergercconantur,}

_quamdiu

proportionatus manet motui

globulorura

qvo

circa_{propriacentraroranttir,fenium luminista·} tum nobis_{iraprimere^ qvamprimum v.}

alteriu

ter _{prjEvaiere incipit,} colorum

ienfationes

iri

nobis_producere,&

_{ipeciatimglobulos,}

_qui

_mul"

to _{validius rotari nituntur qvam} fecundum

ii-xieamredarn moveri,rubicundiimcölorem ef-ficere,&quinonnili paulo validius

flavum;

qvi

vero non_moltotardius folicorotanrur viridenS

Sc_{quimulco tardius}

_cceruleum

_progigoere.

P.GrimaldusScPat.DeCbales esiftimant

ltimi-niscolorationem_provenirenonab

aHtimpta

no·»

va_aiiquaentitate

colorifica*

Sed

elfe

tantutrl

detertninatamluminis undulatiönemminutiffi'

me crifpatam, &velut_tremorem

qvendam

dif'

fulionis,cuincertafiuitationefubtiliiiima» qua

fiatutillud propria_ac dererminata

applicatio-aeafficiarienforiumvifiohis.vide Grim. de lum>

&CoU.t.Prop.4$.DeCbalesl.^Dioptdigr.J«

D. NevtonAnglnSjUt tradit Mariotte pag·

101.novamhypothefinadcolores

hofce

expli'

candosexcogitavit ; fupponit

radios

folis

lem-perefie

coloratos

rubro,

flavo, viridi,

ccernleo»

Sc _{purpureo, ex}

qvibus

radios violaceo&

_ceerii·»

leocoloribustin&os,exiitimacmajorem

pati

re*

frafitionem quamqui

rubro

aut

flavo eolore

Tunt

rnfed'i

Λ χ/

JöfeÄijCofqveindire&tm»procedenees cobrern

efScere album feulucidums&(e invitem vero

ifeparatosmantfefte eolores

fuqs

prodere^ance# queiuam

hypothefinnoapaucisßrmare

mtmir

experiment«, /i$

f Χϊ.

Qvamvis_{hyporheles haedodorum virornm} ^iorfiigingenioiaemcolöftimnatura indaganda

tnultuixinosruvaré _{poifiur, non tarnen} djffiren-dumeilin«Iiis taliaoccurrere,_{qu®aliorum ob"} iervätioneseffugerehaiidporiieirunt, unde nec

nieaium_{yiritim vel partium}eifedusi, aliquara

harumut certam Sc «ndubirafilto adoprare, Sc

tnordicusdefendere, cptmerresexpl'car»

dif-fiei!!mäs,femperhabita fuitluminishab ra,pro»

indequevixdefinirepofTiimiis, qvid Ht lumen

I _{coloraSfji»niiipriusdefümtnis eiiehnanobis}

co-ftet,Interimcatriebfi eruditorucnvironim kri»

pta qui inluminis naturä lespbcandä cumcura

occupäsifiter«, coniulere velirritis,depreben* dermis rantufn non omnis Jummis eifeöiiam

materiälifer<jvidem Scexrra

noftram

ieniaro-iiemconiideratam ,trimotumåleri® admodum

lubtiiis_{corpontm diapbanorumpotosimpl rtis}

I

coniiitere

,

arburari,

proindeqveluminj's

co^

;

Watmnem

adiverits ccmrr.otionibus qvtbus materiailla cietur deducendam eiie. Et fåne

perpendeuiesomnesaiteåjones qvas de faéto

lerneninbire_expertmur,cujuirnodi iunr refle-*io> _{refradia,voardano, dilatatio3 facile »obif}

%å ' / o

perfvadetc

poiTtimus,

non

diam

effeluminis

vå*

dolem ,qvamqvaiemviri

eruditione tmdtaque

experienriarnftru&iflimi nobis

tradidere.

Acce-dit Sciflud»quodlumenin

ienfus

noftrosagere, (sofque interdura laederes ut

fulgor

iolis,

nifi

mediarttemotuhaud poflet; curnomnis

fen»

fatiofif muratio*nulla v.muratiofine motuioé

troduci_{pofiit. Hincqvando lumen}

_colorari

di*

cimus·nopexiftimandum eililiudinaliara

na-ajuram eonverfume aut novumaliqvod ens

ei

fuperadditum efle,

fed

refiexionibus Sc

refra#

cfcionibus itamodificatum effe.ntrerinå

Sbrillaä

infundo oculi aliterafficiatSeferiar,qvamΓιre#

éfca_{progreflfum Sc nullius corporis}

occurfti

_t»?·

batumeafdemcommoveret. Qvamvis vix ac nevix qvidem (perari_qveat

poffe

aliqvero

fuf'

ficienrerdemonftrare qva ratione lumeii mö* veri, retinamqveafficere debear4ut

huiicilinm·

i

ve coloreminpaticulari percipiamus, cum

de

litismotiombiisnulla ieniuüopejudicare

qvea-mus.Indetameinferrehaud licet, fot

commo-tiones&modiiicationesinluminedarinon

pof*

fe,_{qvotfingulis coloruni}

_{ienfationibns}

_impri*

mendisreqviruntur.Sienim

perpendamus

inter

snotumcelerrimuSctardiffimum qvot imerce' j

dere_{poffintgradus> &}

_{levis organi}

_fenforii

_mu»

tatio&_{commocioqvamdiverfas ienlationes}

no-bisinducat, facileconifabit etiam Iumini i«ai

j

competeremodificationes» motionumque gra# dus,qvibus

diverfimode

Organum

vifionii

a®'

cere

] <tere_qveat,

unde limmds

Coloryffiqu^

dittififåa?

orianturfenfationes.

C

a p. in.

Dl COLORIBOS

F1XIS.

I.

/^Olores _{qvi in}

_corponbns

_non

lucidis fed

^illmninatisjiitfoliis arborum,pannis,artifi»

cum _pigmentis

&c.apparent)dum

fixos

_voco nonexitijmandum eritrae pervulgatie colorunri infixos& _apparentes

_diftin&ioni

_in

_{pra cap.n.} §. examinat« pratrocinari.Omnes enimco·

lorestinius_{eitifdemqve eflegeneris i.e. lumen} modificattimjaraex parteprobatumeii&

ulte-* _Titis

probandum erit. Fixos autem

hos colores

eo confilioappellof primouc

diftingvantur

ab

illis coloribus quos lumencorpora

diapbana,

uc

prifma vitreum

pertranfiens

prodncit. Deinde

quia colores eiiam, »t

qualitaies inhscrenres

eertaratione confideraripoflunr,qvatenus co-Jorisnomine_{intelligimnsunittf}

cnjufqne

eorpo* ri?_{permanenter,utvocant,}

_{colorati, ftruäuram}

Sidifpofitionem

particularum

minimarum,

qv»

incaufaeftautlumen abillis modificatumreii#

liensin_organis

_vifionis

_certam

faciat

_impreflio^

nem,_cujusoccafionedicimus_corpus

viitim

boc

illove coloreeffe _praeditum.

_{Ideoqve qvando}

rgiamautcinnabarimrubram,creiamalbam

eiTe

D χ dlci?

»8 ι

dicimus,ådßrit&uramSc_{diipofitionem part;?}

cularumfeorfim_{infenfibiliurpattendimtis, qv«}

utiumf*nincideiismodificetur, Sc. ereta alba»

rofarubra_appareat,

_efficm

§- Π.

Neaucem_gradscoloruai_{vanctas in Corpo·»}

ribus, mechanscas _{pankularam fuperficialium}

dilpoiitioni & textufaeadicribivideatur, ratio·

nesSc_{experiment®,qvibus bpcaffertiomoita«} cnr videamus. Narpfieptaotea ononeg coloreS' eile a_quereales

eviåmmeft,

facile_liqvetnul*

lam aliamnobis _fuperefleviam adcolores hoice

expbeandos,nifieos mechanfijaeftrpfituras cor' porum,aeeeptos

referre.

Nec obftare poie£| qvod multa corporavideanMradmodum lasvia

Sc _{polita, Sc.tarnen fipr colorata,acproindea~}

lia colorum canfa _{qvasrenda, $ed}

obfer-vandnmefbutut

_plurima

_{eorporavideanturnuc}

dis oculis _{polita, ad i'Uamparticularnm roinr}

itiarum _{difpofitionem,qv»iutninis modificatio*} niinfervit _{percipiendapifenfus noftroseflead?} modum bbtufosiadeout_{iupercorportim}

_fu"

perficiem matbematicara roultas prominenti®

monticulöruinftar,_{magnitudine,figura,fitu}

ad-modum_{dderepantes,incelJigiqveanteminerPå}

qviii Sc parirationeconcipere licet infra eande

midtascav?tatesSc _{deptefKones inftar valbuni}

deprimi»eafqve parneuias minimas veliraadin»

vicemaccedere » ut intetferelinqvanrparviiJoi

poro»vel in

dire&utnjacemes,

vel'diverfitnode

iforeos & inßeiöf Si_{iraqve radiilu minisinhoc}

corpus incidant, non poflimt nondiverfimod·

affici <k modificari, dumaut 5_{pervnbs illisemi*}

pehtiis hincinderefle&unuir,autcavitatesjllat

ingrefil partim ibi detinentur $c fufiocantur,

partim_{poUquam fupcrficiem parurbper pene}« traruntaliorum _{eorpuiculortim occuHitr>rfuf}

inaisrem_{propeliuatur, Hffc meris conje&uria}

baudinirifacile_{probant tnfignia}

_{illaMicrokopia}

noilronunc fecuio_{5 cum grandi ftieiingnatu«}

talis emolumenro,'ην nta _{qvorttm ope circa}

minimanatuiüglta4ιρanimalibus, _plantis

_alufqf

rebus inaudita _{plane<k anteaincognitaluntde*}

te&a, liks eiaim _{lylicrofcopiis in vix fei fibitl}

i»perfic eiphyftcéparre tales cavitates protu·

berantiaiqvedeprebenderélicer. Talsvirribe· I

Beiicio

in

i no

renuis iüber

$

fruiiro

ji parte

P#icisminorenr.rneravu Noblitf«Boitintina

(erie 6oeavitares inftari -»vi4 _{q v®} finguljb iuil

umbris _{dignoicipptueronr. In «.»amti ida ma*}

cuta, qvales I bris adntficifobnr,plariitiem qvail plantis, ftipttibus,gemmisexornatammicroko· pii benefiuoie vid fle rfercRohiili.ßrnehoe

w_{fidealiorum rantumhaberevideat,}

ipfe ope

microfcopn

prtilantiifimiijvod pollidet Ceie« berr. _{Dom. Prxfes expenmenta plurima}

non

Vulgariadehbavi.

i. nr.

Notionihuic_{qvamdeaiperifatepartium itu}

perficialiumearumqvediverfitate toncepimus»

ι©

roagnnmaddit

robur

meroorabilis

hifforia

åBoi<

le Part. i.C.3.de

CoI.de

cceco

qvodam

Ul*

trajeöiad

Mofam

in

Belgiodegente

memorata».

tjvitam

exqvifito

valuit

ta&ti

tit

digitis,

colores

infenns _dignofcere

poöfet.

Huicobmlit

Do&.

J.

Finck

Hetruriie

Ducis

Anatomiens

7

tenias

feptem

coioribus

nigro,albo,rubro,cmruleb,

viridi,flavo «cxfto tinöas,qvarum

colores

ta»

Öu

_{dignoicébat. Interrogatus}

_å

_Do&ore

_qua

rationeid_praiilaret?

_refpondit

_omne

difcrimei?

ex_majoreminorive

afperitate

oriri

_i

hafque

co»

lortim ad taäum efledifferentias; Nigrum

&

albumrnaximeeiieinacqvales&

afperos,

afperi"

oremtamennigrum_,

Älho

afperitate

proximg

effeviridem,G^fium vifidi, tum

flavurn,

ru¬

brumvero<fe cceruleuminterfe fimiles

eile» ita

tamenutruberfextuin,ceruleumfeptiroum

ob»

tineat_gradmn. Ut rationem

aliquam

inire

qvea«

mustindeafperitatis

diveriitas in

teniis

oriri

po-ttierat*credibileeftafperitatis

gradus

teniis

in-éu£tosfuiileåliqvoribus ad

tingeodum

å

tin.

öoribnsadhibitis»qviliquores

referti

corpufcu*

Iiscolorificis,intingendi corporisporos

fe

infi-euantesiliiusiuperficiem

afperare»teaturamque

alferare potuerunr,qvi

deinde

afperitatis gra'

dusab_{exqvifito illo}

_taötu

facile

dignofci

potue·

funt. Suf picaturtamen

Boile

hunc

ccecum

non

taotutnexafperitatis

gradibus, fed

etiamipfi"5

formiscolores teniarum

diilinxifle,qvam

vis

no*

tionemearundem aliistam

exquifito

taäu oon

w

§. IV.

- dolores

pri mitivi &

maxime

fimplices

qvin·®

qvecommuniternumerari

lolent:

Albus,

nigerp

fkvus,ruber & cceruleus,exqvorum

penniitio*

ne_reliqviomnes componi

exiftimancur

_,

emde

piftores his tanturn

fimplicibus varie inter

fe

permiitis fatisfeliciteromnes

apparentias

,

ref-qnecoloratasimirariiolent. In

his

autem

fim®

pliciffiraus, adlucisnaturamqvam

proxime

ac«1

cedenshabetur colorAlbusquiexforti lumini«

reflexione, ob iolamcorporis

refledentis

afpe-ritatemorittiriillaitaquecorpora

alba

vidénmr,

qvorum fuperficies inntimeris

protuberantiis

afperatur, qvae parvorum

ipeculorum

conve* Xornminftar»lumenhinciöderefledunt.Eile a. harte_ipfiffimam

_albedinis

_naturam,qvam

_pluri#

nia _experimenta

_dubitare

_{nos non}

finunt,

_ia

qvibus viderelicetqvoties corporis

alicujus fu¬

perficiesitaafperatur utinpartes

roinutas

fpe-cularesconvertatur, totiesillud

album

referc

dolorem. Sivitrumiö mioutascontundaturpar¬ tes, totumaggregatum

colore

åpparet

intenfe

albo,_{iiqvidem omnia}

_vitri

_froitra

_parva

_qvafi

funt _{fpecula lumen}

_fatis

_cöpioium

_{refledéntia.}

Aqva aliiqveliqvoresin

ipuixiam

agirati,

egre-giampra:feferunc

albedinem,

qvxbullis

(ub*

fidentibusomnisevanelcit.Bullulsfcn. ift® fpu#

®am conltitueoteslumenfolishinc&inde re¬

fledunti nämfiguttnlamaqv«, aut

ipeculum

iliquod parvtina convexum

quod fos iphxrx

|i

iatismagnaφ porrio»

foi

jliutbinef$

lucceifivé

|j|f

in _{pluribus focss imaginem}

_tolis

_utrotnndurn

jtandidum videre_poffurausi caius reirarionem

ex©priciiregiilif

baud

ddfieile erit

reddere,

_^

Hjoccum ptores

éjiiimpdi

gutbe, fe« _{parva jac}

fpeculaconveXa interiecomponuiitiif,

parvai

,

folåS_{ifnagfnesad oculos}

_reBc&anr*

_fuperficiem. t

queconunuatm&ibarh

referent*

Nec

poreft

o- t

culus intcr _parva

_{iftasntervailaohfcoradiibn«*}

_jj{)

gvcrei fibriSi«n.reonsPiifcjervalla

illaobiciira

/

areupientes, ύ

viciniS

fibris,

qvas

imprefiiones

ζ

tradioruma

pdn&is iitis

lucidis

reÖexorum

_{äre» ^} cepere,agkaiitur& cdncutiuntur,ut imagines j

illciticid? _majores qvam rsvéra funt, appar g(j

reant, & inipedioeridiilantja,ut concinuud rje

album _{Speåcntur. toj}

^

§6

V·

j - gj.

Daoifaquesdcolorem album reprssfentane co dumfuntnecefiaria: l,no ut _corpusalbum iö' _|e

numeras& velutifpectilares habeatafperitates* nc

Deinae utlumenfatis vegetiim _{# & in magna ^}

copia>fineu}ia

modific^iionéad

oculos

reflc-

^

äarur. Non tamen _{femper neceflum}eft» _ut ^ protuberans«

illse corporis

albi,

ex

ipecuiis

0c convexis

_{pra?cifeconftent,fed}

_{fufficitpartes}

illas

_!

_^

utcunqve

effe

fpecuiares

j nam

granula

aren® nc

albfc microtcopioinipeita, inftarfragmeototU ^

cryftalli

pellucenr, &

tamen

fimul fumpra

alba

^

epparent.

Qvin &

nec

flocculos

nivis

omnes»

£

ejufmodi

conltare buliis

ro tun

dis. fed

ex

variis

^

j

flrioiis

qvsenuraerefas

iineas

luddas

refle&un%

diveriimode_{figuratam efleoivetn, micröicopji}

beneficiocernerelieef. _Alperitatcm v. pluri·

hiunoad albedinem _corporibus

_conriljandam

iacereexlamina argentea patet qv®_ignea

ior-dibus_{prius purgata, iiincerta qvantitareTar*}

tar»_{ιSaliscommunis inaquadiffoluei decoqva·} tur_{infignemcontrabitalbedjnemquam(ola}

po-lituradeleré _{poflumus»laminamque in corpus}

Ipecnlare convertere, cumafperiratesill® fu«i perficieiamateriisxorrofivisindiiéia!,

polntura

deprimUntur.Ex biicedißis albornmcorporuai lecundum _reqvifitum,titlatiscopiofumlumen

adoculosnoftrosrefle&ant,elucefcit, & _expe# iientia_ipfa

_probat:

_{Nam corporealba forti}

lu-toinecolluftrata fineoculorum latfione diuintn*

ieri nonpoiTumus_jhincveteribus_di&usfuich<e

color_{difgregativus , qvod}

_Vifum

_{diigregaret«Ης}

bederet. Iia vernali _{tempore, cum radii följs}

non tam_{obliqveinrerram cadtfci:,coufpedum}

nivis difEculter ferre_{pofiiimus,qvin in c®cifate}

illam, _qvarnobis dicmir

@ndbltni)«f

/.wcida«

frius:imoconftatex faiitorusaiiqvos hac_rarione ; occaecatosfuiiiefinprimts v.eqv©s,cujus

etperi-naentumno ηfine dannnoiniigai_{antealiqvotan«} nos _{eqvitesinpatrianoftra paflos, V<rfide}

di-gnusnobis retulit. Ex fortin.illa inm^nisrefle·

xioneretioa oculi Isdituråc _concutitur,ut

ali-is_{impreffionibus recipiendis fiat»mdonea}

;hinc

^voqveratioreddjpötelicur cotpora alba