JESAIiE XXVI.

(1)

7

observationES

PHILOLOGICJE

IN SELECTAS VOCES

JESAIiE XXVI.

quas,

CONS. AM PL. FAC. PHIL.

MODERΑΝΤΕ

Μ. JO Η. Ν. HAGEMAN,

Lingu. Orient. Prof. Reg. &

Ord.

PRO. GRADU

Proponit

Jonas Sidrén,

Uplandus.

in audit. gust. maj. d, x. junii mdcclxxxviii.

UPSALIiE,

Litt. Job, Edman, Dirett. & Acad, Typogr.

(2)

(3)

OBSERVATIONEN PHILOLOGIOE

IN

SELECTAS VOCES

PROPHET JE

JESALE.

CAP. XXVI.

ü3<d?V

^"ΠΧ ^ΠΪΓΡ

^{ΠΏ V.}

^4.

Circa

^crepare

^{vocem ?v3}

interpretes,

re concinere

ubi oritur

videntur, altercatio, verbis dis-

utrum praefixum 3 oriofum heic fit, an

negotiorum. LU-

DOVICÜS ^de Di EU a): 3, inquit, in n*3 non

valet

pra- poßtignem in, fed nominntivo

prafigituv pleonaftice, quod in

Scriptum non esfe infolens,

fequentibus locis prolo. Pfalm»

LXVill. s. ΡΓ. LV. 19. Ofeae XIII. 9. Job. XVIII. 8,

Exod. XXXII. 22.

Haec autem loca, 6c, quoe his vel adjungi poterunt vel opponi, alia ab aliis ita explicantur, ut

particulae

³

fua iniit vis fignificandi. Sic, judice AUG. VARENIO b), illud 1»» tv3 Pf. LXVIII. 5. praefcribit medium ^exag- gerationis

eucharifticae

In

Jab,

nomine

ejus,

^propter

Jah,

nomen ejus. Littera quidem 3 in ^{voce rra,} quia occi-

dentalium ex genio linguarum videtur

redundare

^, in fu·

fipicionem venit LUD. CAPELLO &

HOUBIGANTO,

ita quidem, ut legéndum putent rv '3.

Sed locum

tarnen

A 2 fuum

a) Crir. Saer. pag. 207. edir. 165*5.

b) Comraeßt. 111 Proph. JESAIAM pag. 232.

(4)

4 jEs. xxn. 4.

fuurn tuetur τό a antiquarum munitum teilimoniis verfio-

num, SYMMACHI: oid ^re ιοί ^η ονομασία άυτχ per JA

nom en ejus. QUINTS: ^ev ^τω ία το ονομα αυτ£. HIE¬

RON ΥΜ Ι: in Domino nomen ejus, rn D'aaa "a Pf. LV. ^19.

licetfint in multis, vel cum multis i. ^e. quando velut ^a- gmine fa£lo in ^me confpirarunt, fiquidem a foepe comita-

tum vel Jocietatem & auxilium notat. Atque adeo $ais quafi elliptica foret pro caa rn D'aaa in multis (VULGA-

TUS: tnter multos) fuere mulri &c. JOB. XVIII. 8·

rSna n»aa nS» immijfus eß in rete per pedes fiios, Poteft, inquit B. J. J. RE1SKE ^f), explicari defendi VULGΑ¬

ΤΑ: mittitur in rete cum pedtbus fuis. Summo Philolo-

go ALB. SCHULTENSIO d) placet immifjum eß rete in pedes ejus, non tarnen cum ABEN ESRA, KIMCHIO

aliisve pleonafmum prioris a agnofcit, nec ßruäuram il-

lam fimplicem, ^quae poftulaflet nun nnSt*. Prserulit igitur figuratiiis illud: tnijfum eß γeti^, vel jaBus faBus eß reti

ad pedes ejus.

EXOD. XXXII. 22. tan ma 'a oyn nx nnx Nofti hujus populi perverfitatem ^, populum poßtum effe in malo, majorem vim infert, quum effe malum, quomodo Apo·

üolus: ο κόσμος ολος ev τω πονηξω κείται I, JOH, V. Ι9·

HOS. XIIΓ. 9· "pw3 'a 'a Vki»' "|nnif. Sive το nnt? no»

men habeatur ad formam τπ locutio, fermo, ών retribu- tio, "t£?p fuffitus^j five verbum, fponte fua fe ingerit fen-

fus: perdit te^, perditio tun eß O Ijrael, quod contra me,

contra auxilium ^tuum es, fubintellefto faltim verbo fub- ftantivoj quippe quo nil tritius, facilius nihil, vel potius

per ellipfin tS n.W3 fupplendam ex Cap. VII. 13.

'a 'a, quod 1. quin defecißi a me, ab auxilio tuo.

Praeivit R. SALOMON JARCHI, ita παξαφξάζων: btrwr

■pxp nSan. 'a

c) Conjeft. in JOBUM &c. Lipf, 1779»

Comment, in JOBUM,

(5)

JES. XXFL 4, ^S

•prya tmn np»a »3 ^ h, e.

corrapifti

te

ipfe, Ifrael\ quia

defecifti a me,

rebellafti

contra

auxilium

ttium.

Itaque haut

equidem

fcio,

an

verfio Svecana

vetus,

ljrael tu fbrer tig

i olycko; ty tin

bal

fa flår

allena

nar

mig, huncqueat in

modum emendari: Ifrael, tu afl fjeif fkuld till titt

fir-

dårf; ty tu

b

afvev

ajfallet från mig, fom är

t

in hjälp,

en¬

de

hjälpare.

Arabibus quidem per

eft familiaris illa conftruendi.

ratio, qua, five prcedicato

five fubjetto praefixa lirtera

v

nil inferre videtur aliud, quam cafum nominandi, cujus-

que opufculum Centum

Regentium hoc exhibet exemplum

<Jä lil <J^ an Zeidus eft in (lante, feu an zeidus ftat. Nec dubium erit,

quin fic

το 3

ali-

quando videatur

ποίξοζέλκειν

atque

adeo eificere,

^ut

lin-

gua, in quam

Hebraica, Chaldaica, Syriaca

^,

Arabica

transferuntur, Γι presfius legerit veftigia,

folcecifmum fa-

piat, St λoyov

οίχ.ούτοιβ>,ηλ.ως

συντετοιγμενον

exhibeat. Saepe

numero tarnen a negle£la hujus vel illius

vocis peculiari

indole pendere hoc

poterit.

Sic εττιμυ&ιον illud LOKMANNI e)

vulgo Sc quidem haut

immerito reddirur; Debilis vincit

fortem. Quem vero etiam heic

fibi videntur nonnulli in-

venisfe, plenafmus tS c-* tenues in auras dilabitur,

ubi,

ex poteftate Sc vi propria verbi

Debilis βgit

ungues

in forti. Atque

re£te

omnino

dicitur illud

3

ejjentice,

κη ρ inWD '3 quia nomen

habet <if

omen,

fiquidem intimam

infert rei vel perfonae qualitatem ^, five

expresfum

emi*

nentemque charaderem, quo

aliquid iniignitum diftin-

guitur,

quemadmodum Arabes iignatisfime efferunt

Deus eft in potente h. e. utique fortis, revera

for-

tis*, maxime porens,

potentisfimus /). Unde

^a

veritatis

A 3 feu

O Fabu!. XX.

f) Cfr. SCHULTENS. Comment. in JOB. pag. 640.

(6)

6 JES. XXVI 4.

feu idemtitatis audit JACOB. GUSSETIO g), ubi ita ha¬

bet: "Exemplum 3 veritatis luculentisiimum vides EX-

"OD. _{VI. 3.} apparui Abrahame* nw bto, in Deo ommpoten-

"te, q. d. in attributis omnibus, quibus Deus ut Deus

"utque omnifufficiens concipirur indutus, quamquam non

"fatis hasc Latina periphrafis identica eft, pro vi contextus."

Itaque noftro in loco aliisque fimilibus haut exiftime·

tur Beth illud prorfus redundare, ubi nominativis nomi-

num praefigitur, fed potiua genio linguae Hebraeae & A-

rabicae congruenter, ad ipfam éflentiam & qualiratem rei

declarandam pertinere.

Quibus vero fe neque conftru&io nin' no probaverir,

neque translatio : Dominus Jova eft rupes esterna, illi, du-

ce Illuitri MICHAELIS b), aliam eandemque faciliorem ingrediantur viam interprerandi. Niniirum Vir hic acu- tisiimus, repetendum docet verbum ^{no ex} Syr.

conjoiari, in quo quum Olaph non quieicens ^, fed guttu¬

rale, habeatur ad modum tertite radicalis π mappikati Hebraeorum, fequitur, ur non cum Hebr. no vel no, fed cum no iit conferendum. Sic, non obftante ^, quod

ftatuit R. ABEN ESRA öspm no no, h. e. Beth in

no eft httera deferviens, pro more, 9 quod ait S, PAG·

NINUS f non radicalis, ut multi putarunt, fenfus emer- get planus Sc

perfpicuus. Solatur

^nos

Jefrova,

petra esterna.

V. _9.

■pWN oip3 rrn ^ nVta ηηηΝ wm

KENNICOTTUS il admittatur teftis, haut exiguo quidem numero codicum fe tueri

poteft

prima perfona

in

g) In Commenr. Lingu. hbr. pag, l 11.

Z>) Orient, und Exeg. Eibliorh. T, XII. pag. 166. Item in Notis

ad LOWTH. Poef» Hebr. _pag. 546.

(7)

JES. XXFl ^β. ⁷

in ρ/ηκ; tertiam vero praetuierunt, quorum au£loritas Hebrasis, qui nunc exftant, manufcriptis codicibus Ion-

ge antiquior, veteres tantum non omnes , et ίβ^ομήκοντού' επιθυμεί rj φνχη ημοον. VULGATLJS; ιmimα men defide'ra-

vit te, CHÄLD/EUS ^: Nicno 't?33 amma men defiderat.

anima mea deiiderio tui exariit. Hos fecutus Illuftris MICHAELIS /), iisdem

litteris alia adjungit pun£la vocalium legitque ivvjatbécba,

pro vulgari ivvitlncba, quia alioqui dura föret admitten-

aa ellipfis bis omiife priepofitionis 3, ita quidem, ut

'tpsj & 'nn fpiraret ^333 & ww eandemque ob causfarn

fubftituit _"pnrn _pro _pwx, iisdem praeeuntibus antiquis in- terpretibus, fi ab uno discefleris VULGATO, qui heic

vertit: vigilabo ad te. ALEXANDRINÜS autem: εκ νυκ·

τος όξ^ξίζει το πνευμοί μ8 ττξος σε ο Qeoe. CHALD^US:

"f> Κ3">3?3 "ηη fpiritus mens benedicit tibi. SYRUS:

fpiritus meus antevertit ad ^te. ARABS:

Jurgit fpiritus meus ad te. Hinc

habet, quo fe tueatur reccns veriio Svecana: Min Jjål trängtar efter tig om natten, min ande inom mig joker tig

bittida ^om _morgonen.

Novam vero iftam & hane veterem metaphraiin:

Mf bjertat begärar jag tig om nattena ; med tninom anda i mig vakar jag

bittida

up till tig, qui fenfum quidem ip-

fum magis fpe£taverir, quam Hebraifmum ^, haut in magno

pofuerit discrimine.

puS -pÖBtTD *WK3 Ώ :Van

w*

na1? _ριχ

Quoniam haec verba LXX reddiderunt:

<W/

φ£ε roo 7Τξος-

0 Orient. Biblioth. T, XIV» Append. pag, 66.

(8)

8 JES. XXFI. 9.

7τξοντΰίγμιζτΰί

a8

ίπ)

της yr\s,

quin lux pracepta tun fuper

terram; iccirco quaii coaluifle ex ηκ pks

videtur II). MI¬

CHAELIS hoc fenfu: juäicia tua terra funt ut

ignis lu-

cidus in).

Quorfum

etiam

pertinet HOS. VI.

j..

ubi

re<

ftisiime legendum monuir

Vir acutisfimus, quemadrno-

dum vereres interpretes tanrum non omnes

legerunt:

NX1 "oatfoi χ&{ το κξίμα μα dos φως

ε^ελευσετοοι, δί Judi¬

cium meum ficut lux egredietur. Itaque

transfert: Denn

deine Strafgerichte find dem

Erboden ein Licht, dahey feine

Einwohner recht zu thun lernen n). Rationem infuper ad-

dit: Die Ausl'ajjung des Ferbi kommt mir

bey der gewöhnli¬

chen Lefeart [ehr hart vor. Verum

enim

vero recepra

heic le&io Verbi non arguit inrermisiionem

alius, niil

fubftantivi rvn, quo quidem nil

facilius, nil ufu tritius,

teile locupletisfimo

GLASSIO 0) & WALTHERO ß)>

quodque Vir

Illuftris ipfe fua in verfione fupplevit, haut

aliter ^ac fuppleviiie

deprehenduntur, qui Vulgarem

tu-

entur. Sic B. CAMP. VITRINGA: quippe

ubi juäicia

tua funt in terra, jußitiam difcunt incola

orbis habitabilis.

Cl. j. W. ΜEINERS q)\ Denn ^wenn

deine Gerichte im Lan¬

defind, fo lernen die

IVeltbürger Gerechtigkeit. Metaphra-

ftes Svecus Antiquior: ty ther tin rätt

dr på ^jordene, ther

lära jordenes

inbyggare rättfärdighet. Emendavit recen-

rior hoc modo: Ty tå tu

dbmer

jordens

krets, lära hen¬

nes invånare att göra hvad rätt

är. Judicia enim Divina

Divinseque

exempla juftitiae huc femper tendunt, ^ut ho-

_mi-

wi) Orient. Biblioth. T. XIV. pag. 66.

η) TOH. DAV. MICHAELIS Deutfche

Ueberfetzung des ALTEN

TESTAMENTS, der Achte 1heil welcher die WEISSAQUNGEN JE-

SAliE enthalt, pag. 47·

0) Philoiog. S. p. 334. edit- D«tb.

p) Ellipf« Hebr. pag. 91. ed. J. H.

Fratje.

q) Beytrag zur Verbesfernng der

Bibelüberf, I, Th.

pag, 21.

(9)

JES. XXVI 14.

inines moniti difcant juilitiam. Id quod eleganter &

praeclare admonet etiam

VIRGILIUS

r):

Difcitejußitiam moniti non temnere Divos.

HESIODUS s): TlocSvv

Je

re VY\7IICS εγνω

PaJJusque fapit tum denique

flultus·,

TIBULLUS t): ^■— ^·— Felix quicumque dolore

AIt^ertus difces poffe curere tuo.

V. 14.

vrr>

Va

dtö

Va

^dw>

De interpreratione vocis o'ks·» multiplex eft

disfentio

antiquiorum pariter ac recentiorum, LXX reddunt: ^{o t}

Je

νεχξοι ζούψ 8 μη

<'JW<v 8$ε ιοίτξο)

⁸ μη

ά\α,(ττησ8&ι h.

e.

itt-

rerprete AUGUST. PFEIFFERO u), Mortui autem vi-

tam non videbunt, nec Mediei ullo modo re[urgent. ARABS:

(vj+j*-?. ^1 [ta etiam eamdem vocem verterunt PS.

LXXXVIIJ. ir. ubi tarnen ARABS _pro Medicis iubftitui.t Philofophos. Nimirum ALEXANDRINI in co·

dice non pun&aro, vel Graecis litteris exarato, quali u- fos fuisfe illos docuit Celeberrimus O. G. TYCHSEN, legertint D'Ksn Ropheim pro d'nst Rephnim^ cujus de origi-

ne vocis non convenit inter Philologos. JOH. MERCE-

RUS v) exiftimat Gigantes hoc nomine di£los, quod, qui.

eos confpicerent, elanguefcerent viribus prae terrore re-

misfis, & dein mortuos, quod ^eorum vires elanguerint &

ß re«

r) iEneid. VI. 620.

j) Oper. & Γ). v. 218·

t) Lih. III. v. 43.

») Opera Omnia. Tom. I. pag. 370. ed. 1704. 4:0.

v) Comment. in JOBUM pag. 202. ed. 16?1.

(10)

10 JES. XXFL 14.

remisfae fint a nai vemifjus fuit, π in χ commutato. JA¬

COB. GUSSETiUS w) Na"), inquir, exponunr Giganrem

*'Sc mortuum. Non funt multipiicandae iignificariones ii-

"ne necesfitate, & prior fiuffecit, quam BOCH ARTUS

"Geogr. Sacr, p. 364 (348. ed. 1712) confirmat, dum

"appellativum esfe docer. Ubique tam facile pro gigan-

^tibus, quam pro mortuis fumi poteft; etfi Ε C XIV. 9.

"XXVI, 14. accidat, ^ut gigantes proponanrur mortui."

Eadem fententia fedisfe videtur SCHMIDIO, intelligenri

månes gigantem mortuorum, quod hi inter mortuos da¬

mnatos praecipui. Hinc dicit SCHULTENSIUS χ), an- fam Tibi fuisfe porre&am conje£lurce in Juvenil, expoii-

t«r, D'xa*» ex origine defignare protevvos, infolentes, Se 1.

quidem Gigantes, ?. rebeües in Deum, iive adhuc in vi- vis, iive e vita difcesferinr, adeoque veriverbium ^occur-

risfe ex _, hst, cummoda moüicfüe vita ufus fuit, unde proclivis via ad infolentiam. Alii aurem referunt ad «si

fanavit, quia Gigas firma fianitate & hinc infigni robore fuit, unde per antiphrafin mortuum deiignat, qui firmi·

täte vita1, qua gavifus eil·, & magnitudine roboris, quo

polluit, deititurus jacet, in pulverem redigendus. C.

VITRINGA 7) cenfet ob monftrofam magnitudinem,

quam communem habuerint cum umbris defun£torum fic

vocatos Gigantes ^, quod Umbrae Manesque majore for¬

ma & ftatura esfe crederentur, quam corpora viventium,

atque adeo d\xdt idem fere, quod

HOMERÖ

-ψυvo&t,

¥$xÅcc καμοντων, aninue^fimutacra mortuorum, ubi ita canit:

ITöAocV f ΙρΒίμας ~φυκοί£ äih ττςο'ί'οίψεν Ήξωων.

Quem«

w) Commenr. Lingu. Fhr. pag. gol.

ä) Commenf. in JORUM psg. 706.

y) Comment. in JHS. pag. 433.

z) Iliad. A. v. 3. 4.

(11)

JES. XXFJ. ^14.

Quemadmodum vero nomine genrilitio o) and- quitus appellatum fuisfe ^viderur genus hominum ^, proce-

rum ftatura corporis folitumque habitare in fpecubus &

cavernis fubrerraneis, quorfum pir ua fpe£lant b): ita eo- dem pariter nomine vocati exiilimentur mortui, quod hi

quoque in ejusmodi fpeluncis conderentur. Quae demum·

cumque autem fuerit etyrnologise ratio; noftro in loco il- gnificari mortuos faris fuperque conifat ex parallelifmo utriusque membri. Qiii enim uno hetniftichio dicuntur

o'no mortui, in altero funt o'ksi atque adeo Ισοϋυνοιμζντεε^,

unde & in PSALM. LXXXVIIi. 11. appofite explicuit

CHALD^US: »NOonxn N'Dtyu corpora, qu<2 computruere in pulvere, Immo imperat contextus ^, ut mortui cogitentur, quales verfu proxime preecedente commemorantur ο\πκ,

quique adeo, quod eil in CHALDfEO & SYRO:

Sc ("ttj. Heröés dicuntur: Mortui ißt, interpre-

te Celeb. DATHIO, non revivifcent, infert non vejwgent.

Scilicet non redibunt ad nos vexandos, ut ait GROT1US.

Cl. MEINERS c) exiflirnar hunc iibi haut conflare io-

cum _, niii particulsé Sa poteilas permirtatur adfirmate in- tevrognndi. ''Man überfetze, inquit, einmal hier die Par¬

tikel Sa als eine blosfe negation, mufs nicht alfobald

"norhwendig das abgefchmaehte erfcheinen, fo wir in

"den überfetzungen diefes Veries finden? Denn nach

"unferm feel. LUTHERUS folien die Todten nicht le¬

iben bleiben und die Fevflorbenen nicht aufliefen, beyde

"Satze wiederfinnig d)\ So viel kommt es darauf ^an, dafs

B 2 man

0) Cfr. SIMONIS Onomofti Vef. Teil. p. Il8.

b) Cfr. lllu.fbis MICHAELIS Synfag. Commenr. Ρ. I. pag. 156 &.

197, Item in Nor. 24. ad LOWTHUM de Po*éfi Hebr. p. 129 & 388.

c) I. c. pag. 23.

d) Cfr. D. c. g- FOFMaNNI Programms Pafcbale De negata M«-

dicorurn refumflione. .Wittenb, 1742.

(12)

12 JES. XXV1. 14.

"man weis, wo eine Frage zu fuppliren fey! Diefe

"Stellen e) lasfen uns wohl nicht länger daran zweifeln,

"dafs die Partikel bz fragweis könne überferzet werden."

Sed _{vero, non} obftante vi vocis negandi, contextui con- venienter vertit Illuftr. MICHAELIS: Todt find jene! fie

leben nicht wieder auf! Schatten ß,nd fie! und werden nicht

wiederkommen! Neque aliter recentior Meraphraftes Sve-

cus t The åro dode, the lefva icke mehr, ijorden nedlagde,

the komma icke åter. Confentit Cl. J. D. CUBE f): Mun

werden unfere Unterdrücker nie wieder in den Stand kommen,

ihre tyrannifche Herrfchaft über uns auszuüben.

e) JRS. XXVI. II. irrr Sil annon viderent? quemadmodunv etiam reddit LUDOVICUS db DIEU, in Cririca Sacra.

f) In Nora Verfioni fua; metiicie fubje&a T. II, pag, 21$/.