DISSERTATIO DE

jt

« (? ? /

5. C. D.

DISSERTATIO DE

MIRACULORUM CERTITUDINE,

CUJUS PARTEM PRIMAM, VENIA AMPL. ORD. PHl LOS.

Boot. PETRO _NICOLAO

CHRISTIERNIN,

LO G. ET METAPHYS. PROF. REG. ET ORD.

PRO LAUREA

PUBLICO EXAMINI SUBJICIT

JOHANNES ELLSTRÖM,

WESTMANNUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. Ix. JUNII MDCCLXXIX.

H. A. M. S.

Mundus efi Schola cognitionis Dei,

Bgrnhahdus.

U PS A LliE _j APUD DIRECT. JOH» EDMAN.

PR^SIDE

MAGNJE FIDEl et

PROVINCLE GUBERNATORI,

perillustri ac generos1ssimo

LIBERO BARONI,

MECENAT! SUMMO)

säcrum.

*

& &

Teßimony is tbe grand external evidence of Chriflianity.

Beattie.

§.i.

eometrica axiomata ^tanta gaudent ideali eviden-

tia, ^ut qi i de iliis dubitet, male ^ianus ha-

beatur. Ea quoque fere eil ratio faSfcorurn,

qua (enfii communi conftanrer comprobanrur, ut li¬

cet eatierrt quidem necefiicatis lege haud ftringant,

il!is tamen refragati ^non pollint, quotquot felices

nan lunt, homines* Harum in ^numerum verita:um,

merito referri potefl notiftima illa generis noltri pro- penfio, ad eandem, narrationi teftium oculatorum,

qui probitate lunt confpicui & asqui rerum cenfen-

tur ardimatores, fidern habendarn, ac propriis fenfi-

bus. Ne ^aucem fuo defticuta fundamento h»c noftra

iententia videatur, confideremus hominem, dum absque coaftione & prasjudicio inftin&um ^natur» fe-

quitur. Certe apud plerosque animadvertimus pro-

nitatem ea dicendi, quae animo volvunt, atque cal-

lidiilimi etiam veteratores longe crebrius vera lo-

quuntur, quam wendacia componunt. Eft fåne con¬

tra naturalem hominis difpolitionem, in re quali-

bet limulatorem _{agere aut} diffimulatorem; nec a ve-

ritare unquam difeedimus, nifi rationibus moventi-

bus incirati. Infantes a natur» fimplicitate nondum digreßi, nihil diffimulant, & vix mulca machinatione

A 2 ad

ad cogitata animi tegenda aut varianda compellnn»

tur: ut in proverbium abierit, infames & ftulros

plerumque aperire veritacem* Natura enirn ill is in- didic ^vera dicendi propenfionem ^, fimulque pröm- ptos reddidit ad ea,quae alii loquuntur, credenda ^,

neqQe in aliis mendacium faciie fufpicancur^ ^{fuse ve«}

racitatis fénfu gaudentes. Verbis etiam viri hone di, cujus candorem faepius experti fumus, aflenfum pras-

bemus, exoerientiae di£fcacis & ^natura quadam eon- ftantia fuffulti, Senfus igitur communis tum in in¬

fantibus tum in «täte prove8:is, talibus teftimoniis fi«

dem facit. Idcirco narrationi probi viri de fadfis,

quae ipfi experti fiimns fidem habentes, fupponi*

mus illius fenfus in his obfervandis, eadem ratio-

ne affectos fuifTe, ac fuiffenc noftri, fi illius loco ipfi fuiflemus. Hinc fides noftra teftimoniis ad-

hibita, evidenti illa nititur probatione, quae a fide

fenfuum defumitur. Si enim fenfibus noftris non

crederemus, abfurdum _quoque eflet teftibus fidem habere. Unde Philofophi, qui omnem fenfibus fi¬

dem denegant, quorum in numero funt, qui exfi-

ftentiam materise _negont, nocentiftimi funt; _utpote qui, maximo cognitionis humana* detrimento, ve- ritatem hiftoricam exterminant, & fnndamenta fa- Iutiferae religionis, quac a Chrifto ^nomen fortitur

demoliri conantur. Nam fi materia non alia, quam in noftro conceptn exfiftentia gauderet, ^{(enfus no-}

ftri femper efient fallaces: _atque fic Thomas Üxv iv rctis t& Kuf'g rev rv7rov rccv Het} ßccXoov rev Sotx-

TuÅoy us rov rv7rov ruv qÅcov, ngy ßaXoov rrjv xe7go& e/s rvjv

mXeu-

rnirnculorum♦ ₅ tixevqdv ccvt8 tf)) & reliqui Apoftoli ioogoikotes' tcv Kü-

tm b) poft ejus refurre&ionem, ^omnes fuiflent de- cepti: omnia enirn, qu$ in hiftoria Sacra & profa¬

na memoria produntur fafta, ^mera cffenc ^auc cffe

poftent förenta. Qui igicur primas, quibus fociecas

humana innititur, vericaces deftruere neras judicac,

in eo nobifcum confentiat, neceffe efl, quod & o- mnium bene natorum hominum indoli, & ^commu-

ni utilitati maxime fit conveniens, genuinis credere

teftimoniis. Argumentis enim ad fallendum dolo- fe compoficis,opponimus hominum fenfus & ceftimo- nia, tanquam optimum, immo unicum _genus evi-

dentise realis, quod, ratione liberae noftrse volunta- tis, in religione defendenda valet»

Haec in transcurfu monenda duximus, eo tntio-

rem tramitem nobis munituri, dum circa certitudi-

nem miraculorum in Sacris pandectis commemora»

torum noftra verfabitur meditatio» Innocuos hos conatus, nulia licet novorum argumentorum graria commendabiles, benigne interpreteris, Leftor be¬

ne vole, etiam atque ctiam rogo.

§• II.

Certa in genere audit quaevis cogitatio, cujus oppofitum nullam animo formidinem infert. Hinc refpe&u tum ipfius rei demonfirandae, tum eciam diverfi , unde evidentia derivatur, fontis, diftinfHo-

nem Philoiophi formarunt certitudinis in Metapby- ficam j Fhyficam & Moralem, ^{ut cum} truclu temera-

A 3 riis

a) Job. 20, 2j. b) eodem cap. Sr5 verfu.

riis Scepticorum obviam irent aggreflionibus. Fue-

runt fcilicet homines, qui omnia in dubium vocare,

& circa veritates etiam evidentiffimas csecutire vide-

rentur. Yetitatem Chriftianse religionis orbem ^ter-

rarum feliciter colluftrantis, fubiimioribus quibusdarn

faftis confirmatatn fuiffe, haud fero adverfariis fuit compercum. Ut igitur recentiores hi fceptici five

increduli, majori cum fucceffu rem fuarn facerent,

veritatibos idealibus, Metaphyficis & Geometricis

evidentiam fuam reSiquerunc, ut eo audacius contra veritatem fa&orum tela ftia vibrarent. Neque ta¬

rnen hsc Iis diu agirara fuiffet, nifi longo temporis fpatio de foro huie rixae dijudicand^ corrtpetenti di- fceptaffent. A faniorihiis dem um provocatum fuic

ad fenfus, velat judic.es hac in re unice aptos. Si-

cut enim _pro geftis propriis aut alienis ftabiliendis,

ad evidentiam ienfuum, _tanquam forum commune,

appellamus; ita narrationes rettium oculatorum, ^ver-

bis aut fcripcura nobiicum communicatae, ^tanquam immobilia evidentice ejusmodi everituum fundamen-

ta arifimantur merito, Hac via _compertum eft cer-

ta dari fatta, _quse in dubium vocari _nequeunt. Ac-

que ubi evidentia, ut ajunr, objeriri non fuppetit ^,

eodem rem fulcientes _argumento, ad evidentiam

teftimonii provocare li'cebit. Scilicec ^ut certo fei-

mus Hannibalem & Juli um Csfarem olim in vivis finde, & magna per per raffe facinora: ita Ua tis fu-

perque nobis elf perfvafum, quod exftitic quondam Jefus Nazaraeus, quem Chrifti ac Servatoris nomi¬

ne celebramus, qui piurima, ^ut fe a Deo miflum

con-

miraculorum ₇ eonfirmaret, patravic miracula; quoniam utrobique

indubicata teftium oculatorum & coxvorum exftant teftimonia. Ex teftimoniis igitur argumenta faElo-

rurn a fenfibus noftris remotorum fidem probatura petimus, quse femper maximi ponderis seftimari de- bent, cum teftes plures, fine ulia praevia con-

fpiratione in teftimoniis fuis ^, quod ad prsecipuas cir- cumftantias, eonfentiunc. Oritur enim certitudo mo¬

ralis ^a concurfu plurium fimilium teftimoniornm quoties plures teftes de falfiloquio deliberare & in-

ter fe convenire haud poruerunt; ubi fecundum le¬

ge?, quas in liberis fequimur a&ionibus, animus in

ea tuto adquiefeit perfvafione, quod nihil, niti co-

guido & experientia id effeceric, ut plures loco

aut tempore remoti, quorum alioquin tarn varia funt ingenia ^, in una tarnen narratione confpirent. Poc-

eft quidem turba hominum levium aut callidorum,

factum aliquod ^ex compofito uno quafi ore ^narra- re, unde tarnen firma ^non oritur perfuafio: fed

tum jufta adeft fufpicio, fidem narmtionis infringens;

neque feparatim examinati, aut loco vel tempore a fe invicem remoti, in omnibus circumftantiis fa&unr antecedentibus, concomitanribus, ^aut conlequentibus,

adeo exa£te confpirare poftunt, ut fraus eornrn haud adpareat. Etiamli vero teftes finguli non funt ^pro-

bi & fide digni, cafui tarnen fortuito coriitnfus

eorum non eft adfcribendus; fed concedendum pla¬

ne, fenfus eorum eandem rem pariter obfervantes

in caufla efie _{, cur omnes} & finguli unum idemque Ibquantur. Ut taceam, quod in ejusmodi teftimo-

nio**

/

niorum convenicntia, plurimorum narrationes, fi loco, _tempore & cogitandi ratione a fe invicem remori fint, majorem certitudinem gignant c).

III»

Explicato iam modo, quo oriatur certitudo mo¬

ralis, ulterius difpiciendum eft, quibus occafionibus

in examine veritatis fa&orum, non ultra probabilica*

tem progredi liceat; idque hane ob caufam, ut di- ftin&a certitudinis & probabilitatis idea formata^m*

bo hi veritatis gradus, qui in indagine fa&orum tam

inasqualis funt momenti, facilius difcerni queant.

Itä, fi narraret mihi praefe£fcus quidam militum

e caftris nuperrime domum rediens,qui interfuit hel¬

lo Imperatorem Romanum inter & Regem ßorufiiaj

nunc temporis geflo, quod Boruffi plus quam dimi-

diam partem exercitus hoftium una cladc crucida- rint; haec ftrages probabilis mihi videretur, ^{non cer-}

ta: caufla in _promtu eil, quia nee fcio, an hie vir,

fpe&atse licet alioquin fidei, ipfe non fit deeeptus,

neque animus meus eam exuere poteft fufpicionem, quin

c ) Hin ^c eleganter Ablas ^{de Prades:} Plus vous me prou-

vez que les paffiens, qui gouvernent les bommes font bifär¬

res

capvicieufes, deraifonnables, plus vous ferez eloquent

i m' exa q ger er la multiplicité (T erreurs, qui font naitre

tant de préjugés differens ; &r plus'vous me confirmerez, ä ^vo-

tre grand étonnement, dans la perfvaßon ou je fuis^ qif il r?y a

que la verité qui puiße faire parier de la meme nianiere tant

d' bommes dy un cbara&ere oppofé. Di&ionnaire Raifonné de

Logiqus ^y artiele Certitude

Miraculorum _*

quin hac occadone morivo aliquo incitacus mihi im-

ponere velie, Fac, aiternm & tertium poftea rede-

untes de eadern clade loqui; factum hoc tunc qui-

dem propius ad vericatem & majorem veridmilicu«

dinem pcveniec, & quo majori gauderem i'agacita-

te fcrutandi ingenium humanuni, eo altiorem pro- b

bi 1 icatis gradum in variorurn teftium examine ad- quirere poflem ; Ted quoniam haec disqnifido, quae

potißimum de cujusvis horum trium tedium probi-

tare fuic indituta, meris nititur conjecturis, nuDam unquam hac via certitudinem attingarru Contra, (i

decem vei viginti duces militäres Sveci, una cum

pluribus praefe&is Impcratoris & Boruffis hoc fa&um

eodem plane modo condanter narrarent, neminem"

que ocuiatum contradicenrem audirem, (latim apud

me oriretur certitudo; heic hum niratem, uc ira di-

cam, depiäam confpioerem, fimuJque invenirem

nec a parte tedium ^, nec a parte fa£ti efle Imita¬

te n rnötivorum. Videmus hinc veram differentiam effentialem inter cfertitudiném & probabilitatem: illa

a legibus generaübus, quas omnes feq> untur homi-

nes velut fcaturigine derivarur; h<ec tancurn riman-

do cor tedancis comparatur; prior nulla capit incre-

menta; poderior magis magisque poted accrefcere.

Cognita probitas & dexteritas unius alteriusve te¬

dis, id _rnsgnam fa&is probabilicatem conciliandam

lufficit: fcd plnrium loco & tempore (eparatorum

oculatorum tedium amica coofpiratio, omnern du-

bitationem & oppofiti formidinem tolüt. Itaque il-

Iis Philofophia? Do6toribtis non adentimur, qui com

B ^ten-

tendunt, congeriem probabilicatum in fa&orum ^exa-

mine, ipfam certicudinem confticuere. Id quidem in-

dubium erit, quod heic a probabilitace ad cercitu-

dinem fit progrediendurn; nam fiquidem major nu¬

merus probabilicatum plures fupponat teftes, a fin»

gularibus ad ideas univerfales, feu a pluribus in¬

dividens ad hominem _{in genere} fpedhtum nos con- duc:t. Animadvertitur ^tarnen Certitudo fua propria

corrufcare luce in determinato quodam adfercionum concurfu, ve! in concordi plurium peritorum cedi- ficatione, qui oppofitis propenfionibus Sc diverfis

commodis indigantur, & quos ob locorum diftan- tiam, clandeftina nulla unire potuit confpiratio; hinc

certitudinem Se probabilitatem, quod criteria eo-

rum attinet, toto, ut ajunt, ccelo difcrepare, quivis

adouratus rerum aedimator videbit. Fundamenta au- tem quibus fuperftruitur certitudo moralis funt ^te-

ftium oculatorum & coaevorum confentientes ^nar- rationcs, fcriptura ve I ore nobis relikas, & slia rno- numenca cum iis cohxrentia,, de quibus plura ⁱⁿ fubfeq ue uti bus a df era m.

§. IV.

Quod fadta ^, quas in Sfr is Oraculis _{expo nu ut ur} atque adeo ipfa etiam miracula, hac evidencia &

certitudine gaudeant, infra erit probandum. Fpfa

vero res poftulat, ^{ut antea} demondretur, quod mi.

racufis fua condet veritas Philofophica, _quodque cum aliis veritatibns cohaerere _queant. Poteft enim fide åignus föripcor,. cum muJta indubia fadda memo¬

ria

Miraculorum. i i riae prodit, interdum tamen hallucinari, åtque cx infirmitate abfonas res & folfa prodigia hiftoriae luae,

ficut multis edocemur exemplis, intexere; quo in

ealu au&oritas ejus, maxirni licer in aliis rebus cia-

rioribus fit ponderis, aflenfum non meretur; nam majus heic contra ipfam miiitat argumentum, fa¬

na nempe ratio. Quod igitur miracula, quae re- ferunt facri Codicis fcriptores, rationi non repu- gnent, jam erit oftendendum. Quum vero in dis-

fertatione de Sapientia Divina in Miraculis, fub

Celeb. D:no Prsefide habita, hoc antea fit demon-

fira tu ni ; nos pauca tancum in hane rem adferemus»

Novimus exiftere Deum infinite potentem, qui ab-

folutum in omnes res creatas exercet imperium, ut- pote quae tum quod ad exfiftentiarn, tum quod ad

mutationes fingulas, ab arbitrio ejus liberrimo uni-

ce dependent. Novimus Iilum talia feeifie opera ^, quibus producendis nulla finita potentia efiet fuffe- åura; atque vel ^ex hoc folo argumento valide con- cludimus, miracula fieri omnino potuifie, atque adeo narrationes feriptorum facrorum de fa&is ejus- modi, vires & ordinem ^natura; confuetum fuperan-

tibus, nihil continere, quod abfonum fit atque a fide alienum. Nihil itaque obfiat quo minus totius

narnrae Dominns ofiendac fe nullis creaturis indige-

re & cun&a a fe dependere ^, ideoque infolicis effe-

ftibus homines ad venerotionem & obfequfum ^va¬

lide commoveac, ut Ipfi Soli, non creaturis confide«

re difeant, atque ab eo ornnem ialutem in hac Sc

futura vita quserant & exfpe&ent.

B 2 Ne-

Neque miracula immutabilitati Dei repugnant;

ingrediuncur enim illa etism conftitutam abfoluti e-

jus>impcrii ichnographicam, ut ita dicam defigna-

tionem. Ab reterno feriem ^rerum iruerdum effecü- bus iupernaturalibus mutatam voluit Dens, ideo in tempore miracuium _{factum ed,} hne ullo Dei novo

decreco. Neque per miracula, fapiencia: Dei quid-

quam detrahitur: fa9:a enim funt ad manifeftanda

& confirmanda hominibus, maxima ignorancia ia- borantibus, ingentia & maxime neceffaria, fed ratio- ni impervia Dei beneficia, atque adeo ad noftram

cum Deo reconciliationem promovendam; in quem finem etiam legatorum ejus Divina miffio, extraor- dinario hoc modo ftabilitur. Miracula igitur poffibi-

lifatem habent moralem, liquidem finibus divinis adprime furtt confentanea. Praecipuuni autem veri miraculi cricerium in eo confiftit, quod Dei Legatus

effeäum praeftet divinis perfefbonibus dignum, qui

tarnen per vires rerum creatarum folitumque earum

operandi modum produci nequit, ideoque legibus

naturae per claram & conftantem experientiam co*

gnitis repugnat. Fa9a vero omni humana majo¬

rem fupponunt potentiam, quando aliquid prodod*

tur ab homine quodam ^, re mota omni materis , ex

qua formaretur; ubi corpus mortuum vica 8z fenfio-

nibus donatur; ubi homo folo juffu procellam & un- das maris _removec, quando ^csecus natus per lutum

oculis illinitum, vifum recipit, & alii morbi in»

fanabiles unico verbo in momento fanantur. _H^c

& alia ejusmodi fafta, elfe miraculofa, nullus De»

Ifta negat. §. V,

Miracuioriim♦ J3

§. V.

Quantum plures teftes oculati fidei & auQori»

tatis concilient

antea fuit oftenfum. Jam tra- didones, hiftorias & monumenta tam fingula per fe, quam ubi rite cohserentia inveniuncur, & a no¬

mine _experto impugnatse fuerinr, noftram de faftis

fidem indubiam & cerdfiimam reddere monftrabi-

mus» Dixerit fortade quisquam, tum demum cer-

tas nobis futuras de rebus antiquiffimis traditiones,

fi antiquiorum temporum & prasteritorum faeculo-

rum homines nunc in confpe&u noftro nobis quafi

proponere pofiemus, & ^{eos v} i va voce ejus aevi e-

ventus narrantes apdiremus. Fit autem hoc, miran-

dum prorfus in niodam, ope craditionis fcriprae,

atque inprimis hiftoriae. Haec enim dum recenfet fa-

£ta, ouiE prifcis temporibus contigerunt, teftes phae-

nomenorum oculatos Se coaevos, immenfum fpatium faeculorum, quod me ab illis feparat, quafi transfeen-

dere jabec, meisque obverfari oculis, ac veluti jam hodie viventes in fcenam noftri temporis pro-

dire: fcilicet in libro hiftorico, tedis oculntus vel au- ritus fa€tum quoddam narrans infigne & memora- bile, a multis hujus fa£ti fpe£fcatoribus, famam ejus

in vulgus edentibus circumcinftus praefupponicur;

fi autem factum hoc litteris confignatum Se divul-

ga tum communi ejusdem aevi hominum experien-

tias & rumori edito repugnaret, num exiftimas illud

fidem obtinere, _atque ad pofteritatem fine contradi-

£lione pérvenire potuifle? Contemtum fåne (ta tim

fuifiet, Se hoc ipfo inipofturas ^notam fecum ferret.

B ₃ Gon-

Contra cü vero, (i homines contemporanei fcripto-

ris cujusdam perie&ae vel auditae narrationi ^{non re-}

clamant vel plane filcm, hoc ipfiirn fdentium ^non

obtcurum aflenfionis eric fignum; caufla in promm ed : hidoricus coram ornnibus fui föeculi hominibus

loquitur, qni cos vi fcriptoris hiftoriam ^non evol-

vunt & periegunt, ut fa£fca quaedam magna & prs- clara ibidem ^narrata percipiant; plores enim eo-

rum au£tores vel fpefiatores ^{fnere; fed ut in accu-}

ratam fa&orum narracorurn cohsrentiam, & integri-

tatem atque diligentiam fcripcoris inquirant. Qjo-

niam ergo hiftoricus pofteritati imponere nequit, nid

cum ornnibus svi fui hominibus hoc inftitutum clam

commnnicaffet; qiii claodeflinus confenfus sque dif-

ficilis & abfurdus habetur, a c concors phirium te»

ftium oculatorum, non confociatorum fallendi du*

djum. Inde fequitur tantam fidem habendam e(fe

unico fcripcori, quanta magno debetur nu me ro te- ftium oculatorum, filenriumque coaevoru ti pro ta- ciio afienfu habendnm. Si vero tantum fidei Sz au-

Öoritatis reperitur in unico fcriptore & ejus tedi*

monio; adhuc plus ponderis & grad um cercitudi*

nis alciorem, plurium hidoricorum narraciones con- fentientes uni eidemque fafto concilianr, Nec ob«

ftat, quod omni tempore falfa ^monumenta fuerunt fabricata, & fub anciquiori titulo fi&se & novs era- diciones pro veris hiftoriis & fcripcis baud raro ador-

nstae & venditats funr. Non quidem negamus multa in lucem edira effe fcripta adul erina & an-

tiquis fcripcoribus nullo jure adjudicanda; fed feve-

ra

Miraculorum,

ra 8c illtiftrata noftri sevi de fcriptis veterum cert- fendi fcientia, dum ab una parte fuppofnitiorum li«-

brorum notas detexit,ab altera antiquis fcriptis ge- nuinis-omnem, _qua fuperbiunt, fidem & certitudi-

nem vindicavit. Si enim liber non citatus fuit ab au&oribus cosvis ejus (cräpcoris, cui tribuitur; fi

charafter fcriptoris ibi non deprehendirur; fi utili-

tas qua'dam editorem ad fcetum fuppofitjrium evul- gandum allexit; fi charatter faeculi, quo confcriptus

perhibetur, ibi non cxpreflus animadvertitur; fi de-

nique liber alludit ad mores 8c inffituta illo tempo-

re non vigentia, fed aut antiquiori aut recentiori

demum sevo udtata, fuppofititius merito habetur.

Vera autem hiftoria cenfetur, qure ab antiquioribus

bifforicis citata, continetur catena teflium (ibi ipfis

conformiiim non interrupta, fed ab ipfo temporis articulo, quo luci publica; exponebatur, ad noflrum

usque a?vum cohasrente. Siquidem vero hoc non

ubivis obcinefur, traditionern oralem, ab ipfo fafti

momento ad hunc diem, non interruptam, fcripto¬

ris cujusdam de rebus prseclare & infigniter geftis

narrationrs au&oritati affeverandas fufficientem efte

ftatuimus. Reperiuntur etiam fcripta, tot tancisque

eventibus & caiaftröphis illuftraca ^f ut au&oritatem

eorum nemo, nifi fatuus inficiari poffit; irritos denique fundamenta, quibus antiquitns & fides libri

cujusdam hiftorici fuperftrutintur, fubruendi ^cona-

tus, infignem ejusdem au&oritatis notam efie cen- feo, in _{pr im} is ubi hoftiles ejus ceniores, mancas &

futiles rationés|a commiliconibus fuis allegatas re-

co-

coquunt; fed refponfiones defenforum folidiores, ficco, ^ut dicitur, pede prstereunr. Fa&a infignia

momurnenns eiiårn ad pofierioatem _propagari, con- ftat. Fu&um enim illuftre _magna plerumque fe-

quuncur effé£fca; haud raro totius irnpeiii faciem in-

de mutari videmus. Hinc _gentes, inprimis floren-

tibus litteris eiegantioribus, memoriam illuftrium

facinorum confervaturae, modo lapidibus exfculptis>

modo ^sre cslato, & numismatibus, modo picluris

res prsclare geffos ad pofteros transtulerunt, qus monument-^ narrads ^magnorum virorum a&ionibus

fidem faeiunt. Hinc ^{vero non} fequitur, omnia ^,

qus exfticerunt monumenta de faQus reprsfentatis

invifta ferre ceftimonia: fic enim fabulofs etiam gen- tiiium religiönes, monumenta fua & verit-atis robiir haberent, quod nemo tarnen fapiens] admiferit. Sic

monumentum in memoriam aQion s A c ti i Navii e-

rectum, de quo Livius Libr. I. ^aut nunqoam exdi- tit, aut omnino falium ^erat, quoniam nnrratio ejus

riimori folum popuiari fa per ftriiicur, & prsterea a Cicerone sliter relata deprehenditur.

Hsc vero certitndinis requifita fi ad fidem fa-

crorum Oracuiorum iliufirandam adplicamus* mira- culis in facraciori ha c hiftoria commemoratis fuum facile conflabit robur & firmamentum. Sed hane

telam aiia occafione, fi Deus sta voluerit,

pertexere licebit.

Magna negotia magnis aåjutoribus egent.

VCLLEJUS.

§♦ VL