FLOD PRAEFATIONEM

(1)

116(1rf)

OESERVATIONES PHILOLOGICAE

IN

PRAEFATIONEM

LUGAE EV ANGEL1I.

QUAS

vek ampl, fac. fhilt ups.

PR AESIDE

M

^;

JOH. FLOD ERO,

Graec. Litt. Prof. Reg. et Ord,

In Aud. Gar. Maj.

D.

I.

Junii

An. mdcclxxvl

PRO GRADU

publica: censura submittit

PETRUS

FRIGELIUS,

Calmariensis.

Upsaliae, Typis Edmannianis.

(2)

sj/e r:^e m:tis

MAGN^E FIDEI VIRO,

S. S. Theologie DOCTORI

Reverendissimo,

Dioeceseos Calmariensis EPISCOPO Eminentissimo_,

Ven. Consistorii PRiESIDI Gravissimo_,

Gvmnasii

Scholarumque EPHORO

vlgilantjssimo ,

):o CAROLO GUST.

SCHRÖDER,

M£CENATI MAXIMO

D. D. D.

CüLTOR HUMILIIMUS

PETRUS _FRIGELIUS.

(3)

§• I-

■a ^vangelia noftra, quae fublimiorem a Deo ipfo, ope

1-^ fingularis San&is Au£toribus inter fcribendum

con-

I ^J ceffaeQeo7rvev?icc£) ducunt originem, ideoque inter li-

bros Novi Foederis Canonicos communibus prim-

aevae Chriftianae Ecclefiae fuffragiis fummo relata funt

jure, vel leviter fi quis oculis ufurpaverit, ftatim depre-

hendet Matthaeum & Marcum ad Hiftoriam San&iffimi noftri Salvatoris contexendam fine ullis praefationum am-

bagibus, quae alias libris praemitti

adfolent,

accefliffe; Lu-

cam vero atque Johannem, antequam fuas de fa&is di-

&isque

Chrifti

inftituant narrationes, nonnulla, inftar procemii, in

anteceffum difleruiffe,

quae Le&oribus, deeo- rumdem fcopo erudiendis, fcitu crediderint maxime ne- ceffaria. Id vero in primis obfervatione dignum cenfe-

mus, folum Evangeliftam Lucam, non tantum altius repetendo ab ipfis fuam Hiftoriam ordiri Chrifti & Johannis Baptilfoe natalibus, verum etiam rationes in ipfo quafi. ^ve-

ftibulo Evangelii fui adferre, quae, arduum pariter, atque utiliflimum ut adgrederetur ^opus, ei fvaferinr. In hac il-

lius prsefatione liquidem occurrant nonnulla, quae paullo

adcuratiori indigent examine, neque nobis, fpecimen qua-

lecunque ^pro fummis in Philofophia honoribus edere ^me- ditantibus, inutile, neque B. L. prorfus injucundum fore

aurumavimus opus, fi in ea dilucidanda Mufam lacefTere renuiffimasque ingenii

noftri

vires

potiffimum periclitari

animum induxerimus.

A 2 §. 2.

(4)

cS'^s \ A l

«kp i 4 V. «ay

§. n-

Prius vero, quam ad ipfum propofirum _veniamus, pau- eis & non nifi leviter quasdam de Luca perftringere lu-

bct quseftiones, fat alioquin _agitatas. _Quod _{ad ittius} _Pa-

triam attinet atque religionem, cui, ante quam Chrifto nomen dederat, addi£his fuerat, credit Rev. MILLIUS a)

Eum adnumerari debere eAAqvpsccTe iftis, qui _magno _nu¬

mera Antiochke ad Dominum converü funt, quique A- cfcor. XI: 20, 2i memorantur.Ceieb.D.MICHAELI/') verift-

mile videtur ex Coloff. IV: _n, 14, illum, ejurato genti- lifmo, ad Chriftianorum perduétum eife facra, _evange«

liique dein minifterio fefe confecravifle. Sed vero non

multum prsefidii ad fnåm ftabiliendam fententiam in hoc adlato loco invenire videtur. Medicum fuilfe Evangeli-

ftam noftrum nonnulli Eruditorum, _quos inter etiam Ce¬

ieb. MICHAELIS, urgent. Huic fnse fententiae robur addi exiftimant exColi. IV: i4,ubi Apoftolus Paulus vo- cat Lucam, Itzrqcv toi ctyomnrov. Id tarnen incertum vi- deri poteft, utrum hie indigitetur noder, de quo janj qiiccftio inftituitu-r, ^an alius quispiam, ejusdem nominis.

Saltim conftat Lucam una cum Paulo Romte fuiiTe, ^cum

hanc ad Colloffenfes Epiftolam feriberet Apoftolus c).

Tum etiam adfunt exprefta veterum ParrumT tarn Orien¬

talis,quam Occidentalis Ecclefwe-, teftimonia, quae, quan- tumvis quarto poft Chriftum ^natum fsedulo non lint an-

tiquiora, tarnen, quum ad primös Ecclefiae Scriptores re-

ferantur, qui medicte artis peritiffimum crediderintEvan- ge~

rt) MILLIUS in Prolegomeiiis N. T. num, ua.

b) Vide Ejusdem Einleitung in die Göttlichen Schriften desneues Bun¬

des F. 2.

f) Videfis MICHAELIS Hbrutn cicatum, F. 2» p.1449 & feq, Lucam Cotnitem fuifTePaulo,Romaeque ei fuifle adjumento ^exActor,XXYIIL

*3> *4» 16. 6c Pliilem, ^com,24. difeimus.

(5)

»"

©

) 5

(

geliftam, multum ad hane fententiam conßrmandam ad-

ferunt adjumenti. Denique in ipfo , quo iititur Lucas, ftilo, vill fibi funt quidam deprehendere hujusce rei in¬

dicium longe evidentillimum. Sermo enim ejus, ur illi contendunt, quüm ad veterum normam propius ifto, quo

utuntur ceteri Evangelilhe, accedat,ipfeque, ubi de mor¬

bis eorumque curationibus agit, verba magis, quam aiii faciunt, adhibeat _argumento idonea, re£le inde arti fa-

lutari eum dedifle operam infertur. Sed ii, quod res eft,

dicamus _, profkeamur necefle éft, valde inlirmum elfe hoc argumentum, liquidem, quod neminem ^non facilli-

me nobis Iargiturum arbitramur, ftilurn pexpolire, ad- curarioresque loquendi modos addifcere potuerit, ex fo-

la fedula ledtione optimce ^notte Scriptorum Graxorum,

etiamli in Scientia dEfeulapii ne gry quid^em fciviflec

Verum enim vero haec, _utpote minoris fortean ^momen- ti, relinquamus. Multo utilius quaeritur ^, quo loco, quo-

ve tempore fuos commentarios de rebus geffcis Chrifti

confecerit Lucas; fed tarnen nihil certi refponderi _pot-

eft. Communis fere ac recepta eft fententia, D. Lucam,

non nifi poft editaMatthaeiMarcique Evangelia, (iium^con- fcriplilTe Evangelium. A MILLIO faltim, ⁱⁿProlegomenis

ad N. T. num. 120, difertum hujus rei citatur teftimonium apud

lREN^EUM L.III.Cap.

1.

Celek

MICHAELIS,pon-

deratis omnibus de tempore & loco, quoeditum lit Lucae Evangelium, fententiis concludit, liteftimoniis fides aliqua

lit habenda, illud conlignatum fuifie aut Troade, anno

poft adfcenfum Chrifti decimo quinto, aut in Macedo*

nia, ^anno rys rS ctvcthfåewc vicelimo fecundo d).

At

d) MICHAELIS Einleitung &c. P. 2. p. 1230. Cfr. p. 1206. 6z

1211. Omnes 07ToygctCßui unanimi confenfu ⁱⁿ eoconveniunt,con- feftum illud fuifie anno aut jf, aut 20, port Chiifti ad Deum P®-

trem reditum»

(6)

41 ) 6 C 41

At _vero, quominus quidquam certi hac in re pronun-

ciemus, obftant cum iilenrium Hiftoricorum hujus sevi,

tum etiam dubia ^acnimium quantum lubrica fides infcri- ptionum Sc fubfcriptionum, feu v7toy(>oc(pa>v Evangeliorum,

recentiori fortaftis manu exaratarum.

§. III.

Hsec pauca prsefati ad id, quod nobis in hac Difpu-

tatiuncula eft propolitum, propius accedimus,primi com- matis fenfum _pro virili indagaturi. Adparet ftatim legen-

tibusEvangeliftam hoc verfu ediflerere voluifle de occafio-

ne fuum fcribendi Evangelium, feu de cauflaeum compel- lente, ad hoc tam difficile fufcipiendum opus. '£7reiSy- inquit,7T<?AAc/ svrs^sl^a-ccv ävctrdjroiaSöti Tvjvåirjyrjaivroov 7te-

7rfrrjgc(pogr]iu£voov sv q/XivTr^ocy/uocroov^K.r.Å. Videamus igitur primum,quinam fuerint ot 7roAAc<, qui, perhibente Evangelifta,

<%v<xTol£cc(r§oif $(riyr,(riv ^TOOV 7rs7i:Xv](>o(pc^}Jt.£vojv TC^ety*

fjLccroov. Matthceum ac Marcum heic non indigitari eo eft manifeftius, quo certius fcimus illum unum fuifle ex ctv~

ronrais^ ideoque nec ab eorum traditionibus pependifte,

ficut hi, quos memorat Lucas; ut taceamus jam, quod

nemo duos dumtaxat facile dixerit ttcAA&s-, Prseterea,

quum in fequentibus dicat fe, bene examinatis omnibus,

eum in finem fuam^condidifle Hiftoriam, ut cognofce-

ret Theophilus 7te£i av Kccrvixfötl Acyoov rrjv otaCpciXsiuv^ haud

obfcure indicat, ^yrja-eu; iftas, feu commentarios TMV ttoA- Aoov de ^vita Chrifti atque progreftibus evangelii minus

fuifte adcuratos, minusque perfe&os, ita quidem,ut in his, quse tradiderant, aliqua hinc inde occurrerint pa-

rum certa, ne dicamus a vero aberrantia, quod quidem

de^.Matthsei Marcique Commentariis haud commode ad- firmari potuerit. Euere igitur alii, quos hic notat Lu¬

cas, qui

Åjiyweiz

Evangelicas> feu Hiftoriolas de rebus Jefu Chrifti geftis Sc Evangelii curfu contexuerunt; Sc

in-

(7)

@ )

7

( il®

"inter hos qnidem e primis ChrilHanis nonnulli, _qui va¬

gas arque minus certas narratiimculas, undequaque ex traditionibus ruv uvtqtctw acceptas, vel, ur MILLIUS opinatur ^} tradu&as feu proxime, feu mediate faltim ab Apoftolis ipfis ^eorumque in Opere Evangelico Adjuto-

ribus, in unum volumen collegerunt, eo fcilicet fine,

ut haberet Ecclefia rerum a Domino noftro geftarum qua- lemcunque notitiam. Memorantur ^certe paiiim apudPa¬

tres Ecclefiafticos plura Scripta Apocrypha, haud opti-

rnae omnia _notae, qua: circa boc tempus veluti agmina-

tim profiluere, atque in Ecclefiis difperfa fuere. Magnam

horum iilvam inveneris in FABRICII Codice Apocry- pho N. T. in Opere CALMETI, Vol. 7. Illius Commen-

tariorum inferto, quod infcribitur: Differtation far les Evangiles Apocrypbes, Sc in MILLII Prolegomenis /V. T.

Difhcile quidem eft diflu, quaenam praecipue inter illas

referenda fint ^irjy^asts-, quae Lucae occafionem praebue-

runt, adcuratius edendi Evangelium. Quaedam tarnen ex nuper laudatorum Virorum Colle£tionibus recenfere lubet,

quae nobis aliquo jure in horum poffe venire cenfumvi-

dentur. Primum igitur, quod ifta inter numerare non du-

bitamus _, eft Evangelium AEgyptiacam, quod plurimi E-

ruditorum omnium apocryphorum judicarunt antiquifti-

mum c). Citamr hoc apud CLEMENT. ROM. CLEM.

ALEX. EPIPHANIUM, HIERONYMUM, THEO-

DOTIUM_j _ut etiam ORIGENES, TITUS BOSTREN-

SIS Sc THEOPHYLACTUS in Matthaeum illius faciunt mentionem. Non pauca prae fe ferunt indicia, quae

hodieque iftius Evangelii fuperfunt fragmenta,

Auflo-

rem

t) LARDNEKUS quidem in libro, ^qui infcribitur: Credibility of the Gofpel Hiflory, Vol. 2. & Sup).V: 2. p. 286, illud fseculoTeeun-

do non eflfe antiquius contendit; fed J. E. GRABIUS in Spicile- gio Fatrum, Tom. I. p. 31. fq, «xiftimat hoc Evangelium compo»

fitum a Chriftianis Catholicis in JEgypto antequam jLucas Alexari»

drix fuum fcriberet»

(8)

cS9b ^ Q f ) ^O \ cqS3

rem illius, quisqiiis ille demum fuerit, Se&ae EfFenorum,

qiiee tum temporis in /Egypto fioruit, addi&um tuifle;

Sc quidem, ex fententia MILLII, ex iftis Elfenis, qui Alexandriseex praedicatione Marci Evangeliftte hdem fus-

ceperant. Et habet fåne haec conjeflura quamdam veri fpeciem, liquidem fciamus, ElTenis maxime in deliciis fuiile asnigmaticas loquendi formas, fenfus abltrufos, in- volutiores & myfticos, dogmata ^quoque conjugio ^parum propitia, omnimodam vero continentiam graviter urgen- tia, cujus furfuris rebus hoc evangelium adfatim fcatu-

rit. Fidem ut hifee faciamus unum vel alterum exem-

plum e nuper laudato FABRICII Codice proferre luber.

Primum habet CLEMENS ROMANUS in Ep. II: §.12.

ErreqooTriS'ets dvrcs c Kvqtos v7lo rivcs, 7xore r^si dvrg tj ßacrt- Kitas', hvrev ' {trav ^ro ri?s- dnryvvrjs evttvya Karrierere, ngij) ^c~

rav erat rci tvo tv, xjaj rcc ej£<a ds ro ecroo, voy ro dqaev yerd rrss ©jfKslas &re dqorv hts ©»/Au, Quid ^autem hifce abftrufius acyv^ivdreqcv ? Videtur vero Lucas falfam haue narrationem corrigere voluifle, quando hoc fragmen¬

rum cum Luc. XVII: _20, _21. conferimus. Alterum ocur-

rit apud CLEMENTEM ALEXANDRINUM, Lib.IIL

Strom, p. 445. Tfj S#Acoy/j ^o Kvqtos vsvvSavcyhv, yeyp)ri¬

vers oi *KvSqayftoi d7?c9cev8vrai ^\ yi%qts dv, emev.. vyels dtyv-

valv.es rlvrere - - (payhrjs ydq dvrljs, vaÅoos év £7rclvjccc _yrj revSsa, dyitßercci Aeyoov é Kvqtos, ndrav (pdye ßorocvriv,rvjv be sxtvqlav ryasav yyj^payrjs. Idem p. 452. Qccri ydq ^, ^ort

avres €t7?ev Hovrriq. 'HAdov varaKvrat rd sqya rijs GrKeias'

<E)7]/\éias yev, rr\s im&vylas, eqycc te, yévestv vgj (phoqdv.

Alterum, quod ad horum claflem referri poréft,"2&»vr»«

gelii fecundum Hebrceos, fen cE/3qdias nomine venit.

D^iominationis rationem accepit

ex eo, quod a Chri-

hianis primis, Hierofolymis degentibus, confcriptum fue-

rit. Nempe, ut verbis MILLII utamur , quum partim

ex dvre\p/a, partim vero & praecipue ex ipforum Apo-

Ito-

(9)

j&b \ (i { cS%

w i 9 \ <#

itolorum, quibusc.um aliquamdiu egilfeot, fermone, 'hand

pauca de omni Hiftoriee Evangelica: parte ipfis innotuis-

ientj vifura erat, aliquanto poli Apollolorum ab Hiero-

•folymis difGefiiim, varias, qua: de dicttis ac fadtis Domi-

ni per ora jara fidelkim ferebantur, v&igaivo-eis coliigere,

Si in Ecclclicc ufum litreris conlignare. E ditum autem eil hac Evangelium lingua eorum ve.rnacula, Hebrtea, feu iingua, ut ea erat tempeftate, ^ex ^-Hebraico Si Syriaco

idiomate mixta. Ea apud iftius gentis Chriftianos, fen Nazaraeos, qiios vocarunt, habitum erat venerarione,ut, quum , poft edita Evangelia Canonica, eeterse de rebus

Chrifti Hiftoriolse ubiqpe fere inter Chriftianos evane-

•fcerent, hoc ^tarnen in hl ii ipfis fuerit, im.mo ad a?ra tem usque Hieronymi, ^ac paulo ultra,Pelhe primum, ac poftea Decapoli, Beroete, locisque aliis vicinis ledtitatum.

Servatum illud fiuifte apud ipfos fuo tempore adfierit E- PIPHANiyS d). HIERONYMUS vero diferte profi¬

tetur le Exemplar illius a Nazareeis Beroecnfibus na¬

tura fuifte e), illudque, in Graecum & Latinum fermo-

nem transmlifie /). Ab Au&oribus, fen etiam iliis, in

quorum gratiam conferiptum erat, vocatum eft'Evange¬

lium Hebreeorum; ab Apofiolicis vero, ex quibus fere

defumtum _erat,traditionibus, Evangelium XIIApoflolorum.

Ita nimirurnChriftiani Hebrcei feu Hebrai-zantes iliud nun-

eupabant, conrendentes fine dubio, fe illud accepifte eCöl- legio Apoftolorum, in eoque collegifle omnia, quae ab Apoftolis didicerant. jDabatur ei etiam titulu.s Evangelii Nazarawum, quoniam in pofteffione primorum Chriftia-

norum, qui Mazarteos fe adpellitabant, eo, quod Chri-

ftus Nazaretham patriam habuiflet, tenebatur. Secun-

B dum

d) Hsref. 29. §. 9.

e) Cntul. voce Mattbaeus.

f) Iijid. voceJacobus,

(10)

1 tr\ ( e®?3

«9®> ) 1U v «as»

dum THEODORETUM idcmcidem _quoque Evangelium fecunäum Petrum l. Petri audiit _g ).

Aa etiam inter

A»lyfoets

feepius memoratas referen¬

dum fit lic diclum Evangelium Mattbiß, haud _aeque 11-

quet. MILLIO videntur truquUtreis iftcC, quibus conftat, ex ore Matthias, in Judeea praedicantis, inirio _exceptae fuifle

a Chriftiano quopiam, & in libellum reda&oe; cui dein«

de, ad majorem Traditionibus iftis conciliandam aucto- ritatem Apoftoli nomen prasfixerit Au&or, quisquis ille fuerit. Menrionem hujus Evangelii injiciunt ORIGE- NES, AMBROSIUS, HIERONYMUS & BEDA VE-

NERABILIS, ^fed ^non ^nifi ^nomine ^tenus. Abuli funt illo

Bafilidiani, Valentiniani, aliique Haeretici ad errores fuos ftabiliendos. Leucius etiam poftea falfis abfurdisque illud

hic illic interfperfit narratiunculis. .

Dum in hifce Evangeliis recenfendis- commoramur, neque nobis eft praetereundum Evangelium Nativitaiis Ma¬

ria. Tria omnino funt hujus _argument! Evangelia Apo- crypha, ex quibus duo integra adhuc fuperfunt. Pree- cipuum eft Protevangelium Jacobi, quod Jacobo Minori, Epifcopo Hierofolymitano adfcribitur, & Graeco & La- tiali fermone donatum. Alterum eft Evangelium Nativi-

tatis Maria, /. S. Firginis, quod Latine tantummodo le-

gitur, & non nifi compendium quoddam Protevangelii Jacobi efle videtur. Tertium de Nativitate Maria Evange¬

lium periit. Fragmentum iftius ^, de Johannis Patre, Za- charia, fabulofam valde continens narrationem, videre li¬

cet apud EPIP H ANI UM b). Interim pfeudevan- gelia haec, quorum primum exemplar eft

Protevangelium

jacobi,pervetufta fine dubio funt, quoniam inde ^a primis

ca adlegari vidimus fseculis apud Scriptores Ecclefiafticos,

qsos g) Videfis CALMETUM in Pratfatione nd Matthaum _p. p.

k) Hmf, 26. n. 12.

(11)

% )

«

C II

quos inter ORIGENES & TERTULLIANUS ad hoc

interdum adludunt i).

Praeter hgec jam enumerata antiquis etiam inno-

tuit Evangelium mfantia SalvatorisContinet' miracula ,

quae a San&iftimo Salvatore patrata effe finguntur a te-

nera ejus infantia ad annum aetatis duodecimum. Qui-

dam hoc attribuerunt Petro, alii Matthaeo, alii Thomae;

fed fine ratione. Verovidetur fimillimum illud infelicem fuifte fcetum cujusdam primorum faeculi primi haeretico-

rum. Evangelium ThöMacujus apud antiquos frequens

fit mentio, non eft aliud, niii hoc de Infantia Jefuj li¬

cet quidam crediderint duo fuifte hujus ko^/uoctos; atque tituli Commentaria, unum ad Gnofticorum ^, alterum ad Manichaeorum ufum adornatum. Attamen quo eft incer- tius, quando vulgatum iit hoc monftrum, eo cautiores

efle debemus in concedendo ei inter ^yviaeis a Luca

rnemoratas locum.

Ultimo denique loco tribus tantum, ut dlcitur, verbis nominare fas eft Evangelium Cerintbi, ^quo ! quidem,

ad mentem EPIPHANII, unum fit ex Ulis, quae fcripta

funt ante Lucam, Sc de quibus dicit plurestalia componere Fuifte adgreftbs. Ita enim ille, Haereli quae eft Alo-

gorum, num. 7, poft allata verba Evangeliftae:

'ETretJtf-

7rsq 7toKKci £7ie%e!(>Yicrccv Scc. fubjungit:

^'ivoc

Tivoli; /uev sTtiyjei' Q7]Tois

iei^vj,

(pr,fm

Je

tüs Kr^ivBov ncy MrigivSov, Hg] rås

&XÅ8S.

§. IV.

Sed revertamur eo, unde digrefti fumus. Fruftra funt, qui ex Ioquendi forma, qua Lucas uritur, inferunt,

animum quidem permultos adpulifle ad contexendam hi-

lloriam rerum a Chrifto geftarum, fed nullum

tale

ex illorum manibus prodiifle opus: nam licet negandum ^non

B 2 fit,

i) ORIG. L. IU in Matthceum. TERTULLIAN, Scorpiac. c. 8»

(12)

m_<*& _J% _t₁_-_y ( m*

V e&g»

de, rc , &furpari nonmirnquam do conatu, quertf nultus' fequatur effectus, ut Äctor. IX: 29. cl is msyjlqav

txvTQv (YLxvkov) ocvsÅsiv, juxta tamen concedatnr _oportet _s

ctiam illud adhiberi de iliis, qui rnanum ita operi ad-

movent, ut, quod moliuntur perficiant. Hoc fenfu dicit DIODORUS SICÜLUS (p. 146 ), TÖS" fxsrxysversqss l^o-

qicypdp&s teis' veooTsqus 7tqocjreis ccvocyqxCpeiv snr/ytqr./jci^ rcccn»

tiores Hißoricos proxhitartim cBtatum rebus defcmbendis anU«■

7/i»?/; adpulifje; ubi fermo nön eit de conaru fcribendi,, qui fuceffu deftitutvio. fuiffet, fed de lpfa fcriptione. ^Eo-

dcm modo dicit Lucas Act. XIX: _13.. <jg ^t;Wp'

«Tre roov

7reqie^yofjdvov 'lisåoclcov s^cqy.irocv ovofxoc^etv Iml rås s- yovrccs roc 7fvsv/xocrx roc 7t.wv\qcc rc ovojaoc rS y.vqiH Lo-«. ()ui certé ExorcifLe non conati funt tan tum. ufurpare nomen

Je di³led reapfe ufurparunt, ut, quaein Lucae narratione fe-1 quuntur, docent : neque adeo eft sTtsyslqrrccv evcyclistv a--

liud, quam ävbfxccrccv, uti etiam DIÖDORI verba expli-

cari poffunt per periphrafmqua s-reyjlq^nxv ocvccyqocCpew aequipollet rS> ocvtyqx\pccv, atque in- loco noftro, smsyßqrr

erccv dvct'rx£occr&cci idytjaiv idem elt, ac ccverccj~ccrrd onlyyj--

srtv. Eft voro <x\ccrccaaeiv nihil aliud, ac, quod frequentius- ftfurpatur^,awrccrosiv & <svyyqx(psiv, componere, cotj[criberey

ut ccvocrxroirSoci iiriyycriv fit^, exponente ERASMÖ , con- tcxere narrationem, _vel, ut BUD/EUS vertit, adftruere, live potius, inftruere narrationem. Narrationem, inquit Lucas,confexuernnt multitojvot?7tåvjqcCpoqyiysvocv sviylv 7tqocy~

y.ccrojv. IlÅriqoCpoqtfo&cci _proprio ufurpatum videtur de nä--

vibus, quaeplenis velis feruntur _{in mari:} _atque adeo,dum

venti implent vela dici poiThnt 7TÅyqc0cqs7v riv ^vccvv, fed

iniftafignificatione nusqua'm,quantuin quidem nobis com

Bat₃ ufurpatum occurrit roTthryoCöcßiv. At fenfu meta-

phorico dicit Paulus 2. Tim.- IV: _5-,. _ty\v iiccxovlccv ^an 7tÅyi~

-qoQoqrrov, da ntinifterio tuo plenum cur[um, b. e. omni ftudio _{dc opera} incumbe ad min-iflerii _{tui partes} _omnes ob-

eun-

(13)

I§l 5

13

( «ü>

das.-- ERASMUS redditr minißerium tuüm ad plenumpro*

httum reddito; h. c. plcnam fidom facito minifterii tuA Ncque eft fo-rce ifta interpretatio prörfusr rejicienda ^, Ii quidera- de fignffieatu verbi exiftimare liceat ex notione paffivaj- enim- effe certiffimc noviffe com- pert-um habere, notiftimum eft. Sic enim loquitur Pau¬

lus de Abrahämo Rom. IV ^{* 20.} iövvatuMpiy 7ti~ciy 'n'krpo-

(fic(>v\&g)s, ^{cm 0} sTJ^ryyskrctidvv^otros ^{e~a vctf} 7Poivi<rot>i\ corvobo~

ratas eft fide,- plene pcrjvftum haben'S, vel', cevta perjvafio- concepta, poppe illum perfe&um' dare, qnod promiferat. Et:

alio loco-, nempe Rom. XIV; p excess sv rcp i$!& ^vot ^7tk*j~

fctpcgi'eicrSöOi ^unusqwsque infito animo eertus eßo. Huic convenienter notioni- erit 7tkv]^0o^w, plcnam ftdem facere^

vel, ut barbare- loquitur ULPIANUS, certiorare. Sunt ergo- ex Ifta notione 7rqccypocrfc 7rg/rkrqo(pcqe/y.l:voc, re-s, qua-

rum plena fide-s facfca Ut, quee certis argumenris ita limt- eomprobatas, ut de iIiis ambigi non pollit. Qiiod fi ve¬

to, habita ratione proprio notionis, cxplicare libueris TikYiqctyoqeiv,- per plenum eurftim dare negotio, omni ftu-

dio ad- negotium atiquod incumbere, dixeris tfqccypurcc,

7t?7;M^c(p(iq^ftvoc effe res omni ftudio Sc zclo peractas, Sed prior explicatio omnibus fe terms interpretibus proba-

vit.- Sunt autem res Sc miracula Chrifti ifta <7t$dy/xcct-c6

•xerikyqpcpofriftsvx, quoruni hiftoriam permulti ante Lucäm-

contexere adgrefti funt^,< convenienter iHorum relationi ^,

Iii fucrant ipli cl\>ro7trca iftsy- tbnt^eroJ/ ts koyg, Quo qui-

em loco baud e re fuerit illorum refeilere fententiam _r

qui koys nomine notari ajünt' Ghriftum, fecundäm Divi-

nitafis perfonara, quiwn ifthoc fenfu non nift a Johanne ufurpari hoc vocabulum fveverir. Sed ^neque fic quidem

illorum aceedimus fenrentite, qüi kcyov dicunt heic tan-

tum ftgnifrcare verbum ^, vel doctrinam Evangelicam ,

quam oc Chriftus- ipfe, dum in terris verfabatur,

tradej

£aty

^de latifttme deinde fuis difeipulis

difpergendam

com-

B₃

(14)

«Ü*

) 14 (

41

mißt, quafi gemtivus hicce referendus tantum efTet ad

proxime antecedens, uVj^g-ree/, non vero item ad re-

motius, ccvT07TT0ii, fenfusque föret: y.ceSoos TTctffecWasv a.t.A.

quemadmodum illi tradiderunt, qui ab initio fuerunt «W-

97itut, fc. rcov 7t$ocyfjicctöov, teftes oculati rerum a Chri- fto patratarum, uttv^toci ts åoya^, Sc Miniftri ver-

bi, quorum minifterio Chriftus in docendo _{ufus fit.} _Cer-

te vero ipfa natura fententise docet, ut participiurn ^ye-

vofxsyot,_ftantivumita genitivum ^, Aoys, fpe£tare ad utrumque fub-

, cLvto7ity\s Sc utrrjghtj?. Siccine _ergo , dicis.,

poteft aliquis efTe oeWcVnjr

\oynl

verbum non oculis fed auribus percipitur. At vulgo tamen etiam ea, quse auribus percipimus, dicunttir cerni: quomodo etiam .NE¬

SCHENES, citante KYPKIO, loquitur: fxyj y.ovoy rots c&ÅÅct ngy rols _c/Afjtotat

Sio&ßÄtyotvTez.

Sed, ut ad iftam ^con-

fugiamus explicandi rationem e re non eft. Res enim eft: notiffima, ut Hebraeorum _13*1, _ita Grae.corum, Aoyos Sc ffifjici ufurpari non tantum de verbo Sc fermone, fed generatim ad rem quamcunque Sc negotium ^, de quo fermo fit, indicandum. Secundum hanc notionem com-

ple&itur ^Aoyps in hoc loco quidquid Chriftus Sc docuit

«Sc fecir in mundo, conciones , miracula _resque ab illo perpetratas omnes, quarum Difcipuli ejus fuerunt Sc dur"

C77T0CI Sc v7rrqhcct: non folum ipftfpcftaverunt quae Chri¬

ftus fecit, fed miniftri etiam fuerunt ejus in docendo ^tra~

ditaque do£lrina miraculis confirmanda.

§. V.

üt certiorem, _{quam quae} _ex illis, -quae circumfere-

bantur ac in Ecclefis le&itabantur,

^y-^scm

hauriri _pot-

erat, cognitionem vitse Chrifti confequeretur Theophi- lus, dicit Lucas fe ^non alia fcripturum effe, nifi quse,

poft adcuratam inquifitionem _comperta _{h ab}er et.

"E<L£.-,

inquit, mjxot 7rct$riKc/\8dqxQTi ccvöoBev ^vuaiv dv.qißoos ^, v.o&s-

(15)

^ i l5 ^v m1

yfx\pxt. Uti 7SxgxKoÅ8>§e7v in fenfu proprio eft fequi,

ita ad animum translatum notat attendere, animum ad«

vettere, quali mente & attentione fequi, quae narrantur vel alio modo cognofcenda ofFerunrur. Hoc fenfu dicit

ANTONIUS PIUS (L. IL §, g. de feipfo &

ad^ fei-

pfum) : T8S

Jg

^Teis

]$ixS

KlVYjfJLCCCt fJLVI TICf^Xy.oKH^bVTCiS

ocvxyrrj y.xko^xi/jlovstv^, oportet iUos infehees ejje, qui non at-

tendunt amma Jua motibus. Sic etiam non huic tantum Au£tori, fed DEMOSTHENI etiam eft 7rxqxv.cX8$s7v ro7s Aeyo/uévctcy animum advertere illis, ^qute dicuntur. At in

verbis Lucte fuo ambitu complefti videtur ^ro, tsxqxy.oxh'

&e7v Sc attentionem, live perveftigationem &, quas inde

oritur, adcuratam rerum Cognitionen* Sc intelligentiam»

Sic interpretatur BUELTUS haec DEMOSTHENIS verba: ctaåoc riycoj 7tX$v]v,oX8&y\kotl Ct(*%Jjfff ^Tc7s 7f(jxy/Axoiv, qui

ßb initio _, ut quaque res nata

ejfjet,

^ita quidnam ^{ea re} age»

retur, compertum baberet animoque comprebenfum. At STE-

PHANUS exiftimat, minus recedi ^a prima ftgnifieatione,

Ii Sc Demoßbeneum illud: 7rocgyix,oÅ8&tiXM£ ro7s 7t^xyfAxertv Sc

Lucae hoc: ttx^koxs^kooc xtixciv^, [lic reddantur: qui re»

rum cognitionem fiudiofe perjecutusJumy ita, uteamfim con-

fecutus: vel eodem fenfu ⁱ omnia [um ita perfcrutatus, ut nihil me fugerit aut praterierit, qui enim ftudiofe omnia perfequitur, eum nihil fugere verilimile eft, Quod vero Lucas dkicit, 7rxqxyoÅ8&e7v um&ev, idem eft ^ac Demoflbe-

neum, ttxpxkcxsIjsIv é£ elqxye. Licet enim ^xvw Sc xvu&ev

adverbia fint loci, frequentillime tamen etiam de tempo¬

re ufurpantur. Ut xvoo eft fupra, ita, addita fyllaba,

quae motum notat ex loco, eft xvoo$evy dejupev, éJuperiori

loco. Sed vero etiam de tempore ufurpat utramque vo- culam DEMOSTHENES; dicit enim Sc di xv00 %$ovoiy Sc

cl xm&ev _xqovoi, _pro cl e/jwpoff&ev ^%qovci. Quin etiam

ei-

dem Oratori eft, xvxSev Mxcrnetv Sc xvwfbev oLq%e<T§°t>ry a

principio, rem altius repetendo

docere.

Atque

hoc

eo¬

dem

(16)

gk \ ^ typ J 10 V typ

dem fenfu dicit Lucas fe vrccgyiKckn&rixsvG&i <x7tct<riv uvoo&eva omnia a principio, altius _reperita, adcurata cognirione adfecutum efle, quteque comperta Laberet, velie kcc&s.-

%y\s ygci-^cti, prdine ^, perpetua ferie perfcribere. Sic e-

nim ufurpaturto

wéreQs

.aliis in locis Lucae ; utAd. Iii:

24. Û7ic "ZcifJLH'ijh Hey Tocv 0 a Samuele Efqui cum oy- dine feeati funt. .Et Act. XI! _4. iêriêro dvrois KccSebysr, exponebat iis online, Hacc vero fe faeturum dicit Evan-

gelifta in gratiam Tbeophih^ c.ui etiam

pofltmorem,

.deA-

clis Apoftolorun: ^, librum adfcripüt. JDiilicile admodum

eft diefu, quisnam fuerir hie, .ubi vixerir ßc _quo _m.unc-

re fit fundus. Hoc faltim conftat per &.ec.(piKov.y uri contendunt haud pauci, non denotari _quemque pium JDeum-

que amantein, fed, ut indicat epixheton y^dr^os, .elfe nomen perfonae cujiisdam proprium. Quandoquidem Ad, XXIII; _24., 26. & ^c. XXVI: _25, idem tiqilus tribuatur Prtetoribus in Judaea Romanis Fchci & Fefio: Aauiere a- Iiis placuit, eadem ^tum ^cum bis exfplenduiffe dignitate;

alii contra eo proc.eflerunt i.mpudenticC,.ut .eutn hom mera

diflolutum Atlienis iuifle eontendant ac nebulonem; tum

quidam emri fuifle crediderunt honoratioris fortis virum Antiochise vel Alexandrice. Necdefunr, qui dicant eum-

dem _eu;n fuifle Hannae Sacerdotis, in .Hiftoria paflionis Chrifli nominati, filium, cujus mentionem injicit JOSE- PHUS, Afjtiq.h. 1.8^j 19 & 20; quique a mpnere Sacer¬

dotis Maximi remotus eft, JHuie dicunt _{Lucam fhum} _de.~

dieavifle Evangelium, ut loco Apologia: Hiftoricae, falfas

ex animo illius de religione Chriftiana _opiniones _exlcuh

pturx, eflet, idque quum una cum Paulo,in vineula ^con-

je&o, in PalHtina commoraretur. Sed deficientibus rem

illuflraturis documentis, arque in tantis £ruditorum de hac re fententiarum div.ortiis, _neque nos aliquid certi ftatuere audenm

§. vi.

(17)

fg| )17 ( ^

§. VI.

Eum deqique in finem fe hane Hiftoriam pevferi-

ptarum effe dicit Lucas, ut

Tbeopbilus difqeret vcrita-

tem eörum, quas fibi ab aliis relara audiviffet.

<;lva}

inquit, eTttryvws 7zeqi dov koycov rrjv

qiaCpatXetciv,

ut cognofcas veritatem eoriim, quce auditione

aeeepißis

ita

enim

non inepte reddit BEZA ha?c verba. Proprie enim

effe

videtur xamxeiv, ab ^v\%os,fonus^{^}fonare, &, in fenfu a£ti-

vo_, alicujus auribus aliquid infonare³ h. e. viva voce ali¬

quid docere, unde xam%eir^ai dicuntur ^, qui ex aliorum

relatu aliquid accipiunt. Sic dicit Paulus Gal. VI: 6. xot- voovelroo o KUTqyjéfÅWos rov kcyov rS> xarvj%8vri, sv yrdatv dya- So7s3 Sc I Cor. XIV: 19. dkE ^ev hKÅYjaloi Békoo rsevre kcyss

$100 tS vcos fj.8 kaktjaai ^, 'tveo *<#/ dkkns xuryjxyjcra. Neque

alio fenfu accipiendum eft A£f. XXI: 21.

Y.arr\yJ\hr\(sav

eis nejt öS, ori cctto^acrlav

btbaaxets dyr

c Mooaéoos,

aliorum

re¬

latu didicerunt, te defeSlionem docere a Moje,. Nec minus ufurpatur i(lo fenfu a Profanis: PLUTARCHUS enim

di

eit (de fl. ^p. 1152): xarr\%r\he)s

be

7seji ^roov

eßvj-

xoroov o "Evrjvos, quum Evenus en, qucc acciderant auditione

vel jama aeeepißet. Et alio loco (ibid.. p. 1161.) : rri be I- 7tiécrq roov yptegbov KarqyyjSets 7Tejl roov avqißeßtjxoroov. Ätpe- culiariter tarnen notat prima fapientias elementa docere, Sc fpecialiflime religionis rudimenta tradere: unde qui illis

imbuebantur in Ecclefia vocabantur Karrix^evot, Sc infti- tutio, qua illa traduntur, Karr'xw? dicitmv Neque fine

ratione dixeris , in verbis Lucas fignificare xarv\%elG§ai qualicunque imbui cognitione, etiam rudi Sc non fatis

adcurata ; opponitur enim rtj aa(paketa, certiori Sc ube-

riori cognitioni. A

Z(pdkkecr&at

dejici, everti, eft da(pa-

kris, qui ^non poteft o-CpdkksrSat, ^tam firmus Sc flabilis,

ut everti ^non poftit. Hinc dr(pdkeia, .fecuritas, a lapfu,

vel labendi periculo immunitets : fic daCfaketa ssheoos, apud HERODIANUM, firma Sc corroborata fides, dc(pdkeia

C _yyoo-

(18)

igl

) 18

C i§s

yvqa-ea>f9 firma nullisque erroribus obnoxia cognitio. Ut

adeo indicare velie videatur Lucas, fe id _agere hac con-

texta Hiftoria _, _ut Tbeopbilus confequeretur cognitionem

«ertam_, nullis incertis traditionibus aut comméntis aduL

teratam rerum, quas aliquo modo auditione aliorumque relatu pridem.

haulififet.

*