<JWOTU GR

2u» ©sa.

DISPÜTATIO EHYSICA

<JWOTU

GR AVIUM, LEVIUM,

Atque

PROIECTORU M.

Quam

Conlenfa

Anipliffimaj Facultatis Pbilo-

fophicx, in illuftri adSalam Academia.

SUB PRJESIDIO

V. CL.

M. PETRI FONTELII,

Profeff: Math: ord: Fautoris

fui,

apprimé Colcndi,

Publice candidorum entmintfkbmittit,

IOHANNES IACOB1 <%>€*$

Veft:

Gothus

$. R. M. Alumnus ii Auditorio i Anno M. DC. LX VII«

Ad diem ftilii in Auditorio Majori ^novo

ü P S A L I /E

Escudit Henrichs Cukio, S. R. M. <5c Academt*

Vpßltcnßt BibliopoU. ^1667,

tpkrhnum

^everendo

_atque

Jmplißimo viro

^,

M. I O A N N I Ktempe/

Scarenfium

Epifcopo graviflimo, Confi-

ftorialiuin Praefididfgnitfimo,cverget*ac patrono optimo

nec nan

Flurimum Reverendis

ac Clariflimis viris,ve- nerandiConfiftoriiSca renfis ÅS S E S S O R I- B U S,

fautoribus

ac

be-

nefadtoribus luis

,bene

de le meritis.

Plurimum Reverend©

atque

Clariflimoviro.

M; LAURE N-

TIO BILLICHIO:

MariaeftadienfiprrJi ac

Ulcrfvenfiurr» Paftori

Fideliffimotvicinaruq,»

Ecclefiarum

Praepofi-

to

digniflim. Fautori

fuoreverenter

fiifpici-

endo*

Exsrcitium- hoc Acadtmicum, quak"

cunqueftt,in pratianimi

dedicat & offert Äuth: &

Refp,°

P R iE F A T IO

S'Tecimen

^totum

(phtlafopkia. ingenij dare

campum

^cum in arnmum oculos circumtuhjjem induxijfemjperque

^{7 co-}

pia

argumentorum

fefe offerebat

⁹

ita,

ut

deleEtus dtuh<eren¬

tern &

fufpenfum

me

reddiderit,

videbam enim _magnam

ingemfubtiütatemin abßra&iombus conßflere. ^Ad

contem-

plattorns Math:fi

me Converterem, non

igiioraham infinitos

labores&fummum

fludium requiri. Materiam

qu*

contin-

gentue

expojtta ejjet

^{proponere>non}

placuit. Quare

^nec

fine

"poluptate

me a

i

res naturales reVocabat animus,

qui defi*

derio

inquirendi caufas naturales

ita

flagrabat,

^ut

ab obviis

Vix

ahßrahi

potuerit.

Videbat

enim

qu&dam

corpora

dejcendere; qu<tdam afcendere; dta moVeri violenter;

dia naturalster,

Quorum

motuum

caufa dtqna iudicata eß

ut

inquireretur, quod folius do&tflimt eß;

^{meam tamen}

mentem bic

prodtJt,

ut

aliorum audirem,

quam

ß proba-

lilior fuerit, liben'er

ampleüar, 'Kam, mihi

in memo«

riam reVoco

Apoßoli illud:

TCCMiäL

$OKifJLCtEfit

^{>TQ KCtÅOV}

KcSix^'

ft

itaqut

A THÉ*

TS ES If I.

De

MOTU GRAVIUM ET LEVIUM.

Orpora varie moveri cernimus;;

quxdam furfum, alia deorfum, aliaquc aliter fe coniungere at- quc averfari videmus. Quorum

motuum caufa, follicite femper quxfita eft. veterum fententia

hxc fuiffe traditur. Res fcilicct naturalesaliquas ^ex confpiratio-

nenaturx₉ feinvicem allicere at-

quecompleåi; aliascxdiilenfufeadverfari atquepelle-

re. Quam_cognata attrahendi vimhodicnoninmagne-

cefolumpercipimus, fedinigniumfiammis, refina, ar- fcnico, lapide fpeculari,fuphurc, gummi, gypfo,.&

gemnais quibufdam aliifquc. Quz aquis placidis ac

quiefcentibusinnatant gramina, arborumrami, fiftucx,

proconvcnicntia ftngulorum fe conjungunt: pleraque

oris aclittoribustamtenaciter applicantur, utxgré

di-

vclli queant. Porro ^ex diffenfu quodam naturx, non duo magnctcsfaltemfeeundum oppofitos polos difpo-

fltifeinvicem pcllunt, fed metallaquoquequxfulphu-

re continentur, _aqua fortis feparat. Corallia & mar-

garitas fal acctidiftillati,autIiquorisfimilis fblvit. Ex antipathia fulphuris & nitrifit pulvis pyrius, cujus vis

omnibus ^nota eft. Hinc etiam fulgura & tonitruaSc

fulmina: cum fcilicet^exgloboterra:in aituraclevantur

vapores fulphurei, aquei & nitrofi. Namin nubibus

atomi ignex igneis; fulphurex fulphureis; nitrofx ni-

trofisconjunguntur ^; tandem ütrinque viribus fumptis,,

acerrimepugnatur; doncc

ignisaquamfugiens

énubi-

bus

bus emicat. Ex _pugna iHa tonitrua 8c

fragores

den-

tur,& Ipiritus ille igneus atquc fulphureus é nubibus

crutnpens,obviaquxque liqucfacit, incenditvel pro fternit. Exhocdeniquediflenfu rerumfit, quod com- buftanonniveautfrigidis,ledungvento8c expis aliilqj

calidis;

refrigerata

non ignc, aut calidis admotis, fed frigidiscurentur.

Corpora

quoque animaliumfi quem

noxium fentiunt humorem, eundem cxpcllunt, viis,

finondaturordinariis, fxpc ignotis autinufitatii. ^Vir-

tus veroamica uniens,velinimicafeparans,rerum cx-

piratio abantiquis

perhibetur,

fivepcrpetuo mananti*

effluvia. Effluvia ^autem appcllarunt minima natura?

fiveatomos. Has nonincerebro Democriti natas ,led

inrerum natura per eafdem altcrationes,generation«,

& corruptioncs ficri,un a cumSenertodoäioresPhilo- fophi oftenderunt, Hilce rerum naturalium effluviis*

motus eorundem cum antiquis ac graviffimis Phiiofo- phis merito

tribuimus. Qux fententia

^cum Ariftotelis

commodé conciliaripoteft, quiverbis_magis quamopi-

nioneabillis diftarevideturdummotumgravium dcor-

fum vel leviumfurfum, rerum naturalium formx aut naturx tribuit. Talisenim eftunius cujufquereinatu¬

ra, ut feamicis applicet adverfa fugiat. In co tarnen confidenter admodum Ariftptcles ftatuere videtur

omniaadcentrumuniverfi fer i: Namterramin univcrfi

centro conftitutam cfle ^ante Ariftotelcm Philofophi

acutifflmi negarunt; quorum

aflertiofi Falfa effet,

ta¬

rnen non xqualiter

undiqne

ab omnibus rcvolutionum

circulis candem diftare, hvpotefes aftronomicxoftcn-

dunt. Satisigitur

conftit

itum

videtur

inhocorbe^om-

niaadterram ferri, qux cum infinitarerum divcrfitate abundet, nobisque ignotum

fit,

quxnam fpecics cen¬

trumilliusoccupct

(linguias

^{occupare namquc}

impof-

A a fibite

Ubile cft)omni*quoque ädcentrum ferri probabilitcr

vixdicipotcft. Punäi quippelolius, plus quammagi-

ca cribueretur eÖicacia, ll idem Guinia ad fe nonlolum alliccre, led trahere _quoqtie fiatueretur. id quidem

manifeftoexrerumgravium ad fiium appéiorumadter-

ram inclinationc conftat, candcm rtlpicere. Non au- ternadcentrum ormmtendcre,led adalias plcrumque

partes, acus magncticaoftendir,quxnon centrumter¬

raeled polositaoofervare depr*. henditurutm xquatore ad axem mundi fe parallel»? habeat, quo magis ma-

gilque ad feptcntrionemrnoveturnavis, deprimitur,Sc

ita quidemut in polo terrae leptcntrionali, _quin

cadem perpendicularis fieret horizonti, non dubi-

tarunt cxpcrtillimi nautx affirmare. Terrx igicur

partes atqueIpecies fingulx cum unionem _{ament, qux}

inrer Iphxramipfius coiatinentur, conlenfu mutuo libi inviccm_aj plicantur^.alix aliiscelenus ,prout vis efflu-

viorumatquemoles ipla admittunt. Unae_quoqueratio peticur, quare gravia in initiotardius,in fine velocius

moveantur. Quoenim primordio naturx luxvicinio-

ra,eoquoquecelerius eadem moverineceflumcft.For- tioranamque eadem effluviatumoportetefle, cum ex corpore

luonuperegrediuntur

quam cum per aera di- fperfaliberiusvagantur. Ad celeritatem ac tarditatem

motus nonparumtamenconfert, corporum pro molis

rationegravitas minorvelmajorSe medii denique refi-

ftentia diverfa. Sed quxri opportune poteft, cur cx metallo tcnueslamellx,licet ampliores fuerint,atque

nec ponderis admodom exigui _{aquis antcquam} mer- gunturdiu innatant? Caufahujusrei commodior dari nequit, quam quod circa lamellx ficcas extremitates

attollituraqua, etliciturquecavitasaereplena inftar vä¬

fts innatantis; a*érautem adhxret lamellx liccx tenaci- us.»,'

m]

qtiäfri

ut

ipfc a?r äb

aqua

bumlda propclli

qucat &

quamdiu

latnelhe latitudoatque

aer contentus in cavi-

tateaquxeircum

aflurgentis eibciunt

^{corpusex acre} dc plumbo

compofitum .minusgravequam fit

aqua xqua- 1isilli compofito ^,

tamdiu innatat iamelia.

Quando ^vc-

rolamclla cum aeregravitatcm aqua majorem accipit mergitur.

Him confeBariä

i. Nihil afcendit _{per aquam}velaeremnaturali mo^

tu,nifirationeminorisgravitatis, qux levitas adpella-L

ripoteft.

i- Nihil defcendit nifiratione majoris gravitatis*

Nihil confiftitnifiratione arqualis gravitatis.

4. Corpusfolidumgraviusaqua,tantominus inaqua>

quaminaére

pondérat,

quantum

ed pondus

^aquxxqua- Iismagnitudine ipfocorporiimmcrloifeu tantumdeper- ditinaqua degravitatequam habebat inaere, quantum1 aquaxquaiis acquiritinaere qux

nullå habebatin

aqua.

Th: II,

DE MOTU PROIECTORUM.

Hane quxfiionem

diificilcm

Sc

perplexam adpellat

Cardanus, quiaphilofophi

Ariftotelis

fententiam non intellexcrunt;unde fa&umficquodplurimx extarentin- tcrpretum opiniones.

Ptxcipué

tamen

ineoconvenc-

Tunt,proieäamoveri

å medio

per

quod

moventur.

Qui-

bus erudite refpondet Scaligercxercit: 28:

nonpoteft

ait,fubfequensaér

pellcre lapidé,nifi antecedens

^a

lapide

pcllatur,quare

tantaerit antccedéntis fubfiftenfcia,quanta

fubfequentisinftantia; quin

refiftentia potior

ac

major

e- rit,quiaeftnaturalisqua

inftantia.quia eft

non

naturalis.

Ratioigiturhxc

nulla eft. Deinde multotics contingit,

fopidem

movcri

contra

vehementem impetum venti-

Hantiy, &tummediummagis

impedit,

^quamjovatad^ca»

lemmotum.Saniorestarnen Fhilofophi aliquidimmedi-

ate provenire å proiicicntc,quod coabfentccorpus mo-

veretfatcntur.Qualitasicilicetquxdamiuperaddita&^a proiicicnce imprcffa ^qux appcllatur impulius. Quam

fententiammagnusPhilofophorum numerus tcnet.Eam

etiamprobat fubtil: fcaliger excrcit 28 ubificloquitur:

"

Omnis a&ioautcft forma accidentalis,a quanonnun-

quä apparctopus manifcftumatq; etiamextat.Ut navis compaåio^jautperithabetque finerocum cefiatione, ut

curfio. Quxdammediacft^utproie&iopulfio. Motio i- giturforma eftinmotoimpreffa: quxfublatoprioremo¬

toretiam fervari potcft, priorem dicöa quo formailla impa<fta eft. Non enim neeeffe eft efticientcm caufam limul exifterecumfuoeffeåu,quod allercre fruftraco- natus cftAvicénacumaliisMcthaphyficis.Vis^autcmil¬

la & qualitasimprefla,feu forma accidentalisnihil aliud

eft_quam motus. Il_agent dicitur movens,patiensdicitur

mobile; commodc diccrc poftum:Moventem dare mobilt

motum, Eftcnimxterna naturx lex,quod corporainter

femotum communiearc poflunt ,quodmultiscxemplis

oftendipoflct,nifi id pucri globulis luforiis fxpiuscx-

perti

effent.

Huc quoque refpicitille canontotics ab Ariftotele repetitus. Quidquid^movetur abalio ^movetur.

Physlib, 8. Cap. 5. T ^: 54 & 82. Cap. 4. Tcx %it

& pailim alibi. Licethnnc canonem varic varii intelli-

gendum cflccenfent. Quidam univcrlaliter accipien-

dumvolunt,tamde animatis quam deinanimatis+ Alii dicunt Ariftotelcm probare hoc loco unicumprimum

motoremdaria quo per feomnia moventur : Ncc de

funtqui hoccanone motum violentum

fignificari

con-

tendunt,quxfententia facilius defendi poteft,cumani-

matafinedubioinfehabcantmotusprincipium. Notan-

dum

dumpracterea

cfTe dcberemutuum

contadumintermo-

vensécmobileut habet Picol:lib i de Eiern_capi8 &

Eustach ddp 4• quxft : Erunt tarnen inter fedi- ftinda,aliaspulla foretinter _agentem& patientem dif-

ferentia Net minus difticilisquxftiodeeidendareftat:^, quxfit canfa corruptionis illius impulfus. Uli quiali-

quam rationem

habere videntur, dicunt

illumcorrumpi

åhaturali corporumgravitace, cumhxc fit qualitascon¬

trariaqualitativquxa proiciente violenter impreffaeft.

Scd hic dicendimodus non placct. Namaugerepoteft

naturalemgravitatem impulfus,fi ad medium mittatur corpus grave

quod

non

fieret

fi contrariaeflent qualita-

tes, quia nonpoffunteffc fimul inunofubjedo, ^nee fe

invicena cxpellunt cum alterum infitånatura. Deinde quxritur,quarc nonftatim expellit irapulfum gravitas,

fed diuinterdumpatitur ejusviolentiam? nosautem vc-

ramSc proximam corruptionis caufam medium eflfefta-

tuimus. Nam qualitas illaquxå proiieienteeft imprefia

eft accidens,& ^cum fit accidensrequirit femper fubje

dum cuiinhxreat: 8ccumfit cnsinnihilumrediginon

poteft^j cumque corpus projedumrelinquit, ncceflario

aliud requirit inquod tranfeat, ^nempe medium proxi-

mütn nondetur. Eritenimut ante didum,inter moven- tem&mobilemutuus contadus.

Hincconfeftariafluunt duo

Primumquod

mobilefine fine

^mover

etterß

medio motmnon eommunicaretur. Namfi omnesparticulx mediiquiefee-

rent. Projedum eis motura

dareü alias

non

cederent:

poftquam vero

nullus fupereft

^motu»

five vis impreffa

pernaturalem

inclinationem (poteft

quoque

celerita-

tem augere ambiens) itcrum

ad medium defeendit.

Secundumfi dareturvaeuumimaginariumitautnullum

eftet medium

quod

motum caperet,

mobile fine fine

moveretur.

Eruditione aemoribiu

Vr&flantijfimus

luvcnii,

Dn. JOHANNES IACOBI

*fräter amandus, ^cum de _corporum naturali ac violento motu erudite difputaret.

SOlentplerumquefapientes

^{noncurantäliteris eam tandem}

ridere itlorum cacitatem, ^impetrare

^quaeorum

qui

opibus yoluptatibusque ßiperßes fit> quametiam mfiayide

ambientibusconcedinonoportet.

FaUuntur etiam proculdubio, qui

a

gloria literis quarenda, barbar

a

ignoratione yirtutis ab-

horrentj

Voluptatibus n.fiuis fopitiintegri

non

vbunt, adeoqae

cumeosinteritusoccupat,

&

nomenearum,

& famamoriun-•

tur.

Jbfit

tarnenanobisborum

ayerfatrix in Itter

^as

myidia.

Facejfatejusmodi in Mufarum alumnos liyoris maügmtas, qua,fota maledicendi yoluptate fatiatur. Tibi

^autem

fräter amande7fortunam ingemm ab hujmmodi Vulgt firdtbusfe- cretumpafiitijfegaudeo% Digitus

^es

qui eodem ad feram fe-

neuntem

fruaris. Mihi certé fapere Yidcrisytucquiexerci- tiodignitatem prins mereri

quam

habere

^ammumtnducis.

fit

^•

tis

proindefe

tua

diligentia bono cuilibet probabitfatis intelliges

teeorumnon

Jolum praconium, Jed & admeltora

Commenda-

tionem

ferre. Ergo,

tit

capifii

perge.

Qualiscunque fortum deinceps

tuos

exceperit

conatus,ne

defifias ab hoc curfu. Ma-

Be

ißo

ammo.

Tibi alujuando Mufae inter japientes locum

eonmuent„

Åmicitia* d.teöiomfque Fratern©

tetfificandx _{ergo ,} reliquit Johannes I_{o n}

QStlßwgh.