legis et prophe- TA RUM

(1)

i

a ? H)

D. D.

Difputatio

Aeademica

DE

"I

TERMINO

^•

legis ^et prophe- TA RUM

MATTH. XI: 13.

Quam,

Confent. A?nplijf. Facult.

Phil.

In Regin Acndemin Upfalienft

Praefide,

Mag. johanne

flodero,

Gr. L\t. PROF. Reg. & Ord,

PRO GRADU,

Publice ventilandam fiftit Stipendiarius Regius

Isacus Matt. Norberg

Angerma?imis. verb. Div. Min.

In Audit. Carol.

Ma].

D. XV. Febr. MDCCLXXII.

Horis Mtridiem Ante

UPSALIiE,

Apud Joh. Edman, Reg. Acad.

Typograph.

(2)

(3)

D. D.

§. I.

)uum

_Johannes _in carcerem conjeåus eflefo,

- neque fe procui a ftadii fui meta abeflene-

fciret, quo fortiori remedio infirmitatem få¬

naret difcipulorum, quorum in animis fcra- pulus adhuc haerebat & dubitatio, quid de Jefu Nazareno exiflimandum cflet, duos illorum ad i-

pfum ablegavit, fcitatum, eiTet ^ne ille o $<>%ope*o£y ^an exfpecfcandum haberent alium. Commodum autem ac-

cidit, ut tunc venirent legati, quum in conferta conft- ftens Judxorum turba, variis morbis curandis _operam daretcafione,Salvator:nihil deconf.f@ refpondens dire&e,Luc. VII, 21. Hinc ergorenuntiareadreptaillosoc-

Johanni jubet quod viditTent, cxcos nempe recipere vi- fum, claudos ambulare, leprofos mundari, furdos ^audire, ^mortuos fulcitari: _quo copiofior materics daretur Johanni fuper tantis diflerendi miraculis, & quid inde

confici deberet, flu&uantes animo difcipulos docendi.

Hifce deinde digreffis, ^co _captivum Baptiflam hone- ftavic Chriftus elogio, quo nihil efle _potuit magnificen- tius, hunc ferme in modum circumftantem _multitudi-

nem adfatus. Quid

fpeftatum

exiiftis in defertum? a-

A 2 run-

(4)

H )

4

( $

rundinem videre voluidis ventis quafiatam?' an homi-

nem purpura fulgentem & fericis? Hunc certc non in*

venifietis in locis hörridis & ineultis, Ted in Regum Prin- cipumqne aulis. Forte quaefiidis Prophetam? ProfeRo

dico vobis, ea fuit & ed: leculi hujus Felicitas, ut non

Prophetam folum videre & audire vobis contigerit, Ted qui major fit omnibus Prophetis. Quötquot enim Pa¬

tres vedri ftupuerunt, ^illi ardentidime cupierunt id fpe-

£tare, quod Johanni datum ed fuis contueri oculis,

ied

id illis denegavit divina Providentia: illi ^omnes eminus

tantum, in typis & umbris, fpe&averunt Mundi Mefilam:

hic vero in mundum exhibiti fuique in popoli medio

ambulantis index fuit, angelus ille, quem per Malachi-

am dixit Deus prteceflurum efle ante faciem fuam, vi- amqöe Domino preeparaturum. Quod fibi demandatum

mtrnus ita efjam obiit Johannes, ut ex quo tempore ille

,docere occepit, vis quafi Regno Coelorum illata videri queat: nfcyrts yctq et 7Tô(pyjrccf yr£ ô vcôs soos Iaocvva _irqce-

jpYiTsvaciv,

Quum

^vero de horum fenfu verborum non inter omnes conveniat interpretesy operacpretium duxi-

mus, quoad virium & facultatum ratio permiferit, ex-

quirere, quid fingulis Do&orum interpretamentis pon¬

dens infit & momenti, & _quK textui convenientifiim&

nobis videatur explieatio.

5. IL

Ut ergo ordine, quem indieavimus, in hoc _argir-

mento procedamus, primo omnium eorum perluftremus

caftra oportet, qui Iongius a Salvatoris mente nobis re-

ceilifle videntur. In quibus primo loco nominamus .CHRISTIANUM SCHOETTGENIUM: ita autem ille*):

?Quum lex typis &figuris fuis ^non nifi ad Chriftam

per-

*) Hor. Heb. W Talm. in N. T. T. _{I\ p.} _113..

(5)

\ ( st*

)>{<%*?

"pertigerit, poftea ^vero

defterit, fupereft,

ut

dicamus,

,s& quidem ipfum Chriftum fecuti,

Prophetas

quoqne

"non ultra vaticinatos efté. Seio illud quibusdam non

"placiturum, fed noilero iilud dicere,

nifi Chriftus id

"expreftis verbis dicerec (Matth. XI, 13.) Hac

quidem

"ratione non eft, quod vatkinia quasdam V.. T. luper-

"efte credamus, quorum impletio adhuc

fperanda eftet.

fnanis eft omnis illa fpes, & nihil aliud agit, quam ut

"Chriftiänos jadaizantes faciat: illa ergo loca fic interpre¬

tanda funt, ut complementum vel paulo ante, vel i-

"pfis temporibus Meftia; usque ad deftru&ionem templi

"habeant. Hane explicandi viam fecuti etiarn funt RI- BOVIUS, HARENBERGIUS aliique, adfeverantes confici ^ex Chrifti verbls debere, ultimum Vaticiniorüm V.

T. terminum non efte ultra statem Meftia; & excidium

urbis ac templi Hierofolymitani protrahendum. Enim-

vero, ft ferrno fueric tantummodo, de illis Prophetarum oraculis, quas relpiciunt ad Chrifti adventiim, miraeula,

totumque redemtionis opus ac novara deinde Eccleftas

inducendam faciemr, haut inficiabimur complementum

illa efte confecuta ifto, quod defignant laudati viri, in-

eervallo temporis.. Si vero in surndem cenlum revo- eant, uti eos revocare conftat, quidquid prarterea facri

Vätes fuis comprehenderunt vaticiniis, non nos utique

fibi adfentientes inyenient. Non quidem fas efte ^puta¬

mus, in iliorum tranfire caftra, qui Propheticis oracu¬

lis limites adfignant adeo laxos, ut fingula Ecclefiae N.

T.fata & viciftkudines, fingula, illuftriorum faltim, mo¬

menta rerum in Mofis & Prophetarum fcriptis praedi&a

efte dicant: at qusedam tarnen in illis contineri,. qaorum

complementum

fuitr

refervatum temporibus

definito

sevo recentioribus, omni jure dixerimus, Neque eft, cur SCHOETTGENIUS in fuse patrocinium fententia; advo-

«et Danielis verba C. IX. v. 24. ubi felicitaci temporis-

A 3, Mes*-

(6)

) U V 0r*$

Meffia? adnumeratur _#*3.31 ptn arn,

obfignatio

vifionis

& Prophet#, five Propheticarum vifionum: _quum incie

nihil aliud confki pofle videatur, nifi eorum, qua? de

MeiTia pnecinuerant Prophet#, futuramconfummationem

per. coraplementum, _quo prscnuntiationi (ubftitueretur ipia res prtefens, ^ut VITSIUS _exponit £)five defiturum efle docendi modum, qui in prophetica pr#di£tionc &

typica prsemonftratione confiftit. Sed demus tantisper, prophetiarum V.T. objeåa non fuiile res, qua? conti-

gerunt poft deftrutftic ^nera urbis &templi: at qua, qua?-

lo, ratione id elicies ex Chrifti verbis bisce? difertiffi-

me

planiftimeque

dicitur legem &: Prophetas propheta-

ville eoos 'lacZws' adeo ut terminus legis & Prophetarurra coliocetur in ipfo Johanneo #vo: quis vero illi tribue- ric amplitudinem tantam, ut iuo etjam complexu coér-

ceat interje&um inde fpatium ad navoÅsS^ixv usque Hie- rofolymitanam, in _qua SCHOETTGENIUSultimum figit

omnium vaticiniorum terminum? neque denique iftam explicationem admittit feries & contextus orationis Chri¬

fti, quem infra apertius explanabimus: hoc fufFecerit

loco paucis obfervafle, disjunftum videri pofle & hian-

tern fermonem, fi quidem fenfum ipfi vindicemus, quem laudati auftores volunf. Laudatur enim Jobannes oh muneris eminentiam, omnium, qui ante eum exftitere, Prophetarum maximus fuiile dicitur, _tantoque ftudio &

ardore, inde _usque ab illo _tempore, _quo is docendi

rnunus adiifiet, ad _regnum Coelorum amplectendum con-

curfum fuiile traditur, ut vis quafi illi videri poftit il-

lata: Cui iententi# rationis loco

fubjunguntur

verba b#c-

ce, YIumtss yccg ci U(>o(priTcct y&j o vcfxos, k. t. A. hoc fer-

me, fi SCHOETTGENR'M _audias, fenfu: neque mirum

tanto zelo ad vitam _aeternam _contendere _nunc homines,

k) Mifall. Sacr, 7. /. h. /. C 21. §. 5/.

(7)

# )

7

( ©

nes, quum nihil fit ^eorum, qax veteres cecinere vätes,

quod nön fit vel pridem completum, vel brevi confum-

inationem habiturum. Inter ardentiflimum coeleftes ve¬

ritates ex Prteconis ^ore adripiendi ftudium & finem ex-

fpeötandi vaticiniorum complementum poft occalum Hie- rofolymae, nos utique defideramus ^nexum illum, quies-

fe debet inter eventum atque antegrefiam cauflara vel

rationem: & donec is Iuculentius demonftretur, cohibere nobis licet adfenfum, a Schcettgeniana illa explieatione.

§• 3-

Quam tetigimus ha&enus, fententite virorum ^eru- ditiflimorum, de termino legis & Prophetarum, fe oppo-

fuit, alios ut filentio prastervehamur, CHRISTOPH.

AUG. HEUMANNUS c): (ed dum aliorum perftringit

errores, deflefht _quoque ipfe ⁱⁿ devia: ita enim reddit germanice verba nofira: denn alle propheten und da/sge-

Jets haben geveiffaget auf die Zeiten Johannis: atque in i 1-

lis illuftrandis occupatus fic rationes fubducif. "Nach¬

dem der Herr gefaget hatte, dafs von der ankunft Jo¬

hannis _an, die Menfchen hauffenveife und eifrig fich

"um ihre feeligkeit bekümmern, und die göttliche lehre

"begierig anhören, fö fetzet er hinzu, es verde dadurch

"erfüllet, vafs Gott durch feine Propheten von dtefer

"zeit vorher verkündiget &c. Atque inferius aliquan-

"rum: dafs sus bezeichnet die zeit, auf velche die Pro¬

pheten ^ihre ^äugen gerichtet. Sed quis eft, quin cer- nat, admodum ^rore explicationem contortam, fi ifthoc

modo concinnetur: ea fuit Johannis docendi felicitas,ut

ad ejus conciones, catervatim & cum impetu quafi irru-

erint homines in Regnum Coelorum, atque fic

comple¬

tum eft, qud omnes prtecinuerunt vates de miniflerio J°"

e) Erklärung des Neuen Teß*

(8)

} Q f

) o V

Johannis viam paraturi MefTiaj, ad falufarem Cognitio¬

nen! numeroläm adducendo hominum catervam. Ne- que nos quidem videre poflurnus, qua ilie ratione ex verbis hisce, 11^eeCpyjTsua-ocv IW 'loocfyvs^, hunc elicere fen-

fum potuerit: prophetfe fuis vaticiniis fpeåaverunt, vel

pro objeao habuerunt tempora Johannis; qiiafi £W re«

ferri unquam poflet ad objedum fermonis ^aut fcriptio-

nis indicandum. Tili quidem cognatam notionem rcc sue competere, conatur HEUMANNUS oftendere ex gemi-

nis N. T. locis, nempe Luc.II. ^15.hzhSoopev fy éW firjSteefx,

&L Acl. XXIII. _23. ^TOijj.cca:aTs s^aricLrois

UtioMoaias,

%71 oas

■&o.g£vd,Zcriv £W Kectaciphccs. Sed quid inde pradldii arcede-

re queat eruditiflimus Philologus, nos cernere nequa- quam poflumus: nam in excitatis locis defignat ter- minui* itineris ^vel locum, _quo quis tendat; quam ipli

competere poteftatem, nemo eft, quin (ciatj quemad-

modum etiam notiflimum eft, confvevifle iilam parti-

culam ut plurimum referri ad tempus defignandum. Heic

autem quteftio eft, an inferviat uiquam indicando ob¬

jecto vel ccgitationum vel fermonis: nobis certe obfer-

vatum non eft exemplum in ullo Scriptore Grsco ^, quod

ad iftum confirmandum ufum trähi queat; afque ideo

non poflumus Heumannianam expiicationem noftro com«

probare calculo,

§• IV.

Luftravimus haTenus carptim & brevifer, quod ^re-

centiores Philologi nonnulli commenti funt, de fenfu verborum Chrifti: fuperefl nunc, ut verbo tantum no¬

temus antiquiorum errores. JUSTINUS Martyr d) &

ATHANASIUS e) cogunt inde, prophetiae donum,quo

fot ante ifta tempora illuftres viri floruiflent, in Johan-

■■ 1 .ii ■1 m ii' ■ '■ ■ ■ i"n ■■■un " 1 ■—-——1■ 11 ■**■■''■ 1 ■"

d) Dialog, cum Tryphone c) Oper. T. I, ^p.

(9)

sfl }

9

( H

ne demum Baptifta dehifte, inter Judaros:

Ccteroquin

enim contendit JUSTIN US in eodem cum Judaro Try- pbone colloquio, fuo etjam xvo viguihe prophetiar

facul-

tatem, ajudaris translatam ad chriltianos: Ylctqd

inquit, ^vvv 7r^o<X>y]Tiy.cc xotglayptTcZ 8 K&j

cturci ffvvihcii c(pé;Åere, ori tcc rncchoci tv rZ ^ytvei vy.pv ovrcc hs tyds

ysrsTtérr,.

^Sed neque erroris nos quisquaro jure accufabit, liquidem, poft Johannis tempora, in

media

ctjam Judara gente Prophetas exflitifie dicamus.

Quid

enim impedit, quo minus Apofto'los Prophetarum ordi-

ni inferamus, ^ut qui non humana induftria,

(ed

extra- ordinario Spiritus SanTi adflatu & virgula, quod dici

iolet, divina hauferint Regni Carlorum myfteria, eadem«

que lingvis, quarum ipfis fpiritus infuderat notitiam, promulgaverint ac confirmaverint miraculis, queis nulla

vidit ^artas fimile aut par. F.t licet prarcipuar iilorum par¬

tes muneris non conftiterint in futuris rerum eventis

prtedicendis,fed in adnuntianda Evangelii conlummatione,

fic tarnen & lllud, Prophetis peculiare, munus illos ob«

iihs _nonnunquam

confiat.

Neque illis tantum prophe-

tica hare funTio competiit, fed aliis quoque, Apolfoli-

eo hoc _arvo, religiofis viris e Judara gente: in quibus fpeciatim nominatur Agabns, qui fignificavit ^per fpiri-

tum famem magnam tuturam in toto terrarum orbe,

qua: etjam fuit fub Claudio Carlare ^, AT. XI.28, ac, fura-

ta Pauli _zona, vinTisque manibus ac pedibus, dixit: Hare dicit Sp. SanTus, virum, cujus efc hare zona, ita vin-

cient Hierofolymis Judäri, tradentque in manus gentium,

AT.XXI. 11. fed non eft, cur operohus probemus 7rqo- fynriKcc xotqlcyoiTcc, non prorlus defiihe in Johanne Bapti- fta, _quupa, fivelmaxime verum eflet, fuiQe illum pro¬

phetarum noviflimum, manifeftum tarnen fit id non

doceri in hoc loco: eivwAoteSi#? enim vitio laboraret Chrifli oratio,hquidem hic fenfus föret: major Jobanne

non exftitie unquam inter mortales, fubejus autemmi-

B ni-

(10)

) 10

C II

nifterio atque etiamnum avjde adripimr Regnum Coelo

rum, nam poft illum Propheta exftiturus non eft, _Quis

ita argumentantem ferrer? alio profefto nos converta-

mus oportet, fl quo fpe&ent Chrifti verba, adfequi ^ve-

lirnus: atque hoc fequitur, ut nunc paiam faciamus.

§. V.

Prius vero quam eo accedamus, fubfiftere aliquantis-

per juvat in Commate proxime antegreflb,quodilucidius explicctur vinculum, quo id cum fequenti cohsret. Ita

autem dicit Salvator v. 12 00710 és rZv ffjtegdv loodvvx th Bci7iri^8 eooe agn f\ Bcc<ri?\?icc rdv äqccvolv ßid^srooi. Quo lo-

co particulam

<Jle

non adverfativam eOe conftat, fed con- tinuare orationem: atque ideo, quae heic dicuntur, ^non

minas ac antecedentia, pertinent ad commendandarrt Johannei dignitatem muneris ejusque felicitatem feculi.

Id quod vel ideo monendum nobis fuit, quod GOTT-

FRIDUS OLEARIUS f) exiftimat, ^non defignari heic periodum Minifterii Johannei, fed tempora ejus funftio-

ne pofteriora: reddit enim verba ifta, duo dg rdv

q/jtegiär

'hodvvH, pofi dies Johannis. Non nos practeritpraepofkio»

nem d-no illique in latino fermone refpondentem parti¬

culam a vel ab, id notare nonnunquam, quod pofi: ^ut

in Homerico hoc Carmine:

Ot d1' dpa JoTTVOV fkcVTO KOi^yiHOfJiOOOVTSS A%CitCl Hi/jiCpot Kccrd xkialo&s' diso d' dvrtt S'ooqfaaovTO.

Ad quae verba EUSTATHIUS obfervat, diso dWW

78 idem eile _ac, _per «Wc, fc. ro dWrvey,_poft coenam. Ut

adeo lingvse ufus non intercedat, quorninus etjam re,

u7So rdv fpeföv reddamus, pofi dies: féd ^neid tarnenfiat,,

funt alia, quac impedire videantur. Commata eninij

12 & 13, ita cadunt fub eumdem mutuum refpe&um ^,

ut fi terminusr in quo defierint Prophetre, fit initium

Minifterii Johannis,

defignatum

v. 13, r«, eoos

ludwa,

es- le etiam debeat terminus, ^a quo coeperit Regnum Coe-

< Jo->

t) Objervt Sacr. in Mattb, C, XXXVUL

(11)

) ⁱⁱ

( ü

lorum ßiol&t&cci,ejus funftionis princ!pium,indicatumv.12,

t«,«Vc rcw ftpeföv 'ivoLvva. Neque raultum ponderis inedar-

g'umento,

^quo fuarn fe fentenfiam t eri pode exidimat O-

LEARIUS: dscit enim, Johanne fuum obeunte Minideri-

um, nondum.manifedatum fuifle Regnum Coelorum, atque ideo non potuifleßwc&<&pti. Enimvero & nos conce- dimus nondum in plenam lueem proiaturn fuide Regnura Coelorum, led manifedari tamen illud oecepide contendi-

mus, eamque (pcuvs^aiv, pro illsus ratione temporis, conti-

nuatam deinceps fuifle ^a Chrido & DifcipuIis3 quorum concionis fumma, eadem, quoad Chridus degeritinter illos, fuit ac Johannis: (jistccvosits, ^qyyme yocq y\ ßxaihsta t£v égavavy conf. Matth. X.7. Nequé tantillo temporis (patio, quod inter periodum Miniderii Johannis & tempus, quo bsec locutus ed Salvator, intercedit, nova Ecclefiar facies induipotuide videtur: refervata fuit Apodolis id faciendi gloria pod mortemDomini,quo demum temporeRegnum Coelorum,' quod ut iyy!£cv adnuntiatum fuerat hactenus, prarfens ddebatur omnibusque referabatur. Quum ergo

»7 ryjs' ßoio-ikeioi? tmy ügoivcov (fio&vequxrts inchoata fit tempore Johannis, continuata a Chrido, & confummata denique pod mortem & refurre£tionem Media; Apodolorura mi- niderio, non ablonum erit, inde usque ab illo tempo¬

re, quo publico docendi ^munere fungi coepit Johannes,

repetere ßlotapcv illum, de quo loquitur Chriftus: fed

quo ille fenfu tribui debeat Regno Coelorum, id

fequi«

tur, ut jam explanemus.

§. VI.

OLEARIUS g) femper fibi duram ait vifam fuide illam explicationem, qua ßiccge&ui communiter exponi-

tur per vim pati: quali Regnurn Dei vi quodammodo

expugnaretur & hsereditas ejus Deo extorqueretur. Ita-

que aliam ingreflus viam dicit

ßtci^kat

heicelTe

pjx&KWf adiri: ut lenfus fieret! inde usaue a diebus fo-

B 2 han-

g) L. C.

(12)

II )

12

( II

hannis, non, ut V.T. homines, cum timore & _pavore, fed, quae tunc paulatim ftabiliri occipiebac, oeconomire

conveniente Ttctg^alcc ad Deum accedunt homines, jus Civitatis in Regno ejus indepturi. Verum enimvero,fl

vei maxime irtarS/3'u££e&&t notio quadam fe tueri poflet ratione, quod (üb difquifitionis ineudem ^nunc ^revoca-

re non vacat, ut tarnen a reeeptiffima totque Scripto-

rum aa&oritate confirmata notione recedamus, nulla nos cogere videtur ratio. Quod ut apertius conrtet, evol-

venda ert: & «xemplis confirmanda ejus fignificatio. Biotv lignificare vim, violentiam, violentumimpetum notiffimum

ert: unde ßiot & _»porns ab HERODIANO, Sc a POLY- BIO ßlcc Svjj.cs copulantur: & licet OLEARIO con- cedendum erte putemus, iftudvocabulum occurrere nonnunquam ulurpatum, ad defignandam virtutem Sc rolur,

rariffimam tarnen erte illam notionem Sc Poetis ferme

propriam, feiendum ert. Priorem fignificationem imi-

tatum verbum ßuxfoo notat vim infêrô, ûrget), vel violen-

ter urgeo, cogo: hinc ßiolfecbui in partiva forma ert vim pati vel cogi, ut apud THUCYDIDEM:^.«Äwjfrtvc/, ms

Hoiv.ev, ⁰¹ ocvS^M7Toi fjocXKcv oqylfovroti tj ßiafcjjsvci. Et apud

PLU PARCHUM, ßiccfscBcet U7ro mos,eft violentiam pati ßbi

ßb aliquo iHatam^ Jam vero dicunt quidem Lexicogra- phi, atque in illis etjam STEPHANUS, ro ßiolfe&cci in forma pafliva

etfam

aftivam fignificationem habere: ve¬

rum illi, quod frepe fit, confundunt verbum partivum

Sc medium: hoc reddi nonnunquam porte a&ive non nego; licet, Ii adeuratiusloqui velimus, reciprocam, quae vérbis mediis competit, fignificationem habere pateat, notetque adeo per vim fe inferre, vel eltrudere, _quod exempla clarius docebunt. Sic ubi XENOPHON ) di¬

elt: (bs J? syvoo c Kü^es: ro yiyvcfjevov, Ihaus fjrj ii xfj ßicc-

coiivro irra) k. r. A. ert lenfus; Cyrum veritum fuirte ne hoftes _per vim fe inferrent vel irrumperent. Quo eodem b) Cyrupad, JL, 111.Jul)firiem.

(13)

© )

*3

C #

dem fen fa ßioZc-u&cit hs ^ty\v TfccgepßoKrjv,

apud POLYBI-

UM, ßiota-ociBoci hs T7/v oiqyfv

apud APPIANUM, eft fe

intrudere, h. e. violento modo invadere caftra, regnum.

Quod fi jam qusrratur, utrum in

Matthad verbis

ro

ßtec-

ge&cct habeat fignifieationem

paftivam,

an

mediana,

re- fpondent comrauniter interpretes priorem

ipfi

competere', redduntenim : Regnum Coelorum vint

patitw: id, quod

dici _etjam poteft, fenfu nonnihil

ad

naturam

rei miti*

gaco; fed nec minus planum &

commodum

emergere

ienfum exiftimamus, fi, quae verbis

mediis

competit, fignificationem tueamur &:

reddamus ßixge&oti,

per

vim

quctß fe intrudere. Quo

loco

^non

eft

^, cur moneamus,

non talem intelligi ßluv, qualis

eft

eorum,

qui,

ut

lo-

quuntur POLYBIUS & APPIANU.S, ßicc^ovrai hs

ßoXrjv vel hs dq%r\v, quum nemo

fit,

quin per

fe videat,

refpici ad uberrimam Evangelii przedicationem, quae ea efficacia in audientium animos infiuxerit, ut vel invi-

tos fleftere & ad Cbriftum ampleSendum quafi cogere potuerit. Si quis autem fuerit, cui

videatur,

ro

ßictCp-

Sat iftam non pari explicationem, illi opponimus LU-

CfANI verba harcce /): k&I ocvtcv rifxiis rev Acycc rd mdvrcc ilyts/jts&oc

éfyqyciau&cii

k#/

7rei$ct

reo ttAf7$cc

ßioc-

vaoJoiij ubi 7reiSct

ßtuacc<&cci,

eft violenta

quafi fvadela,

vel oris facundia ita in mentem aliorum penetrare, ut

eara expugnet &: ^quo voluerit

fle&at. Quomodo

etjam

ufurpatur ^a PL ATONE k) ^ro ßiuaa&ctt Aoya>. Quumer¬

go ß

1CX.&&U1

etjam de illo ufurpetur, qui blanda vi ad-

mota fenfa aliorum expugnat; nihil abfoni dixifie vide- bimur, fi Matthai verba ita exponamus: inde usque a

temporibus Johannis

ßiol&rcci

nibus lefe vi quadam

quafi

obtrudit Regnum Dei, ea ubertate adnuntiatur _eaque efficacitate in mentes infinit,

ut vel duriffimos molliat, flectat & quafi expugnet. Ne-

que abhorret ifta explicatio a more loquendi, tunc a«Sa-

B ₃ cris

i) in HerenU k) de Repub.

(14)

)

14

( SS

cris Scriptoribtis ufuroaco, quurn férrao eft, ^de uberrb

ma & efficacifiima Evanselii prasdicatione: hoc enim fenfu _iübent ur Miniflri Dei ccvotyy.uaoci ras h rccts cöots Hg) (pQctygcis weKSe7y hs rrjv ßxcriheluv ra v aqcivoiv Luc.XiV.

23. & in loco huic, quem tra&amus, paralleio Luc. XVI.

16. dicitur 7~xs ßix^stBxt hs ^tti^v ßecaihhocv, vi quadam,

non phyfica ^> fed morali, ad _regnum Dei amplecdendum compelli. Sed _neque refragabor ^, fi quis etiam heic voluerit retinere figniftcationem mediam; quum fanus fiat fenfus, fi ita verba Lucas exponanms: abundantifiinna fpiritualium bonorum oopia oflfertur homimbus, &,quas

<eft iliorum efficacia, unusquisque illa adripit ea avidi-

tate, ut videri pofGc ßlot^scbcti hsrrjv ßxatkhxv, irrumpe-

re in regnum Dei. Atque fic ßicc&<&xi hsrrjv ßxatXhxv,

idem eft, ac, quod Matchaeus habet, oi^rxgetv rrjv ßxat-

Aéioiv avide adripere _Regni Coelorum bona: quemadmo- dum, fenfu licet diverio, a LUCIANO /) conjungun-

turccg7Tcc.£etv x&j ßfcc£e<&ott, rapere & per vim irrumpere.

:§. vir.

Hisce itaexplicatis refpondere conftabit egregiequje rationis loco verficulo _13. adferuntur; Ticivresyx^ o t

Cprjrctt K&l o vogos ms Ioociwv 7s^cs(pt]Tsv<jxv, finguforum mo¬

do verborum vim recte adlequamur: oblervandum aa- tem primoomnium eft, vöga nomine defignari legem Mofaicam, integrum complexam

fyftema

rituum, quo-

rum obtentu inumbratus erat Mefiias, quique adeo re-

ligiofillime obfervandi ^erant ^a Judasis, donec ipfa rnani- teftaretur veritas, five ^totam politiam Mofaicam: nam

illa fpeciatim dicitur vogos Gal. III. _23. IV. ^{2 <.} Luc. fl.

23, 24. Atque ut alias paffim (conf. Luc. XXIV.

Rom!

III. 21.) ita etiam heic ^ra vögx junguntur 7r^o(ptirat, quod

Mefiias adventum & beneficia adumbrata i» lege, oper-

te & fymbolice pafiim exhibuerintcontemplanda ^, atque ad obtemperationem legibus infiitutisque Mofaicis ob- firin-

/) in Necrom,

(15)

} t !• (

I>(0 ) 1) \

ftrinxerint Judseos, Jam ^vero haut diftrcile eft

intclle-

<du, quo lenlu 7jqo(pY\Tca dicantur 'yrqoCp^rsvetv'. an vero eodem ctiam fenfu hoc verbum tribui queat ra> vo^co aoi-

bigirur. OLEARIUS

exiftimat faciliimum i?ore ^horurn

incelleftum verborum, fl r£j 7r^oCp-/irt-vstvdemus nodonern,

quam habet apud Syracidem G.XLVIII.v. 13 & y<01"

hr^o<p^rfvae ro cSlfAct ccvrg. Loquitur i bi

Audtor de

corpore

Élifaei

propheta:, cujus (épultis

offibus admo-

tom cadaver defundti viri revixille iiiico dicitur 2 Reg.

Xllf. 21. Quum hoc miraculum perpetraverit Prophet^

corpus, dicitur a Syracfde 7r%o@y]Tevcroci in fepulcro, non

quidera futura pra?dixifie, fed aucftoritatem

Propheticam

exercuille , (uo nutui etiam muta & inanima fubjicien-

do. Huic convenienter notioni dicit OLEARIUS fenfum verborum Chrifti efte, legem & prophetas aufto-

ritate viguifle usque ad tempora Johannis.

Eft

certe

i-

fta expücatio fobria admodum reique naturs

corweni-

ens. Sed ^nec aliud ferme hinc elicies, fl retineas notionem magis frequentatam, qua Tr^o^rtW/v

ufurpatur

de iliis, qui futura praemonftrant. Praeterquam enim quod in Molaicis Icriptis oracula occurrunt

de Meftia,,

non funt defcripd illic definitique ritus facri

aliud, nifi

totidem figurs ac praemonftradones Chrifti ejusque

be-

neficiorum, _atque ideo vadcinadones,

fuo dcraum

tem¬

pore in lucem proferendam veritatem declarantes.

Quod

fi denique generaliorem etiam & profanis fcriptoribus frequentatam cooptare malis notionem, qua 7rec(pyirévew'

notat voluntatem Dei & mandata nundare, five gene¬

ralis, veritatem profiteri & exponere aliis„ reftiflime

tribuicur prcphetandi munus legi & Prophetis, quum in

illis comprehendatur declaratio voluntatis Dei de cultu,

pro illorum habitu temporum,, ipfi exhibendo. Utcun-

que ergo expofueris ^vocem hancce, non aliudprofe&o

indicatum efte deprehendes, nifi Mofaicas figuras & pro-

pheticas prsernonftrationes yim fuam obtinuifle usque

ad

(16)

'&% \_/ 1(5_{A u} (_v _OA&

Johannem, nec fore amplius necefiarias, quum prsefens

exhiberi poflet ipfum corpus. Huic explicationi robur ^con-

ciliant Lucas verbac.XVI.v.i6.^o véfjtos K&jot 7:^o(pY\rott eoos^lc*-

otv\>8 (Ic.TtgoeCptiTevGccvyC67T0 rors vj BctatKttot T8@?8 ivctyyeÅtfif

rott. Opponicur heic evotyyeÅi&tv ra roov TrgotyviToov ^ t8 ioju8

7tqc(pY]Theiv. AnteJohannis temporaviguit docendi modus

propheticus&legalis,quoin figuris&umbris monflratam efl RegnumMefllas, atatempore Johanniscoepitn ßotatXetotrå*

éqctvcZv ivccyyehi£e&ott:Chriflus corammonflrabatur &Regni ejus myfteria apertius exponebantur. Ad quem diverfum mod^um coéleftes veritates proponendi

illuftrandum

adpli-

care etiampoteris Pauli verba Rom.III.2i. vwlSe %oo(tsvo1*8

ÅtKCtlOPWY} $S8 ttsCpctVVqOOTOil^, fJtOtgTVgXfJlévyj V7T0 T8 V0fJt8 TtoV

7r$c(pYiTwv. Etiam fub veteri oeconomia proponebantur Mefliae beneficia, ded å %a>gh vo/x8t figurarum _quippe le- galium integumentis involuta; at Chriflo exhibito, ^remo-

tisumbris&velis, in apertam lucem prolata funt. Nam,ut

vofJtos eSoSvi Stot Mtwcrécw,ita y\dKfåetot hotlvfasX^s éyéveroJoh.

I. i7.veritas,quam LexMofis inumbravit,patefacla eflper Chriflum in lucem editum. Ex hisin unam collatis fum-

mam, conficitur hunc effe fenfum verborum Chrifli. Ex quo Johannes docere occepit, avide concurfum eft ad

Regnum Coelorum ampledlendum; neque id mirum; nam

o vo/jtcs ngtf ot 7rgc@rirocisoes 'looctvv8' per ejus adventum &

minifterium aboleri paulatim occepit, qui _eousque vi¬

guit modus docendi propheticus & legalis: quem Lex

Mofis prasmonftravit, & Prophetas prasdixerunt venturum

ellé, is adeft nunc, ad illum ampleclendum & colendum fedulo hortatus efl, non confluentem ad fe popuium de-

ducens ad Leviticas umbras, quibus teclus ha&enus e~

minus confpeåus efl, ftsd digito ipfum monftrans pra-

fentem, ejusque privilegia Regni apertius multo, _quam

antea faclum efl, proponens. Ut paucis comple&ar: De

quo Lex & Prophetas hactenus rr^oeCpYiTsvrotv, id

nunc svctyyeÅt&Tctt,

S. D. G,

eSfe ^1^5

W ' ^g3 W