d. D. //,
Dissertatio Gradualis
De
TEMPESTATI-
BUS ANNI
In
dive rs is terrae zonis
G)ii am
Gum confenfit indyti Senatus Philo/.·
in Acadern. Reg* llpfalenfi
Sub PR^SIDIQ Amplißlmi ac C eleberrmi VIR I Mag. PETRi ELVII
Math. Süptr. Prof. Reg· & Ord»
Publica bonorum Pxamini modcfie fubmittit
NICOLAUS P. CHRIST1ERNIN
Weftm.
In Audit Guft. Maiori d. 4 Maji
Anno Chr. MDCCVII.
Boris ante meridiem folitis*
HOLM IdE,
Literis Wernerianis.
&l4axime Reu er endo Q}9 Cele-
berrimo KIRO
Dn. LAURENTIO
MOLIN
S· S* TheoL Doftori & Pro-
feilöri Primario,necnon Sereniflim«
Regina Avia? å Concionibus Supre-
mo, ut & utriusq; Ecclefi^ Up- falenfis Paftori vigilantiilimo*
Patrono Magno.
tAtnplißimo atj^ Conjultif-
fimo VIR 0 ,
Dn. DANIELI
CHRISTIERNIN 4
Apud Gevalenfes antehac Corr2
fuii ceqviilxmo , iisa,- longe deiidera-
tiilimo
,Patruo cariflimo ac quo-
vä honore profequendo.
Gnofcatis 'qv<efo , Amfhfßmi Viri,
audaciam meam
,qvod dißertatiun-
ciilam hane rudr Minerva 'iptra bre¬
ve omnino temput confcriptam Ma¬
gni* Nominjbus Vcfiris condeéorare, indcq, pre-
tium a liqvod ipfi conciliare fufiinuerim«. Infignis
Titus, Maxime Reverende Doclor
,er ga lamoe-
nas earumfo mit ores declaratus favor , pluri- maq:iTud, Cariffime Patrue> zw w?? collata be-
ncficia , manifeßißima benivolenti£ Jigna,
animo fecerunt Vos, Magni Vir i, aujus meos\in
rhelior'em partim a eeepturos ejje. G)va in rc β
nan Fällor, uti ante α Vobis, plttmmufn dcbeo,
Tibi prpjertim Carißime Patrüe , ImjUs fidcli et-
iam afefc temptftivd inform Mom amncm fere,
quam in liter i* babeo cognitionem a ι ctptam je-
reridam ejje ingenue fateor , ita pofihac plura
eTebere conftebor, benivolentiamß Veflram cum nulU rätione deinereri qveam
,Dt Awz <7. !Λ/.,
^r-z/z omnia ρo te β, fuppled vener aboV, ve/it ea,
zw viribus meis non funt, abunde prxflare*
Ero autem dum vixero t
Magnorum Nominum Veßrorum.
Czz/iör Humillimus
Nie» Chriftiernin.
S, I.
Iffis plurimis, qux
circa onomatoiogi-
am Vocabulorum^
Differtationi pras- fixorum curioiius, quam utilius obfervari poiient, illud
tantum adfero , me per vocabulum lempeßatum rion aliud intelligere_»,
quam Partes majores, in quas Ati-
num folemus dividere. Quum enim
obfervemus, partes quasdam Anni iingulis annis convenientiam quan-
dam inter fe habere, per quam a ce- teris diftinguuntur & diftingvipos-
funt; ideo tales partes fuis quibus-
dam nominibus notamus, ac Ver, <eßA·
um, Mtumnum atque by mm voca-
mus. A §. II.
2
§. II. Convenientia aurem illa,
quam iingulas partes anni iingulo-
rum annor um inter fe habere com-
perimus, deprehenditur, vel in or¬
din e ac refpe&u ad Terram vel in_*
ordine ad motum foiis. Videmus
terram variis mutationibus obnoxi-
am ehe, & quibusdam temporibus
virere, florere, quibusdam gelu at- que niVe obrutam ehe; quibusdam
iiccam vel humidam fieri. Solem
autem confpicimus tempore meridi-
anoa vertice noilro interdum pro-
pius, vel longius abefle; interdum
accedere ad illum» interdum· rece- dere. Ex cujus acceflu, vel receilu
calor augetur vel minuitur; frigus majus vel minus fentitur : longitu- do, vel brevitas diérum ac no&ium exillit; iiccitas vel pluvia? oriuntur*
&c. qua? omnia, pro varietate loco-
rum terra, diveriimode fe habent.
III. Ad quid autem horum o- mnium refpiciendum fit in traden da
definitione cujusvis tempeftatis anni,,
ita generali, ut in quibusvis le is
quadibet tempeftas fecundum e ,m_s
determinari queat, non adeo pro-
num ac facile eil dijodicare. Quas
enim plerique Aftronorni exhibent definitiones, anguitee iunt, ucncn__»
nifi in locis feptentrionalibus, 8c
quidem in zonis temperata & frigi- da, locum habere poilint. Deter-
minant enim illi terripeftates ex mo¬
tu folis in Ecliptica per certafigt a_^
zodiaci, fcilicgt Ver per Arietem_.,
Taurum 8c geminos ; JE'ftatem per Cancrum, Leonem, Virginem;^-
tumnum per Libram, Scorpionem, Sa- gittarium; Hyemem, per Capricor-
num , aquarium, pifces. Cum au-
tem certum fit, omnia loca Terrae
uno eodemque tempore videre fo-
lem in eodem iigno zödiaci; inte¬
rim tarnen diveriis gaudere tempe- ilatibus; clare etiam conila t fm gu¬
las tempeftates anni non poiTe ex
motu folis per certa figna zodiaci generaliter& cuivis loco accommo-
datedefcribi. A 2 §.IV*
IV» Maxime aptum videretur3 Tempeftates bas defmire ex felis
diftantia varia a vertice locörum3 tempore meridiano, v. g.-xftatis
a minima , & hyemis a maxima ; nifi contrarium ipfa experientia.
teftaretur, quasdam fcilicet ioca
terrae dar!, in jquibus eft hyems, quando fol minimum diftat a verti¬
ce; & asftas quando maxime remo-
tus eil, ut in fequentibus patebit.
Quapropter» ut eftugiam has diffi-
cultates, diftingvam inter Tempe¬
ftates Coclefies & Terreflres; illas vo-
caturus, qu^ ex motu folis, ejusque I
a vertice diftantia determinantur;
has autem, qux propter alias caufas v ab hominibus denominationem ior- tiuntur; prasprimis, quum hac in_,
re praseunt^m habeam ClariiT. Va~
renium C. XXVI. in geograph,
gener. ubi eandem hanc materiam perfequitur»
§. V. Dixi in § prceced- Tempe¬
ftates Cceleftes deicribi poiTe ex di«
ftan-
ftantla folis a vertice loci cujusque
tempore meridianoi Quum vero di¬
ftantia illa per totum anniim fit ve!
minimk, vel maxima, vel media inter utrasque priores, facile inde poifunc
omnia quatuor annitempora defcri-
bi & determinari hoc modo:
/E/laseft id anni tempus,quo fol'per pun&aEclipticas movetur a mini*
ma fua diftantia
,quam per to¬
tum annum habet tempore meri-
diano a vertice loci, usque dum pervenerit ad åiRantmmmediam.
Hjems eft, cum movéfur per puncfta
feu gra dus Eclipticce, qui funt a maxima diftantia ad me diam.
Ver eft tempus anni, cum fol a media diftantia movetur ad minimam.
Jutumnus eft, cum fol a media diftan¬
tia movetur ad maximam.
§. VI- Ad has autem defcripti-
ones tempeftatum anni, fi probe at- tendetimus, accurateque perceperi-
mus cujusvis tempeftatis Verminum
a δί ad Quem fol movetur in_»
A 3 quo«»
6
quolibetanni tempore, fa eile pote-
rimus determinare tempeilates anni,
earumque initium ac hnera in quo- libet terra? loco, dummodo*nobis
nota fit latitudo loci iiiius* Cogno-
fcitur autem latitudo cujusvis loci,
vel per globum terreftem, vel per manpas Geographicas. Per globum;
fi locus in globo datus, vel inven-
tus deducatur ad meridianum, gra-
dusque,inter ^quärorem & locumL,
inrerjacentes, in meridiano nurae- rentur; Per Chartas autem geogra-
phicas; fi filum quoddam fuper eas- d m utriusque meridiani margi¬
nale partes, per centrum loci ex-
tendas; gradus ille, fub quo fitus eft
locus,eft gradus latitudinis loci da-
ti vel inventi.
§. VIL Ne vero obicuritas qua?- dam remaneat circa datas definitio-
nes Tempeftatum Cceleftiurri,appli*
cabo eas ad diverfa loca partesque_j»
terra?. Quumque uiu receptum fit
terra m per certas sonas diftingvere,
non
non alienum före exiilimo, fi hacin
re etiam uium illius diftin&ionis monftravero , pr^cipue quum vix commodiori via fententia, de hiice tempeilatibus §. V.expoilta, illuftrari
ac oilendi poflit.
§♦ Vill. Sunt autem zona? tra-
&us quidam terra?, inter certos
grados Jaritudinis exiftentes; &
communiter quinque numerari fö- lent, denominationern accipientes
a varietate caloris & frigoris, pra?-
cipue ex diverfa ab Ulis locis di- ilantia iolis orca* Sunt autem lina Torrida , Du* Te mp ζ ratz Se- ptentrionalis & Auilralis ; Du*
f rigid*, Septentrionalis & Auftralis*
Torrida zona eil ille tra&us terra?, qui comprehenditur inter duos Tropicos, Cancri & capricorni, extenditqve fe ab utraque parte tequatoris, verfus feptentrionem
& auilrum, per 23 gradus cum 30. min.
Temperuta Septentrionalis comple&itur
tra-
s
tra&urn terra? in ter Tropicum
Cancri & circulum Ar&icum i, e♦
a dimidio 24 gradus låtit, in fe?
ptentrionem , usque ad 66. gra¬
dus, cum 30, min.
Femperata Außralis tantundem tra-
<Sum a Tropico Capricorni ad
circulum Antar&icum compre- hendit
Frigida Sepentriomlis continet partes
terra? inter circulum Aräicurm,
& Polum Aréhcum. i. e. loca in¬
ter 66grad.cum30. min. Verfus I
Septentrionem ad 90.gr .feuPolum*
Frigida Außralis eft inter circulum An-
tar&icum & Polum Antar&icum,
totidem graduum , quot fepten-
trionalis.
§. IX. Determinatis fic certis zo- nis feu partibus terra?, per pofitio·
nes quasdam, in cujuslibet zona? lo¬
ds tempeilates anni cceleftes de-
terminabo ; cumque zona Tem-
p.rata Septentrionalis, quantum
ad
ad tempeftates attinet, nobisnotii1
iiigiafit, ab illa etiam initium fa-
ciam.
§. X. Loca in zona Temperata Septentrionali habent initium aftatis, quando fol inEcliptica fignurnCan-
cri ingreditur ( ii Junii) Hyemis ve-
ro qvando fignum Capricorni. ( ii Decembr.) Ratio hujus patet ex defi-
nitionibus earum §. V. Sol enim , quando fignum Cancri ingreditur,
(II Junii), eil in minima diilantia a vertice illorum locorum
,quam ha¬
bent per totum annum ; ficut quan¬
do iol fignum Capricorni ingredi¬
tur, eil in maxima diilantia,
§. XI. Cognitis jam initiis harum
tempeilatum, facile finis earum &
initium reliquarum innotefcit; Cum
enim Äquator fit medius inter duos
Tropicos , circa quos foi in diftan*
tia minima 5c maxima eil; ideoeti¬
am ubi asquator fecat Eclipticam,
determinat nobis loca folis, inqui-
bus fol eil in Media diilantia a ver-'
tic©
10
rice, qua? proinde conftituunt nobis
initia ceterarumTempeftatum. Sunt
autem loca illa i. gr. Arietis, &
i. gr. libra?. Quasnam vero ex ce- teris tempeftatibus initium fuurri-j habebit in hoc, vel illo loco lolis in
Ecliptica, quem aequator fecans de- fignat, patet ex definitionibus ea- rum, feu ex Termino a Qvo & ad Quem. Cumque Veris Terminus
ad Quem iit diftantia folis minima, qua; fit in i. gr. Cancri, conftat et- km Per incipere debere ab ea diftan¬
tia folis media, qua* accidit ibie in
i. gr. Arietis exiftente,' (10 Martii)
ab hoc enim fertur fol ad diftantiam minimam, qua? terminat Ver &in- cipit aeftatem. Autumnus itaque inci- piet, dum fol eft in i.gr. libra^, ( 12
Septemb.) & durat deinde ad 11 De- cembr. cum fol 1 gr. Capricorni in-
greditur.
§♦ XII. A zona Temperata Se»
ptentrionali defcendo ad Auftralem, tanquam maxime oppofitam» ut eo
magis
II
magis differentia earum hac ία re jnnotefcat.
§, XIII. Ömma loca in Temperata Außrali habent eadem initia 9 ac eos- dem fines tempeftatum, atque lo-
ca in Septentrionali; cum hac ta¬
rnen differentia , ut non fint easdem tempeilates, fed contrarias; videli-
cet, quando loca in Septentrionali
incipiunt & habent aeilatem, tum in Auftrali, Hyemem; quando illa V er,
tum ha?c Autumnum & vice verfa
habent. Ratio hujus eil ; quod quando fol in i. gr. Cancri eft, tum
in minima eil diilantia a vertice lo-
corum zonas Septentrionalis , maxi¬
ma vero a vertice Locorum in zo-
na Auilrali, 8c quando exiilit circa Tropicum capricorni, tum in ma¬
xima diilantia eil fol a vertice illo-
rum, fed in minima ab horum ver¬
tice. Cumque maxima & minima
diilantia folis determinent ^ilatem
ac hyemem, manifeffum eft, loca-»,
quas quoad diilantias illas tantopere
diffe·
12
difFerunt, diverfas etiam & contra¬
rias habere debere anni tempeftatesv
Variatis vero tempeflatibus, asftate
8c hyeme, variantur quoque Ver 8c autumnus; ita ut tempus illud anni, quo Fol a i. gr* libras (12 Septembr.)
rnovetur ad Tropicum Capricorni,
in locis auftraiibus vocetur Ver, 8c alterum a 1 gr arietis ad 1 gr. cancri Autumnus, fecus ac fieri vidimus in locis zona? temperatas feptentrio-
nalis.-
ξ. XIV» Signa ,quse in hifcezo-
nis incipiunt tempeftates, vocantur, ab Aftronomis Csrdinalia, Ex qul·
bus initia duorum, Arietis <5c libra?
vocantur punffia tquinoffiialiai quod
diefla nodi äqualem faciant*; reli-
quorum autem duorum initia, vi- delicet cancri 8c capricorni, punfta folflitialta; qucd eo tempore fol quaii
videatur ftare , & altitudinem meri- dianam quovis die non mutare»
XV» Peragrat vero fol quali-
bet anni tempeflate inhis zonis tria
figna
figna zodisci, cujus intuitu etiam_,
videri pofiet, omnes tempeilates as- qualem numerum dierum habere_>
debere; verum propter Eccentrici-
tatem circuli Solaris hoc non fit, quum eam ob caufam fol per aliquot
dies diutius maneat in fignis borea- libus, majorem via? folaris partem_, tenentibus, quam auftralibus; adé-
oque longius faciat Vernum tempus
& seilatem in locis zona? feptentrio-
nalis; ut e contrario autumnum <Sc
hyemem, in Auftralis zonx locis,
pra? reliquis tempeilatibus. Patet
hoc ipfum etiam ex computatione dierum, tanquam expoileriori,per
quos fol tempeilates illas durare fa¬
cit. Sic Vernum tempus in Septentr.
& autumnus in Auilr. eil a 10 mar¬
di ad ii Junii, dierum 93, iEftasin Septent. «ScHyems in Auftr.eil ab 11.
Junii ad 12 Septembr. dierum 93. au¬
tumnus in Septent. & Ver in Auilr.
a iz Sept. ad 11 Decembn dierum 90 Hyems in Sept, & asftas in auilr.. a
ii De-
*4
i i Decembr. ad 10 Martii Die-
rum 89»
§. XVI, In zona torrida major
fefe offert difficultas determinandi
tempeftates anni; caute tarnen &
diftin<fte procedam. Et quum loca
qua? fub hjfc zona continenturinre*
ipe<ftuad tempeftates anni, non a?-
qualiter fe habeant, plures partes hujus zon^ conftituam , ita ut r.ma
complectatur loca fub ipfo a?quatore.
2* loca inträ zeqnatorem & 7 gra·
dus cum 5"o min. latitud, ab utraq;
parte sequatoris, verfus feptent. &
Auftrum, 3. Loca, qua? fnnt inter
7. gr. cum so min. låtit, tam fept.
quam Auftr. adTropicos, Cancridc Capricorni; pro quorum locorum
diverfitate diverfas etiam de tempe- ftatibus formabo pofitiones, compa- rando ea inter fe,tum quoadnume-
rum; tum initium ac finem; tum etiam quantitatem ternpeftatum.
§. XVII, Omnia Loca in parte j
Septentrionali zona? Torrida idem
initi-
t?
initium Hyemis in principio capri- corni; & in parte Auftrali habent
omnia lo££ idem Hyemis initium
in i gr. cancri; fed in neutra parte eadem initia reliquarum temptfta-
tum ; adeoque nec uihus tempefta-
tis eundem finem
,prakter autu-
ranum; cujus finis fit incipiente hyeme, Ratio hujus poiitionis facile
patet, quia quum in parte fepten- trionaii, ab omnium locorum verti-
ce folis maxima diftantia fit in i. gr.
Capricorni; & in parte Auftrali in
i gr. Cancri, ideo etiam omnialoca
in qualibet parte idem initium hy¬
emis, & eundem finem autumni ha¬
bent ; Sed quia diftantia folis mini¬
ma variat pro varietate latitudinis
locorum , quippe cujus reipe&u ioi
modo prius, modo pofterius verti-
calis fit, ideo etiam yariat media ,
a qua reliqua? tempeftates initium.»
fumunt, asftasque ac hyems finem;
ac proinde reiiqua anni tempora
communia habere non pofiunt. Res
ι6
hxc adeo clara eft, ut videatur nou
egere exemplo.
§> X VI1L Loca inter% gr. cum
50 minut. Latitud & Tropicos, non
niii quatvor anni tempeftates ha*
bent, licet fol bis ipfis verticalis
fit; a?ftaiis vero tempus reliquarum fingula longitudine iiiperat. Nam^
cum fol prius perveniafc ad Tropi-
cum ab ea parte asquatoris, in qua locus fitus eft
,quam in tanta ik
diftantiaa vertice loci , quanta re-
quiritur, ut fit in media; ideo patet continuandam efle aeftatem , etiam per alteram folis diftantiam a verti¬
ce minimam, donec pervenerit ad mediam, quad iocum habet ab alte¬
ra plaga mundi, videlicet extra x- quatorem, Diftantia enim media ,
fecundum definitionem pilaris, eft finis ejus & Terminus ad Quem^
Sic locus qui 8 gr. diftat ab$?quaro-
re in plaga feptentrionali, quia di¬
ftantiam folis maximam crrca Tro-
picum Capricorni habet, fcilcet gi
gr.
gr. 8c 50 min. habebit diftantiam
iölis a vertice m ediam is gr. 45. min.
Cumqne /ol circa Tropicum Can-
cri exiftens tantum non diftet, ab- unde manifeftum eft , seftatem nec
poiTe ibi terminari, ied debere con- tinuari iterum per diftantiam mini*
mam feu verticalem
,donec perve- nerit ad diftantiam mediam ab alte¬
ra parte asquatcris, in plaga Au- ftrali, quod fit cum fol eft in 19 gr»
librae. adeoque &ßas hujus loci erit
ab ingreiiii foiis in 21 gr. arietis ad
19 gr. Jibrae ( a 30 Martii ad 1 O&obr.)
a quo incipit mtumnus> usque dum
fol pervenit ad 1 gr. capricorni(u Decembr.) durans; ubi Hyems initi-
um fumit 8c finitur fole exiftentein
11. gr. pifcium (19 Febr.) qui eft i-
nitium Veris, cujus terminus eft 30 Martii ,qui inchoat a?ftatem.
§. XIX. JEftas Locorum inträ
g gr. låtit. & Tropicos, in parte Se- ptentrionali, non incipit ante 21 gr.
arietis (30 Martii,) nec ultra 19 gr. £»
B (1 O&o-
18
(i O&ober) extenditur* in parte vi
auftrali nunquam incipit ante 21 gr, ώ:( 30ftobr.)nec durat unquamui-
tra 21 gr» v (30 Mardi.)
§. XX. Poterit aliquis exiftima-
re vitium efte in deiinitionibus tem-
peftatum anni §. V. allatis > & vel
hinc id ipfum adparere , cum nemo
videatur negare pofte, quin fol aT ro-
pico recedens aliam tempeftatem
incipiat & conftituat ;nec verofimi-
lc iit, unam tempeftatem anni pra?
finguiis reliquarum tantum anni
tempus exhaurire debere, ut in Ex- 1
emplo §, XHX. faftum efh aliter proinde dicat, definiendas efte tern- peftates anni, ut aliqua illarumtem-
pori, quo foi movetur per gradus
Eclipticas inter Tropicum & verti-
cemloci, in exemploallato, appli-
cari poftit. Verum huic refponde-
ri pofte exiftimo, multo magis ab-
fonum efte, tam brevem conftitue-
re anni tempeftatem, qualis inter-
dum fieri deberet, fi femper nova__*
tem-
tempeftas conftiMieretur,fo]e aTro- pico recédente. Loca enim Tropi-
cis maxime vicina incerdum duo-
rum quatuor vel quinque tantum dierum tempeftates habereng Re-
äe iraque negari poteft, quod iol
a Tropico recedens femper novarn anni tempeftatem incipiat. Necin_i locis,qua2 8 grad.& ultrausque ad Tropicos diftant ab a^quatore fem-
per fit tanta longitudo adlatis, fed
prout propiora funt Tropicis, eo mi¬
norem ac breviorem habent asfta- tem; media enim folis diftantia_,, qux determinat finem asftatis , fit plurium graduum , quo major eil
diftantia maxima, adeoque propi-
us etiam accedit ad verticem loci i-
pfius, minoremque determinat 2ε- ftatem.
§, XXI. Loca zonse Torridae in·
ter asquatorem &7 gr, cum 5*0 min»
latitud, ab utraque parte feptentr. &
Auftr.hoc pras reliquispeculiare ha¬
bent, quodfingulis annis duasha-
B 2 beant?
20
beantasftates, & duo verna tempo»
ra; ied tamen unurn tantum Au-
tumnum, 8c unam hyemem. Exci- piunt autem fe invicem tempeftates
hoc modo, ut asftatem priorem fe-
quatur ver, hoc vero pofterior a>
Ilas; deinde autumnus, byems &
ver alterum fequantur,
§. XXIL Ratio pofitionis prcece-
dentis clara eft. Quod duse fint se~
ftates patet inde, quia in quolibet
anno iol bis peragrat gradus figno-
rum in Ecliptica, in quibus fol con- ilitutus inter diftantiam a vertice_>
minimam 8c mediam verfatur. Ita quoque de duobus vernis tempori-
bus dicendum eft» Sol namque bis
etiam movetur per figna inter di¬
ftantiam mediamac minimam, 8c ab illa ad hane progreditur. De au-
tumno 8c hyeme nulla eft difficultas.
Res vero omnis patebit amplius ab exemplo* Sumatur locus aliquis
v» g. qui i» gradu diftat ab aequatore
yerfus feptentr. ubi folis maxima^
21
diftantia circa Tropicum Capricor-
ni eft 24 gr. & 30 min, media itaque
eft 12 gr. lf. min. JEfias jam eriraF
fumtiioci> dum fol e 4 gr. arietis
movetur ad 6 gr. Tauri ( a ιτ, Martii ad is April.) Deinde incipit Ver, &
durat usque dum fol ad Tropicum prius recedens iterum redit adver-
ticem loci fub gr. 27 virginis ( a 1$
April ad oSeptembr.) Ab hoc tem¬
pore incipit poßerior <e/tas , habetqjj
finem fuum iole in 30 gr.librae exi- ftente ( a 9 Sept. ad 12 OÄobr.) Quan-
do Autumms initium fumit & durat ad folis ingreifum in 1 gr. capricor-
ni ( a 12 OÄobr. ad π Decembr.) in
quo gradu eft initium Hyemis, qua?
finitur Ver c altero incipiente circa di-
ftantiam folis mediana in 1 gr. pifci-
um, quod continuacur ad teftatem-j priorem, in 4 gr. arietis fole exi«
ftente Γ a 8 Febr. ad 13 Martii.)
ΧΧ1Π. Dicat aliquis, cur in exemplo proxime allato tempus il-
Sud anni inter 15 April & 9 Septembn
vocan«.
22
vocandum fit ver, cum tempus il-
lud asftatem fequatur, ver autem a- liås foleat prascedere. Refpondeo
etiam iliud tempus pra?cedere a?fta-
tem
,non quidem priorem, quam
fequitur, Ted poileriorem, qua? in
9 Septembr. incipit, utpatetabex-
empioallato; adeoque hujus intui-
tu rede Ver vocatur, Pra?terea in determinandis tempeftatibus ηοη_*
reipiciendum eil ad tempeilatem prascedentem, tanquam ad termi-
num a Quo, & fequentem, tanquam terminum ad Quem , fed juxta de-
iinitiones earum, ad diflantiam fo- lis, velmediam, velminimam,vel
maxim am. Nullius autem tempe- ilatis definitio quadrat ad id tem¬
pus, quod jam eil in quaeftione, prar-
ter Veris; rede itaque illi etiam competet defmitum.
§,XXIV» Exdefinitionibustem- peilatum etiam ratio eil petenda_»,
cur tempus illud, quo fol, in ex-
emplo proxime allato, a media di-
ilantia
ftantia, feu a 6 gr.Tauri( 15· April )
movetur per iigna ad tropicum can- cri, & rurfus redit ad mediam di-
ftantiam circa 24 gr. Leonis, ( 6 Aug.) nonfortiatur per fenomena- liquod ex tcmpeilatibus anni ; quia
fcilicet nulla illarumagnofcit diftan-
tiä mediam, tam pro termino a Quo>
quam ad Quem. Quod etiam ai-
cendum eil de eodem tempore i
omnibus reliquis locis inter asqua-
torem & 7 gradus cum 50 min. la¬
titud. Neque opus eil peculiare a- liquod nomen huic tempeilati, re·;
fpe&u locorum illorum, excogita-
re, quia tempus illud in locis iilis
interdum eil perexiguum; eo enim
brevius
,quo propiora funt loca 8.
grad. latitud. Nam quia major fit
diilantia folis maxima, major etiam
fit media feu plurium graduum, a- deoque magisfeextenditad alterum
Tropicum; quare fol per minorem
moram peragrat fignorum gradus,
utpote pauciores, usque dum a di¬
ilantia
24
flantia media ad illam iferum rede-
a t, ut in iéquentibus ab exemplo amplius patebit.
§. XXV« Locorum inträ cequa-
torem & 7« gr* cum 50 min. latitud,
in parte feptentrionali, aß as prior nun- quam incipit ante folis ingreilum in
i.gr. Y (»o Martii,) nec durat ul¬
tra i gr« 25 (11 Junii.) ρ oder ior vero
non incipit ante 10 gr. np (22 Aug.)
nec extenditur ultra 1 gr« m ( 13 O-
öobris.) In parte autem auflrali,
Trioris aftatis imtium non incidit
unauam ante ingreflum 0 in 1 gr«
ä (12 Sept.) nec finis ultra 1 gr. i, (11 Decembr.) pofterioris vero aefta·
tis initium non ante 11 gr. K [18 Febr.]
nec finis ultra 1 gr. b [ 10 April.]
fit.
§. XXVI. Loca zo»£ torrida fub 'Mquatoré quandibet ahni tempeßatem_»
bis fingulis annis hahent\ Nam quia_>
bis habent folem verticalem bis folis diftantiam maximam, videli-
cetjuxta utrosqueTropicos; bis et-
iam diftantiam mediam ab utraque parte asquatoris, idcirco etiam bis
omnes anni tempeftates habent. m- cipit autem:
AEftas tina a o ingreifij in i gr* γ us-
que ad 2 gr. & ( a j,io Martii ad π April)
Autumnus dum Θ movetur a 2 gr.
ad I gr, $ ( ab ji April ad 11 Junii)
Hyems a i gr, <5 ad ingreiTum o ίη_*
29 gr. Si (ab 11 Jun.adn AUg.)
F^eft, cum Θ movetur a 29 gr.gf ad
i gr. sä (ab 11 Aug. ad 12 Sept.)
'/Eft as alterat dum fol movetur a 1 gr.
ad ι gr. ai [an Sept. ad 15 O&obr,]
'Autumnus alter a 1 gr. m. ad 1 gr, &
(a 13 O&obr. ad π Decembr.)
tiyems a 1 gr. % ad 30 gr.ss (ab II
Decemör. ad 7 Febr.)
Ver alterum dum fol movetur a 30
gr. äs ad ι gr. γ (a 7 Febr.ad
10 Mart.)
XXVII.! Batet jam ex diftis
admodum insequales eife tempefta¬
tes
26
tes anni in zona torrida, non tan-
tum in refpeftu earundemtempefta-
tum in diverfis locis, verum etiam cujusvis inter fein eodemloco, ut
una alteram duratione fuperet. Sic
§. XXVIII. In partibus zonas tor¬
ridas inter 7 gr» cum 5*0 min» latitud.
& Tropicos, ii locorum inter fe
comparentur Tempeftates , mul-
tum difcrepant. Quo magis enitn
loca 8, grad. latitud, propiora iimt,
eo etiam habent.
SEßatem longiorem. natn durat in lo¬
cis , quas ab asquatore veriiis ie- ptentrionem diftant.
8. gr., dum 0 a 21» gr. V peragrat
ad 19. gr. £?.(a 30 mart. ad 1. O- öobr.) dies I8J. atque adeo ultra
lex menfes.
2«. gr., dum Θ a 12. gr. ixpervenitad
2. gr. sa (a 22 Maii ad 14 fept.)
dies Π5". differentU itaque in his
locis eft 70. dier.
Autumnurn breviorem. nam durat in-»
locis, quar diftant
8-gr.
27 S,gr., å 19. gr. £* ad 1 gr. ^ [a
i. O&ob. ad 11. Decembr.) dies 71.
22.gr,, å 2. gr» £5 ad i gr. 3b ( 14.
Sept. ad 11 Decemb.) dies 88. dijfe-
rentiA 17· dier»
Hyemem breviorem♦ nam durat in lo¬
ds ab aquatore diftantibus
8. gr., å i. gr. !> ad 11. gr. X. (ab 11.
Decemb. ad 19. Febr. ] dies 70.
22. gr., å i. gr. 3d ad 29 gr. K ( ab n.
Decembr. ad 8. Mart.) dies, 37. dif- ferentiA 17. dier.
Ver brevius. nam durat in locis, qua ab aquatore verfus Septentr. di-
ilant.
8. gr. ,ab H. gr. K ad 21. gr. v ( å
19. Febr. ad 90. Martii) dies 39.
22.gr*» a 29. gr. κ ad 12. gr. u ( ab
8. Mart. ad 22Maii) dies 75. Diffe- itaque 36. dier.
§. XXIX. Siautem e/usdem an-
ni tempeftates unius loci inter ie_*
comparentur, facile patet ab exem- plis §. proxime praccd. quantum
una
28
una alteram numero dierum fupe-
ret.
$. XXX. NecLoca zonse Torridaj
inter aequatorem & 7. gr. cum 5-0»
mm. latit. äquales habent tempefta·
tes, fedprout ab ^quatore remo- tiora funt, eo etiam habent
&ßatem prior em longiorem. nam durat
in locis ab asquatore verfus fe- ptentrionem diftantibus·
i. gr., a Θ ingreflu in 4♦ gr.'Y ad
6. gr. « ( a 13 Mart, ad 15·» Apr.)
dies 33.
6,gr., a 17. gr, v ad 4.gr. ίς (a 26 Mart. ad 14· Maii) ^ifj· 4p Dijfercn-
//* itaque 16 dier*
Ver (equens brevius. nam durat in lo¬
cis diftantibus.
i* gr., a 6 gr* ad 27, gr.np. (aif, Apr. ad 9. Sept.) dies 147.
6. gr., a 4. gr. n ad 14, gr* ftp. ( a 14 Maii ad 26. Aug, ) dies 104 dijfe-
43 dier.
JEßatem pofteriorem longiorem, nam du¬
rat in locis diftantibus*
'♦gr*
i. gr*, a 27. gr/np ad 30 gr* £< (a
9. Sept. ad 12» Ocftobr·) 33·
6. gr., a 14. gr, np ad 22. gr, ώ ( a 2(5.
Auguft. ad 4. Oåobr.) 39 Dif*
ferentU 6. dier·
Autumnum longiorem η am durat in
locis qua? diftant.
i. gr., a 30. gr. tö ad 1, gr. J ( a 12, O&ob. ad 11. Decembr.) dies 60,
6. gr., a 22. gr. t£j ad 1. gr. 1 ( a 4.
0<ftob. ad 11. Decembr. ) dies 68.
Όψ< 8. dier.
Hyemem longiorem♦ Sic durat in locis
diftantibus ab asquatore.
i. gr·, a i. gr. ϊ> adi. gr. χ (ab 11.
Decembr.ad8. Febr.) dies 5-9.
6. gr., a i. gr. 3b ad 8. gr· κ ( ab π.
Decembr. ad 15. Febr. ) dies 66.
Differentia 7. dier.
Ver alterum longius. nam durat in lo¬
cis diftantibus.
I. gr·) a i.gr. χ ad 4. gr· v (ab s
Febr, ad 13. Mart.) dies 33.
6.gr,, ab 8 gr. K ad 17 gr. V (a 15
Febr.
30
Febr. ad 2<5,Mart.) dks 39 Diffs
renÜA itaque 6 dier.
§♦ XXXI. Hinc etiam haud diffi-
culter quisque colligere poteft >
quantum unius cujusdam loci tem-
peftates inter fe differre poflint, ut
non opus fit pluribus iftis immo-
rari.
§. XXXII. iEqualibus anni tempe- ftatibus etiam deftituuntur loca fub iEquatore , ut colligi poteft ex §.
XXVI. habet enim
dies dies.
/Eftas prior 32«
Autumnus 61,
Hyems 6 Ii
Ver 32.
/Eftas altera 31*
Autumnus 59,
Hyems 58.
__
Ver 31»
186 179
§. XXXIII. In zonis Frigidis tempeftates cceleftes eodem modo
fe habent, ac in zonis temperatis;
5c Frigida feptentrionalis reipondet
temperata? feptentr.ut frigida meri-
dionalistemperatas Auftrali.Cü enim
neutra
31 neutra habeat folem verticalem, i- deo etiam amba? äqualem habent
folis diftantiam maximam a mini¬
ma, eoque & mediam; atque fic
omnes tempeftates in utraque zona eodem anni tempore .incipiunt&de-
finunt.
XXXIV. Vidimusjam, quo-
modo tempeftates anni coeleftes, ex
diftantia folis a verticelocorumasfti-
matx, fe habeant in diverfis locis
& terra? partibus; Nunc aliquid de
lerreftrtbus difpiciendumreftac.
§. XXXV. Dixiinantecedentibus
terreftres has tempeftates a ceelefti-
bus in quibusdam locis difcrepare, quod nön tatitum de numero earutn infingulis annis intelligendum eft ,
verum etiam quod nec in eadem
tempora, feu eosdem anni menfes
incidant, fed cum in locis quibus¬
dam eft v. g«. cceleftis a?ftas &c» tun*
forte in iisdem terreftris hyems eile poteft; unde facile adparet, excce-
leftibus non femper pofte judicium
ferri
3*
ferri de Terreftribus Tempefta«
tibus*
§. XXXVI. Quumvéro in Omni¬
bus terra? partibus ac locis homi-
nes eandem de hifce tempeilatibus
non habeant ideam, Ted aiverfariL, admodum: ideo nec iimpiicibus quibusdam definitionibus poiTunt explicari, ex quibus de-omniuiiL,
terrarum tempeilatibus,· qua nume-
rum, & qua initium ac finem cu-
jusvis omnibus conilare poffit.
Quapropter juxta ordinem in tem¬
peilatibus ccelellibus explicandisre-
ceptum progrediar , & juxta ho-
minum in unaquaque zona degen-
tium de hifce tempeilatibus terre¬
ftribus formatas Tibi ideas, eas deter- minabo, uiurus experientia aliena,
in quibus propria deilitutus Tum»
§. XXXVIL Incipiam autem i-
terum a sona temperata feptentri- onali, tanquam notiftirna, in qua, quantum ad Loca a Tropico Can-
cri remota & remotiora, tempeila-
tes
tes Terreftres non difcrepant a coe- leftibus
,ne quidem numero, iéd
per eosdem menfes habentur. 1- de^autem, quas de iis habemus ,
te.re fundantur in folis acceflu, v el recelTu ad minimam
,vel medi-
am, vel maxirnam diftantiam a_>
vertice tempore fcilicet meridiano, indeque ortis diverfis gradibus ea-
loris atque frigoris, muta tionens*
magnam in terra fieri occaiionem praebentibus, pro diverfitate tem- peftatis. Quantus autem calor, &
quantum frigus pr^cife requiratur
ad quamlibet tempeftatem, non po- teflin pun&o determinari, pra?pri-
mis cum pro diverfo iitu iocorum
in auftrum, vel feptentrionem, ea- dem anni tempeftate modo major, vel minor calor, modo majus vel
minus frigus fentiatur, Quopropi-
us enim loca ad Tropicum Caneri
fita funt eo etiam minorem habeut
in seftate & hyeme iolis a vertice di- fiantiam, adeoque, ceteris paribus,
C majo-
majorem calorem ac minus frigus.
Quo longius enim fol a vertiee loci aücujus diftat, eo obliquius-x^adios
iuos verFus cerram in locum illum-.
vibrat, eumque minus caleFacit, cum
plurimi eum, propter reFra&iones
in. .3 e re fa&as, praftereant. Tem¬
pus tarnen per totum annum raaKi¬
rne caiidum aftatem; ut maxime Fri- gidurn hyemem conftituere fere_»
Fol et
§. XXXVIII. Quando vero § pra- ced. caufam diveriorum graduum-»
calorisconftituo diftantiam Folis pro*
piorem vel remotiorem , non pror- iusremoveo& excludo alias cauias
concurrentes, iive iite fint verae cauiae five tantum caufa Fme_>
Qua Non. Conilat enim nobis Omnibus, quibusdam diebus mino¬
rem calorem interdum Fentiri, Fole propius licet a vertiee noftro diftan-
tfc, quam reliquis , quod proinde
ex aliis rebus provenire neceftum eft.
φ. XXXIX. Oriuntur autem di*
.yerfi gradus caloris variis de cauifis,
8c quidem vel lex diverfitate influ-
xus radiorum folarium in loca ter-
reftria;quo enimilli L magis vel mi¬
nus refleétuntur, idque üve ad per-
pendiculum, five oblique, ma/or et- iam, vel minor calor oritur. Unde
rationes peti poüunt, cur major fentiatur calor in locis i, qua= funt propiora in refpeåu ad altitudinem
iolis verticaiem, quam in remotio- ribus. 2 Invallibusdc juxta monteSj vei alias res , foli obverfas , fitis, quam in locis campeftribus, 5 In
locis arenofis Öc duris, quam palu-
doils.
§. 2, Quando radii iolares magis vel minus impediuntur adlo-
cum quendam pertingere ; Hincpa-
tet cur minor calor fentiatur asftate, quando fpilla? nubes , vel alti mon-
tes prohibent ac impediunt folem
radiis iuis ii luftrare locum quen¬
dam, quam cum illa obftacula non adfunt
§. XLL 5. Quö diutius, vel bre-
yiusi. e, cum majori vel minorimo-
C % ra
36
ra radii iolares ad locum aliquems
tendunt ac illuftrant; vel ab eo ab«
iiint. Hinc rationes fumenda?, cur I loca, quae diutius expofita funt ra- diis folaribus, majorem ientiant ca-
lorem, quam reliqua. 2 Cur loca >
qua? habent breviores no&es , non
tam parvum gradum caloris fenti-
ant nocte, atque illa, qua? longiori-
bus no&ibus gaudent Quo propis
us autem loca verius Polos Γι ta funt,
eo etiam breviores no&es a?ftate_>
habent/ Quid ? quod locafub ipfo
Poloar&icono&em nullam habeant per femiifemanni, 6c quidem ultra.
φ. XLIL II» Oriuntur cfiverii gradus caloris ex diverfitate aéris, humidi vel iicci, ut & Ventorum, provenientium ex locis a fole pro- pius vel remotius diftantibus. Ven¬
tus enim a feptentrione fpirans, in
noftris locis plerumque minuit ca-
lorem, ut contra a meridie auget t
fecum enim videtur ferre locorum
illorum vel calorem, vel frigus;
édeoque aéri rautationem quan- dam infert.
§. XLIIL Hase Γι confiderénfur,
reddunt fere nobis rationem, cur in lods Terra?, vel diverfis, veliisdein
variet calor. Cavendum famltu»
eft, ne ex uha caufa majorem calo·
rem producere apta, ftatim infera-
mus majorem reperiri calorem 111 » eo loco,in quocaufaillaadeft,quam
in alio. Nam quum, ut monftra-
tum eft, varias dentur caufas augen-
tes calorem, aüque licet una non ad-
fit, alia tarnen adeffepoffit,quarum
caufärum intuitu, in unoeodemque
loco major eiTet ealor & non eilet,
quam inaltero5quodimplicat. Sem¬
per itaque in comparatione locörum,
qua gradus caloris, intelligendum»»
eft de locis quoad cetera paribus t
non enim facile dijudicari poteft*
qua?nam caula alteram in augendo
calore iuperet.
§. XLIV, His de caloris gradi-
bus, eorumqué caufis cognitis, non
admo-
admodum difficile erit de frigore^
ejusqj gradibus, utpote re contraria,
conceptum formare, quare nec de
illo aliquid dicam.
XL V. Loca qusedam in zona temperata feptentr. Tropico vicina,
aliter aliquantum tempeftates ha¬
bend fic in quibusdam non nifi du-
as numerant tempeftates, asftatem
videlicet ac hyemem. Nam,ut nar¬
rat Värenius in 1. c, in Atlante mom
te, qui diftat feptem gradibus a Tro¬
pico Cancri, ab Oftobri usque ad Aprilem continua hyems eft, & ab Aprili rurfus in Oftobrem tempus, TEftas vocatur.
§, XL VI. In Aigypto ver obfer-
vatur Januario atque Februario. /E-
ftas cum Martio & Aprili incipiens
durat Junio, Julio usque ad Augufti
ftnem. Autumnus Septembrem &
Oftobrem tenet. Hyems Novembri
Öt Decembri abfolvitur.
§. XLVIL Licet autem loca in_,
&ona temperata feptentrionali circa
idem
idemfereanni tempus fuas incipi-
ant tempeftates , non tamen prö- pterea idem tempus fementis & ma-
turitatis frugum illis contingere,ex-
iftimare debemus. Dixi enim §.
XXXVII. prout loca minus a Tra- picofunt remota, majorem caloretii
etiam fentire, & quidem prius ac ci-
tius remotioribus locis. Undefacf-
le quisque concludere poteft,terram
non asque cito aptam fieri recipieri-
dis feminibus &c. cujus rei expéii*
entiam vel in noftro regno habej-·
mus. EtmemoratVareniusl. c. quöd
in iEgypto fub Aprilis initium fege-
tes fuccidant, fuccifas corfféftim trr-
turent, & poft vicefimum Maij,nul-
!a arifta ampiius in agris/nullusfm*
&us in arboribus repcriatür. 1
§. XLVIII. Iftud tamen notan-
dum eft , non fem per ex diverfitått4
temporis , qua fationehi, in divef-
fis locis, concludi lieérc ad divér-
fitatemipfius, qua mätüritatem fn£
gum j teftaturenim contrarium ipia
40
experientia. Sic in lccis ad fepten-
trionem remotiis paulo iitis , eo«
dem fere cum aliis tempore , habe¬
tur maturitas meiTium
,licet longo poft tempore , quam in reliquis , propius aliquantum Tropico vici-
nis terris, fementem faciant, Quod provenire mihi verofimile eft , ex
duratione lolis majori fopra hori-
zontem in illis locis ; foi quippe,
ceteris paribus, prascipua cauila in¬
crem entorum diuturno fuo iupra
horizontem motu
,calore (uo ter.
ras fövet, ut legetes citius crefcant,
& maturefcant.
& XLIX. In zona Temperata
Auftrali Tempeftates Terreftres ,
tarn qua numerum , quam fere qua menfes anni, cum coeleftibus con-
veniunt., perinde ut in Temperata Septentrionali. Dixi fere qua men- fes anni. Nam mernorat iterum Vareniusl. c. quod in regno chili
in America meridionali a 30 gr. la-
tiud. Auilralis ad fo, gr. fe exten-
dente,
dente, Vercitius , quam cceleftis
ratio patitur, fumat exordium, a
menfe Augufto,& definat in medio Novembris, ubi asftas incipit du-
ratque ad medium Februari!, circa
quod initium Auturnni incidit, qui
continuatur ad medium Majum , quando incipit hyems , quas admo-
dum nimbofa eft arboresque foliis fpoliat, & cum vehementi gelu al-
tam fpargit nivem; qua® tarnen a fole diflolvitur j niii quod raro, fole
non comparente, ad aliquos dies
duret.
§. L. In eo etiam difcedit zonä Temperata Auilralis a Septentrio- nali, quod in illa non tantum hye-
me intentius ientiatur frigus , ve¬
rum etiam in éeftate, quibusdamin locis, minor calor. Mc ut narrat Varenius 1. c. in freto Magellanico,
fub 52 gr. latitud., menfe Januario ,
cum ferventiflima? aeftatis «tempus ibi eile debet, a Belgis glaciei fru-
ftum eiTe rep er tum.
$ XL,
42
§. LI. Terreilres tempeilates in
,Locis zonse torrida? determinare
cum majori moleftia conjun&um
eil; nonenim omnia loca, inter eoSr dem parallelos, feu Tub iisdem gra- dibus latitud*, easdem tempeilates
eodem anni tempore habent, fed plurima,haud procul a fe invicem
diilantia , diverfas & contrarias.
Unde facile concludi poteft, diftare
ad minimum quasdam earum a ccs- leftibus, quae in locis inter eosdem parallelos litis, femper funt e^deim
§. LII. Scire autem primum o- portet; regiones ..in hac zona non_»
calore ac frigore tempeftates deter¬
minare ac diftingvere ·, ut fieri in_»
temperatis vidimus; quippe quum
in quibusdam locis hujus zona? vix
fenfile aliquod frigus per totum an-
num habeatur
,quod proyenit ex vicina diilantia folis a vertice illo-
rum; fed humiditate & iiccitate, feu pluviis & ferenitate, adeoque_^
Duas tantum plerumque per totum
annum
annum agnofcunt tempeftates,iefta-
tem videlicetac hyemem; illam ex
ferenitate & ficcitate ; hane ex plu-
viis & humiditate dijudicantes. Et prout illa* per plures vel pauciores
menfes continuanturj ita & eo lon-
*
giorem vel breviorem a^ftatem vel hyemem habent* In quibusdam ta¬
rnen locis, ob fatis ferifile frigus,
tempore praecipue no&is , tres nu-
merare iolent tempeftates, fed aliis nominibus, videlicet Fervidanu *
Pluvialem , ac Frigidam. ; :
§♦ LIII. Solent autem Pluvia? feu
humiditas ac nebulofus aer in plu-
rimis locis accidere, dum fol yer-
ticaliter iilis imminet, ut contra
ferenitas ac ficcitas fole longius di-
ftante» Cumque bis haec loca iolem^
habeant verticalem , bis etiam ha- berent menfes hos pluviales feu ne-V
bulofos; verum contrarium de iis obfervatur. Unde facile percipere poifumus, eile alias cauilas cum fo¬
le concürrentes ad produ&ionem
hafum
4-4
harum plütiarum, (cértum forte fi-
tum montium in reipediu ad ventos flatos vel diverfos ) qua? nön con-
ipiratit, fole iterüm ad verticem re-
aeunte, atque proinde tum fereni-
tas ac ficcitas accidic.
§. LIV.Ut vero amplius hasc ipfa iliuftrentur, na tura m ac iiidolem locorum nonnullörum in hac zona
apud Varenium ]· c« expreiTam ac
defcriptam huc quantum necefTa-
fiüm duxerö, transferaih.
/
