AN) MADVERSIONES PHILOLOGIC/E,

D. D.

IN

03ADIAM

AN) MADVERSIONES PHILOLOGIC/E,

qvas

CONSENSU AMPLISSIMI ORDIN. PHILOSOPH.

in regia academia upsaliensi,

PR/ESIDE

MAG. CHRISTOPHOR.

CLEWBERG,

O. O. L. L, PROFESS. Reg. et Ord.

EX AMINI ¥ UBLICO MSUBJICIT

GEORGIUS HELSINGIUS, Henr.Fil»

FENNO.

IN AUDIT. CAROLINO MAJOR. DIE VII. JULII,

ANNI MDCCLIXj

IL A. M. S.

UfSAL IM,

Sackte Regi,® Majestatis

MAGNiE FIDEI VIRO,

Reverendijfimo Patri ac Domino,

D:no johanni nyländer,

S. S. Theologie DOCTORI Celeberrimo, inda¬

ta Dieecefeos Borgoenfis EPISCOPO Eminentißh

xno, Ven. Confiftorii PRiESIDl Graviffimo, Reg. Gymnafiii Scholarnmque EPHORQ

Adcuratiffimo,

MJ1CENATI MAGNO.

Favor ^mihi & facit certiffimam, amicitia, plane {Tngularis, fore, ^ut etjam ^qua Paren me, tis. Non quidem Parentis dotibus praditus

dici Veflra, M<ecenates, nomina colere atque in dium meam erga Vos teftandi pietatem viam ad

praflantiffima pateraa hereditatis, Vehr ^{um lo} vixero, permanfurus fum

Reverendißmorum, Maxime

NOMINUM

ciiltor £? cliens

GEORGIUS HELSIN

VIRO

Maxime Reverendo atque Celeberrimo ^>

Dn. Doct. gabrieli fortelio,

Dicecefeos Borgoenfis ARCHI- PRfEPOSITO Di-

gniflimo, Templi Cathedralis ANTISTITI Vigi-

lantiffirno, Ven. Confiftorii ADSESSORI

Primario Graviffima,

patrono magno.

tem meum, beate defunönm^ profecuti eftis, fpem

limina Veftra modefte adeuntem, benigne excipia-

Veftrum ambire poffiim favorem, ab ipfo ^vero di-

oculis ferre. Patiamini igitur, ut hoc meum ftu-

Vefträ peftora mihi muniat, nec committatis, ut quor favorem, memet expertem querar. Quoad

Reverendorum _atque vestrorum

huntiUimtis

GIUS, Henr. Fil.

Till Herr AUCTOREN.

Tag muntra fteg, ^doms Min ^råtta Bror ! till Lår¬ ^hogd,

Vi Ikole Dina fjet med trogna b5ner folja;

Med nöje vi Dig fedt till Dygden ftedfe bögd,

Och kunna filed's ej vår rena fagnad dplja,

Når Com med defTa Blad Du förfta fteget tager

Att fnart nog kronter bli med vålfortjenter Lager.

G. M. F.

L N. J.

§. I.

rrau\ Nomen proprium Prophefse'noftri, fignifi-

cans cu/torem, feu fervum $ehov£% coaluit exiay, coluit, fervivit, & voce monofyllaba D*> in formandis nomini«

bus propriis, Ebrseis admodum familiari. LXX Interpre-

tes aliique antiqui Paraphraftae idem exprefferunt ^per Ab-

dian, quod uti fignificatum fundit eundem, ita nec tan- tillum foni diverutas nos moratur. Id ^vero magis, fi poflimus, indagare juvablt, quis hic Propheta fuerit, quo tempore vixerit, quse facies rerum inter Judaeos vigi erir,

cum heec oracula divina (criberet, ut ex hifce cognitis circumftantiis lucem, Prophetiae explicandae utilem, iu-

cremur. Sed hac in re ingenue nobis fatendum eft, ^pra>

fidlaHiftorica aliaque adrninicula, ad certitudinem ducen- tia, nobls deefTe. Permulti quidem Hebrseorum Doéior s exiftimant, fuiffe noftrum aulse Acbabi prsefe&um ejus- demnominls, natione Idumseum, poftea vero fadlum profelytum facraque Judfeorum amplexum, adeoque illum,

qui i. Reg. 18. legitur tmuijje 3ebovatn ejusque Prophe-

tas fervafie, morti ablfabele, conjuge Achabi, idolorum

cultu fervente, deftinatos; fed vix probabili argumenta

nititur haec fententia» Nam Obadiam, dapiferum _regis Achabi,

profana Ifabei line dubio aula fua expuliffct, nift

A ijffiu-

& ) 2 ( #

ßaiulatione, nofko Prophet« parum ccnvenientl, clan-

deftinum jehovse culiorem egiflef, publicum vero ido-

iolatram. Pr«terea, fi vera eilet hsec opinio8 non po«

tuerat antiqua Judfcorum eccleöa ordinem & locum, quem hodie obtmet, Prophet« noftro trihuere <?)♦ Putanr alii, iique Chriftiani £), Obadiam fuiffe cequalem fjeremU, quod uterque iisdem fere verborum fulminibus adverfus

Idumasos detonet, & crimina qusedam his objiciat, quse tum perpetrata videntur, cum urhs (Hlerofolyma) ca- peretur, unde coIligunf,eundem poft captam demumHie- roiolymam vadcinia fua edidiiTe. Verum enimvero, quod Jeremi« fuerit cyjÅij* vlx confeceris ex iisdem fere phra«

fibus & verbis , repercis in Obadise & Jeremise adverfus

Idum«os vaticiniis. Novimus enim Jeremiam quafi repe- tendo ineulcaffe antiquiorum editas prophetias proxime

ante earundem complementum. Utitur Jeremias efjam JeTajoe verbis in fuis prophetiis adverfus Idumaeos aliosque populos & eivitatei, fed quis Inde merito conjecerit,Je-

remiam effe sequalern Jefajse? Certe non infolitum fult

Sacris fcriptoribus alludere ad antiquiorum pfarafes, eas- que mutwas furoere, prafertim ubi eadein materies, vei

nmilitudo roentibus obverfaretur , uti cuivis, Davidls Pfalmos cum fcriptis Mofis conferenti, haud obfcure pa- tebit. Quum igitur foJa phraflum verborumque fimilitu-

do parum probet* auélores Sacros iisdem vlxilfe tempori»

fous, nihil fupereft, nifi ut tantifper ftemus ßde antiqua Judseorum eccleO«, quse Obadiam, ad lempora AmoG

relatum, huic in ordine Prophetarum minorum proxi-

mum conftituit, Prophetiam Ejus quod attinet, haud

dilfi-

a) cfr. HERM. WllSII Mifcettanea Sacra c.tfi p*

b) DRUSJUS in Critid Sacr. p. $jo., Zf jfOH*

^2ARNO Vi US in Gommern* in minor, Prebet* ^{p, pi*}

& ) 3 C s?

difficulter liquet, eandem continere breverri denürtcfatio-

nem exitii & malorum, genti Idum«« olim imminentium.

Fuit enim hereditaria quafi fimultas, feu invidia,inter Idu-

m«os, ab Efavo, fratre Jacobi Patriarch«, ortos, & Ju- dacos, vicinia regionum, ^quas utraque gens incolebat,

novam fubindeeontentionisfubminiftrante materierna un- de fadum, ut Idumasi afflidis Judacorum rebus gauderent

& hos nutantes quovis modo propellerenf. Ob

hane impletatem, aliaque patrata fceiera, graves pcenas manfuras Idumsos Propheta pr«dicit, fimulque folatia piis Jud«is proponit* His pr«miflis, divina implorata

ope, & qualicunque noftra opeila rnitiori B. L. cenfur«

diligenter cornmeridafa, ad facrurn Obadi« textum bre-

vibus notis, ubi opus vilum fuerit, iliuftrandum nos ac-

clngimus.

$. II.

v. j. vi/to, i. e. Prophetla, qua: vifione, aDEo oblata, contigit, Gr«ceofequ<&, Ad. XVI, p, 10» ve) o^oc- trts, Ad. 221 17- non plane diftert a KWO, fsepifiime Prophet« utuntur, cum hoc non tantum onus, fed pa- riter oraeulum feu effatum divinum ^nötet, a radice tfwj,

tulit, pvotulit ore, i. e. effatus elt, qu« apud Arabes in

Ui adhuc fervatur, producendi poteftate pr«dita A- deoque gratis ^a nonnullis hic difceptatur, cur h«c Pro- phetia, impendentis exitii pr«nuncia, non infigniatur

voce NttfD, Sacris vatlbus In ejusmodi argumento perfa-

miliari a). Ceterum cum h«c abfolute ponatur, i.e.

fine verbo regente, monemus, eandem habere vim in- tegri membri & explicandam effe, addito, quodattinct. b).

A 2 orm^)

-1..1 i.. i,.

a) vid. !}0H. 1ARN0VII Comment. in Prophet, mi¬

nor* p. 726.

b) c fr, CHRIST. B ENED* MICHAELIS Diß. Phi¬

lo! de Solocxijm cfifuum p. nu 7.

❖ ) 4 C #

Particulam pr^Hxam b Chaldsus Farspftra«

ftes hic reddidit per des cujus vefHgia multi Hebrseorum Maglftri preflerunt, nixi locis Genef. 20: ig. Pf. ^{pr: ir.}

Elth. _{g: 2,} ubi ilti praepofjticmi laudata fignificatio afli- gnari fölet. Non fme au&orkate ergo cum Luthero Sve-

cus interpres convertit: om Edom. Quod, Il fenfurn re-

fpieias, nihil quidem iocommodi habet 5 cum tarnen par- ticula communi apud Ebraeos ufu Dativum vel accufat, cafum oftendat, nec infrequens fit, ut nominibus pro-

priis conftruéla, in vaticiniis habeat vim prsepofitionis ad

vel adverfus coli. Jer. 48: 1» 49 : 1. & paulo pott fequa-

tur nity, quod antecedens ^ > Sp. S:to interprete ^$ collultrat, denlque cuin per Edonr baud dubie intelii- gantur Idumaeae incolas, adverfus quos hcec Prophetia fin- gillaom vibraretur, reélius forte ^per ad ^t vel contra, ex¬

pon endum eritj quo pado Eilipfis rS fo, hic fubaudien-

di ex menie Drufii, ^ut fupervacua merito etiam expun-

gitur. Ceterum utrum vox OHtf , latiori fenfu acce»

pta, hoftes quoscunque ecclefise nötet cj, an vero ftri-

étiori fignificatu fumta ad folosIdumaeos reftringi debeaf, dlfficile di&u eil 5 diffiteri tarnen nonaudemus, _quin no- bis magis arrideant,qui idumaeos hicinprimlsintelledlos ^vo-

lunt d) utpote quibus Infr, v. 10. & 18. excidium denun- ciatur, five prius, per Nebucadnezarem infligendumt

five etiam pofterlus & totale, quod Wefpafiani tempore

eos

c) vid. AUGUSTIN, CALME T in Comment. in ö- badiam, SANCTIUMinProlegj. n,$. THEO PH. AUE-

LH Erörterung der dune keift ^en und fchwsrflen Sehrtft-bteU

len im Alten Te(lamentt _{p« jjf,} MATTH. HENRY ^an ixpofition of Propbetical Boks V. 1. in Act. Erud. ana*

WS* p. 37f*

d) efr. GEBHARDI Comment* in Prophet, Mnt $*

ß* 477'

$ ) f c #

eos perculit c)* In fequentibus hujus commatis verbis ö*

badias infhns bellum & interitum Idumseis prsedicit ftilc*

poético, Prophetis perfaniiliari, quo Ledorem in medias

rapit res, ex regula Horatii. cfr. Jef. 13: 2. uj)i jefaias fublimi modo loquitur , quafi per infpirationem ocuiis vi-

dens exercitum Perfarum in perniciem Babylonls fefii-

nantem , & audiens Numinis vocem, qua Perfse exciti gradum properabant«

IjyOW nyiD^) Hic obfervamus no 11 omnino bene

reddi: wi hafve hor dt, melius vero; (nar) vi ha«

de hårt det ryktet tfc. Narri, nifi fallirrturheic fubau- riiri debet **3 ante pyiottf , & fequentia verba usque ad fi-

nem verfus > inträ 7rugévQe<rit coilocata, referenda erunt ad defignationera temporis-, Fr oph ^et« sequalibus notiffimi,

in quod ipfi datum a DEO mandatum inftantem Fdomaeis talamitatem praedicendf inciderat. Adeoque UyöJ# in pluraSi numero pohtum Cpeéht non tantum Prophetam ^,

led ipfius parker contribuies» Nec vero fine emphafi ^ra

fuo verbo jundfcum credimus, quin potius hane vgo&ryjiv indTgitare famam» lange lateque diffufam, vel in-

dies percrebcjcenum* Plerumque enim Ebrsei voce deri-

vata _, fuce radici cenjun&a, magnitudinem, imrementiini$

conftantiam, continuationem ret, ve i aclianis tnemoratee fi«

gnificare (olent.

»"■» ntfD) SV, Interpr* af Herranom. Forte reéltus:

genom Herrans /kickelfe.

*V2?Ö Omnes vetuftse verfiones ^cum recentiorl Danica

rc 1 vertunt ätt, quod och Vernaculi Interpretis pr««

fcrimus, _tanquam contextui prsecedenrium convenientiuif.

ffrtf) Poft hane vocem fubaudimus quod frequentifiime skXstTteh

A 3 v.z

e) vid• Efajas notis Philologe & Iheol. JUuflr. qut

Lipf i & Gvrl. ^m lusern prodtit Å;o ijpf* Vol\ L p*tjtfi

$ J 6 ( Sjc

v. 2. tms-w) Parvam inter ^{gentes ,} i. e, mlni-

inam. Nam Ebreei carentes fuperlativi gradus forma pe-

cuiiari, & proinde hunc 7ioXvrgo7iooo forrnare foliti, inter

alios circurofcribendi modos, eundem 7rs^(p^ct&<7iv per fubftantlvum, cum prsefixo ^3S pohtivo fubjun&um coli.

Jof» 14? 15» PC94: 8« Jer.4p: 15» Cantici 1 : 8- Prov.

2i : 22. 30: 30.

§. IIL

v. 3* %J3Dt2?) babitans, Jod illud finale in ^voce yys multum negotii faceflit eruditis, Plerique hoc ehe jod paragogicum exiliimant ä)y fimileilli, quod Pf. 114: g»

is3: 5-p. 103: 3. 4- ny •' 9- Ef. 22: id. vocum fin!

otiofe annexum nonnullis reputatur. Aliis cum Mercero placet, ejusmodi jod firmitudinem feu habitum, aut, ne- fcio quid, hu jus generis aliud, pro condltione fubjecffie

materlse denotare b). Celeberrimus SCHÜLTENSIUS

acu rem terigiffe fibi videtur, dum hoc jod effe pleona-

fticum conjicit, affixo prim# perfonae affine, quod non folum apud Hebraeos, fed etjam apud Arabes redundare

lolet c). Nec diffitemur hunc pronominis, cum prsefixO

^ conftruéli, pleonasmum In Ebreeo Codice effe frequentis- fimum, quin & Latinis fcriptoribus familiärem, infer quos Horatiusifa : Quid mihi Celfus agit d). Num vero in loco noffro ejusdem fit indolis, baud facile dixerimus.

Negare tarnen nolumus, quin fatis couimode fic ver- ti pofiet: gut mibi babitas.

31V.D" ^W3 )» Vox DW non nifi ter in Sacra Codi.

es

ä) c fr. BUXTORF. Tbef. Grammati q . p. 104,

b) vid. JOH. 7ARNO VII Comment. in Prophet, mi-

>$on p' 728.

e) In Animadverßonibus Philolog. & Cri t. p. 3/. aß Genef 40: n. ^,

(I) Epifl% Ubrf 13*

❖ ) 7 ( #

vce oecurrit. LXX Interprefes a<W, Vulg. foveimi-

na, 6f fiffuras ^{una cum} jucteorum Ma gift ris eandem in- terpretantur e). Nec ineommodum fenfum hsec expofi-

tio praebet ^* licet valde verifimile (it, quod conje&une potius, ^quam Honeo fundamento, innltatur. Gerte ü in originem vocis inquiras, vacillare di&am explicationem deprehendes, R. SALOMO O'Un fiffuras a ;un faltavit

derivat, quafi loca titubationum, i. e. afpera & iniqua

montium nötet* KIMCH1 & AßEN" ESRA ejus nataies srefert ad Jin circu\us. Quurn vero h^c utraque Rabbino¬

rum derivatio Grammacicie & linguae Kbrsese .adverfetur,

hac explola, ad auxilium linguee Årabicse nos converti-

mus, cujus adhuc fuperdes tfJSfJ percommodum huic de-

rivato fignificatum fubminiftrat, i. e. hunc: afylum fuit, tonfugit f), unde refugia petrarum ? i. e. al-

tiflima in petris loca, quo preefidii & fecuritatis caufla

concedere mortales folent, non inepte expofuerls g).

Utrum vero & huc fpeéiet, quod Dens in Pfalmls^paffiro

& aliis quoqueiods, uti Jer» 4 : 29* Ef. 22: 5. y?D ap¬

pelletur, «Iiis difceptandum relinquimus.

VHV & D73J in commate hoc etiam ob via, Leéto-

remfSeo moranmr5quod pr&cedensineodeiTi verfu

liabeat affixum fecundce perfonsejisec autero vocabuL in ^eo-

dem habitu orationls cum affixo tertise conftruaotur.Sed be-

ne monuif SCHULTENSIUS b) IfQ# & D*? pohta efle

pro "jrw Idque etiam apud Ärabes ufu frequen-

tarl. Unde _quoque VULG. utrobique tuum adpofuit,

&

e) vid. KJMCHIT Lexie. Hebr. DWWn dittum±

& 11 SCHELOMO ben Melech in ^ V?DD ad b♦ /.

/) vi(U jfAC. GOLU Lexic. Arab. ^ad b. v.

g) t fr- SCHULT. EN SU Animadv. Philolog. in EJi

?9: 17*

b) c fr. Ej. Commentar. in ffoh c. 1$: 4-

% ) 8 ( #

& SV, interpres ^cum LUTHEROreåe transtullt: på tin höga flott, och lager i tino bjerta. Totum adeo corn-

iiia Tic reddo: Super bi a ammi tni fefelliz te, qui babitas

mihi in refugiis petrarum, (in) celßfjßmis jcdibus tuis;

dtque (licens (eg) apud ^te ipfum9quis dejiciet ^me in terram}

v. 4. rrDJjn) refpicit mox fequens "J3p coli. Jer. 49;

1(5, vel fubaudiendum in Ef. 40: 51. dilerteexpresfum,

•KCPJ3 Hane comparaeionem facile inteliiger, qul me-

jninerit, aquilam, Poétis fublimem & nubivagam proinde diétam, alarum remigio ita in a!tum fubvehi, ^ut, vel

ccelo lereno, oculorum aciem fugiat, quin & nidum fuum

ponere in fupremis montium verticibus, praeruptis fa-

xis & altiflimis arboribus, cujus quidem rei fidem Efaias

c. 40: 31. Jeremias c. 49; 16. Salomo in Prov. c. 30:

19. Franzius in Hifloria Animalimn p. m, 228* & ex

profanls plures nobis faciunt,

MDD T3) int er jlellas nidificare plus eft, quam

*l£03 Ijp rP3^n in prascedentibus obvium. Ideoque haec poflerior propofitio, Itsituqsqs caufa, priori, aüoquin

sequipoiienti, adjicitur,

"pp D1^) infinitivus conjugationls Hiphil, fi gerun>

åii vim eidem tribuas, a deficiente tWfl pendet O, fin

vero nöminis poteftatem ei addideris, pendeat neceffe ert: a

prteeedenti HQJlf). Pofleriori regimine admifio, hic ^e- merget fen Tus: Si inter fiellas fubvexeris poßtionem ni di 7uf\ i, e, fl nidum Tuum, ad ftellas _usque lubveélum, in

'media harum fede pofuerii,

0^0 yim«). Quemadmodum nulli faftigio fatis tu-

tee fuerint infidtse ab inferiori, _quanquam viliflimo, po- (itoe k) ^f fic multo minus ulla unquam humana pötentia

tam

i) tid* WALT. HEM EllipftoL Ebr. cum Appendice

SCHO ET TGENI _{I p. m. no.} lin. 7. f.

k) tfr. Ebtfdri Fab.\L 11. Fab. IV.

# ) p ( #

tam altas radices egerit, aut ad ^eum fublimftatis ap'cem?

afcenderir, quin altiHimi manus, faflu mortalium & inju-

fta opprefiione innocentium provocata, idu oculi velo-

cius eandem exftirpare, vel ruina gravi folo sequare pos- fir. Hinc meritis celebrari fölet laudibus, nefcio cujus, refponfum, interroganti, quid Jupiter in ccclo faceret, da-

tum, eundem ext ollere bumiles, deprimere /uperbos. Nec

aliam faciem Jovi fuo vindicat Heöodus, in hunc ita ca-

nens:

Pfcs fxh yd(> ßgictst ^gsoo de ß^idovrcc yjxXsTtTsi

Piicc cP cZJt&Xcv pivvÖei ocÅyiåcv c&é£ei

Psiot M t iQvvsi vkoåigv }{gq ccyyvo^oo rclqCpsi

Zsv£ U\f/l/3ge/UtT1>}£-, ^{C C} VTTS^TOiTOi $00fJKXTC6 vollst /).

Potiori vero jure hane imaginem k'OET i. e. DEO

fummo cum Nebuchadnezare tribuas, qui» experientia e- do&us, hane tandem, cedro dignam, vocem protulit;

rftfcwrfr bw nua jwno n m).

v.J. In hoc coromate SV« bis peccat. I:o vertit

fVD"TJ per varda tyß, quum ramen illud verbum in Ni- p'hal & hoc ^contextu fine dubio exfeindendi & åelendi no- tionem habeat; Ihdoparticulam interrogativam N1?!! norme, bis in hoc verfu obviam, primo per ja, & deinde per

icke, fine fjgno interrogationis» contra lingvae geniurn

transtulit. Quod quidem in verfu, non admodum obfeu-

ro, qui acciderit mlramur. Propheta fignificaturus exi- tium, Idumseis impendens, qua»rit caufam, cur funditus

excifi effent, hoftesque, Idumaeam vaftantes, latronibus.

& furibus perniciofiores fiftit. Latrones fcilicet & fur es qusedam tantum furripiunt, quae fibi fuffecerint, ceteris reliåis, hoftes vero Idumceorum omnia perdiderant. Hinc

verba totius commatis ica vertimus: Si Jures introirent

B ad

»II l| I II

II

'

'

1

/) E?y. xcci H/«. v. f-$.

tri) Dan. z \ 34.

^ ) 10 (

öä te , fi fpoliatores noclumi, quomoäo excifa föres ? noft-

«;? furarentur ( tantummodo ) quantum Jatis ipfts efjet P fi vmdemiatores advenirent tibi, nonne relinquerent race-

F„urent certe huic verfioni loca facra Ef. _17: 0, ubi fuperilites gladio ra remis, pö/? vindsmiam manentibus,

comparantur, & Jud* 8 : 2. uhi Midianitarum aedes, cui

multi fuga fubdu&i erant, vindemiay reliquiarum vero occifio racematio appellatur.

v» 6. W&nj ). öe fcecundiori hujus vocis notione eonfulatur £r. Willii Promtuarium Emphaf. Bibi- Vet.

& N. T. P. I. p. m, iy j.

Itcy) pro ]V/y \3aVD quod in pofteriori membrooV^

iegitur. Vel metonymice hic Efavum pofitum dixe»

ris _pro ejuséem tedi bus, ad quarum abditos, in petrarum

latebris, angulos accuratiffime perfcrutandos Sacra auri

fames hoftes impulfura effet.

Ante hoc ex prsecedenti propofitione, &V h

noiv8, repetendum eft "ptt. Ceterum quomodo HV3, al-

temans pro , adeoque affinitatis quodam vinculo

eidem eonjuntftum, ab hoc differat. difficile diétu eft.

Eft(potrmoorsfov tamen videtur, quam ttfibn, quum non fe¬

inere, fed intentfendae orationis caufa, fubjungatur, & nifi conjeftura nos fallet, quam tPo njD propria fignificatio,

i. e; inflandi, vel faciendi, ut quid ebuUiat, nobis fugge- rit, Metapborice notat tanto nifu Cf lab ^sre aliquam rem querere, inquirere, incalefcente in venis fanqvine, ex celeriori _{motu, quem} vebementius intenfi, inter laboran-

dum vel currendum , nervi, effecerint, e bullin ^t vultus, intumefcant & inflentur buecae. Qu ^am vis enim idem &

his accidere poflit, quibus vel quiefcentibus aeftuantis So¬

lis fervor totum corpus in fulorem refolverit; tamen hoc prioribus omni fere _tempore peculhre quafi & pro¬

prium eft. Nequ'e afc hac Emphafi abhorrere videtur

eognar

❖ ) II ( #

cognatum lliD h) quo Syrus Nov. T. inferpres in Luc.

z : 22. ufus efl: pro ccvot§rre7v, ad parenfes Chrifti relato,

qui, hunc perditum quaerentes, nitro citroque inter co-

gnatos & familiäres diicurrendo, iter unius diei emenli

funt.

v, 7. miD IDnS). Vocabulo ex antece-

dentibus adjungunt interpretes TOK, vel per Eliipfin fup- plent^DKj unde SV. Ihe [om åta titt bröd. ^{^} Utrumque

duriuscule: nam atbnach, fub praecedenti "pW pofitus,

aperte docet, fequens "pn1? non referendum effe ad pra:- cedentia, fed novum hic incipere colon, a priori rnern-

bro difcrecum, adeoque didfam Hllipfin fine fumma ne- ceflitate admitti non debere.

"WO) antiqui fere omnes infidias, recentiores inter¬

pretes vulnus & interdum medicinarn feu [anitatem, ut Jer. 30: ij.exponunt. Cui fundamento innixi hanc ex- pofitionem fecuti ftnt ^, nos fugit. Sed nec recen¬

tiores certiora hic dediffe, vel ex diflenfu patet. Non

enim verifimile eft, fimul vulnus & [anitatem figni-

ficare. Si & nobis aliquid circa hanc ^vocem illuftrandam

audere liceat, valde probabile quidem videtur, ^eam de-

fcendere a "PT recedere, feparari, unde "Wo foret receffio,

Separatio. Certe hls Jeremias verbis in C. 30:13. nT«

"WO5? "}3W5 contextu non invito, di&a fignificatio facile

aecommodari hac rafione pofiet : tion efl judicam cauffam

tuam in receßtonem £ feparationcm, i. e. ita , ut partes,

re difcuffa, recedant atque feparentur. Sic & nofter

hic locus, eadem retenta, fatis commode hoc modo traos-

leretur: _{panem tuum} ponent receßtonem fub te, ßne anim-

advertentia ejus , i. e. commeatum vitseque fuftentan-

dse neceilaria 1 te non animadvertente, faciept recedere,

B 2 f.

n) i\ Qar. a Sclmf Lex. Syr. Concord. N* L. in bat

radice.

❖ ) 12 ( #

f. fubdueent tibi fimulati hi focii & amiei n). Quod fi

vero concedatur, aecentus rationern non repugnare voci

ex prtecedenti roembro fubaudiendse, nova ex Ara- bismo lux ilii _, in qua laboramus, voci afTundi _poterit.

Videlicet quum Arabum med. j in 2. Conj. mentiri, fal(um quid adornare notet 0) indeque ^{örtum men-}

dacii notione gaudeat, hinc fufpicandi occafio nobis na- ta eft _, "WO» quod in Ebraismo veteri idem forte deno- tarit, h. 1. eundem fenfum admittere: quo pa&o totius propofitionis vis, ad quam "WD pertinet, hsecerit; ^com-

edentes panem tuum, (i. e. familiäres tui & intimce admis*

fionis amici^ fupponent tibi mendacium, (ferrnonem men- dacii & fraudis pleniüimum, hn e. vaniffimis & od Jraudem compofitis Jermontbus ^te decipient), (ine animadver- tentia ejus (i.e. Te nihil horum animadvertente.) Ger¬

te huicEbraicae phrafeos poteftati comparari poterit La-

tinorum imponere pro äecipere, nifi malis eandem Metha- phora niti, a dormituriente petita, quem, fubftrata molli plumaque tumente cuicitra, fecurum periculi, licet prse-

fentiflimi, inimicus facile reddiderir. Utra tarnen explica- tio, pofteriorne, an prior ^, accuratioris examinis limam ferat, emunétioris naris indagini commendamus.

v. g. tikn) H interrogantis, rS> üb preemiffum, ora- tionem negantetn convertit in fortius adfirmantem coli. f.

Paral. 21t 17. cum 2. Sam. 24: 17,p) 3 prsefixum voci Dl*

hic, uti alibi paflim, habet forte vim praepof. poß. Adeo-

que verba, quas verfum 8 incipiunt, hac aequipollente e- jiunciatione reddimus; Certe poß hoc tempus, äiat DEus, (fier,)

n) ^c fr* H. T ULLE Bibel-Lys fat imod det Ex eget i*

fke mbrk P. I. p. ßg,

0) GOLH Lex. Arabic.tf Meninßd Tbef. Lingv. Ori-

tnt* Iure. Ar. Per f.

P) RAMBACHIl Herrn. $:ra _{p. m.}

❖ ) w C ❖

ffiet,) ut perdam. Neque temere Fiic fubaudimus r?n%

fed partim propter ttcZQgs orationis Erotematicse, cui El- lipftsfrequens efi, partim etiam propter 1, quod fequens

fuo fronti adjunxif, Aut enim idem xAso-

-vcc^ei, aut refpondet particulee Latinse ut, Sv, att. Jam

vero prius,neceffitate nulla urgente, & reciamante Syn¬

taxi, Ebrseis confveta,imprudentius admittitur. Ergo po- fterius erit praeoptandum, inprimis quum fere folemne fit,

to 1, pro ut pofitum, verbo prsefigi, ro ',T vel fWT excl- pientL

v. io. ODnD). Propriam fignificationeoi r§Don, huic

loco opportunam, Arabicae linguaefubfidio _inapricum pro- duxit Vir Celeberrimus Jo. David Michaelis q) O. Ot»

Litterarum in Gcettingenfi Athenaeo Profeflor, cujus fen-

tentiae uti facile aceedimus > ita in ulterius ejusdem ro- bur conferendum putamus Graecum upooa-aetv, ungmbus lå¬

ter are, evifeer are, it, HabaLt 2: 17. ubi JWa1? DOft vio-

ientiam _notat, feris Libanonis illatam a venacoribus,

qui easdein , latibulis expulfas, ad languorem ^usque per-

fequebantur, & faevis canum morfibus ^ac erebris fagitta-»

rum idtibus mifere vulneratas ac madentes fangvine tan¬

dem interbciebant

v. ir. Dra) propter diem ftare. le ex adverfo, i, e*

quo ftetifti. Narn 3 initiale hujus verfus vicem fuftinere

videtur r$ _ft prsecedentem verfum incipienti*.

im iiny) hsec phrafis opponitur ^roo P1THD DDT

& proinde in eos quadrat, qui, cum ob propinqui-

tatem fuae regb>nis opem ferre laborandbus poflent, oci-

ofi fedent alieni pericull fpeélatores, & vicinis, de vita

ac falute pericLtantibus , opportuno fuccurrere auxili®

reculant,

B 3 D4)

q) BeurtheilunQ der mittel, welche man anwendet åk

Msgeftorbene Ebrwjcbe Sprache zu verßefan, h nu U4~

& ) ^*4 C &

BJ) hujus particulse fignificatio nominaüs, in Dis-

fertatione Graduali cde *W3 ex Arabica lingva deduåa,

fl ad hunc locurn transferatur, verba ultima bujus ver- fus ad Obadise mentem fatis commode hac ratione expo- nenda nobis videntur: (quove) Tuet impietatis menfur & (u- premum quafi impofiturus amulurn unus ex iUis fuifii; i. e.

Iioftibus fratris Tui affociatus & _{pars non} contemnenda cru- deiicatis\in eundem fsevientis.Nam duo omainocrimina Va-

tes nofter Idumaeis objicit, [unurn, quod fratrem, ad quem

juvandum partim viciniae partim confangvinitatis vinculo

obftridi eranr.alterum,priori multo gravius & piaculari pro- Stimum > quod cum hoftibus Ejus belli inierant foeiecatem,

i IV.

v. 12 TnN*"Dr3 &OH 7K1; SV. lu (kalt ^{intet mer} fe tina lud på tinom broder i bans eländes tid. Reéte

omnino hic convertit SVEClb interpr. HNT per fe tina luft. Refpondet enim hic fequenti flDOT, lottart, & in Ebralsmo, conftruéhim cum 3 > figniHcat oculos pafcere altqua re, cfr. Pf. ^37«' 34. 5o: 23- & 54«* 9• &c. a) Pulcre _quoque reddit DP eländes tid. Notat quidem ^vox

illa ufu ordinario di _em, five tempus, perfsepe ^vero in- dicat tempus infelix & fatale quafi, quo finiftra omina

adimplentur, cfr. Pf. 137: 7. Ef. 13: 11. &c. Unde in eodem hoc commate rieineeps explicatur per n3J DP, D13N OP & my DP, tempus infortunii Ejus, tempus interitus Eorum tempus affliclioms. Sed minus accu- rate omifit idem ille interpres particulam ] ab initio ^com- matis, nec bene alteram vocularn 7N expofuit: Tu (kalt

intet &€., quum dehortantls fermo hic initium capiat, qui usque ad v. ij. pergit, in quo & fsquentibus ratio adne&itur, cur in proxime antecedentibus, a perfidia, quajudaeos, publica calamitate preffos, variis modis af-

flixa-

a) vid-1ARNO VII Commetit, in Fropbet. min, in h. /,

# ) IJ ( #

filxerant ? fdumsei disfvadeantur*

Quamobrem melius

forte hic verfus ira verti poffet: Verum ne pafcas oculos

inf auft o die fratris Tui &c.

v. 13. ron/tCW"""VnU «£ mittant vel extern)ant fe

fcilicet manus tute. Eft hic fine dubio Eilipfis nominis

■p, manus, quod cum ri/10 componi afTolet, & idecnon-

nunquam ^, u&pote in confveta phrafi, interrnittitur. Sic

2. Sarn. 6: 6. Extendit Uzza ad are am ( manum fuam )

& tennit eam. Ita etjam Jobi 24. Fodiunt in valls

(pedes ejus) b\

v. 14. *)JDD ) Grseci ovy^Xsir^s haben!, Chal-

dseus rnDD * Sy ^rus 'zQ quos fequitur Svecus, ^ver-

tens förråda. Sed fortafte ad mencern Vatis noftri pro»

plus accefteris hac verfione: ne obtrunees ja" ar i, vel eon-

f odias haß a. Nam nUD in PC ^{35 : 3.} Jagar im, fecu-

rim, gladium Perficum & Scytharum geftamentum non-

nullisnotat, quod ab obioleto UD örtum videtur, idem

olim fignificante ^ac Arabum ,/FAj ccnfodit haß a, fiqui-

dem Ebrseorun* & & D Arabes fere ry (j£ expri-

munt c).

v. ifi, Oecurrit hic difficilior illa vox ty*?, quam Rah*

binl a rad. yb felfo deducendam putant d). Largimur,

enim, inveniri in Jobi ^{6: 1} in alla tarnen, quam Rab-

bini ftatuunt, ftgnificatione, Ted hic ob ^accentum, in

ultima fyllaba pofttum, non poteft convenienter linguse

alia radix, quam admxtti, prseter rneritum a Lexi-

cographis Ébrads omilla. Djfr vero figoifieare abjorbere9 _lar-

b) vid. DRUSIUMin Cri t. Sacr. ad b. /»

c) vid• 30. DÅV. MICHAELIS librumyfupra law*

datum. p. 134.

d) vid. Rabb. D. KlMCHIl Libr♦ Rad, ad voe, yb ^t

& M1CHLAL JOt HL adb. L iu RA5CHI ad Obad\ n

tö* Jobi (j: 2,

# ) «ö ( &

larqitev potave^ non cum Jud^eorum Magi ft ris probatum

volumus ^ex qualicunque convenientia inter yi & _y?2, quod in detegendis vocum notionibus admodum lubricum eft fundamentum, Ted ex triplici genuino Philologie H-

brasse fönte, tontextu fei licet Sacro, vetuflis verfionibus

& DialeElis cognatis. Quod ad contextum artinet, con-

jungitur hic ny? cum nrutf* fine omni dubio bibendi fi- gnificatu gaudente ^, unde & nyb adfinem poteftatem

habeat necefle eft« Vetulloe etiam verfiones fere

omnes in eodem hoc fignificatu confpirant. LXX Interpr, & Vulgat« hic abforbere vertunt , immo

etiam Chaldseus, qui oy^D habet, quod eodem tendit.

In duobus reiiquis locis Jobi ö: 2« Prov. 20: 2f, ubiidem

hoc verbum ocurrere vulgo putatur, veteresilli Paraphra- ftae eandem fignificationem ^non tenenf, quod non miror,

ßuum forte, uti debuerunf, non eandem radicem in i- ftis locis agnoverint. Sed ne quid defideretur ad figni- ficatum deglutiendi ra> ny*? afferendum , & huic pariter lo-

co vindicandum,obfervamus,hoc verbum apud Arabes ae-

quipollentis poteftatis eflfe. Notat enim ; multum etfe in

re, multum por are vi ni, vel aqine, nec explere (it im e), adeoque copiofam omnino & ebriis propriam potationem

haud obfeure infert,& cum Sacro noftro contextu & veterl- bus transJatfonibus plane convenir, Sunt etiam exeadem hac radice apud Arabes nomina derivata, ^voracem & gib

lojum fignificantia /), & ^non dubito ad eandem referre Ebrseorum *jy?3, quin tua, Prov. 23:2, ut in ftatu, quem

Vocant Grammat4ci, abfoluto fit ny% (/<?^)quod, quan- tum novi, unicus S. PAGNINUS g) fub hac forma re¬

dte e) vid- OfAC. GOLll Lexic. Arab. p. 2140. & 2144.

f) vid. GOLIUM Iqc. tit. ßf aNX. GJGGjEI Lbef.

J+ing. Arab. ad b. voc*

g) ^fr- EJ. Jhe[. La S. ad b% voe.

$ 3 i7 C #

éle in egregio fuo Thefauro conftituit. Mate enim illa

vox vulgo in Lexicis Ebrasis refertur ad rad. yi^, utpo-

te quse abforbendi fignificatione minime gaudet; nec me¬

lius SCHULTENSIÜS b) idern hoc a rad. y^Q re-

petit ^, in fubfidium vocans Rabbinos ^, qui illud fV3

ny^QH explicant,non aliud per domum devorationis intelli¬

gentes,quam gulam^fed 3 hic effe Iiteram prsefixam, Salomo-

nis contextus,qui DK27 feq. 3 conftru&um habet,fatis _aperit i).

Significatu & genuina radice vocis lyV breviter jam con- ilituta, e re elt, ut pauca de fenfu hujus commatis fub- jungamus; ubi pnernonemusi calamitates Of mala, fty-

lo Prophet» familiari, appellari poculum Domini P£. 7j:

7. & n6: i j. & illispremi &perire, bibere dici Pf 6o:

4. Ef. ji: 17. Jer. 2j: 15. 51: 7. 13: 12. Ezech. ij: 51.

Habak. 2: 16. &c. A) ^y unde bibere & abforbere eft mahs atque pcenis iisque graviffimis adfici. DEus igitur hic*

Quemadmoduvh inquit, vas, o! 'Judaei, in Sacro meoZio-

nis monte multa mala perpeßt eftis, it ^a omnes vicincs ^gen•

tes mala poenasque graviores, quibus prorfus perituri e»

runt, Inent /). Sed v. 77. in monte Zionis erunt elapfi

&c. U e. gens Judaeorum non ita peribunt, quin, qui

C rem-

b) fn Animadv. Pbilolog. & Crit. p. 501.

i) cfr, Differt. qua Radices & voees nonnullae Ebr<efi

in Lexicis vulgo de Cider at ce reflituuntur, påg g. 27.28*29.

So* in _qua formas verborum yi^ ^{, ny7} & y71 vindkantur%

& kca S. S. in quibus re ipfa occurrunt, explicantur.

A) cfr. 30 Ii. T ARNO VI I Commenu in Propb•

«2/«. p. 734. & THEOPH. A MELII Erörterung der

dunckelflen und fchwerfleu Schriftßellen des A. T» p* fjf.

& 267.

1) Deficiente nos accurata hifloria Idumaorum vici-

norumque populorum, non audemus deßnire perfonas per

quas, vel tempus,quando b&e deßrutiio JaQa /it*

# ) i8 C &

rempublicam reftituant, gloriamque nominis propagenf, fuperfint. Bene omnino CALMETUS m): En effet ni

les Iduméens, ni les Ammonitess ni les Philiftins, ni les Chaldéens eux mémes, n5 eurent pas le méme a vantage que ies Juifs aprés leur chute. Juda fe retablit dans fon

pais ; ia Judée fe repeupla; eile Péleva méme å la puis-

fance roiale$ eile affujettit les peuples voilins,* ^ce que

ne firent point les autres nations. In cornmate i<5, ad-

huc notamus, SVECUM ultima illa verba IM fr*1?!) VHl retulifie ad praeced. ^montern Zionis, adeoque parum reåe

transtuliffie : att tbet [kall vara, lika/om tber aldrig nå¬

got varit bade, quum luculenter ad gentes pertineant, ea-

rumque totalem interitum fignificent. Ceterum de figni-

ficatione ßdendi, quam rf vni SCHULTENSIUS tribuit, pofterioris Pil poteftate ufitata retenta, videatur EjusCom-

ment* in Prov. 20: 2j. p. ro. 241. col. å coli. Prov. 10:

3. p. Q6. col. b.

$. V.

In verll* feqq. usque ad finem Prophetiee dlvlnus Va-

tes, diverfam rationem calamitatis interitusque Judaeorum

& Idumseorum perfecuturus,oftendit, illos affligendos qui-

dem _, fed reftituendos tarnen efTe, hos vero, qui antiqui

temuli & inimici fuerant, ^v. ig, inftar ignis& flammce, ftipulam comburentis , tandem fuperandos penitusque ^ex- tlngvendos. Bene fcilicet notandum, non folum ^a Pro- phetis prae lici, Idumseos deletos före, fed etiam a po- pulo DEI hoc prseftiturn iri, quod ex his Ezechie¬

ls verbis in C. _{25: 14.} luculenter patet: Ac exercebo vin-

di et ^am meam in \dum<zos per manum populi mei Ifraelis}

ut facidnt Edomo juxt a tram meam cf juxta excandejcen-

ttam meam Unde facile colligimus, de expugna- tione & devi&ione aliqua Idumseorum ^, per Jud^os pro-

cu-

m) in Commenu in Obadiam,

& ) 19 ( #■

curanda, hic agi, quasn quoque per Maccabseos & fri fpecie Hircanum re vera accidifTe hiftoria docet; adeo-

que indicari, futurum omnino effe, ut Judoe*, Idumaeis de- Vi&is, priftinas fuas (edes tam late extenderenf, ut (ecun-

dum v. 19. DJJJH, i. e. auftrales Jud<ea incoU montes E-

faviu e. montanum Idumaeae traélum occcupqrent, &

I. bubitatores demiffioris Jud## partis,ad mare Mediterra-

neum fpe&antis, Phiffeos puta,fuse ditionisfacerent a)- Non

tarnen hoc folum fignificafie contentus, in v. 20. infuper

Obadias addit, exules filiorum Ifraelis & Judae, qui extra fines _usque imperii abduéli fuerant b), reverfuros, urbes-

que 78 3J3H in fuam redaéluros poteftatem. Namque v,

u» hasc fequuntur: adfcendent viffores in montern Zionis?

ad judicandum montern Efavi, eritqne Jebov ^jo regnunu i. e. tanquam triumphantes, deviéta Idumsea, in Zionem adfcendent, ad judicandos Efavi captivos; conftabitque

gloria & veritas Jehovge, per quem håec, ⁱⁿ folatium po-

puli ful prcedi&a, perficienda forent.

autem vertimus non Servat or es, fed victo-

resy tum propter contextum, qui de viétoriis Judaeorum loquitur, tum ideo, quod ratlone derivationis & ufus vi¬

tt or em hsec vox fignificetj defcendit enim a rad.

C 2 quae

a) 3JJH effe part em regionis, qu<e tribut Ju-

d<e teffit, Zf ad auflrum [pect avi t; uti T\bhVT\ eam

planitiem ejusdem Jud& portionis % quce ad mare fe exporrexity ex Geneft pf Jofua luculenter conßat» Hic

vero iß# voces pro incolis eorundem traffuum Ju-

muntur.

b) De nSW & T» £D vid» JOH, MARCKfl Comment,

in Joel. Amof. Ob ad» & Jonam ad h. 1. Sunt fcilicet

nomina propria locorum, quorum c er tum fitum jam fere ignoramus; in Pakßina _tarnen, flricte _fumta, Hta baud

videmur fuijje,

❖ ) 20 ( #

quÄ proprle amplus fuit notat: indeque 1. e. ams^

plitudo opponitur anqußanti f. holt!, quin & vifiori*'

am fignificat in plurimis S.S, locis, prascipue in Libbr»

Judicum. cfr, etiam Ef. _{19: 20} & 2. Reg. 5: 2. &e.

Plura, obfervatu utilta, his adjicienda förent, fed temporis anguftia & fumtuum augendorum metu impulfi pedem hic fiflimus, ter quaterque felices nos reputaturi,

fl jam allata qualemcunque Iucem, Ledtori Philologo ^{gratam ,} Obadte noltro affu-

diffe videbuntur.

TD 1?