ivy ^DV
iei
rrrtüipn
se a
/ENIGMAT A
SACRA
£ISSBRTATIONE PH ILOLO GICA
EX PLICATURUS;
Approbante Atnpl.Fac.Philof. UpfaL
PR/ESIDE
A4ax.Renjer. Celeberrimo^ V1R0
Dn. OLAVO CELS10,
S.S. Theol. Do&. & Oriental. Lingv.
Prof.Reg acOrä.Paft.&Prsep.in33iMe*
EORUM PARTEM TRIOR EM
Ad publicum examenmodeftedefert
^AROLUSJOH.
Wéftmannus.
InAud.Guß. Maj.d.XXIV.Nov.MDCCXXI1.
UTSALIS, Literis Wernf.runjs,
VIRO
Generoso atque Nobilissim®
Dn. ANDREJ
S W A B,
REGII COLLEGII
QVOD HOLMIffi REI METAL¬
LICA PRAEST,
ADSESSORI
DIGNISSIMO,
UT ET
REI METALLICA APUD
CUPRI-MONTANOS
PRiEFECTO
ADCURATISSIMO,
MMCENATI & PÄ
■ TRONO PROPENS1& ,
SIMO.
OPtimeAbditaIn regnoMaecénas,qui lpiffaeDitisparsThemidis pulcerrimapro!es>noftimodopenetrabamagnaterrae.ScnUmj
Et quantas ga2asfcrupea condit humus, Acre Tibiingenium; quohonfelicioralter»
Qui domitet Sphinges, Oedipus cfle potefto Oedipuscn qoondam folvens amigmå.a vafra
Thebanam rupem peftc levat rapida:
Subtrahiselapfu rupem Falunenfibus almatn
Kon minus» &dirimisTuparadoxa novä,
« Ncxuit Schiodos Tibi jam mea Muladolosque} Atqui fraudecarent, nonlicet infidiis;
Ne Tibi dil^lictånt, qha: porrigö miincri, qiiaafbj
Sint licet Scmeritisnoh bene digna Tuis»
Regibus hasc oliiii placuete senigrriata inagnis;
Innocua licuit fingeremente dolos;
Ubcrior meilis quando mihi proo'it ab annis, Tunc Tuus in paücis grahdis acervus erit.
Nunc hoc» Maecenas, pro multis aeeipedonunrit,
Nonalio potui Te celebraremodo»
Ut vigeant multis TuaCandida Nomina Iuilris Atqucmihi faveant pe&ore Sc ore prccbtj
GENEROS. a
NO MINIS IUI
t
Venérabundus Cliens
CarolasJob. tTikttloS»
Achmd, ReverembätquePräclarijjme
DOMINO,
MAG. P E T R O
, s a ma/
Utriusque templi Ärbogenfium,
a c parcecias S&tterboenfisPASTORI
meritiffimo,ut & adjacenris diftri-
PtusTRAEPOSlTQ longe
adcuratiflimo.
Nobdiffhno Conßdüfßmoque VIR 0
Dn. tohänni
P E T R E,
CivitatisArbogeniis CONSZ)-
Ll laudatiflimo, asquisliroo.
PATRONIS & PROMOTORinuS
ätatem cokndis.
^JObis. PATBONI. OPTlMl,Noßra C/t/ifatif
W Arbogenßs, Lumina, Candtdtßima I'raftenS, Hoc. Suum. Id, Eft. Tenne, Atcue. Mmus.
Folitum, Er. Exäfciatum. Meletema. Fhtologi'ium.
In. Pii. Ac. Venerabundi Ammi. Documcntunj.
Ob. Inftgnem. Veß:n? In Sc. Favorem. Cum«
Felicitatis. Ornnigcnse, Adprecatione. Ardentiftima,
Sacrum. Efte.Jubct Et. Spes. Simul, Suas, In Fo?
fterum.' Vcnerabunde. Cornmendar.
Admod,Ecvetrer/d.atc^ueNobtitJf.Kom.Veß:rum
Obftrvantiiiwuus Cultor A. & R.
JUbmatlttett i Arboga (Ffflb
iSprebowe ocl> <^ogad)tab
-^mxx .
LARS i§ ££££>&/
srj^in jsögtdbrabeOSaigpnnare.
*,®&2l forbua mmm&rfå flogber
3£cöna»tanfar morDnaD fåbt?
£av lfis ot)vcfan påDep l)D($fr 3 StlDa*runor ffrtfmen fiåDt ?
£arman fom©uba^froarod; tal;l
©pbille«blaDen Leitet morDaU
©om bodi måntro Dem l;a moDat
Dch gebt Dem foren farnaffal;l1
*prnab bbre Då ti)e Dopte golfen SBårSStoelfbren morbnabge*
Serfinita<©üben marit tolfen SlfDet l;aa ofj befalt atffe:
Xt) gacf Då oort -ffigyp" natt/
©*;.cf bort/od)qmåf tNiiimatten Sin f^åtor/ ellerIpftpå Latten
gorDemtSBiblen ©ubl)ar fatt,
**2iftbcjja ©dtorö artoi) Ipnne t£tt 5JJenl5|iprofparlemnaéfram/
£errSptSSftrö/fom etgunfttgt fpne 59itg iiM|t tåcfé upta mål mitfram:
£l;r målgång (pmtenifpbbe mtft/
Sit DpgDen t£*l;r får långeIpfa;
3«g fortur gunft mill mosDnaDl;pfa/
Od; majt föi ben tag ätni&t
$rcbor- ort)Jpégdctj.Jpr.9tåfcm:S
•povfamjie £ienar#
c, j. sfö.
Jllbftttlflttttett fot ttf priviligera-
de ^iät»ccf>t »„'arnil/nnifatcCnibttet/ ; 2ibcebonie
^5gn)dfact)tai> cd) ÄonfaCBfartte ettJohan
®fin f. gabcr!
* ^'J^Imainhes f)tfcl; larmig metatltcb btttbtoabfOpef/tu tt)(t/
©ont(Örbom fotifigttmfie rita;
©um fitttbetecfaamånga ti.',i
<})å liten bttf/ t liten ring;
Ocl; Hrifmaftorf meb liten frtfa-
* 3:aggarna ågbe famma grej)/
Del;på mit lilla 93apper^froej»
55cffr'efroe noga omjag l;ittte
2111 fårlef/ 6ml;et forn mittga&p grått Itnban formigburit bar;
Siicttbåt ft! raoban mitt bltbt: inte,
& £)et blifroe l;ttrbet blifroa rctU/
£ct ffaboel bli ettecfett till SDett roprb mö/forn jag g tfrr år pltd)ft|t
Ht! bö3 bårmm froagoet jt/
(Enliteit gptcfbos(£brfå bit
©ommånga bunbra'fablertvtcfyttg.
3» Sacf nu/mingal;r/ for farltf aüi
©t i;imlen ^brbeftavaHal/
3 Hu tufen' nbje • tefna:
tärfor ålber Dubblefoimlett ttogb/
©omnteb min3JJoriåi;ta fr&gb
*
M fulla 40 åbr fåbt räfsa-
^dcjtd^rflbc f. gaDcré
£t)bigfte ©or ^
CARL JOH. $Ji§3i£D&
Iri Eruditam
VIRI-JUVENIS,
Morumacpolitioris Do&rinsE cultu
exornatiflimi, DOMINI C AROLI ]OH.
DE AEN1GMATIBUS
Dißertationem.
DÖdasInfontesYerbovumlaqueosinfidias.,6c fineanimiqtiefraude dolos,latentis
Iraplicitosque jocos, ccecosquetégentia fenfits
Dida, tencbrofos ambiguosque fåles OEdipodioniis ex arte irtvolvcrc nodis;
Necminus arteeadem iolverc poiié faå;
Pallados argutce hoc munus, veterisque Minerva
Dosfuit, acpriki temporisingenium.
Tempora mutantur: Quod fecit cajlidusoiim,
Nunc facit idfimpkx calliditatc pari ÖEdipus 6c vafrae d©mit-©rfit Sphingis amatun*
Nomen ab tnnecn#ßmyltcttat* gerens,
i ■ •
M» Ö. ßEKONilJfr
Eruditi/Jima
D 0 M 1 N 0,
CAROLO JOHANN!
Eximia?, de
SACRIS iENIGMATIBUS, Dißertättonis
AUGTORI,
Populari 5c Amico fingulari.
TRadidit obfcurof Tualepores,lucida Muß
Utquantumteneat, prodetetilla,jubar, TLtftruithißdias\ fed[allerenefeitintllis:
■Jtqttefaerqsprofert ipfafacratafacrit.
Toüeret ut multos Sphinx quondam ani- gmatafinxit j Ingeni» periit [edtamenilla fuo.
Utdoeeashomines,priscorummore venufloy
Tupingis varios, fed fine feile, dolos.
Hinc bonafarna Tuis hinc crefcet gloria eeeptisy Ingeniumque Tibicrejcet&indelucrum.
Laur, Wicander.
A. &
PRMFAT10.
Ixit R. Mofes
Ben Maimon_, (qui ob inft- gnem qua pol-
luit eruditio-
nem , apud fu-
am gentemitStf
^-JJ h e. aquilct
magna audit) $3 rron nnfiD "D jrt
'' ain iriDa njr-ri owajn no«w' na
A *.)sn\nVD«rtY«äwjn artoonn:nn
"Scitoquodclavisintelligentiasuni-
,t k "verforum, qua? Prophet^ dixe-
"runf,eft intelligere parabolas, me-
A taphoras,
*) uMDJ nilD in praf.
*2 TR&TATIO,
"taphoras, fimilitudines, atque<r«
««mgmata b)Videlicet abhorruic hic
alter(utiJud. dicitur)Mofes acom- imini eaque lubrica admodum via, qua prifca Judsorum fynagoga_»,
fan&a Bibliorurn oracula, velcraffe
nimis expofuit, vel Cabbalifticis te>
nebris, fedula quidem , fed fallaac
fuperftitiofa mente obfufcavit; &
adeo quidem abhorruit, uthocfuo
etiam eleganticeleufmate, huncre- Öum fan&ioris Philologia? trami-
tem effe, fapienter indicaverit_»
Quemadroodum etiam iple beni- gniori Minerva medicas manus,ac inter fuam gentem, novam quafi
facem lacrae iffjirjvéiot praebuit, cla-
vem fapientia? januae admovit, re«
conditosque tropos, fimilitudines, parabolas &c. haud infelicitereno-
davit. Hac verofapientiflimiMai«
monidis vtrba xeåsvrixå, cum in¬
ter legendum, aiiquando fefe fpon-
tequali oculis meisobtulifTent,con*
teftim
1 k) it4wertitGaUtinns
rm
PRjEFATIO. $
<£< t fefilm arrifit mlgmatumJacr. mate-
iic ries, pro modulo ingeniielaboran*
n- da, ac publici demum fpeciminis
a, loco edenda. Quocircafacilepr#- lagic animus, majus onus imponi humeris, quam cui pares fimus
e> ferendo; ut, quod olim Simonidl
ac alia inre, nobis hac in parte, fa-
& tendu m fit: Quanto diutiusconfidero,
jo tanto mihi(pes videturohjcuriorr)Tu- e- am vero benevolentiam, C.L.quam
il* aliis, fimili in negotio laboranti- bus, prasftare foles, implorarefas
ii- erit. Des facileveniam, qu#fumus,
ac fi in arduo hocce argumento, pro ifi dignitate materi#, non omnia a- a- deoappofite, ac ad palatum Tu-
e* um, in medium attulerint hebeti*
s, oris ingenii vires. Noftrarumeric
0- partium, gratam hujus Tua? hu-
ii- manitatis perpetuo fervare me-
1- moriam.
i- A 2 SECTIO
n«. ' , m
e) C/V. Ith, i, de nat. Detr,
4 DE .ENIGMATtBUS
SECTIO PRIMA
Caput Primum
Ovo[jLoP,oXoyLXovt
I. Vocum et) DH^nO'ß)niflpHttymt.
II. Syrtonyma priorit. III■ Removen*
tur quedamacceptiones vocis <emgmatis.
$• i-
Ä)\ 70cabüla, qua? frons differ«
\J tationis praefert, primoo«
▼ mnium promorein cathe¬
dra recepto, examinaturi, facile-»
conftare arbitramur, rUTfl» cu¬
jus fingulare eft nTn > defcendere
a radice -nfl ßriigma loqui vel pro*
ponére, feu antgmatizare, utiexpo- nit Drufius d\ nec majori negotio,
a Tin,rnTi ac a jn,nm quivis vel
in Ebraicis tiro exfculpere poteft, Etquamquam nTH quoad fenfum,
haud exiguam habere convenien*
tiam cum -nn acuit,nonnegandum
fit; nefcio tarnen an eam derivan- di rationem analogia Grammatic#
admit' d) djffic, in Jud. cap. 14.
S s4 CRIS. 5
admittat. Cum ramen Gramma- tid obfervent, radicum quaeliteris
&fcriptione parumdifcrepant, haud
raro quandam, quoad fenfum,et>
iam elle convenientiam; haudexi-
gua emphafis accedet noftro nmn ii cum di&overbo -fin conteratur.
Namcß hac ratione eric DTn quod-
dam acute dictum, quod aeumen
ingenii requirit, ut & proponatur, Scabaiiis intelligatur, 5c expona- tur, atque demum ad hominum
acuenda ingenia facit.
ß) Ceterum huic vocinvrn» al-
terum vocabulum nwipn adjunxi-
mus, cujus iingulare eft rittHpfin¬
det; quod cum fuo mafeulino CHp
a verbo ac radice EHp defeendere,
clarius eft quam ut longa disqui-
fitione egeat. Proinde utique.*
conftat, rmcnpnnrrn conjun&im defignare amgmata facra feuBibli-
ca; quae etiam more Rabbino^
rum frOpDH nrrn dici poffunt:
A 3 Sveti-
6 DE &NTGMATTBUS
Svetice, ^>e!igaefler3iblif?rt(5^
tOt' Sacra dicimus, feu quod ora-
culis myftoriisque facris inferta_j fint, feu ab au&ore Deo fan&ifli-
mo, cujus Ssomsvg-fa, feu divina quadam Svada, in hiice exarandis,
du<ftus fuit facrorumamanuenfium ftilus.
$. II.
Uti vero hujus vocabuli rrTH vis ex origine fua, fatis intelligi poteft; ita eoconducunt etiamaliae
voces , hoc idem fignificantes, e:
undemque habentes ufum ,autcer-
te fimilem. Hujusmodi in N. T.
eft vocabulum diviy/jiccy quo ufus aliquando eft Apoftolus, dicens:
ßXs7tofj.svafit01 ßcromgxh dmyfjLxjie)
Defcendit veroäiviyfxct (a quo La¬
tin. anigma) ab divfrreffSai veldmc-
ffsaSxi h. e. rem intolucris tegereat- queobfeareimmere, hoc v. diro18äivn
manarecommuniseftfententiaPhi-
tologorum Sed cumdivog nonfo- tüm fignificetdictum laudabile &a- e) 1. Cor. 1 $ i2. cutum;
S AC R T 3. J
eurum ; fed etiam nonrarotrugma^
ubi rriulta fpeculatione & confide-
ratione opus eft; non male illudab
Ebraopy cum Voftio derivari pu-
tamus f) ad quam derivationem,
fi quis dixerit Paulum 1. c. allufifte,
cum Jl' scrÖ7pifisconjunxit cum sv ca-
vlyfjLah ficuti parum verofimile..»
e(t (ututalibi infcripturisejusmodi
allufiones derivationis reperire li- ceat) 2:) ira Apoftolum ad illa—»
ruoro rrrmattendi(Teb) majori fiducia adierere poflumus»
Ita etiam ha?c vox (atviyfjLCt) alioli*
cet refpe&u, in apocryphis repe*
ritur, ubi illa ufus eft Syracides/) qutvisfapienter diäa intelligens,Et>
jam huc facit bWD Syr. & Chald.
Win npro more eorum ver- fo, &Arabibus ^1* a radice
quod non tantumdominandijedetiä
A 4 affimi-
/) VQ]J*Stywolog. p.19.
g)c ortfi, DJoh.Gezel.adLuc.Cdf.i4vgl»
h) Num. il. g. v. <
i) cAf. Sf.j.
8 DE & NI GMAT 1B US
ajjtmilandi fignificatum obtinet.La-
tiflime proinde fefe extendit nTn»
adeo ut fuo complexu non
tantum fimpliciter aliquid enunci-
antes involvat, fed etiam locuti-
ones quaslibet figuratas, & aliquid
ultraid,quod verbaprimitus fonanr,
indicantes: puta, parabolas, ada- gia, apologos, asnigmata, velcer*
tedmyfjLcclcooy] multak). Hincetiam videas, (ut ad exempla defcenda- mus) apudEbneosquoqueb&'Dnon
tantum denotare ot) fententiam comparativam Ezech. 24. v. 9. ß)
celebrem ac proverbialem Ezech.
18. 2. ad cujus imitationem etiam
voce 7Tagaßo?jjf'spro 7ra%ot[jLfa, per Hebrailmum ufuseft Lucas cap. 4.
29./) y) graviter di&am Job.27.1;
fed etiam f) valde obfcuram ,intri-
cafam & explicationis indigam,ut conftat ex Ezech. 20.49. Ifctdicunt
mihi k) Bero»,dijf. Aeproverb. p. 4»
i) Cfr J. H. Boeder. di(J% deßil. N. T
mentb. t.feli.i» § g,ni» p.
S ACRIS. 9
mihi, norme xin ^>t£TO h. e.
proverbificatorproverbiovum efl? q.d.
verba obfcura 5c asnigmatibuspro- xima profert: ubi appofite Svecus
Lutherum tecutus reddit: £t)cmtt
talat* teteannatdnfottacftorb:Un-
de quoque apud eundem Prophe-
ram cap. 17.1. & rnT! conjun-
&a reperiuntur; de quo inferius plura. Atque huic fignificationi a^
liqua ratione cognata effe poffunt
Chaldaic. rnmnDD *item pn^pfen-
fu metaphorico a Daniele m) ufita- tum, fed proprie denotat ligamen
feu vinculum: cui refpondent apud
Latinosvocabula translateufurpata, nodus^iodojie qu<eßionesJcirpus& alia.
III.
Dudum ex allat'is conftare ar-
bitramur, quid per migma hocin-
tendamus loco ; id quod pluribus
etiam in lequentibus explicabitur.
A 5 Alie-
* JDän. i: z?4
ni) cap. j: u. cfr. v. 6. videfisCcjer.
inbb. Ii.
fm de ^vrjaxfATjnns
Alienas proinde a noftro inftitufo
(equentes hae funt fignificationes.
et) Pro imagine vel numifmate, Pru• dentium vocem amgmaiK pofuifTe,
conftat ex Üb. irtgifsQav. ubi ce- cinit n)
Is ipfe tantum nonhabet
t_Argenteorum anigmatum tpéuguflusy arcempoffidens,
Lut nummus omnisfcribitur.
Et eodera in hymno:
Cdlar agnofcit fuum Mmgma mtmmis indititm.
Ubi pro fiumijmate , uti vulgate a-
lias fcribi afTolet, fubftituendum&- mgma> monet Voflius o). Sic et-
iam ß,lnßdiashoftium dmypLotjavo-
carunc Thebani; cujus appellati*
onis caufFa eflepoteft, quodSphin-
gis in ßcDotia ad Thebas perplexa
«nigmata, cufn infidiofaacviolen-
ta nece, adverfus hebetioris inge- niihomines, conjun&afuerint.Ve¬
rum
n) hytnm 11. v. ng.
o) inß. or. I, c• p* §> f« f* 104*
"S j4 € RF<5. *
rum • ad definitionem properan- dum eft.
Caput Secundum.
De conftitutione & natura x-
nigmatum in genere.
/, Variorum definitiones producit, exAmt"
nat, & nofiram fiftit. II. dEnigmu
ad tropos an figuras referendum? quid
per orationem b. 1. III. Ainigmafit in*
geniofe obfcurumj revnovetur Syncbyfis.
IV. De principiisanigmarum &quidim
i. circa /&/atvoces. F. Defrecieb. Me- taph. jx Arifiotel. & Thefauro, huc <*-
nigmatibtu applicatis. VI* 2* Circa in¬
tegrenpropofitiones : quatuoripfarunt föntef. VII. Divifio anigmatum.
f. L
OTprocedamus,eo felicius inindolemhoc negotio<sm-
gmatis in genere primoinqui-
rere juvabit Atque varias varii
quidem ipfius definitiones prodi- dere, fed qui ramen orhnes (ut_, ingenue , quid nobis videatur, fa-:-
'
teamur)
Ii T>É .J*NTGM ATI BUS
teamur) automnem vim 5c natu*
ram ipfius non exprefferunt, aut in definiend35c enucleanda indole
aenigmatis,ipfi senigmatis ufi fünf.
His nefcio an Platonem eximere-»
pbflim, qui in Charmide definit.*
atnigma, qttocifit celeritas animi p)ex qua certe definitione, fi definicum
auferatur, 5c definitio per fe con-
fideretur,non apparetcujusfitdefi¬
nitio. Poterit enim de celeritate-»
5c acumine fenfuum 5c intelligen¬
tias, 5c aliarum animi facultatüm accipi. Quaratione, fiartem pub
fandi clavicordium, perceleritatenr digitorum, vel nimiam loquacita-
tem per celeritatern labiorum defi«
nires, quis facile rifumteneret?A*
Iii v. (utiD.Hieronymus q) tmgma per quMonem obfcuram, qu& aliud prtefert inverbis, aliudtenet injenß-
bus definiere. Alii, (uti apudAthe-
naeum
f) cfr. Jac.Martin, inß, Log. /.6. e. 2, p.tri.p20.
q) Csmment. in Ezccb, c, ij.
ii£um ClearchusSolenfisr) tenigma
voluntefle 7rsunxov, ivfog*
taxlutgv 19 QjlYjcreugivgelvlrj foctvoix
To 7TfoßtySh, Hy-mV
iigrjfjLSvov, i. e. quäjltonem Indieram,
juber/temutper inquijitionem actemen*
tistnveniatur, qnod propofitum, ac ho*
»orarii aut mulfirfgram diÜum efl.
ubi ambo hi exterrram refpicientes
formam , haud raro ufitatam, ipli-
us genus ^#<f/?/ö7/mconftituerunt;
arque hic quidem obfeure tormam
internam indicavit, ac non nifiad- jun&a confideravir; ille v. eam.non- nihil etiam artigir, fed qua? cunu definitione allegoria?a Plutarcho, &
aliis qui eurnfeqvuntur, tradi.ta j)
ejusqj differentiafpecifica planeco-
"incidit4Par illud Grammaticorum
"Diomedes &Donatus snigma de-
<4finiÖt(verbafuntAthanaf. Kirche-
"ri inOedipoiEgyptiaco t)obfeuram
Jemen*
f) rfthan* Hb. to c. 17.
s) eonf. Glaß. Rbet. fac%p<
t) fart. I,p, ig.
J4 DE £NI G:M4. T,IB Us
"fententiam;Tedcum haec etiä ab al-
"legorianö difcrepet, aliaquaerenda
_ "eft, qua?aenigmaa reliquis diftin-
<;guac. Addunc aliqui efTe obfcu-
"ram fententiam, peroccultam re-
4«rum fimilitudinem enuntiatam^,
"fed nec ita abemblematedifferret.
Quaquidem cenfura quemadmodü
ex priori Grammaticor. definiti-
one, langvidam imo nullam plane differentiam , inter amigma «Scalle- goriam provenire, haud male ju-
dicat Kircherus; ita cum ex fe' quenci, eaque audta magis defini^
tione, nullam etiam differentiam
inter aenigma & Emblemapropul-
lulaturam cenfét, nefcio an non-.
hebetiores paulo aculeos figatalias
acutus ille Oedipus. Quis enim-#
facile dixerit, emblema conftans (uti loqui amanr) anima & corpore h. e. lemmate & pidfura, fenten-
tiam quandam per occultam rerum
fimilitudinem proponere , cum po-
tius uno conceptu clare rem ex-
pofitumeac; Emblematum quoque
meta*
S ACR TS. 15
mefaphorse cum alils argutiis, ni fällor, hochabentcommune, quod
eo major illorum cenfenda virtus, quo propius petita? fint, a-
deoque aptar quae ansmo velocem aliquam ingenerent difdplinam_;
quod multo aliter in a?nigmatis fie-
r foler; ubi longinquos tropos,at- que adeo totam ftru&uram, non
nifi divinandodemum &longame- diratione percipias») Quod a. Au-
guftinus (quem citat Glaflius x)
non minus ac Fabius, Tiyphon
Grammaticus &Jul.Scaligerac alii bene multi, allegoriam &aenigma
tanquam genus & fpeciem diler-
re putarinti adeoque hoc per alle¬
goriam obfcuriorem defcribere vo-
iuerint, ld non adeo univerfale ta¬
rnen effe, cum ex mere propriis
nafj amigmatica obfcuritas poflit, oftendit Üannhaverus. y) Probat
etiam hoc ex Virgilianis illis ubi
Poéta: Die
H) Conf.Morhof. de ar^ut. dtft,f,m.17.
*) hhet. Sacr.pt, m.foff.
9) ld%S. mterpr. f. *//,
l6 DE JE NI G M ATI B U S
Die qmbus in terris, ér eris miM
magnus Apollo,
Tres pateat cceh Jp&tium non, amplus
nlnas'? z)
Nec proprie eft tropus, cum x-
nigma ab homonymia eft petirum.
Exemplum prodit Voflius a) Avy^
T£ä)y'x dvyjf opviSa xéx cpvihot foy/jjg, S7rl yJ %uXz iXa§Y)fxévY}vXiboj te
ms ?,($u ßxXuv oicöXecrsv. i. e. vir
non vir, avem &c. Qua? infinita e- nuntiatio fi ad voces finitas redu- catur,fenfum ipfiusftatim habebis,
Aliialiterdetmiere.Ac fateor me non abhorruifle a fententia Marfini du Cygne jefuit. qui hane alicubi
tradidic definitionem: Fft fymbohm objeurius, quodocculta & implexa ve¬
rumfimilitudine , viros etiam eruditos
ac tngeniojos longa mora teneat. b)
Sed & h^c fuis difRcu!tanbusnon
caret. Nid Phiiofophum (quem
fere 2) Eclog. III. v. 104.
j) infi. örat, Itb. IF c. XI.§ $,p,204b, b) du Cygn. inart PoetA, i-p.
S A CRIS. 17
fere fequitur Dannhaverus,. *) au- direjuvat,,dicentern : aivtyy.xlog l$éa uvl"/]£<rl, lo XsyoiPict lä, VTrufyovlcc, a?.
åvvajocGvvdipai c) äriigmathforma h<ec ejl, dieentern qui. infunt, impojßbt'ia copulare. Ut a. nosmetipfos exerce»
amus, fymbolarn etiarn noftran?
conférre haudalienum putavimus.
Dicimus itaque in genere anigma
ejje orationem ingeniofe ob[curam, or-
tam ex occulta & dijßcili admodumve¬
rumconnexione,remquamcunque{mo¬
done nimisa vulgaricognitionere-
motaxri)proprie vel impropriepropo- nentem, aJapientioribus inventam, ut hominum mentes conjiciendo acuat, at- que ip/as inopinata tandem veritate>
necfine voluptate, erudiat.
§. ii.
/Enigma hie per orationemde- finientes, fatius duximus iliud ad/f.
guram, quam adtropumreducere_>-
Ad aüegwiam quidem, ceu tropo-
B rum
*)ld. b interp. p, zip,
c) Pfiet, c, KXlt
, lg DE JE NIGMATIE US
rum afteåicnem, aenigma, apö-
logum3proverbium, parabolam&c.
retulitG. Vofiius *3(atquantus vir
in hilce pnecipue fcitis!) quocum hac derecontendere, nonnobiseft
animus. Hoc autem facile quis(|
apud fe reputet, an #nigma, cum unico verbo non efferarur, primae operationi mentis, ac non poti-
us fecund# accenfendum fit, quam in integra enunciatlone ac fenten-
tia confiftere omnes norunt; ac
proinde cum verba & fimplices di-
Äiones troporum obje&a fint;quo
jure itaque #nigma ,in integra e- nunciatione femper deprehenfum,
ad troporum modos referantur,
non video. Omtione a.resßgntpcd'
t£, feu proprie feu mproprie propo*
nuntur. atque adeo indicantur dt-
do , fößoam imagine, Quodenim
in oratione & argutiis verbalibus
per verba propriavel impropriafit,
hoc idem per fa&um & imaginem aeque
*) Infi, $r*t< c,XI.§. f.p, ZAJ,b. jetf*
$ACkts. ty
@É?qtae fier! ac répnefeiitari pöt^ftt
Sive enim figura, five faflo, f. verbo fiftatur inteüeäwperegrinusconceptus*
res eadem efl.d)
§. in.
Oraticnem snigmatis ab aliis
diftinguentes? diffefentiaslocoaddi- dimus ingemofe ob[curam. Nonenim qusevis oratio obfcura ftatim aeni-
gmafacile audiat>cum exhyperbato
vel ex fynchyfi quadam gram mat.
c illam obfcuritatem etiam propullu-
larepölle,quivi$deprehenderit.Quo,
o üt exemplis facr. nos exerceamus*
pertinet illud praeceptum, de non
, fermentato comedendo:von^
, WD '*n«ro wö:n mrraa!
(> yzm or-ryfwa-inSicetiamfpoii-
, fa myfticaait: ntf3nifcOl pnW
f) ntw n\grfa nbvw
u atque-illam etiam ovvyuatv Svecus
s Lutherum ieqvutus, exprimitu,.
•» > b 2 3«3
[1 d) Morbof. de arg. d,p. w. ,
g e) Exod, iz.tf.
,, /) Gantu*4*
t9 DE JENIGMATIBUS
3agde fmtt i ttutt gan(1a fdcC/
3 3eru|a(emé Sotttar/ fäfomifc
Daré ^DDor/ fäfom ©afomoé to pctCtT- In quem loc. ita Celeberr.
Glaflius g) Tabernacula Kedar cum
praecedejite vocabuloformofa non
poffunt conne&i, erant enim ipfa
deformia, utpote aeftu adufta, ni*
gra & fceda ; eft igitur metathe-
fis vocum quas ita ordinanda :
Nigra fum, ficuttabernacula Kedar,
fimul tamen formofa fum, Jkut peUes (auka) balomoms, vermiculataacre¬
gia. Modo a. allatum Exodianum
ita ipfeconneßic: Comedensfermen-
latum adieprima usque ad feptimum
dum, utique exjcindetnramma illaex JJraeL b)
IV.
Ut itaque ingeniofa obfcuriW
orationi amigmatica? inåt, juvat
hane ex genuinis (uis rivis dedu-
éiam ac derivacam, paulo ulteri-
us
g) Gram.faer,p, pfg*
h) GUß.i.f.
SACRtS. 21
us infpicere. Ubi ut principia ae- nigmatum paulo etiam ulterius ri-
memuratque conftituamus;omni-
um primo ad (bias FOCESatque«»
argutos &obfcurosterminos ätten-
dendum eft. Et quidemin vocibus
proprtis nulla difficultas eft, qua-
rum etiam confiderationem, bre- vitatisftudiofi, h.l. omittimus. Ce-
terarum autem di&iöhum (uti o- mnium alioruleporum,&fesioTifioQ
orationis) fulcrum & fundamen-
tum eft metaphora , fenfu Arifto-
telico accepta; Phiiofopho enirn
omne quod non rem proprie de-
notat, metaphora f. translatioeft.
Quatuora. potiflimum cum requr-
ranturin metaphoris, quas orati-
onem perfpicuam & apertam or-
nent, easquecommendarefoleant, Cpavjacr/a nempe atque itfa)\07töfa
rerum quasanimtsobfervatur,bre-
vitas, decorum 8c perß)icuitas i)vvi-
dendumitaque qui8cquatenushasc,
B 3 his
t) Cfr, Morbof. dearg. dift.pajftm.
