FaTA reli-

m '■■.f. . " -yH'ToG - ' J|.

F. f.

«4

Differtationis

Academicss

FaTA

reli-G

I O

N

I S

In SCANDIA Leviter adumbrantis Pars 'Priory Quam

Indultu

_Amplijji

_Facult»

_Philof

_in

regia

Upjd. Academia.

pRyESiDß

Amplisfimo Celeberrimoque

VltfdQy

Dn.

_J

_A

_{C O B O}

ARRHENiq,

Hift: Prof:

_&eg:

_{& Ord:}

XModiße

_{ptir/lico jubm'tttit}

ex

Arnim

ANDREAS A:

_^322)/

CJ_plancL

in_{Audtt\ Gußavt May. diez+Maji,} K.ANNO CMDCC.

UPSALIS,

lüuftn

ac

Generofisfimo

nRO

Da

TOHANNI

Collegii Revifionis

Secretario

longe

adcuratisfimo.

Domino in 2C.

Generofisfime

Domine.

PRo

_Quas

tuis

_tibi

in

_{reddat rcferatque gråtes,}

me

meritis

Patremque.,

Quas tibi

laudes

tribuat,

Patrone,

Nohra Thalia*

Sufcipe at vultu

placido

&

benigna

Mente, fubmifTis modulis

facrata

Parva fmceri monumenta cultus,

Signa clientis.

Ha» tibi offert primitias laborum,

Hos tibi fru&us mea Mufa promit, Et tuae _longae placidsque

vitae

Faufta _precatur, Vive ter felix patriae, Patrone, Cujus setcrnum mihi erit colendum

Nomen & virtus celebranda, donec

Fata _fuperfunt.

Generoßsfimi

Nominis,

Tui

Cultor AfGduus

Jdmodum

_^evemido

_{<Pr<tédmfimoMie}

DOMINO,

Mag: AUGUSTINO

LENANDRO,

Paftori in _{SBåtfleff Digniffimo, Patrono}

ut _{certiflimo, iraTumma animi vene^}

ratione seternum _{fufpicieiido.}

Tlur\

^eVerendo

_Clamftmoque

DOMINO,

Dn:

_PETRO

LEUFST

_ADIO,

Paftori in _{2off!ab Meritiftimo9Avo}

be-Jiigniflimo,omniquevencrationisho«

nore _{femper profequendo.}

vÄdm\

_tfeVerendo

_{Clarisfimoque}

DOMINO,

Mag:

ANDRERE

S3#££/.

Paftori _{Oregr.undenCium vigilantiftimo8} Patri_{Öptimo, fummaqueanimi pietate}

Honoratisfimi

Patres.

0(BligaVit

nor

atisfimi

nie

Patres,

Veßra

_täntis

gratia\

_pignoru

Ho¬

hm,

_tantisque

_bencficiis,

_ut

_debito

de-ejje

viderer

officio, fi

uttdm

teftandä

pietatis

_anfarn

_omitterem

_atque

neglige-rem-. Placidos

_itaque

_advertite

_ocufas

chartaceo huic devot mentis

_tefli

_ac

in-terpreti, quem

omni Veneratione

ac

pieta-te_exbibet

Vefier

cliens,

cui

certisfiimam

idterioris

_{beneVolentMJfemfecifiis.}

_(Pia.

ceant.oro_precoyque

_h#

fludiormn

primi-ti#aclibamcnta,

in

pil

obfequii

tefferam

'Vobis

_/acrata.

_{Flaceant, inquam,}

_Vobis

h#c

_Farnas/ta

_{munera,gratisfimiq;}

ani-mipignora

non

nift

offercutis

pietate

#fti-manda. DemVos,

Optimi Patres,

_quam

diutisfime

jer

Vet

fo[fites

ac

incolumes,

ut

Fylios,

eosque

felicisftmos, numeretis

an.

nos,

quodque

mortalibus

Vit#Jfatium

in-Videant

fat

_a,

meliort

fidere

Vobis

_r

utilus

concedqt

Olympus!

Honor

_{atisfimlPatres}

Vefiri

ObfervantisGrrni«Gliens

Ad

(jWoyitm dr literaram

elegantia

ornä*

tisßmum vyldole(centern

Dn. ANDREAM

BOLD

De

Religionis in

Scandia

Fatis

erudite

Ufie labores

temnere non

fo-lent

Vijjerentemi

M

■

: Virtutis

_alm#;

_{fumere fed fibi}

Magnos

,

de

cora

&

fvaVitate

Oris eos

_pariter

probare.

En

_facla

_fåoldi,

_turbida,

_tu

_vigtl,

Cultm

_Supremi,

_{qu£ tuet}

_Scandia

SerVaVit

_olim,

_Tuque

_mores

Ingenio

meditaris

acri.

Tu

_{prifcA prifei}

_IStumirta

_ÜmpotUf

Queis

fec'it

arcis

Scandia,

non

colis3

Sed mente

_{fupplex Jfraelis}

Omnipotens

penetrede

laudas;

In _quo

_labores

_{& Studium locds.}

JLaudabit

_aufum

_{per memores memf}

Fa&os

_honos,

_&

_te

_loquetur

%elligtonis

amans

yetujla.

Tili StüdioGsfimüö

DEO D

Summutn

men, _{quod Sc}

aliqtiod effe

_{omnia condide*}

nu-*

fit, quodque omnia confervat,

praeter alia nobis

perfvadetcon-fenfus hac in re _{omnium gentium}

hominumque, quos net _{fapient/a fudt}

fuperba opinio , nee brutis ammanttbirt

pejor _negligentia, cacävit. (ä) _Quippe

fi omnium _{gentium evolvamus}

hifto-rias, nullam tarn fetam _tamque

im-manem , nullam adeo extra _leges moresque projeftam gentem

reperi-mus _{, cujus animum non imbuerit}

opinio aliqua divini nttminis, quae-que , etiamfi ignoraverit _qualem

DEUM _{habere decuerit, non tarnen}

habendum feiverit _{agnoveritque.}

A ₍₀

_'

i

i

§

(0) lloifys yctp _etvSqcavot s^artv

ytv'Jlva, eféi Osav, k&i

ßx^ßapd)

^

éfofj-m$, inquit Ariftorclcs. ( y ) Erfi

percurras

orbem

ab ortu ad occafum, a

feptentriontbus

ad auftrum , perlußres

mente _{quotquot anteceßerunt}

[ecula-,quot¬

quot viguerunt regna; ipfa. demurn ((ru•

terii barbarorum _{(ive lußra five}

mapa-hat

ubtcunque

homines inveneris _, tbi

continuo _{religionem & numwis lultum;}

facrorum rttua,

demque

&

fa-crtficia repertes. Dtverfa _{quidem bdc}

_&

confufa , 4/ /» <=4 )altem covgruentia

gUOD DEUS EST.

_(dj

_{Mirari ianc}

convenit, quod repertse fint

remo-tifiimas & _{Kcff f^oxqv barbarae gentes} nullo _{lingvarum vinculo}

, nulloque

commerciorum foedere cum aliis

co-

pula-(ß

) Cicero Ith. i.de _leg,

& Ith,

i,

dt

natura Deorum , & hb. i, Jufcul;

quafl: Seneca (pißt 117. (y) Dt

coelo lib. 1. _{cap 3. ( d) CMornaus}

de verit-,

_religt

_Chriftl

_{cap. 1, pag*}

©

₃

_©

pulatae (O quse fne _{Rege, ßne lege}

vivunt, qua fub dtoaegunt, qua nuda fe¬ mrum in_{far filvas obtrrant, avia}

qua-runt_{& cbvia depafcunturN}

tmm^quarelt-gionis feciequafacris,quanumwis fenfupla»

ne cartrentnu/lainventa_(unt,nulU

etiam-num tnventuntur. _{( £) Qui}

exa&iflii-mus confenfus _{arguit in tam}

disjun-ftis _{populis non ex confvetudine}

commcrcioquc vicinorum hane co-gnitionem perennalTe , fed ex notitia

DEI _{naturali, quce in omntbut dim}

a-ttbus mundi

_{fcripta &}

_{leda, in}

_ipfo

no¬ mine _{inufta ér tnfculpta ef. (»7) Undc}

acutiflimo _{Philofopho Cumberlando}

dubiae aut _{potius malae fidei videntut}

illa; narrationes de _{paucis aliquot} gen-tibus _{barbaris, qux nulium alicui}

nu-mini exhiberent eultum. Et _negativa

ejimmodi af_ertio vix un_quam tefimonio probart

potefl. ($)

Narrantquidem

hi-ftoriac

(e)

Kroma'yjcrutin-.religicapl

i pag.4. (

£

)

Morn-.étt loc: ₍₁₇₎

_ibtdem^S-)

_Cumherl:

4

§&

ßoriae _{gentilium paucos quosdam A»}

theos fuifle _{appcllatos ,* qui DECJM} cfle aut non _{crcderent, aut non}

cre-dere fe _{profirerentur. Verum iOa}

paucitas arguit hoc non _provcnire ex

fano rationis _{ufu; fed aut ex ftudio}

iiovitatis , quali tenebatur

, qui

ni-yem atram _{contendebat; ( i) aut ex}

mente _{corrupta & male fana : fuere}

forte voluptatibus merfiaut veterAtoresnc*

fandi

& fceleßi,

qui hominem exiterunt, tiAturamque ipfam in _femetipßsvioUrunt»

(*) Vel denique, ut Vodio _placet , lathet vocati a noßris _{quidetn, quia}

_ßc

Apud gentiles legi(Jent • a gentdtbw vero,

quia gentilium Deos pro Diis non

habe-rent. _{( A ) VofTio aflentiri videtur} ,

kornsus,cum dielt eos idoU &

gen-tilttios Deos

_rißjje

_{potim quam Deum}

ne-gaffe♦ fft)

Quod

etiam unius Anaxa*

gor®

0) Grot\de verit:

relig:Chrißßib,

i.5*2. (*) v

Morn\dev _er.relig:

_Chr'.pag

_{n (A)Dee~}

Ylg\drpro

greif:

tdoi.lib.

l.pag,4, (j^)De verit\ rt\\

_Cbr;png.

14.

©

f.

©

gorae Clåzomenii exemplo evidens

cfife _{potcft, qui cum folem apud}

A-thenienfes _{pro DEO cultum fivtycr}

%y,T7ipov, majjain cswdentem >

appella-verit, athcus eft vocatus , licet

bo-nam foverit _{de DEO}

opinio-nem» _{(v) Nam licet notiones}

no-bis innatae, indufta feritate ad

tem-pus obfcurari atque _{fopiri poflfinr,}

pe-nitus tamen _{exftingvi & exftirpari} noa _{poflfe videntur, quin}

potiusinne-fandam idololatriam _prolabantur

de-generentque. Scilicet quando

homi-nes _{, ytotfeg 7w}

7j wxagjq-qTeiv* cifa' epoetQtoo^tjTfb» _a> Tsig

civjuv, K&f étrKojic&f] y ctruvt» 7(^ ewjuv Kctod'ict. Öilibeg _{(Aéjq&a.^cto} r

öiAjf-^etout § ©g5 c# 7?

lpévjet,

Kgjf

icrefiac&yiarctv

K&l _{shctTpevrctv7p xjicret 7*"} fcJia-ctvQ,,

os triv _{evteyyjog «g 7*S cuavxg. c&ttvjv. (£ )}

Concluditnus _{itaque cum Lactamio} ,

iUemi-(►) conf Vo[f: idoloUtr:r/V:

lib.pAg.

5.

& Diog: Laert: m vit* Anaxagor*.

m ^

m

Neminem

_ejje

_{cjui fapiat, rationemque}

fe-tum _{putet^qui nonDEUM}

e([e intelhgit,

& condtderitomnia _{, £7« eadem,} condidit, virtute moderetur. _(o)

_t<*5&

« _{Aey« K&}

o ßipßctp^» Xky&i, ^i

vj7retpo$, t&j o §cL\cLT;rU(§* , tytj o

rcQo't,

_%

o_!x<r$<p&.

(yr)

Tbef

11.

Religioncm feu cultum, quem

ex-hibemus _{fupremo numini,}

moderato-ri omnium

, quas condidit rerum,

inter _{praecipua regnorum fulcra &}

decora referri debere , nemo facile

negaverit, qui fine aliqua faltem reli-gionis fpecie nullam ftetitie nec ftare pofle rempublicam noverit. (p) Hinc

eft , quod faniores Politici eam

ap-pellent vinculum, quo _fttingantur

rei-

pubii-COHb, i*cap3, (j) CMoxim:_Tyr:

_dtf'

lert: _{l.apud Grot.deverit:* el:Chr\tib.U}

cav.\6 drnot._{(p )Lip(\ Polit:lib.q.cap.}

2.

_Berne^qu&ft:

mifcell:inTacit:<$'

#

7

®

} public« membra, ac _{fundamentum, fi~}

ne _{quo non lex, non}

regt* auöloritas fl

a-re

pofflnt

_{(<r) Inde (ubditorum}

fidem

in _{Prwcipes, obedientiam er}

ga magifl

ra-tut) _{petatem in fingulos pendere}

judi-cant. _{(7) Nihil namque efl:, quod}

Tubditorum animos _{erga imperantes}

magis devinciat; quodque eos in

pa-ce ac _{obfequio facilius contineat»}

quam metus _{fupremi numinis» Quia} religiofl fubditi libenter parent} dt mi¬

tt

_fraclaque

_cervice

bumanum jugum

fe-runt_{, qutJemei tllud divinum. Sed}

fl*

dtliter etiam _{parentt quia pietas dr Det}

metut)

_quafi

franum efl dr coércitto in

antmis ab omni _{rebelltone dr infölenti}

motu, _{(u) Dum itaquc floret religio,}

floret etiam Talus _{publica , ac totius}

imperii magnitudo atque

potentiacre-Tcit. Unde _{Plutarcho videtur -ztoMq} ftctTkov

(o-)

Bernegg: quafl: 46.Adde Pufend:de

off,, bom:drciv:lib 1.cap. 4. (7; Bo¬

din:dere

_pub

_{l. pag. 714» (u)Ltpfl}

©

%

%

l*cjÄdP

sJätpxs

» tj ttohij&ct,

7?s

©smi> _cfofyis

a.vcußsQ'etrijg 7rciv\67ra<?i

_crv$atTv)

Xaßstv , ? haßiirct, 7n^n<rou. (<p) Undc

mox _{religionemappellat}

<ruvsK%kh

uttcc-trrjS xoivtovictg u&j topoSstricts hatrfica Icf

probe perfpexere non rantum iegisla» torum _{plurimi, qui fundamentum}

le-gum fuarum pofuere pietatem ; (

%)

verum etiam Reges, _{qui religione &}

divino jure fubdiros fibi devinxerunr,

nt de Numa _{Pompilio legimus apud}

Taeitum,

_(ip

_{) Midas quoque}

Phry-gum Rex regnum religionibus im* plevit , quibus tuttor omni vita, quam

armis fuit\ _{tefte Juftino. (a) Verum} ubi hoc _{obfequii vinculo} caret res-publica,

triftis fere

eft rerum huma¬

narum

(<p) Plut:contra Colot* cap.. 43»

apud

Lipß

politicit:loc\&

RetrAongk

de

re»

gim*

feculi &

ecclefiaft*.

lib.

3,cap. 1.

{%) Coming-,

de

civil:prud*.cap-i

(tf>)

%^4nnål.Iib. 3. _{cap. 2.6.}

_(&>)//£.

_iu

cap.7.

conf. Campanell; de

monarcb;

{§

9

#

ttatürti _{Facies, & fublata pletate in}

Dé-tim, nefcio annon fides & focietas hii-mani _{generis etiam tollatur, (au) Quip.}

pe fublata opinione de juftitia divina, rerurn omnium fcientia, _prafentia,

po-tentiaque quid erunt leges, licet opttmx,

nifi vana _imtaque tiomina. [ßß) Lapfo

fuildamento ruunt etiam _{reliqua quse}

funt _{fuperfttu&a. Ita religio negle&a} aut _{prolapfa traxitfcrnper rempublicam}

fecum & trahet. _{(yy) Neque ulla}

re-manet _{fpes, ut ullis legibus aut} poena-rum metu å facinorofa rita

deterrean-tuf, qui numinis omnem abjecerunt

B metum»

\_uu) Cker, lib. i. de nat. Deor, Arnif

de_{jur♦ majtß. Hb z. cap. 6. Lättant.} de ira Ub. i._cap.

_{%. dr}

_{12. Grot.de jur,}

B. _&P. üb. l.cap. 20.

Puffend,

_de

off,

hom. _{dr civ. /ib.} I« _{cap. 4. Bernegg,} qv&fl.mifcett, inTatit, 46.

Confulttjf.

Lund._{prxfat. ad differt, deorig. wtajeß,}

civil. _{{ßß) Ampi.}

_Schef.de

_{reg Kom,}

differt.i. th. 17♦ (yy)

Lipf.

Polit. Hbw

€5

10

_@

mctum. _{() Sed, «£/}

metttt tion _tß

vindttia divin& tn _maleficils,

nec _fpes

tedhofttmentt in _{benefiiiis^ tclhtur}

it-[pectm Dei, tvlhiur di_{[crimen wter fa.}

era _{& pr>fana,}

pertt reveréntia er_{ga ma¬}

jora, fides _{ergo omne$, jura}

gentium &

vincula _{(elvuntur. O] Ubi}

ttacfuepertt

religio,

perit

_{refpnblica* (££)}

_Hinc

faci-le conftare _{arbitror, eorum fententiam,}

qui religionem derivatam volunt a

religandoy

vel, quod reipublicae corpus

religet, (w) vel quod officium , quo

Deonoftro _{devincimur, ex}

primat,(SS)

tionfernere_{rejiciendam effe. 7} he[

(-iiI Reinkinqk _{de regim,fecul &} ec-tlefiafi.hb. i.iap, I« (te\ Nob Stiern-kok _{dejur, Sveon.acGoth, vet lib}

i. fart.

poßer

cap s,

_(g£)

Hein

[para-flor

af. in Artflotn rollt. lib. _{y. cap.}

_8.

(w]

Bo\

korn

explan, _{inßit poltt}

_Ith.

I»

cap 7. $. i. _Deßd Harald, animad' verf. in Arnob.4. _Krcmaj fcru-Un

_relig

_{pag Laitan}

t lib. 4. cap,

28.

jiugufttn, de vera relig. _{cap 5-<5.}

/r«/ lib, i. _{cap. 13,}

corß VoJj.

Ltymo*

®

II

®

The

_{f. III.}

Erunt forte _{, qui}

_exiftiment

pri-fcos _{Sviogothos non magna cura in}

religionis ftudium incubuilfe ,

praeci-pue cum _{prima ftatim molimina in}

bellicos direxerint ufus. Verum , fi

fides fit annahbus _{habenda, fateri}

co-gimur Gothos religionis fuifle ftu*.

diofiflimos _{tenaciflimotque , ita ut}

porius vulnera _{mortemque pati,quam>} fui numinis cultum violari voluerint. {h ) Hinc Grotius aflerit Romanos

fuis confifos viribus, Gotbos in D E O

fl>em

babuijfe rtpoßtam.

( kk ) Multos

quoque e Gothis pro fua defendenda

religione ovantes paflim du£tos efle ad _{fupplicia etiam atrociflima,} mar-tyrumque titulis donatos fuifle ex Socrate _{^ AA) probat}

_{idem laudatus}

Gro-(«) ]oh. _Alagn:

bi

fl', _Sveog,

lib,

_13»

dp.z\ é* it.iyg(KK)Proleg in

Pro-top,pag.ml31, ( AA)Htfl:

Eccleßafll

üb._{^ cap. 17*}

Ct*

n

Grötius» _{(ftf*) Illuftrantur quoque} veterum _{Sviogothorum in religionem}

Deosque ftudia cx iis , quae in pro?

greffu de facris majorum

exhibe-bit rudis haecce difiertatio. _Lcges

ccclefiafticae» _{quibus ufi fuerint ve»}

tuftiflimi Gothi, licet _{jam five}

in-curia _{antiquioris sevi} , five injuria

temporis non fuperünt , non tarnen

dubitandum cenfet Nobiliff:

Stiern-hök eos _{, qui pofterioribus} feculis

femper religionis primas voluere par¬ tes, _{prioribus eas}

_neglexiffe.

Etfor-fan fi Codex _{legum per Vigerum}

fpa colle&arum hodie fuperftes

ef-fet, _{aliquid nobis conftaret de}

ia-cris ac _{religione Sviogothorum»}

_(w)

De _{antiquitate autem religionis}

Svio-nnm tanto minus eft dubitandum,

quanto magis eft celebrata apud

hi-(toricos, quod non paucas lethali

pelle

tit\ _{loc\ f}iv) conf; Nob*,

Sttem-ee'ßk de _{jfirl vet'. Sveon: ejr Goth%}

•

I?

•

pefte

contaminaverit regiones.

Undc

non poffumus _non ab iis

digrcdi,qui

probare conantur,

Sviogothos

a

viel-nis _populis

_perfvafos

_{Dcorum cuL}

tum admififfe, quin potius _fide

nitamur Gvilielmii Stiehlii , Deormn

Dearumque nomina , ut

&

cuitum a

[cptentriouaiibw ad

Gracos ,

tndeque ad

Romanos _{devt-mjj*. ( oo) Hinc etiam}

Plaro magna fidc afierit Grtcos peos,

quos a

Scythis

f.

Barbaris

acceperant tum

tnßhutis

praceptisque^

tum

delpbids

or a-eulis _adßribios

_{reltgicfiffime}

_coluijfe

_OtT]

De hifce confulat B. L. immorrale

illud, opus Atlanticum

diligentia

mi

antiquiratum patuix

indagatoris,

Cc-kberrimi Rudbeckii, qui inprimis

per

]°^:

Mig'

Bifl\Sveog\

lib 8.

cap^

2.2. & bb. 7. cap. 2i. b. m. Baz>:

hifiuccl.Sveog;

hb.

i. cap. 2. (

Aptid Ampi Bud

b

t

Atl:

Tom-, z.

cap. 3, pag. 33.

&

cap.lo. pag.6yz, (zr%r) VUto in Bpinom:pag. 924.

@14

©

per _integrum fere tomum fecundum

Jd _{agit, ut oftendat noftrae religionis}

propagationem _{per Europam, Afiaiii}

& _Africam.

Thef,

IV

Neminem,

qui hiftoriam patriam

primo faltem limine _falutavit,

fuge-re _{poteft opinio illa}

. _quae veteres

plcrosque, qui terrae _Sviogothicar ali-qvam fecerunt mentionem , mvafit.

ut _{putarint, eam}

undique mari allui»

ejusque flußibus _{cingi ; cum tarnen}

ab _aliqua

parte iis non ambitur, Ted

continen.i _{anne&irur. Undc}

quoque iortita eft _{patria nomen Scandinau f»}

0funé,

_(g)

_{vel, ut quibusdam}

dici-tur, Scandinavia _{(<r<r) aliis Scanzia}

mt

(tf)confCiUberr

_{Rudb:All:Tom:i.cap}

_16.

(jrc)Ptin:ltb.4 _{cap,i z, tJMelaIth3} cA Soltn. 3.r 19 & 20.Paul: Farne

_frid,

de

_{geß Longobard}

_{1, 1, &}

4. 39.

Job•

3cem, de _{mor\leg' &rit:}

omntum_gent\

3. _cap

Z.CMunfier.

_{in Ptol, Hb, 2. b.}

c $az>. btß: etcl.

Sveog,

Itb,

I, c. 1»

Prof*

©

©

(77)

f. fcandia* (w) In cujus originé indaganda non aflcntiri audemus

Gro-tio, dum ab _excifis

_rupibus

_{, quas pro} caflellis habe_{bänt, eaque ipfa mummentn}

Scantzen _{dixere, Scanziam}

denomina-tam autumat, _{(<p<$) Nam tefte CL} Verelio, novum _{plane eft}

vocabu-lum _{0fant0/ majoribusque ignotum} ,

•

qui pro eo wirrte &

_qriottwegg

_u.

furpafle dicuntur. _{( xz)} Nob»

Stiern-hielm exiftimat idem noftrae

conti-gifle terrae, quod non _{paucis aliis,} ut

ex

(77) Crantz: Svec: /ib. i. _{cap. 2.}

Jar-nand\de_{orig:& reb: ge}

_fl*

_Goth: & alibi.Grot: _{Pro/eg: in Procop:}

pag\ 3 &c.

_Seringhamx

_{de orig', dnglicapi} y.

_Hachenberg

_{orig: Van* (jr Ger*}

man: n.n. _{( m)}

_^Iphonf:

_{de villa}

dicgo

Chronl Goth:regn: pag. m. 11*

CamdenjBritann:deScct._{pag.m> 40.}

Munfler.

_Cofmograph;

_lib.

_{4. 2o#}

de _regn:

_{(eptentrional:}

_C

_j

_Pro»

/Sfgffm:/»_Procop,p

_3.(XX

)

_Verel*not*

e& Urtica _{illasprovincia , qüae}

_pöffe

Danise infulas in Arctoum örbem

transfretanti oceurrit » Scania dida*

nomen fortita fuerit, Sane nihil eft

frequcntius Geographis, quam ut ex

.denominatione _{proximal orse totüs}

deinceps tradus codem infigniatilc

nomine,

_{(tptp) Confirmat}

_haec

Am-pliff t Rudbeckius : Ab Ultimi 1

Sveonia _{außralts parte Scania}

Pll-mm & Meli toti

_tmpofuijje

_vidett'

tur infula nomen Scandinaviß ,

wo-re eruditis _{perfamiliari & aliarttm gen¬}

tium _{exemplis a no}

_{bis pajßni confifma*}

to. ( uoä) Fata itaque religionis in

hac Scandia noftra dum _{primum irt}

animum induxerim rudi diflertatione

adumbrare$ deterrebat tum ipfiüsma¬

terias difficultas _{prifcis ignorantiac} in-voluta tenebris , variisque implicata

iententiarum _{divortiis\ tum ipfius}

ampli-(ij/ip)

Stievnh\Antid\diflert'>\\pt6^>

(#«}

'Tom,ivc.16.pag.490«

smidde C/;

bereit

6

l7

%

amplitudo , quae ut re&c illuftraretilr

meas vires excedere videbatur. Ve¬

rum _{erigebat animumipfius jucunditas,}

quae gratiam parvo conatui

concilia-tura credebatur I memor _ipfius

poe-tx _(et)

Ne_{(cto qua natale folum dulcedine}

curf-fios

Duett _{& immemores} non _finit

e]7c

fui.

Accedebat, tit mei exercendi _ingenji

pleniorhque adquirendae

Sviogothica-rum rerumnatitiae _{aliqua faltem}

fub-miniftraretur occafio. _{'Njtm vetus}

er-rar _{efl mortalium, td dem}

um

_Observa¬

tionen* promerere,

_{quod efl}

_peregrinurn

Graca, Romana , Gallica ,

]taltca

fufli-cimm, qua nafcuntur dornt conculcamm

pedtbm, att b. m. SchefFerus, _(/3)

Denique

& illud in memoriam

vc-niebat

r

C

non

(a) Ovid: Itb. i.de pont\ _{cpifl\ 3} 35.36»

{@)

prxfat. ad ltbr.de

9

i8

Q

Hon

_pop

_octtlo

_qu&ntum

_lonttndtri

Lyncens ,

Hon amen idcirco contemnas

_lippm

in-ungi :

H.ec quia

de

fper tnvitti

membra

Gly-conis,

Hodofa corpus nobts

prohsbere

chiragrt,

Hfi _quoddam

_prodire

_tenns,

_fi

_non

_datur

ultra.

Fateor _{quidem animum prinnum}

fuif-fc hac una differtatiuncula ad finem ducere hsec noftrae _{religionis fata$}

verum dum cernerem ea tantillo

non _{includi pofle fpatio, pofeere}

vi-debatur _{ipfius materiae dignitas,etiam}

cum fvaderentii _{, quorum}

au&orita-ti relu&ari nefas _{vifum, ut in duas}

eadem dividerem _{partes, quarum}

u-nam _{publice examini jam fubjicio.}

Tuum _{erit, quisquis es , mi} Candi-de _{Le&or, sequi bonsque confulere}

noftraque conamina humanitate tua ac favore _{profequi atque fovere» Te}

autem,

autem, Zoile , cujus livoris malq

o-mne _{ftudium, omnisque opera}

laedi-tur ac exulceratur _{, tuum} torqueat

virus. ► CAPUT PRIMUM Ve

Religwne

profana.

Tbef. 1.

1 7erum divini numinis cultum una

* _cum

primis, quos

feptentrio

no¬

der _{recepit, incolis}

_invedum

fuifte»

perfvadere videtur tum

accuratiflima

diligentia ac cura

Noachi

fuos

in

vera _religione

confirmandi

pofteros

;

tum etiam _{exiguum illud}

_temporis

fpatium,quod creditur praeter

flux

iflc,

quando homines in Europam

fclc

infundere _{coeperunt, hasque}

mas _{occuparunt terras«}

(y)

Verum quamdiu viguerit absque ullo

ad-mixto idololatrise veneno verum hoc

pietatis ftudium, arduum eft dicere,

Ii non _{impoflibile» Ad credcndum}

nos facile inducere _{videtur prona il¬}

la mortalium in _{prava lubido , non}

longum praetcriifle tempus ,

ante-quam paulatim obrepfcrit humanx

mentis _{corruptio ac divinx} Majefta-tis ciiltus ab _{ipfo Noacho per ma¬}

nus traditus _{negligi coeperit}

penitus-que exftingvi. Conantur quidam

tarn exaöam traderc _{prifcorum tem«}

porum rationcm , ut etiam certum

definiant _{annum, quo coeleftis}

pieta-tatis _{dodrinseque radix exaruiffe}

vi-detur,

(y) b.

Lwcen. Ant:

Sveogothx Ith.i.

capl-pm. 16 JS^obfexton:

defcript:

Svec? iibt ro._{cap. j.Laur.}

_Paul:

biß'-Arft tibi i.cap 38. joh*. Mag»

htß:

Sveog.

lib.

1. cap.

8-

Baz>. in

prologl

& Itb. 1 _{cap. 2•}

htft.

ecclef: _Sveogi

©

21

©

detur. Ut

_Joh.

_Magni,

_{(<J) aliiquc»}

(«) Ita Doft.

$3ång

conatur

proba¬

te veram _{religionem puram ac in¬}

tegram manfiffe ad ea usqne

tempo-ray quae falvatoris Chrifti nativitati

fere _{refpondeant, Verum haec}

ta-lia funt , quae fine certiori fide vix

apad omnes aflenfum inveniantj prae-fertim cum ita _{ignota ac oblcura}

fint _{prifca noftra tempora, ut in ea}

abfolutum _{Chronologis jus tribuerc}

non _{audeamus. Hinc eft,quodex}

ab-ditis iftorum _{temporum latebris}

fa-cile eruere non poflimus, _quaenam

religionis facies fuerit in patria ante

Odinum. Id faltem fcimusr diu

lo-lam fuiffe _{religionem Svionum}

Go-thorumque, quam fibi effingere po-terat humana _{cupiditas caeco}

men-tium errore _diabolique

inftin&u

fe-du&a

HiftiSveog

ltb.i.cap

%r. (e)Lauri

Paultn. _{Hifil Aret: lib,I. capl 38.}

CMe([enl Sveopent.cap. 4,

(Q

Biß;

®

fl

du&a. Ita mortales _{, quicquid fani} majores reliquerant, admixtis

idolo-latriae tenebris _{depravarunt, &}

cul-tum creatori _{negantes, creatis rebus,}

quarum beneficia fenfui maxime

oc-currebant, exhibuere, Prae ceteris

autem eminebat fol , quem noftri

fon feu (un appellarunt , primamque

feptimanee ipfi dicarunt diem>ejusquc

facrificium _{jonnu blot nuncuparunt.}

Lunam mana vocantes fecundam _ejus

eultui _{cpnfecrarunt diem. (?/) Quid5}

quod eo tandem miferiarum abduxit

gentem Sviogothicam impudens ille

impoftor, ita oculos mentesque

effalci-navit _{praeftigiator ille fpiritus, utnon}

tantum homines _{geftis meritisque} infi-gnes in Deorum referrent numerum,

verum etiam faxa _{, arbores, aliasquc}

res divinis venerarentuc

_{honoribus.(^)}

Adde

(tj) conf. Cl.Verel not. inGautr.& Rolfs

Sa_{cap.ji p.$6}

_feqq.{§)b

Loccen\An-tiqi

Sveogdtb,

i cap s.pa^ m.ij<Vexion*

®

2?

®

Adeo re&e de iis _{Procopius* @g*s}

_1$

dcdpcvoy 7ro)hxt etßyinvyii&tvias 7SK# «s&rf*

*5»«^8« 7S *CÄ ^ÄAcwo^C. _(i)

Tbef

11.

In more fuifle antiquisfimis

tempo-tibus, ut non parietibus cohiberent

Deos, fed fub dio ac in lucis adora-rent, _{Deorumque nominibus}

appella-rent feeretum _{illud, quod fola}

reve-rentia videbant, ex omnium fere _gen¬

tium edocemur _{hiftoriis, Quippe fi}

prifcis occurrebat vetufiis arbortbm dr

Iolitam altitudinem _egresßs

_frequens

_lut

cm , dr confpeffum cceli

denßtate

ramo-rum _{aliorum altos}

protegenttum

fubmo-vem ♦ illa _{poceritas filva}

_{dr feeretum}

loci dr admiratio umbra in _{aferto tam}

denfa atque continua fidem

ipßs

numi¬

nis _{faciebat. (x)}

_{Antiquiflimum}

_efle

hune morem fatis _fuperque

_arguit

fu-

perftitio-(i) lib.z. de hello Goth:

apudLocc:

Anti Sveo^.lib, i. c. 3. (x) Senecaeptftx^u

©•

24

perftitiofus

ejus cultus apud

Judseos,

eosque, quorum fedes Deus Ifraelitis

concefferat, populos (A ) De fimili

Romanorum idololatria canit _Ovidius,

Stat _{vetuty & multos incidua ßlva}

per

annos, Credibile _{eft ibi numcn}

_inejje

_{loco. (p)}

De _{Gallis, cum adhuc gentilifmi}

er-roribus effent _{immerfi, idem teßatur}

Sulpitius Severus,

(f)

Et nefcio qua gens hac non delefrata fuit

fuperftiti-one. Lucos autemdsemoni facros

fum-me _{nefa^ ducebatur violare; & tanti} faeiebant veteri _{fuperftitione fedufti}

inortales,ut templa porius dirui,quam arbores exfcindi _{paterentur, cujus rei}

cxcmplum nobis fuppeditat Sulpitius

Severus. _{(|) Fatuam hanc religionem}

etiam _{occupafifeanimos Svionum}

afle-rit Tacitus , cum

Gcrmano,

quorum

nomine

[A) r'Ottf Deuter, cap. 12. v. z. &. 3*

Judici3,v.7. (jtA

hb.

Amor. 3. eleg.

1._{verf. ut.}

_(v)

_{Invaa/. Maru 5.10«}

9

3$

9

liomincSvionas _{comprehendi ipfe fäte»}

tur,non cohibere pirtettbm Deos> _neque

in ullAm humant oris _{Jpectem aßimtlarey} ex m_Agnitudt_ne

caclefttum

_ar

bit

_ratos

fu-iffe tradat. _{(a) Quse firmant}

perillu-ftres hiftorige _{patriae fcriptores, ubi}

di-cunt _{prifca Gothorum facra inträ la*} corumumbram& horrorem

_{fletij[e9(txr)}

_& fub dio in lucis & collibua. («•) Undc

etiam _{lege patria vetitam invenimus} inanem hane _{religionem, (Engtn flalt}

afgitbom

Blota of

engin

(fall

d

(itnfta

et»

ter _{ftetia tro. (g) Qu# lex cum in} fi-nem lata _{videtur, ut omnino tolleret}

crrantem & _{perverfam religionem,quae}

tam altas _{egerat in cordibus majorum} radices, ut & fero illam defererent

D miferi

(o) German:cap. g.

(sr)

Nob:

Seiern-hök de _{jnr: Sveog:vet[}

_lib,

_{z. parti}

poder.cap.

8.

pag 397.

&

399'

(**)

Nob: Ornhielm _{hiß\Eccl:Sveog:}

_lib.

i.cap.zy, pag. 103.

( §)

£anfcét.

fi)rct

_%5>cap.

1.

& UpfoaM.

cod*

tit: _i.gt

©

26

©

miferi _{morfales, & mcmoriam ejus} fer-varent _{quam diutiflime. Repertos}

ad-huc quoque _{doeuit experientia,} quo*

rum animos nefcio _quaeinceffit

fuper-ftitio, ut fummo caveant _{ftudio, nc}

talis exfeindatur lucus. _{(<r ) Hinc for¬}

fan _{placuit majoribus multa} denomi-nare _{loca,utpote £|)oteéltmba/ Öbetifr}

funba/ 5r6élunbö/2tflutiba *c. _Progreifu

vero _{temporis cum co usque} accefife-ret mortalium _{malitia, ut in humani} oris _{fpeciem Deos fingeret, quaedam}

exftruxerunt _{operimenta , quibus}

ido-la _{tegerent pluvise arcendae caufa, m*}

_^

Tfcitrf&aQ.I&v avåc/avjwv Jo fiij

cltmto.-I&v koJ cujjuv 'Ja _{'o^sa* (7 ) non}

deco-rum exiftimantes ea _parietibus

inclu-dere , quibus omnia efient _aperta.

Haje te&a _{majores vocarunt 0fubv /}

idem

(o-)

Confultiff:

Loccen: i_s4nt\ Sveogl

lib:i. _{cap: 3. & r^mpl.}

_Rudbl

_Alt.

Tom,v cap. 2_{3,pag: 173. (7)}

Stho-Haft: _apad

_{b. Scbeff,}

_Upf; cap,$.pag. 24.

©

27

©

idcm ac 0£iuljf» Unde

ipfos Dcos

0£ur$ut>et didos vult b.

m.

Schef-ferus.

_(o)

_{Cui affentitur}

_Vormius»

Jdola [uti

_{0£iugut>eC dtUaprmim}

ma-paltis

& tuguriolis

tegebant

vetetes»

detorum _{exifiimentes Deos} tettk

cUudi,

_{tnprimis ubi tultibm}

_{debitis pla*}

cari _{& majeßatem fuam exferere}

debe-bani< _(<£)

_Ampliffimus

_autem

Ve-relius non _quidem inficiatur

tedorum

prominentia 0£ur dici, verum ,

qui

inde

_{0£utgttfcet deducere vclint,}

_fuam

profiteri vult ignorantiam,

aChriflia-nis _{poflero tempere}

_{ejßtium ad}

expri-mendum,

tjuod

in

Ucrü

Itterif

toties

interdicttur _fculpttle.

_{Unde redius}

denominatos autumat a ffdtfl,

foul-pere, quod erant Dit calati

&

fculpti.

[^3 Inde quoque conpcere

poßfu-mus _{templa poflea vocata}

elfe

0fiot/

ut

(-y) tit:ler. (^) Monument♦

üb.

i, capt 3, (^) Äfo*, tu Hervarf

_Sag.

®

@

ut de Zacharia _legitur:

t{)£ ftlÖXCl ingrediebanturtemplum.

Thef,

11L

Progreflu verö temporis

exftru-flum _{legimus nobiliflimum iilud}

tri-um ftatuarum _{templum per totum}

fere _{orbem tantopere decantatum.}

Cujus primordia licet

antiquiflimaeflfe

fateamur. duftu _inprimis

Celeberrimi

Rudbeckii, qui illud templorum

omni'

um _,

(juotquot in toto terrarum

orbt

nunc

reperiuntur , antiqui

[fim

um

ejfe

aflerir, (*>) ea tarnen extendere vix

audemus ad ea retro _{fecula, ad quae} fiiente hiftoria aufi fuerunt celebres

quondam viri. (a) _Quipppe ex

fu- pcrio-Otfrid.ltb l,

paraphraf:

evang.

cap. 15-,

conf.

Petr: Claud: in

dcfcript:

Jslorveg, cap. 33.

&

Loccen: <^/int\

Sveog. Hb. 1.cap. 2. pag, m. 14.

(00)

\sftlant: Toml I. cap. 7. pag 252,,

(01) b. Baz,> in prafatl ad hiß:

Beel:

Sveorr_{pag 3}

_Meffen:

_fveopent:

4.

@

29

@

perioribus patet etiam

Taciti

tem¬

pore nefas duxilTe Suionas

parietibus

cohibere Deos. Nulluni quoque

templum exftru£tum

legimus

ante

Salomonen! , cujus delubrum fuic

primum, quod

celebravit antiquitas,

ut etiam teftantur _{leges noftrae :}

2C-tam _{odj batré fßner giorfce}

_forfl

_ti

_j

_ont)

_/

odj 0a(oraon _fcpgfce

_{förfl firdjio.}

_(ß)

Neque .Joh:Magnus au&oris

iftius

me-minit, id tantum tradit Gotbtcam na»

tionem una cum Svionibus & omntbus

adjacentibus

_provinciis

_templum

_quod»

dum

_{antiquißtmum}

_{ab antiquiffimo}

_tern*

pore in bac

_{UpfalU magnifico}

apparatu

ionfiruffum veneratam _futfje.

(^)

$i-let _{quoque Ericus Olai}

, qui magna cura _{fideque patrias res}

_compofuifie

creditur. Snorronem fi fequi

li-ceat

, non difficile erit indagare

hu-jus _{templi natales» Ita enim is}

deFre-jo»

(ß)

gantsél- iUrcf*

35-

CAh *♦

(?)

Hifti _$veog\

_Üb.

_{I. Qipy}

_8»

ü

3°

C#

jo, quem tertio ob Odino loco

po-nit: _{grejer cp6b$fce i}

_Upfafo

ett (fort

afeufcct

oflferé

i)iré

(<F)

Quibus

ver-bis robur accedit non tantum ex

ma-gnorum virorum calculo, quem ipfis

addunt, (e) verum etiam , quod

nullam ante _{huncFrejum mentionem}

templi Upfalenfis faciunt fcriptores. (£) Ornatum hujus delubri licet ita

fulgentem fuiflfe fateamur 9 ut

admi-rando fuo _{fplendore venerandam}

prae-buerit accefluris _fpeciem , totius ta¬

rnen _{templi materiam ex auro fuifle}

paratam cum Adamo(>?) nonaudemus

dicere. Verum forfan illud Adami totum ex auro _{paratum nihil aliud}

vo-luerit, quam fuifle muros

veftitosaf-

feri-(«F)

In

vit:

frej:

cap, 12, pag> m. n.

(e) Nob. Vexion:

_defcrip:

_Svec.ltb,

9. cap. 43»

Stiernhielm Anticluv:

pag. 139

&

14$. (O

i^mpl-Scheff:

Upf:

Kjint\

cap, 4. pag, 2$. (%)- De fitu Dan.&

reliql fepttntr\

feribus _{tignisque, & aureis}

_laminis

obduåos, ita ut nihil in ejus

parieti-bus,

laquearibus

, &

cclumnis ntfi

du¬

rum _fltlenderet.

_(#)

_A te&o,

quod

furo _{fulgebat, aurea dependebat}

ca-tena, totum _{templum cingens} ac

ru-tilans accefiuris. _{(*) Hic erat}

fplen-dor _{hujus delubri}

antetemporaGrim-meri, qui tefte Joh, Magno , templum

Deorum _fuorum tam fcedo _facrilegio (po-luvit,ut, _{qutmadmodum ante ipfum}

_ni¬

hil erat intm aut _{forts in eodem}

tern-plo,quod

non auro

tegebatur

, ita

pollett

per ejus Ucrilegam atque

infatiabilem

famern nihil ufane reltftumfuit , quod

falt em

(3) Joh.

\JMagnt

Hiß:

Sveog.

lib.

i.

cap.8. Laur: Paul:

hißt

Jretl

lib.

i.1

cap' 30» conf. K^Ampl:

Rudbt Atl.

Tom: i._{cap, 7. pctp. 25^}

&

Schejf.

UpftAnt. cap'4 pag. 28»

fe

q. (* )

Crantz,*._prolog,tn

_hiß:

_Svect&Goth¥

Sv_aning:

_comment:lib,

_3,3roh.

_Mag*

- Hb• 1; c, 8, & de vitt

Pontift Upf

©

r-

©

[dtcm colorem pra

fe

ferret

auri

vel

af*

genti.

[x]

Vixit

ifte

Grimmerus

ex computatione Celeb: Rudbeckii Anno

Chrj2oo. _{(A) Poftea quoque}

Torii-lum _{quendam denudaffe templum}

omni auro intus & extra

corrufcan-re , idem refert Johannes* (j® )

Quae fi vera, dcbuit fane poft horum

öbitum _{prifcus fplendor renovari,cum} Adami Bremenfis aetate fit tantopere

Celebratus. Ad föres _{templi ftetifle}

ferunt arborem _{proceram, patulis}

_dif*

ftafam ramis, aftate & hieme juxta <u'u

rentem. Gentu_{ejtu nemopotuit edicere,}

_(?)

Crediderim facile cum b. m.

Scheffe-ro arte ac vi diabolica &

trans-latam huc arborem , & in perpetuo

flore eonfervatam, cum non de eamm

'

arbo-(k)

Hift:

Sveog:

Hb.

4. cap. 3.

(/)

lyitlant-. Tom: 1. _{cap. 7» pag. 25-9.}

(

I«.) Håfl\iib, 8»

cap 43*

confBaz

Htßl Ecclt Sveog:

Itb.

1. cap.^

Schcf.

Upf.cap. 4.pag 3 5T. ( * ) Crantz

@

35

®

arborttm_genere

_fut/Je,

_naturut

UuruÅ, oliva, palma £r www,

videntur, teftetur Olaus Magnus. (|)

Verum _{quamdiu floruit}

_famofiffima

hgec _{impietatis metropolis ,}

_eultuique

inferviit _{profano, inter fcriptores non.}

convenir. Exiftimant _plerique

intro-du&a in _{patriam religione}

_Chriftiana*.

6c _{exftirpata idololatriae fpurcitie,}

fra-äum _{penitusque everfum effe.}

_(•)

Vi-dentur enim _{primi Chriftiani, qui \x»}

tabantur fe folutos efle tetri _variiquc

errotis 'nexibus * priftinosque

fuperfti-tioü _{dirique cuitusabominationes val¬} de erant perofi, _non pepercifle

huic

idolorum _tcmplo , quod non parvanx

Chriftianae do&rinae objiciebat morams

Adamus: Omnia tormentor am _genera

It-hentcr erant _{fufeeptnri, ut illa} deflruere-tur _{domm, qua}

eaput erat

barbar

ica

fu-E _perfiitto*

. (I) Ren fcptentr:li'b 3. cap.

5. tonf:

b.

Scheffi

Up{' pug> 30.

(9)

Ericm

Olai

lik 1 _{pag. m. 3. MeI}

fen:

_Svcopent:

B

54

@

ptvftiiionä. Illa enim dtruta vel potius

cremata _{fore, ut tota genta converfio}

fequeretur.

C Alii exiftimant

Ingo-nem 3. Sveciae _{Regem fgevis}

idolola-trarum _{injuriis ii. ritatum igne}

abole-vifle celebre illud _{templum, cum}

nm-/quam infequentium Regum htßoria wen.

tio flat _{tancjum fuperßttis, (?) Ampliff,} autem Rudbeckius contendit _Ingonem

fanum illud luftratum _{igne convertilfe}

in veri Dei _{templum, ut jam in tllo}

deveteri_{fuperflitione vera ac fincera}

pie-tM _{ferio ac feeure tnumphet. {or)}

Figu-ram _{templi aliam delineat}

_]oh;

_Ma¬ gnus C?"] & b.Bazius (t) ut eft

impres-fa

t®-]

D*fitu

&an:c?reliqt

_fepuregx

{(>)

NobiltjJ*

Ornhtelm: hiß: ecclef:

Sveogoth:

Ith. 4. cap. 1. p>

36y.Jdde

Generofifji Puffendorf:

tntrod' ad

hiß:

Svec:_{pag:m 71. ( a) Atlant* tom: !♦}

cap. 7, pag: 152. (9) flift:

Sveogilih.

i. _{cap. 8. (t) Hift;EccleflSveogl}

_Ith.

_I« cap. 2, pag. 70.

@

3T

®'

fa Romas in aedibus S. _Brigittas;

all-am Celcberrimus nofter Atiantices

auöor. _Co»)

Thef.

m

Deos, quorum honori ac

cultui

di-catum erat _fplendidum hoc

templum,

tres _{praecipuos npminant}

fcriptores,

Thorum» Ödinurn & Friggam. Ho¬

rum _{hiftoriam, präster} fpiflam

obfu-fam ab omni _{parte caliginem,}

_etiam

lcriptorum > qui llli

difpellend#

utilem

commodarunt operam, maximus

ob-fcuravit diffcnfus; ut non facilc (it

le-ftori _{judicare, quaenam ceteris}

_fit

prae-ferenda fententia, cum quaevis fuis ar-gumentis _propugnetur.

_Quae

difficul-tas ftatim occurrit in

_ipfiusThori

voca-buli _{origine indaganda.}

_Quidam

_enim

autumant eum a tonitru denominari ,

quod ejus appeüatio conveniat

apud

feptentrionales vocabulo

Thoronis.

Ita.

44-@ 3é &

VofTius, _{(<ß) Grotiusaliique. Verum}

pace tantorum virorum dixerim cumb.

SchefFero non a tonitruis _Thorum,fed

vice verfa tonitrua a Thorone vocari

dicique. (%) Scilicet Thor praefidere in

aere & tonitrua _{fulminaque moderari}

credebatur. _{(if/) Hinc murmur ifte in}

nube vocabatur _quafi

£frü-M _{2)of)n/ fragores Thori, Rede}

itaque

_]oh;

_Magnus: corrufcationes, fuh

mina _& tonitrua _{noflri frägorem}

_Thori

appellant. (&>) Bazius autem a fontibus

Hebraeis Thorum vult deducere. un

Jigntficat

Ulisordinatorem, cum jam

Sveo-gothi

vellent

honorare

fummum

ordtna-tor em

(40

IdohtrX gent: lib» i. _{cap,33. Grot,}

Froleg.tn

Procop:pag m. 21. Adde Bo* f/w/:

_Geograph:

_{facrlpoß. lib. i, cap.}

42. _{p 735. Cluver\ Germ* Antiqi lib»}

i» cap 26. _{[#) Conf: b.}

_Scheff:

_Up/

Ant-.cap _O.pag:51.

_(-J/j

_Adam:

_Brem:

/?/# r/g: Geptentrl pag. m\151.

fco)

]ohl

M\Htft\lib. if 6.

•

v

®

torem in ccelis _regnantem

_&

_in

_nübibcn

fulminantem, normnarunt

idolon

fua

di-alecfo Thor. _{(a) Verum ignoro, an}

quo-que ha:c Tibi conftct opinio. Id cer«

tum eft, majores iftis

temporibus,qui-bus cum Hebrseis vixerint , Thorum

ejusque cultum ignorafie.

Sequenti

autem _{ffvo, nullam} Scandianis

fttiße

cum Hebrntis _unquam

_{communicationem}

atferit Cl. Verelius. {ß) Celeberrimus

SchefFerus contendit ea, qux Deos &

prifcam attinet fuperftitionem,

plera-que ex Åfia in Scandiam huc effe»

transve&a , quod & Snorro in initio

hiftoriae fuas innuere videtur. Unde. communi vocabulo Deos _{odt/er vult}

didos, quafi ex Afia oriundos. Jam

Afiam fi _{fpedemus , deprehendemus} ibi Thurram _{quendam Regem}

vetu-fiiflimum, qui cum mnltas vi&ricibus armis _{peragrafiet regiones, armaquead}

feptentrionis

fere plagas protuliflet,

meruit

(a] Htfil Eccl: Sveogilib, i-cap

i,(ß)

Ve¬

®58-meruit _{tandem, ut in numetum}

Deo-rum referretur. Hujus _{itaque numinis}

cultum _{Scythas Afiaticos in Scandiani} jnvexifie, ab eoque Thorum

denomi-natum _{opinatur b, m, Schefferus. (y)}

Experientifijmus nofter Rudbeckius,

ut alia _{perplurima in patriae decus ac} commoda _{fingulari ftudio ac induftria,} detra&is _{antiquitatis larvis, detexit;}

ita _{quoque geneajogiam Dcorum tam}

accuratam _{publicae luci reftituit, ut hoc}

duce necefium non videatur _ipforum

natales _{apud peregrinas inquirere gen¬} tes, cum _{patriae noftrae easdem}

debe-amus, cui non aliam ob caufam

in-ditum fit nomen _{©ufcfjeitn/ quam quod}

fuerit verum _{domicilium Deorum, ex}

quo in alias dein propagati _funt

ter-ras# (J) _{Thorum itaque, quem & no*}

ftrates_{3&fw/ 3ottiala/ 3epitter /}

_Xfyet

latini

_Jovem

_appellarunt,

in-digenam (>3

Upp

x^Ant:cap. 6,

jdde

Horn*.Are*.

Mo'é _{pag. m: b'ü.}

_(d)

_{Conf*. x^dtUntX} lem; 1. _{cap. zfe}

®

39

•

digenam fuifie, denominatumq* a t()8*

tatf/ andere , quod in negotiis arduis

locum habere fölet, _{(e) Thoro huic}

utpote fummo & potentiffimo Deo*

rum _{primus & reliquis altior} asfigna-batur_{locus, cujus deinde Jatera}

cinge-bant duo alia numina. Hoc ut mite Sc

benignum fufpexere numen» ita

cre-debant id omnia mortal ibus _largiri

fau-fta,_{omniumque bonorum afluentia}

be-are, & ejus patrocinio ac tutela a

tern-peftatibus aliisque calamitatibus

muni-ri. Ita Ericus Olai» Pro _pluvia

_&

_Aura, necejjaria invocabant Thorum, tanquam

potentem in _{fublimi, cujus etiam} vatrccu

nio_{fe [jerab}

ant ab

tncommodis

imprejfio-num, tomtru, ac

tempeftattbus, fulmtne

grandineque

confervari*

(£)

Ita&Chro-nicon vetus a Meflenio editum._(rj)

Qc-natus Thori non uno defcribitur mo¬ do, communiter tarnen cum fulminc

&fce-(O Kyitl\ Tom• i. _{cap. 29» pag, 709.}

(C) (?) cap. 4, pag.

& _{fceptro , additis corona 8c ftelllfe}

Stephanius exiftimat ftellas iftas Thori

capiti fuific circumdatas ad eundenei

modum, quo pidores folent ora illu-ftrare divorum. _{(&) Aflfenritur figura}

quam nobis fiftir Celeb; Atlanticcs au*

dor. _{(6) Edda quoque tribuit Thoro} malkum, baltheum manufque ferreas

propter bellum cum gigantibus geren«

dum.Q)Quando fummus hic Thor

to-nitruamovebat,vibrataque jadabat

fui-mina, quae in gigantas, quibuscumbeb lum _{gcreret, milluruscredebatur, tym^}

panarum & aeris ftrepitu^etiam miflisin

altum _{jaculis,adjutum ibant, hoc uno,} quo poterant, modo devotionem

er-ga fummum Deorum profesfi. («)

Quem

(S)

Innot:

ad

Saxonem

apud

b.

Schejft

Up/: K^4nt\ cap, 5. pag»41. (Q) 7abl

ad A11* 10_{.fig: 31. (t) Mjihcl\ 19«}

(k] Joh\Mag.

hiß:

Sveogtltb.

1*cap 13. Olaus_{Mag:rer*feptentrl}

_hb.

_{3. cap. 7»}

b. _{Bazhiß: eccL Sveogilib.1. cap. 1«}

pJob: Stiernhök de Jtit: vet:

Sveogoth*

©

4*

®

'

Quem morem etiam obfervaße

Getas

Thraces, au&or eft Herodotus» o!

uujot Q^f/iKSg tyif

7T(fog

ßf>ovji]D *]&

ngq

k<?£ßt-"riv

_'bfyvovjdg

_kvu

_{7T^og fov}

_xyttov.

_(A)

_HuiC

Deo ut _magnis lumtibus litarent _ma¬

jores, ejus cultüi aflignarunt

amplisfi-morum _{prgediorum reditus certaque}

per regni provincias bona, quae ipfius

nomen adhuc fervant, ut £bor&lfet/

S^crétuna

/ £f)ctfji(ia / £l)ortffont>a / £f)Orßcttta/ &c. Nornen quoque dedic

quarto feptimanae diei honori ipfiu$

dicato,

_{£i)ore6l)ag/}

& primo anni

menfi

N

£l)Oteémflnat). Cognomina habuit hic hyperboreus

Jupiter, quibus

adhuc

uti-tur _vulgus

, utpote gofat /

gogu66cf

£ocn6ont>e/ quod ipfo tonante

copiofi»

or _{decidens pluvia}

agros

laetificare

fo-leat. Di&us etiam eft A{athory & An¬ ke _{thor, qvod raptato curru fragoreni}

in nubibus ciere credebatur. _(^)

P _Thefl

(A) \JMelpontl lib.

4 cap.94.

(ju)

Cl:

Verel\ not\ in Gautr; &

_Rolfsfng:

-©

42

ö

Tbef.

V-A dextra Thori collocatum

acce-pimusOdinum, quem Vodan _appellar

Adamus, (v) Hujusnominisorigonon

obiqura eft, fiquidem in Scandia fuas

habeat natales. Dicitur _{quippe ab öSa/}

q: deßruflor, nomine faäis

conve-niente» _{(|) Fuit enim Deus malus &}

Thoro velut _{oppofitus, quod, ut ex}

illo omnia fiuérent bona ac _profpera,

ita nihil _{contigit mali, quod non ab}

Odinoprofe£him credebatur. ltaSnor-ro. _{(sr) £an funbe t>er meD}

_förgöra

men-«ifFtor 0$ tiUjfrwDaDe Dem oh;cta

o$

pitf

Domar/

fåfom

odj

att

fräntaga

tfyem

wett oc& _{fBrflänt) / afwet ecfr ftotcfiiu}

Quae egregic firmat Amplifif: Scheffe-rus* (sr) Unde G quid _adverfi

accide-ret» & vel morbus domefticis vel

ca-

lami-(») De

fit:

Dan:

& reltq: fiept*

reg* 9*»

(£;)

ufmpl:

Rudbi

Atl\ Jami i. capi 31._{pag. 727. (pr) In vtta Odinipag>}

fl

43

€1

lamitas _{agris incumberet, opinabantur}

Odinum clades immififleiratum, quas

placatus cuitu & viäimis tolleret

prio-remquc reduceret felicitatem, Ita tem¬

pore Olai Regis, quem StåteUia

ap-pellarunt,gravi ingruente fame»

advet-fus regem, cui hoc imputarünt malum infurgunt, eumque in tedibus

circum-ventum flamma _{exftingvunt & Odino}

facratum pro felici iterum annona

im-molant. fcränte _{()onom irnte ccfj}

offwfce I)OHoro £>bin ftg tili ett gott

Ö^r/inquit

Snorro. ( J) Scilicet

pleris-que gentibus familiäre fuifle legimus, utduo _{fingerent numina, qusrprs}

cae-teris cuitu ac veneratione _profequeren.

tur _mortales, unum bonum, alterum

malum, ab illo Ut _{qusevis fperabant}

bona _{fauftaque, ita ab hoc omnia} me-tuebant mala _{triftiaque. Unde}

Plutar-chus. Hétc_{quidem jententia plerisque}

_&

tisdem

_{fapientijftmis}

_p

_robatur.

Ex'tßi-mant emm duos _{effe Veos}

quafi

_contrariis deditos