VIS VERBI

D. D.

VIS VERBI

A N A A T 2 A I

Philip. I:

23.

Diflertatione Graduali Expofita,

Quam,

Confent. Amplijf. Facult. Fhilofopb.

In Regia Academia Upfalienfi,

Prselide

Mao J O H A N N

FLODER O»

Gr^c. Litt. PROFESS. Reg. et Ord.

Publico examinifubjicit Stipendiarius Regius

OLAUS

SÖDERLUND,

Medelpadus.

In Audit. Carol. Majori D. XXIX Maji,

Anno MDCCLXXIII.

Horis Ante Meridiem Solitis, upsaliae,

Apud Joh.

Edman, Reg. Acad. Typogr,

C&Qd CS&I <§33, ^b $*h cSftj cSQa e§& c9£> e$!<b <&,&

c^jgD qp %gp c%$> c^> cgga C^J Cq^D cfa

D. A

i L

Confvevere

^{ubi de morte}

Scriptares^

ipfis fermo elf,

quum facri

vocabuJis

tum profant,

_uti,

qua? ab itum notant Sc difcefTum Sc iiberationera;

ut iflis euphemifmis quodamm-odoabftergerent,

faltim micigarent horrorem quo perfundantur oportet, animi ad memoriam mentionemque ineiu&abilis rnori- endi neceffitatis, _atque inde avocarentur ad cogitatio-

nem felicioris (latus, ad _{quem o} mundo, velut e carce-

re aut diverforio, egreilis tandem perveniendi fpes fit.

Sie dicit eleganter ANTONIMUS a): cittisi ^{8v tåsmff,}x&l yxg o dwoÅvoov 7heas. Ubi qui moritur, dicitur obejsvut^

obive, _atqueDeus,qui vita iiberat hominem, dicitur illum dftoXvsiv fc. rS $v vel t* ad/jiccTos. Quomodo Simon lo-

quitur Luc. II: ^29. vZv ccTrohvsis rov

d&Aov

^v8

$£<nrorM.

At¬

que alio loco dicit ÅNTONINUS /;), fapienti nihil in- tereile breviorem an diuturniorem in corpore moram

faciat, koIv yccg

ij&i dvrahhoirredjixt ^svj,

trroos hihvroos octtsi»

<riv k. r. A. ubi itidem & cc7rxhhccrre£)txi & 007névcci refe-

rnntur ad defignandum abitum evita. Quo feniu etjam L1BANIUS dicit c): ds

hs^^uivo^sv

T8 £tjv agj ds ^oro-

&8fxetv cc7reh&s7v, Quae fententia congruät Paulina illi Phi¬

lip. 1: 23. rrjv itf&vfjilccv ^s%« iis ro cc7rc\v?ctt. Confid¬

olus, inquit Apoflolus, quafi utrinque teneor: hinc cupio ardenter dvcthvrcct, didolvi e vita: hujus carcere,

A 2 - quo

n)

'de

reb. fuis L, XII, /. 36, b) L. Ill, J. 7. c) E»

piß.

) 4 C <§!

qno arftiori cum Chrifto fociefate jungar, at iilinc ta¬

rnen cupiditate tendo ad diuturniores in corpore mo-

ras faciendas _{, quo} uberiorem mei laboris

fruåum

^per-

cipiant recentes ecclefiac. PFOCHENIUS d) dicit fuifTe, qui in verbo dvuXuvctt hebrailmi quoddam indicium fibi

vifi fint deprehendere, pofitum enim efte aiunt dvuAu-

aal, ccvt) tö ccvccÅvSijvcii, Hebraeorum ad exemplum, qui

eo modo ufurpare fveverint infinitivum Kal. Quod (i fuerint, qui ita fenferint, id quod nos ignoramus, &

GATAKERUS e) etjam dicit ^, fe in neminem, qui id tradiderit, äncidiffe, erraverunt ilii vehementer: non u-

tique analogia & genius lingva? intercedit, quominus

ifto fenfu uforpetur a&ivum, ocvaXveiv,ut exinfra dicen-

dis patebit. Praecipue autem nunc in eo verfabitur la-

bor nofter, ut paucis oftendamus quee vis in ifto infic

& emphafis, atque unde ratio

figtiificationis

comnoode repcti poflit.

§. IL

Propria & nativa fignificatione eft uvccÅvsiv

reiolvere

vel retexere compofita: civciKvGis, inquit BUDAiUS /),

vocatur quafi retextio coropofitionis

eftque contraria

ry ervv&eaefy compofitioni. Hoc propriofenfu canit HÖMEL*

RUS g) de Penelope:

EvBoC X&j YifJLOCTiY\ ph vtpcClVSGKeV fjisyoiv fcovy

NvKTccs <T cchÅveGv.sv.

interdiu fexebat telam & textum deinde noftu retexebaf.

Neque, fl ad propriam hane notionem

refpiciatur,

vo- cari fine ratione poteft mors dvetÅuo-is, per illam enim

refolvitur corporis textum. Quo refpiciens

HOMERUS

b) ita Menelaum loquentem

inducit:

AÅA,

d) de purit. /. gr. AT. T. §. 3/. e)

de Novi inßr, flilo

C _7. f) Lommeut, L, gr, p, 24%

g} od, 11.

z> 104*

b)

FL FL v, py*

® ) 5 ( ii

Aåå' ifjisHs fj.lv 7rdvres

vdtvq

yedcc

ysveiéåe.

utinam omnes fi^tis terra Ef_aqua, h. ^e. ut

fcUSTATBIUS

exponit vexfaShrjTe, moriamini. Cujus

loquendi rationis

criginem inde repetit laudatus interpres,

quod

ex vete¬

rum philofophia, prarcipua corporum

elementa (int

ter¬

ra & aqua: quare HESIODUS i)

Vulcanum dicit for-

mavifle Pandoram yoctocv vdei (pv^ovrcc, mifla aqua terra,„

Quemadmodum ex iftis elementis componitur corpus, ita, ubi moritur ^, in ifta rcfolvitur. Atque ideo dicit

EUSTATHIUS ro yevi&cu yccJccv

vdcoq

efie dvoLsoixeuo- Qijvcii, rHrisiv hs Toc ^ocy/ioc ocvuKv&ijvcii, refolvi in elemen¬

ta. Pari rationevocat ANTONINUS k) örtum corporum cvyngtaiv h roov ^ciyßiw ^, concretionem ex

elementis,

atque

mortem tojv lorx/Iw, fjterocßoXrjv kgf

dj&Åuu/v

^, mutatio-

vem Ef difjblutionem. Nullum ergo e/Te

videtur dubium,

quin, qui vocabula, cevocXugiv&

ävocKveis, adcommodant

ad defigoandam mortem, dici queant

refpexifle ad iftam

machina? humanas difiolutionem , vel etjam ad folucio-

nem vinculi, quo inter fe jungunfur corpus &

anima,

nam Tic definit PLATO mortem /): o Socvotros hi rrjsr ypvyfis v&f odofxoLros (jictKvais, atque alio loco, m)

Sccvce-

res fet Åvois xac^afjios ipv^tfs cctto creo/uixrcs.

Sed fic

ta¬

rnen, non nos quidem exiftimamus huc

refpexifle

A- poflulum, quum dixit difcupere

fe dvctXwai,

atque

alio

loco 2 Tim, IV. 6. vocavit luam e mundo migratio-

nem civccXvcriv,

§• III.

A propria ifta

fignificatione, de

qua

§.

^2, träns- fertur verbum dvctÅvstv ad defignandum quodcunque a-

liud, quod dici queat

folvi & refcindi

:

fic

Åve/r, uvco*

Xveiv & dtcchveiv (piKluv t{gu Keivoevluv

eft, diffolvere amici-

A ₃ tiam

i) E$y. v, di. k) Z.

11. §.

.'T.

/) /» Corgia, «&)

Pbadone.

» ) ® 6C

tiara & focietatem» cfeAtfe & btctXvetv avjj.7rcatcv, apud HERMOGENEM, folvere, finire convivium, Ad fpecia-

lem iftam notionem miiii refpexiflevidentur iili, qui ubl

fermo eft de difceflu e convivio vel c^ostu, ifthoc ufur-

pare vocabulum fveverunt. Sic, ubi PLUTARCHUS n)

dixerat non oportere quemquam e foro difcedere do-

mum, nifl fibi prius quemquam amicum conciliaverit;

addit etjam in conviviis idem efle obfervandum; fe, inqnit,

bclv

^.fxrj 7T,qbre$cv oivaKustv, ^r, xrycccéjoit rtvcc rwv avv-

'/.arctzetfdvoov x&f wugovToov evv&v (plhcv, ita, nt T1012 o~

povtwt prins dijcedere, quam quemquam nna adcuvibentium

tibi amicum junxetis. Eodern modo & fenlu dick JO-

SEPHUS q) de laucifUmo Darii convivio :

xocr.svcc%vi&h-*

T-es c&xfi fee ^rov 7TÅrjafy.cvric uvsKvauv, ubi adjatietatem us- que epulati erant, difcejjerunt: & au<ftor Hiftorise Mac«

cabacorum p)Z rotsTtCQiyjXQsis dvccXvaccvrsc ^ci (pihci x&j avy~

ysveis * r. A. quwn amici cagnati lati difceffijjent, fe«»

ex regio convivio, de quo illic fermo eft. In hifce at- que id genus aliis loquendi formis non exiftimandum

eft Tu ccvccÅvs-iv per le cornpetere difcedendi notionem:

eft enim verbum a£tivum, quam naturam exuere non

poiTe videtur; nobis ergo videntur illi, qui iftius primi

auutores fuerunt ufus, refpexifle ad acculativum, avfX7ro-

r/cv, c/xiåIxv aut ejusmodi alium ^, ut civocXvsiv fit quaü ^a-

vetXveiv avfx7T.bcr.icv vel bfxiklotv, folvere, finire convivium vel converfationem, atque fic etjam, ex confequenti, digredL Neque aliud exiftimandum videtur de illis loquendi moais, in quibus ccvccXveiv poft fe habet prtepofitionem, feqvente ejus cafu: ut quum JOSEPHUS q) loquitur de

convivio Salomonis _, ubi Saul Rex aeclaratus erat : ot

fxh, inquit, uvcc^ccvtsc x&véXvw 7t^cc ■olvréc lic«?«, domum quis-

v) Symp. L. IV, p. 660. o) Ant. Jud. L. XI. C. 4.

P) L, J1I. C. V. ^v. _44. q) ant.

Jud, L. VI. C.

/.

# ) 7 < #

tfuis'qut fiimt

reveriebäntur,

Atque alio

foeo

f)':

<&•

äv-

rov o&vxÅveti dbmitmJe recepit.

&

denique in hift. Mac«

cab./): ^esTTovTos

ée

Tb ßUttiXeoos - - eis: rov

;'<W

^{ctxcv excc'*}

ctviKvtre, unusquhque itfaomum f'utim revertebatur. Vi«

delicet, dvaXverv tiqos dvrov, vel e;r oijwv, tfunquam pot- eft_per

fe

fönare, domum reverti:feå retinet efjarnrn iilisfen-

tentiisfibr nativamnotionem,quzetarnenillic fitpraegnansr eftenim dvaXvetvhs _otxcv, diffolvere vel finkeconverfatio-

nem feu comrnorationem m Ioco aliquo^ ita ut alio,

nempe domum, fe quis conferat. Cujusmodi verba a

gramrnaticis dicta prargnantia, qiiae exprimunt & id, quod antecedic, & quod confequitur, pafiim occurrunr

non apud profanos minus, quam facros fcriptores : ut

cum Deus Dick ad Cornelium Act. X. _4. dt tiqoc- su^at a8 n&f dt iXev\fjio(Ttivoit> a8 aveßqvav eis f/.vY[fxöcv\>ov i*

VC07S1QV T8 Qe8r habet verbum dvaßtjvaf notionem _prts«

gnantem:(enfus enim eft: preces tua: fubHmes abierunt, ieque praefentes in confpe£fcu Dei flfiterunt, ut eas ratas habeat Deus & remuneretür. Pari ratione drnwityetv ix

tj/s- t& bixßcÄs 7txyibos 2 Tim. IIr 2'6. eft evigilare at¬

queexire ex laqueis diaboli. Jana vero exiftimat LA MB,

BOSIÜS t),y ad fipecialem iftura ufuro, quem exemplis

hactenus confirmavimus, refpexifie Apoftolum, atque fic vocandoabitum fuum evita xvdXwtv> deduxifte trans-

lationem ab Ulis,, qüi e convivio recedunt. Sed vero

fpectavifle Paulum vkam fuam,, laboribus & srumnis

undique

circumfeptara,

in imagine convivii, nobis nun»

quam perfvadebit vir dcktitfimus; licet vel maxime dh

cat, n©n tam comparaüonis fundamentura quarrendem

efTe in ketitia, qu?£ convivia animare folet, quam in.fa«

tietate _, quae convivas _permoyeat

ad domura

itionemr

quafi dicere Äpoftolus voluiiTet; quemadmodum epulis

iatiati uvxAvsvt-, diftolvunt vel finiunt convivium atque fe r) L, XIX c. J, /) Llll.e. ^{Kv.zt. t)}

cWkaJb.l

® ) 8 ( #

fe domum recipiunt; ita ego terreftribus hifce dapibus,

paium mellis, plus feilis, habentibus, fatur, cupio dvoo- hZaoct, atque in coeleftem patriacn abire. Neque véro eft, cur in robur hujus explicationis adferantur verba

DEMO PH ILT, a KYPKIO notata u): rov

7ie7roihevfj.evov,

■U.G7is^ ex av/A7ioai8, ex rxßt8 evcxflfj.ovxvrco bei ccvctAveiv. Non

enim ibi confertur ^mors cum dilceflTu e convivio, fed

docetur modum exeundi ^e vita fimilem efle debere mo-

jdo, quo (apiens difcedit e convivio:quemadmodura (a- pkns fine (trepitu & tumultu relinquit convivium, ita

etjam placida rriente & compofita ruigrabit e mundo.

§. IV.

Ex Pata §. 3. explicatione verbi dvocXvetv, facile pa-

tet poiTe illud ufurpari ^non de illis fantummodo, qui e conviviis decedunt, verum de quibuscunque etiam aliis, qui aliünde aSio migrant, auc revertuntur eo, unde ve- nerunt. Sic dicit auåor libri Sapientise c. IT. v. I. oXl-

ycs eft HjZj Åvnr^cs o ßlcs rijxccv y&j xx eftv 'totuts ev reXevrij dvSgdi78 qg)j xx eyvdBy ^c dvc&Xvaots e£

dbx,

non inventus

ejl

quisquam qui ^ex inferis redierit. Et cap. XVI. v. 14. e&X-

Sov ^ro _{7TVtvfjcoo xx} ccva~(?é<pei, xbe dvotXvet 7Tc6(>ccXri<pBe7-

acc _, egrejfus fpiritus non revertitur atque anima femel re- cepta 11011 redit. Atque hoc fenfu de re(urre£Hone agens GREGORIUS dicit: Tjocvres v.oord ^ro 'hov ev) TrgoardyfjiocTi

Ttgcs rvjv ycoYiV dvocXvax&t, ^omnes eodtm edicio in vitam ^re-

vertentur. Ad hane revertendi nottonem adtendendum heic elTe cenfuerunt, interpretum quum veterum tum recentiorum permulti, HIERONYMUS, TERTULLIA-

NUS, ERASMUS, GROTIUS ^, HAMMONDUS cet.

Neque negandum ^, efle iftam explicationem & loquendi

ufui & rei ^natura fatis convenientem. Corpus enim red-

ibit

u) obferv. facr, ad b. L

Ü ) 9 C #

ibit in terram unde formatum eft atque anima ad

Deum qui illam nobis dedit Eccles. XII. 7. Quam ve- ritatem etjam agnoverunt Gentilium Philofophi, ict quod

vel ex unico EÜRIPIDfO effafo, laudato ^a CLEMENTE ALEXANDRINO atque M. ANTONINO, conftafc v):

ita autem ille:

Xoo^ei d'y 07;laco rcc fjiev tu yodocs

<&vvr eis ycciccv. Tcc^ cht cc&egiis

BAarovrcc yevijs, ^eis ägc&viov

rioAov i]X§e itccAiv

i. e. retro meant _, qua terra dedit iterum in terram, quod

ab atherio venerat ortu, repetit cceleßem polum. Hu jus

habita ratione veritatis poflunt haut incommode qui

moriuntur dici ävccAve&ai, quemadmodum re quoque

ipfa de illis hoc ufurpat ARRIANUS w\\ clvS$oo7toi, in- quit,

éyje£ct<&e

^{rov ©sov , cro&v eveTvos} <7V]fXY\v*]K&i U7toXvorq r\- fAocs rotvry\s rris V7trj^ealcis, rore ccvo&hveode 7tqos oivrov. EfFe

autem clvocKvehui _stqos ®eov,per mortem reverti ad Deum,

patet ex verbis antecedentibus, quibus Pbilofophus do-

cet efle nos avyytveTs r« ®eS, cognatos Dei atque a Deo

ortum repetentes,& dum morimur, dnetåeiv

c&ev

eA^Aw-

SccfAsv. Nihil ergo obftat, qiiominus etjam hoc fenfu mors hominis vocari queat dvccAvo-is, reditust nempe ad or¬

tum; vel Ii mavis, aliquantum generalius, abitus: nam etjam generatim, fenfu abeundi & migrandi, ufurpatum

occurrit dvccKveiv, _{atque asque} poteft commode mors vo¬

cari dvuAvns, abitus, ac illa fölet

é%oh

nomine notari,

ut apud GREGORIUM, de homire moribundo:

üdyqooc.

7regi cre, rtjs

e£oh

{u>jVV{uciToc, lacrima circum Te, excejjusy

vel mortis indices. Ut vero iftam explicationem prorlus

non improbemusjdilpicere tarnen lubet ^an inveniri queat

B fpe-

v)

confer7~GATAKER.

obf ad M. ANTON. L. FIL j. po. rt>) L. I. ^{c. q.}

fpecialior ratio translationis, qure non minorem fenfteft»

txx huic vica conelliet & emphafin.

§. v. ■

Niotica prseterea verba funt & fimplex, ^Avetv,# &

compoUta, ccvotÅveiv ac eebroÅvttv, nävern enim aquis ^com-

mOLri & nävigationis curjfuro ineepturi nauta?, dicuntur

a LUCIANO x) Trelapcc ccTroÄyaat&ott, atque ab HOME-

RO y). frequenter

TtqvfMisnu

cttcchvacu. Qnemadmedum

vero Latini elliptice dicunt,folveve, pro Jolvere navem^, b«

e. vela ventis d-are, ut CICERO %): nos eo die ccenati [olvimus ; & CdäSAR <2): bis conflitutis rebus naSlus ido-

veam ad navigandum

tempeflätem,

tertia fere vigilia folviti

Ita etjam Gfseci dicunt Xvstv vel ccvccÅveiv, pro Auw Vel 7$gvfxvtf.&io6i Quomodo SYNESIUS loquitur: Ävtnxvres

r/j {hsvdihlis,_quum [olvbffent9 h. e. Felaventis dedißent, Hüne loqqend'i modurn dixeris

haut

fine ratione Paulo ante dculbs verfatum fbiffe, ubi fe difc-upere ak uvuhvadi.

id

forte non nihil deoiinuere poffe vid'etur hujus expiicatio

Iiis probäbliitatem, quod , qüüm noftras curfus vitas ad-

fimilari Tötet cutfui navis ventorum veheraentia huc stt'qqe illuc .ja&ätse in turbulento pelagö ^{, atque} quum

tem'peRädbUs iffis

defdrxfti

morlrauf5. navis luftar, defer«

ri dicariiar in t'ranqvillum porcumnon fatis

commöde

pöffk 'möriéfts répraéféntäri in iniagine nautas, folventis

e pottu äftjufe in ältura vela däntis. Niff

Jibuerit

di-

iféré fundarnesitom trcinslatioriis non taro m eo queren»

dum "effe quod navis⁵ feliRo portu, pelago committi-

für *huc,

ilfüc

^j jäå^ndå, fed hane potte

feÄe

rationem cöftipar'ationis:quemadmodurn navis,qu« fumbus & re»

tm'aeulis Gonltnda fuit, folvitur, libro curlu transferen®

da in deftinatucn löcura,. ita anima detenta <k cjuafi 1k gata cöfpöreis yinculisj

folvitur in mörte, fransferenda

in x) de Sååfé y)vid, od, /X i-f$. f61. XI, %'j L„

Fl Ep, Fum, se) de E, GaL E

1F»

£* 2%

«j ) II ( #

•§r veram patrhm. In bao ntique

irafögiräe

-ex

habe

t

PLÅ--

TO in0ft.em confiderandana: fykaiqquSfc-,

i

ruAsvry

9t« åv&ébdt_'(pipi tco- ttf£ njjvjfiiß*y-mwst v8&c, ^{^} Bslébtbv ^te avTtil eAw&iqcov, -i» e.

ubi

mors

adfuerit, folvi dt*

■eunt aiirmie, tamjuam navis cujus

dam, rctinacida,

cavique

liberum dimitti*

§.Vl

Öb'fervandüm denique

elf,

non

milifes

tan-um

(üb

pelli bus egifle,

led

iter qüoque

facientes cencoria live ta-

bemacula fecum olini yexsffc} ut fub Ulis^, arnoenis In

lods defixis5 a cceli foüsque injuria tuti

quiefeerent fub-

Inde: quemadmodum etjam

conllat v-eteris Teftamenti

patres, quum fixas

fedes

non

.'haberent, tabernacula col-

Ibcavifle., ubi aliquantulum commorati

comtnodjuna ipfis

videbatur: _atque Ifta refigebant

deinde,

qoum

aHo

com- rnigrape völébant.

Graecis

vocantur emyn> atque ut xa;-

toL7iv\yvveiv (txyivyi., eil figere

tabernaculuno.jita., qui in aliun.1

conimigraturi locum

tabernaCuforum fhnes folvunl, di-

cuntur Aveiv vel ctvocAvetv rci gyJ\vy[, vel ^ay.qvwv„

Hinc petita metaphorica locutio

latis eft

apta

od

mor¬

tem exprimendäm.

Conlyeverunt enira Graeci Philofo-

phi vocare corpus

humanum

^,

quod in illo, tara-

quam in

täberrsaeulo, ad

tempm

babjtat anima. Hoc

modo loquitur

ARISTÖXENÜ3 ff)t

&PV to "gkw'os

Xgri&lj

tic&v trctq&ziy ivfjlotqeoos, <xt£(>

fxcxßit x&f t&Acciffiwqlois,

ohcgoo

Bs ,ué%Bst ngtf TuAcomoo^lcos

%Fßet,

tütmv é%

ipfigttoii

to

cyIy\~

yos*.h. e quibustabernaciüum^ id efl,

corpusßndiget,

ea

facile ad-

funtomnta,fine

laboreBf mijeria'fed

qua-

infligent labore mife-

riaea non defidevat tabirnaculum\feu corpusi&talio loco oej: a

UvB^W7tOS Tt>e7i?TCCi

K&? fASTOlßxAAsTCil,

qßj

TCtdlTCt

ETIOOV SV TW

CKqvei. Homo mutatur aliamque &J5 aliam fpeciem induit, quamdiu efl in

tabernaculo, h.

e.

quamdiu circumfert hoc

B ₃ cor-

in TmßQ- s) via,

Faß,

not.

ad-2 Cor. F,

) ^l- ( ^€$£!»4BF

corpus: Neque ab iflis loquendi rationibus abhorret

Paulus iple: corpusenim huraanum, fragile & caducum,

vocat E7iiyeiov ciyJccv rS axyvas 2 Cor. V. I., & donec vi- xerimus, dicimur etvochv tZ axifWv.4. Quemadmodum

dum morimur, dicimur ibidem ev^VacÖ«; or/Jocv <x%ei(>0' Tioivirov., diZviov iv tgis isqotvo7s, induere corpus ctxiefte &

glorificatum, tamquam doraum conflantem non huma¬

na arte exftrudlara, nec deflruendam _unquam. Quod

ft ergo moriens homo ix^veroct axrivosy exuit fe terreflri labernaculo, hoc ed: _corpore, quod confiderari poteffc,

ut

åuax^ov

^{t r\s}

7re^lßm^oi}

ut MAXIMUS TY^-

RIUS loquitur a), nihil obftac, quominus dici etjam poßit åveiv vel dvoihvetv to itxJjvos-, (olvere, refigere ^fen-

torium, eadem fervata metaphora ^, defumta ex tempo- rario tabernaculo , quod refigitur, quoties fuerit

habitanti in illo commigrandum alio.

a) DiJJert. Philo/. XLL