VIRTUSVERBI DIVINI Difp f In utatione Theologica breviter conüderata, quam Cum confenßi, Veneranda t acultatis Theologica in _ Incluta Academia Upfalcnii Sub PR^SIDIO F I K I Admodum Referenda atqiteCeleberrhni Dn

<r

t

I. N. S. S. T.

VIRTUSVERBI

DIVINI Difp

f

In

utatione Theologica

breviter conüderata,

quam

Cum confenßi, Veneranda

t

acultatis Theologica

in

_

Incluta Academia Upfalcnii

Sub PR^SIDIO

F I K I

Admodum Referenda atqiteCeleberrhni

Dn. DAN1ELIS Ütutßet#/

S.S.Theol. Dodt &Prof. Ordinarii

In Audit. CaroLMajoriad dicm 2f Maji .•Ai'7

Publico bonorum Examini Submittit

JACOBUS _{J. WALDIUS}

AnteaPvecT.Sch.TrivTIolm.nuncdefignatus

Paftor in %ßala.

HQLMI/E, Litens Wernerianis.

mjM b^^ _?v

- I

.

-O* ^ •

.

.'.». • "• ' •- _"••, r*-V»^r--- *-/

T',".

fe- '«•"

. - . • -• - - 5""

' ''

fe ^Vf;

C -

■'»- SK

~U-'T' .-

fe;.fe ;

■ ■: S

w

Candide ac Benivole

Ledtor,

IjTquo Camenas Uffålenfes reliqui,

^"^fedecimfereanmefßuxere,quospubltci

labores _, iique ajfidui, tanlum ^non in*

tegros fibi lindicalere ^; ita alienis flu- diisfuit inferlienåim ^, ut le.care pro-

priis rarifßme potuerim ; refbiraturum

ab informatione ordinaria (f publica,

extraordinaria (f prilata interpellabat; interim (f occupationes alia dßentum

me tenuere» ghiibus de cauffis, nihil

minus quam de Acadcmica Diffutatione cogitaleram♦ Accidit vero ut confdio

rebus meis faventium, impulfus, ani^•

mum huc repente apeüerem, _Cumque

inträ artlißimum tempus conchiderer ^,

materiam hane infe nobiliffmam , ne^

quidem pro modulo ingenii elaborare

liceret. Ingenue eteniw fateor ^, hac.

qua

qua Tuteruditioni modefte[ißo ^feßmantl

maximeCalamo, confignata efft * & niß \ faffus fitifßm ^, ftilus me utique prode- ^,

ret, Candorem ^/1_aquo Tuum ac propen*

fum favorem imploro ^, ne ex brevitate temporis _fumma , opellam hane metiri.

graveris. Fale.

éiéiååéåéåéééééå

eAjeÅa «As 3^3 «A3eKseAsahaeA» cÅacAj eAa eAa^. jirAa eAs tya Bya Bys tys cya rys sys *.y? rya rys sys tyseya sya cy? cyaa®

T/;. I,

Nter aliacoe-

litus nobis concefsa be-

neficia, exi-

mium fåne *

nec verbis ex-

qvifitiffimis _{umqvam fatis de-} pr^dicandum ^, quod fum-

mus atque ^ternus DEUS,

mortales ac in renebris con-

ftitutas _creaturas, radiis fa- pientia? fua?, ^{ex mera} gratiaad

ceternam falutem confequen-

dam _, illuminare voluerit. Id verbo fuo prceftitit, quod defi-

nito tempore ^{, per} fan&os ho- mines, jullu 6cinfpiratione fua

A in

in literas relatum eft* ut jam v aliud nulluni_pro credendorum principio, & controverfiarurn

examinandarum ^norma recipi-

amus _, quam quod Canonica

Veteris «Sc Novi Tefiamenti

feripta continenr.

Tb,II.

Verbi Dei"\7Erbum fuum Deus per fi-

&Ä._non^{S?a e*terna 5 S'g'la dlc°}

lignmcativa tantum ^, led

&exhibitiva atqueeffe&iva (*), ^A haud levesobcaullas tradere^vo-

luit, quibusquatenusChara&e-

resexternifunt,Ipe&atis, effica-

ciam tribuere, magicumefle&

fuperftitiolum, haudinficiamur.

Verum hisfignis leu Chara&e-

ribus folis, ^non abfolviturfcri- ptura facra ^, quippe qua?-prae¬

ter materiale hoc, quod aliis, (ob-

§ I y>

(a) Pee. HaberkomiusDem,_f.ipp.

3

(obfervante D. Scberzero^) (ß)

Formale externum dicitur, li- terasfcilicet, (yllabas_atquevo-

ces, fuo etiam formalipraidita, quod eft fenfus Divinus ^, five Cceleftis veritas _, qu^ per fi-

guras illas externas a fpiritu ian&o exprimitur. Scriptura

Sacraliteras &chara&erescum

fcriptis Philofophicis aliisque

communes habet; ^ut facra fit

& divina , fenius divinus ut

hoc Idiomate & Syngrammate repradentatus, prceftat: itaque ad integritatem ejus tam for¬

maledi&um_quammaterialere- quiruntur: ( materiale mtb formale mufl bepfammcn fet)u/tt>cnnbte

fomeltg foü kfc&rteben tvevben/

dicunt Wntembergenfes ^m_*

Cenfura. (c) _{Non ignoro}Dod:

Gerberdumy per materiam fcri- A 2 ptura?

(fO s)fl' W ?*& 2&-

ptura?, res facras,per forrnam, majeftatem fcripturée authen-

ticam & au&oritatem intelle-

xifTe, Tedhoc fa&um in Difpu-

tafione cum Poncificiis &ante-

quamcum Rathmannocongre-

diendum _{erat; ac ne} ficquidem

chara&eres ^a matenali icriptu-

rx removit*

Thcfi 111

Scriptu-

ram virtu- tetn Divr,

nam habe*cum afTeritur, fenfuspra?cipue reprobaturre{pjcjtur Divjnus. JJasC effi-

cacia tam vtrbo legis quam E- vangelii competit ^, quamvis

JDiverfos edant effe&us, Se vis convertendi atque fidem ^ac- cendendi, Evangelio quidem

folivindicanda fit. Exerit au- tem vim fuam Verbum Dei>

non auditum folum _, de quo

(a) Ted ^etiam le&um ^ac medi- tatio-

(d)Äow.io* p.17.

OCripturamSacramvirtuteDi-

^vina _{pollere ftatuimus ;quod}

5*

tatione repetitum;qua? rationi-

busvariis, & quidem primo

ex fcriptura nrobaridaerit.

Thef. IV.

Illuftre admodum, acut in-a Scriptu.

^-fronte collocetur, dignum-jras diäis

teftimonium Dei eft, quando Evangelium vocatur <5uvot^i;

0ey ^potentiaDei i (e) qvod D*

Calovius in hunc modum in¬

terpretatuseft:NoneqUidemeft po-

tentiaSubdantialisvelhypuflatica^uti

Chrifhis \>irtusDeidicitttr: (f)Et;

A Habet ita fibi infltam potentiam

Dei,ut merito Deipotentia kocetur>

Cfper divinam virtutem n qvovts

utrbohtimanodifcrimineturbg).Qvi-

bus Orthodoxi alii _{magno nu-}

rnero& longo ordine confen-

tiunt,qvorum verba adlcribe-

re,proiixiorisopera?eflet;quam

eandem ob cauflam adverlari-

orumetiam expofitionesmitti-

s A3 mus,

(?) Rom. t, I. v. i<f#

(fjBibi. Illußr. N.T. Tom: t,f.2U

ig)^Syfl. Tom'J>p'%?o8>

mus,quas,utteftimonium hoc- ^>■

ce, quod fudes ipfis in oculis erat, enervarent, excogitave-

re.

Thef. P.

TTUic fuhiungitur (b) in _quo

^Spiritus & vita ; atque ejus-

dem capitis, ( i) in quo verb^um vitalerbum Chriftiappellatur, quod de litera mortua atquein- efficaci _verbo intelligi nequit,

fed detali,quod ^non folum au- res ferit, verum etiam in cor-

de,Divinavirtuteoperari potefh

Circa _quorurn verborum fen- fum erraffe Andr, Ofiandrum,

oftendit Calovius _, quippe qui perSpiritum, Deum ipfum in- telligendum voIuerat;dicuntur namqj verba Chrifti Spiritus

& vita _, propterea quod fpiritu

& vita animata fint, non quod

fint ipfe Chriflus ^: (k)

Thef.

(h) Joh.W. v. 63. (/')

(k)Caloi7. fyfi%Tom;Itqu<efi,Z+.p»702.

Tbef. Fl,

i^Errno vivus(f efficax verbum

^Deitotidem litens dicitur,(/)

cujus effati haud quidem ^ean-

dem exhibent inarpretes len-

tentiam: quidametenimdefilio

Dei,aliide verboquod materia

difputationis hujus eft, alii de

utrcque exponunt, ita ut hic

Aoyofar§o3>ofJx.oS buro^aluu intime

unitus , fit inteihgendus : qua-

rum fententiarumqueehbet ma- gnosac ftrenuos defenforesha¬

bet. lilos qui duas priorestu-

tati funt, longa ierie fibi enu*

tnerandos duxit Caiovius, (m)

Hic lecundamampleåitur, nec

gmpk&itur fulum, led etiam

fundamenta aßertionis lua? re- cenfet, _quas, ur & ahrrumpro

hac fententia ^, adeo valida lunt,

utprima vixlocuminveniat,il¬

lafcilicet, quodde verbohypo-

ftatico tantum locushic agat*

A 4 per

(/) Hebr,^vAi,

(m) Bibi* llluftr. N*T,Tomt%,p4nijf

8

Per verbtm, nr^o^lv, omnino quidemhic incelligendum eft;

led quia etiam talia ^cernuntur prsedicata, quae ImtaLTnca opti-

me applicanpoflunt,mediavia

ingredialii ^ex eruditorum cho-

ro maluerunt, docentes ad u-

trurnq;refpici,modoqui in len- tentiaterriaindicabatur;_quaefa-

nehaudrejiciendavidetur:Dan¬

hauer: conf» (n) _atque alii»

Iftis addi pollunt adhuc piura fcriptura? ^,teftimonia (o) Ec fi quiscopiam di&orumdefidera- verit, eiabunde DodhJoh.Ger-

hardus fatisfaciet, _qui ex utro- que Teftamentoeamagnacura

collegitatquead fex claßes ^re-

degit. (p)

Tbcf. Vtt.

r.åo*Scr;._

-pXemplorum equidem penu

c' uberrimum> fed brevitas

[n~\Hodofopbs pau-

Co) ^I» _{Theß\l.v. uj*c,ltv. 23» &c.}

Cp)Loc\ Theol. Tom. 6. De Miuift»

Eccleßb ,147t148t_{149t y*.} IfU V1»

ptura?

xcmpis

9

pauciflimis contenta erit- Na¬

than cumverbum Domini,Da- vidi peccatori annuntiaret,hic

vehementer inde perculfus eft, agnovit, confeftus etdepreca-

tus eft peccatum fuum, deplo-

ravit , poenitentiam egit; {q) [/ Verbum DeiperEfaiam ad pre-

ces ardentiftimasHifthiamper-

movit;[r] Una Petriconciocor- da multorum commovit , &

una die tria cireiter Millia ho- minum converQ funt. (s)

Thef. Vill

I ^•* _\/fInißrorum qui ^aPontifi- g;tio Ab

lVAcjj3US& pharifasis emif- dominum

fi , redeuntcs a c interrogatitclt,monilS

quare Chriftum captivum non

»adduxerint; refpondent: ^num.

quam homo ioeutiu eß ut hic ho-

mox (/;in quas verba Policar-

pus Lyferus ita commentatus

A 5 eft

{q) ^{2* Sam.} i2.Vi9.fiqq. (jr) ^2.Reg.

20. ], feqq. (jJ Åål;2^.14.

Jeqq, (t) lob /♦ v, 46.

eft: Obferva hic virtutem (f effi-

caciam verbi Divini, _qv£ tantaeftt

utejus minifterio(atellites ^, immite

hommtm genus , ad omtiefacintis

tnercenarium , non tantum animos (uos muteti(edetlamnon vereantut

CbrißoJEfucoramfuis dominis glo-

riofumteftimoniumprabcre, {ti) Thej, IX.

PAtrumhxc funti La&antii,verba: Delcujuspra- ceptaqu£&fimplicia (f vera(unt1 quantum valeant in animis homi

num_, quotidiana experientia de- tnonßrat% Da mihi virum ,quifit iracundus, maledicus, effrana-

tusl paucißimisDeiverbis tamph-

cidum quam ovem reddam♦ Dacu-

pidum,avarum, tenacem, jamtibi

eumliberalem dabo\{x) Chryfofto-

mi:

(«)Harm: Ebang: cap♦99,p.pf edit.

Francof:in4:to, (x) Inftit. f.j.

eap.2f.citat HaberkornDemonß, b <87*

II

mi; quemadmodumfavilla ^{cum in}

aridalignainciderit, eainflammam conbertit, qua vi deindefua etiam

viridia lignafacilt accendit, eodem

quoquemodo pradcatio: (y)

Hieronymi: Confer hujusmo-

di do&rinamdogmattbusPhilofopho^•

rum, tf libris ^corum, (fJplendo'

ri eloquentU, compofitioni (er'

monum, videbis quanto minor fitc&terisfeminibusJementis evan-

gelii. Sedilla cum ereverit, nihil mordax, wi^i/ vividum, #//&// i/i-

#4/* demonflrat, flacci*

dum marcidumque mollitumebul-

lit inolera herbas, qu£ cito a- refeunt (ff corruunt. H&c autem-i

pradicatio qu£ parva bidebatur in prineipio, cum velm anima ereden¬

tis veltoto mundo fata fuerit,^non exjurgit in olera, federefeit in ar- borems.(z)

Tbeß

(y) Horn, 47- in Udtth, (2:) Cap, 1$. Matth,

Tbef. X.

ÄDüerfariorum_{Quamvis enim}noftrorum\_plu-

ra noftra do^mata infeftent»

oppugpent ac fubruere nitan- tur, in confcienciis tamen fuis

convi&i, huic veritati calcu- lum luum addidere nonnulli Calvinianorum : Ex hti omntbus

locis, ait Wittakerus ^, intelligi-

mus divinum quandam vim, vir-

tut em, efßcacitatemfcripturis inejjt

qu& non ad aures modo _perDeniat, fed ad ipfumuscjue animum, &ad

internos cordis receffuspenetret-,

Et Partus: förb^um De iprzdica-

tum _, auditum, lettum, non eß

literatnortua (f inefficax, fed vit i va,efficax, tiluminans&convimens mentes ac judicans cogitationes(jr eonceptuscordium, (b)

(a) Ihefi Bibi, ad dittum Heb.

4♦ v. 12,

(b) Vefacr.fcript-qu.%.

Tbcf. JI. 3 ^4;to

Vlrtus illanos fugere^c vcrbinonDiviniadeoExP®"^"potent, ut^{- propfi#}

ipfi, fi modo attenti leöores

ac auditores fuerimus,eandem

fenfiamus. Inteileöus verbo colluftratus magnam lucem vi¬

det, voluntas ad pia ac DEO placentia defideria felicitcrm- clinatur, cor ignefpirituali ^ca-

lelcit, affe&us exorbitantesfe-

dantur. Verbolegis terremur,

ex verbo evangelii lolatiadul-

cifTima haurimus. Quam tri«

ftesfcepenumero templa ingre-

dimur _{, o quam} la?ti, egredi-

♦mur 1 Fides, fpes, Caritas, in-

crementa infignia capiunt. Si vpericula nos terreant, hinc a- nimus nobis additur, fi trifli-

tia torremur, luaviffimo _gau- dio perfundimur , adverfus quasvis tentationes & calami-

tates robur ac patientiam ac-

quirimus. 7hefc

I+

Thef. XII.

Öbj. "^TIbil fententiae noftra effi- JL^cit, _{quod fcriptura inflm•}

mentum fkpiffimeappelletur,ea-

que inftrumentorum ^{natura^}

deprehendatur, ut quoties a caula prihcipali ^non adhiben- ^...

tur, virtuteagendi _propria de*

ftituantur. Quandoenim ^ver*

bum _, inftrumentum dicitur, intelligitur inftrumentum non

inanimatum, fed animatum,

non mere pafiivum, fed etiam operativurm Medium tarnen v.

quam inftrumentum id appel-

lare quidam noftri Theologi

maluerunt, quorum nomine hasc Scherzerus fcribit; Qua

caufsaeft quod mediivoce libentius^{, h}

utAmur _, quam tnßrumenti. (c) Appellationem utramque poft- quamvim earum examinaftef,

admitcit Mufkus- (d) Neque_»

movere

(0 h & 00 P p

(<i) Introd.p,fpj.

*5

movere nos poteritquod ver- fi* bum Dei cum rebus ejusmodi

'«• compareturab ^ipio Deo, qui-

'a- bus ^a caufa principali feparatis

u nulfa vis agendi aut operandi

a ineft, fciiicet cum malleo ^, (e)

n- , Baculo (/) Sceptro (g) Confer-

e* tur etemm& cum aliis: Cum

P femine vivo &incorruptibili»

r, (b) Cum femine fruéhim ho¬

tt minibus dormientibus & ne-

»> fcientibus ferente- (/) Cum i-

m gne penetrante, (k) Cum oleo

?n _, molliente & vino exhilarante;

I- (7) Cum cibo nutriente, (wz)

Cum pluvia& rore hume&an-

ie te, (n) cum lucerna il-

'* luminante & luce , (o) Cum

* melle recreante (^) quibus o-

■) mni-

tm (e) Hierein.23.P 24. [/) V],\23.v.

f» 4* (g) Pf*4S&>*7* (b)i.pet.i.

-» (i) Marc, 4.i\ 2/.

e (*) Hierem* 23.r1.23f. ([)Luc.19.

>. f V.34-. (*») Matth, 4*&.4. (»)

Deut. _32, t>.2. (0) Pf.np. tr. los*

iFet*1*v*ig. Q>)Pf.up.p.ioj.

16

mnibus efficacia, ^& quidem-v infignis incft.

Tbcf. XIII

virtus eft TTAud quaquam exiftiman-

mtnnfcca. Al^um virtutem iilam , qua verbum operatur,eiTeextrinle-

cam _, eique fimilem, quando

baculus manu humana eleva¬

tur ad aliquem verbcrandum:

Sedomnino intrinfecam,quam

Spiritus Sandlus eh indidit, qua?que verbo ^ex libera ordi- natione

Divinacompetit,quod

ex fcriptur^ didlis (iipraaddu- dlis atque fimilitudinibus, nec non verbi ipfius natura colligi poteft. Theoiogorum indi- cia adderem _, fi tempus _per- mitteret,ledfit inftar omnium

Hulfemanni _; Ejfcaciam ^, air, defacultate (f virtute intrinfcca wtelligimtu; affirnuimus _itaquein- flrumenta b&c accepijje in prima fna inßitutione Diwinam wiandam y>irtf*'

Ymtitem.(of)Itaquenon audiendi

funt iiii _qui Spiritum San£im ad verhum accedtre& recede-

re, eum iecumverbodemum

in am • o 1 corde hominis conjungi aik nt, cui srapctTa- mSstantum acu'r, quod etiam Labddie concefilti ood ^quem- admodum noflri Theoiogi lo- quuntur , ejjentialiter coexrftit;

adeo ut verbi a&io & Spiritus Sanéh, non fint dusb in iplo demum ufu conjtinche operati-

ones, fed unaeademque; ope¬

raturetenimperverbnm, quod

virtutemDivinam libi commu- nicatamhabet. Non internam

tantum _, fed etiam naturalem atque ejjentialem virtutem hane quidam Theoiogi dixerunt;ad

quorum terminorum ufum ab

adverfariis,ut tancoevidentius

eos convincerent, compulfi

B funt,

(q) Pr&l, in form. Conc.fttl^u

part. 2> p. 136.

fünf; & fi dextre explicati fu.-

erint, inccmodishaud italabo¬

rant ; non enim poteft Deiver-

bum efTe, mfi in le contineatil- lam higyim. (r) Et qui termi-

nos iltos ulurparunt, per illos neutiquam virtutem Divinam

verbo tribuendam originabter

voluerunt, quomodo in DEO

eflentialis virfus eft; nec vo- cem naturalis,uVep<J)u5ix,a,Tedjw*

gsLguTixa oppofueruntj id tan*

tum di&uri, quod virtus Divi¬

ni verbi fit intrinfeca, _quseque

non in ufii demum extrinfe-

cus a Spiritu San&o accedat,

fed adnaturam& perfe&ionem

verbi fpe&et. Ne autem ad-

verfariis finiftre accipiendi ac

explicandi anfa fubminiftrare-

tur, illis potius abftinendum->

efie cenfuerunt Theologi Je-

nenies. (/)

7hef (r) guenß. Syfi. Cap, 4^. 1/4.

(/) Dedekiapp¥ p„ 26

ThefiXIV. 19

OIcut virtus verbi eft interna,

^ita etiam infeparabilis. Ver-

bum Dei in fe femper eft po- tentiaDei, femper Spiritus ac

vita,femper vivum ac tfficax.

Qvippe fi Spiritus Sandusfem¬

per verbonon eflet unitus, ve¬

rum ex adverfariorum fenten- tia, at repugnante Luthero. (t)

modo accedertt,modo recede- ret, prout ipfi vifum foret; fe-

queretur, Spiritu Sando rece*

dente, a verbo humano ^vix differre: _qua de ^re loquentem

audiamusHulfemannum.-j^W

fieniw, inquit, 1>erbum Dei per- fetuamhanc &Dfoinam perfiaden-

di \>irtutem infe (f fecum ^non ba*

bct, nihil differt ^{a Senecd} aut Epi.

BetidtBis)quando hi de informanda

uitA Cfmorihus, de pr&miis (fpcc~

nis diternis, de quiete confcienti#,

B 2 Vifio-

(t) low, 4*Jen.p,2#o*

'biBöria de Vittis ef"c. idem q®oet

Dei ^verb^um docent. («) Sed ^o quantis parafangis diftanr ver-

bum Divinum arqjhumanum!

humano nen niti humana ineft

virtus, Divinum vi fupernatu-

rali movendi atque fL&endi v

corda gaudet, Se quidem fem-

pergaudet. Qua? in hanerem prolixe dici pollent, breviter, ^•

led eleganter D. Nie. Hunni-

us ita complexus (*j link

verbi (f Spiritus SanBi eft pcrpe-

tua_, &ubicunque verbtim eft, iliic

SpiritusSanBus eft♦ Virtusfalvifica

femper inefti Cujus unionis fepa-

ratio periculofa efTet futur3 ^, fi

fieripoflet;namque perillam3

unicotantumaBu ,(emina Enthufta- ftarimfererentur,verbi cfficacia&c

necejftlas evanefceret, (j)

Imo t

(«) De aux.grät. Dtfp. 3.p, ig*

[.*•]InHt. ad MisiiaUeg.Job.Mnf.

Jenijfctt Tbeol.i£tfl.^{p. 88.} & ^b

Quenft♦fyfttCap.4tp,i7o,(y)Hulft

deaux.grat.Cap.z. qv, 2. p. i9h

L

21

0£ fmo impoffibilem Theologi

0 ( Jenenfes efle cenfnerunt; 2)ilg

r. £Borft>cm©etft/unD ben(Beiß:

n? t>cm <2Bort / fequeftriren UttD abfenbcrn / fcaju ftnD beiDc^

93ienfcßen mit) Teufel fciel ju

di, fc&tvad) (*)

n*fw.

r,1 TIrtuteminternam atque in Ordmata

ii- * feparabilemde qua egimus,adonw,es*

w omni verbo Divino aifigna«

•*.'. mus; fic diftin&ionem vel po-

'te!T tius diferimen interverbumefc

ca \ ficax atque inefficax tamquam

a* heterodoxam reiieientes,Qiicd

fi namque per verbum inomni-

"b bushominibus efteéius ilii fpi»

*- L rituales non producantur, ad

k quos in omnibus producendos,

a Deo ordmatum eft, ld haud.

io

v quaquam fic ex defe&u virium

2* B 3 verbi

if [s] ^{Cenfur„p. 41s.} conferatlB. Luth>

p Tom, 4. Jen. Lat♦ inCant; Cant.

J[. _Cap,$,fot.2$$.

%

,

verbi, feuejusinefficacia;quod

ad oculum Chriftus in parabo-

la ieminantis expreflit. Semen

erat bonumin fe,neque Vitium

ulium apud feminantem ^, fed

omne in agro. (a) Unum eft idemque verbum quodaudiunt

vel legunt ele&i & reprobi,ne- utiquam vefo aliud ele<ftis da¬

tum. Unus idemque Sol illu-

minat mundum & lucet Omni¬

bus; quod vero quidam ^ocu-

los claudant ne lumen vide-

ant, ejus rei culpa eft penes caecutire volentes, neutiquam

vero in foie refidet. Itaque_»

femper qu^eftiones ha* funt di«

ftingvenda?; quid verbum in fe habeat; ac quid ex verbo, operationem ejus in fe impe-

dientes , reprobi. Similiter Verbuminternum «Sc_externum,

non duplex, fed unum idemcß

verbum eft.

Thef.

(4) ^{Luc. 8. K} 4<feqt[.

Thef. XVI.

PReces^bisinverboequidemfuorequirir,cumDEus a nc*Qö,d

Sanda afleveratione, impetra- turosnosquod innomineChri-

fti petimus.(£jQuibusvirtutem

magnam adeononJene^amus,

ut exempla efficäcia? precum, quse (cnptura lacra nobis fub- rnmiftrat, omni animi venera- tione admiremur. Interim ta¬

rnen eorum fubfcribere fenten-

tix nequimus, qui verbo vir-

futem preces dare contendunt.

Cum enim verbo virtus infic Divina, quemadmodum fepi*

usjam diétum, (equereturver-

bum per preces vimplusquam Divmam acquirere:quaeautem ilia elTe poterit vis major effi-

caciå D.ivinå ? precibus vero id obtinemus ut verbi virtu#

tem ac operationem, adu ipfo

in

(6) Job, i6< ^v. 23*24,

24-

in homine falutares fru&us fe- quantur.

Thefi

Efftöus, A D efteéhis verbi perventum

, quorum & numerus<5c

magnituao cumanimum obru-

ant, aliquottantum<?X ^criptu-

ra (aci^f^ij^bo, quo ex lllis

Divina vivhiJ etiam patefcat.

Suntque hjLt contritio. [r]

*Occifio, [i] ^.Cegeneratio d*«conDcr-

Fidei operatio. (/") In grMia

drfieleconfervatio. (g) Salvatio ([h)

Cerre in uno Pfalmo(*)plurés

efte£us enumerantur. Quos

6c lantos cum Scriptura duce

verbo tribuimus ex virtute Di-

vina operand , non Labadifta-

rum & aiiorum fanaticorum

nos

[ ] Hiem\ 23. v4 2g. (d) ²Cor.

v. 6. (e) 1 Fet. 1. 2$, Gal. 4. z\

j>), (f)Rom.10.v. ij. ['•]lFetfi

S 10. fi] Job„ ^5*. v\ 24.

Jac.:.v,2i. {J) ip Davidis,

2f nos metus occupat, ne fcri-

ptura? tribuamus quod foli

DEO competif ,atquefic idoio-

latra? evadamus; diverfifiimus

etenim eft habendi modus;vir-

tus illa _qua? originaliter in Deo

eft, fcriptura? communicative

t corapetit,

Thef.XVIIL^{J Etnm ex»}

AM &(um,Divina vtinverbum Dei ^extrapraedi-infehbbetu ttauium

:

tum fit, qua?ftioefi'd^■amultum

'

que agitata, etiam interTheo-

logos Luiheranos, quibusdam

illam affirmantibus ^, aliis ne-

gantibus. In comperto efi:

magnos utrimque viros in a-

cieftare. 'Negavitillam Bren- tius,Evangelium cum fceptro

Ahalveri comparans1, quod ni-

fi tumcum Rex manu fua _ap-

prehendebat atque extendebat,

vi aüqiiapraeditum erat [/]Ne-

; ^. gavit

(£) Ccnf.Vfüriemb. d;^evarg,p.407*

26

gavitBalduinus, quitamen con- cedit verbo extra ulum aptitu*

dinem quandatn ad producen-

dos fupranaturales effeftus;(/)

Affirmant Tarnovius [m] Calo- vius(n), Hullern. (o) Quenftedtv (p) Petrus Habercormus(^Jo-

hanesMufeus(r) & alii. Exhis

cum alterutra eligenda fit, af-

firmativam ample&imur.

The/.XIX.

REpetenuumrioribus,quodvero exmaterUlelupe-^ver*

bihic non refpiciamus, literas fcilicet, Syllabas^{& voces,} aut etiam fonum, quibus folis &

extra

(/) Comment. ini Ihe/f. !♦ v.f. p.

1127, [w] Difp. de Hb. arb.

thef.fy. (n) Bibi. illußr.N.T.

tom.2,p. 25". item Syßem. Tom.

1.p. 710. feqq. (o) pr&leB. in

form. Coword.Art. fe&.i.part»

2.§.i.(p) Syßem. p.177.(q) De- ntonßr. Cap. 6.p.l9£(r)Introd*

inibcol.parte, Oip, p,578,

27 extra formale confideratis,nul- la virtus ineft; adeo ut pro lu- perftitioiis hominibus habendi

fint, qui in primitiva ecclefia

Collisluis,autle&is, evangelia,

admorbos, vel fpe&ra, vel alia depell&nda, quas fbrmidari fo»

lent, appendere confveverunt.

Cujus moris Chryfoftomus

meminit.(/) Sedformale,fcilicet

ferdum Divinum 6c confihum DEI: huic non in ufu tantum 6c a&u fecundo, fed a£u _pri*

mo 6c extra ufum, virtutem^

Divinam ineffe dicimus. Fun- damentum affertioms funt fe- quentia. i:m ex fcripturae

di&is petitur, quae antea com fiderata funt. De vita 6c virtute perenni fine dubio agit di&um. (/) Ubi vivus dicitur

iermo DEI 6c efficax, non ve- ro

(V) ^{Horn, ip.} ad _Pop.Antioch. atque

Horn. 4£. in i Epiß. ad Cormtb♦

(t) Hebr, _{4. vj2.}