Mag CAROLO FRED

DEO ADJUVANTE!

SPECIMEN ACADEMICUM

De /

HELSINGI A

Cujus

Continuationem Secundam,

Cum Confenfn Amplisß Senat.

Philofopb.

In Jllußri Academia Upfalienfi,

Prseiide

Mag CAROLO FRED

GEORGII.

Hift. Prof. Reg. Sc

Ord.

Publica ventilationi modeftejubmittit

ANDREAS DAHLBOM,

Rudicksvallia^-Helfingus.

In Aud. Carol.

Maj. Ad Diem XI. Julܫ

Anni MDCCLXIX.

//. A. M. 5

Upfalias,

Typis Edma^nianis.

A

MONSIEUR Le BARON

CHARLES SPARRE,

GOUVERNEUR

DE LA PROVINCE _DE

GEFLEBORG ET

CH E VALIER

^{DE L'}

ORDRE ROYAL MILITAIRE.

MONSIEUR,

JH!

^ L%a

_de

Vi,!e dt hderhamn

^croit

VOUSapartenir

troP UR,pres, MÖNSIE

11

fe préfentet

^cux _yeux du public, fans VOUS

renåre en méme temsfon

réfpeAueux bommage.

^En

vérité, La Proteäion

liflinguée

^, que VOUS voulés

lien

Luy

faire partager avec toute cette _, dont

dont Elle

fait

partie, danande defa part une recon.

noijfance dlaut'ant plus parfake, qiC Elle doit d VOS Pontes cf ä VOSJörns

également bienfaifans

vf in-

fatigables

la plus grande partie de /' etat de

profpé-

rité, qu Eilefe ^trouve, mal

fre

les malheurs du tems, qui iPont pas

laifje

de

la

meuacef Pour moi, _qui ofe

Luy

fervir dl

Jnhabile tnterpréte,

peut étre des-

avoujfpår

Elle^-meine, ne pouvant exprimer quetres-

imparfaitenient

les fentimens de

foumifßon,

je

comiGis pour VOUS, MONSIEUR, > _éfii-

merois beureux, ß enprenant part d ces memesfen¬

timens de _ina Ville, cela ine

püt

procurer un titrey pour en avoir å thonneur de VOS bonnes Graces. De moitié nonfeulement ^avec les habitans de

S5derba?nn}

tnais aufji ^{avec ceux} de toute la Province, i VOUS

fouhaiter ^,

MONSIEUR,

_{mhne qü5}

VÖTRE

lllußre

Maif07i,

une

prospérité _parfaite

(S non inter- rompue

pendä'nt

de

longues

années ,

/rti

/' honneur

ål étre _{avec un} profond

réspect,

MONSIEUR,

Vfitr? zrw-humhle &

tres-

obeijpintfirviteur ANDRE' DAHLBOM.'

A

MONSIEUR

THEODORE

NORDENADLER,

MAJOR

au

REGIMENT d' HELSINGLAND

et CHEVALIER de l Ordre Royal Militaire?

OS bontés précieufes, MONSIEUR, éxigent

de

moi

une reconnoiflance, qui ne finira q'ave- ma vie.

J' eus le bonheur d* en étre 1' objét pendant tout le

tems, que VOUS avés

bien voulu m'employer å Te-

ducadon de VOS Chers Enfans. Permettés, MONSIEUR, que je fade éclater publiqnement cette

reconnoiOance

vive, dont mon coenr eft pénetré, en ofant VOUS prélenter ce foible gage de mon dévouement

réfpe-

étueux & fans réferve. Agréés auffi les vceux, queje fais, pour que le Ciel veuille répandre fur VOUS &

furVOTRE illuftre Familie les plus riches effets de fa

Bénédiélion, SoufFrés enfin, _que je me donne P hon-

neur de me recommender å la continuation de VOS

bontés,, _ayant celui

d'etre

avec beaucoup

de réfpeéfc

MONSIEUR

Söderhamns

@tab|

uu

maranbe lofltga Magiflrat

^»

SSorgmdftaven, $brc ocfj £>6gacftatie iparen, m OL. HAMBILEUS

@a oct

EKåb*oä> dpanbeUmännen,

<s£& ^oyzdtabc Verrat:,

$rn OLOF WARG, ^Vice £5orgmäfiate>

£etc LARS BOOZE,

^f

SVEN NORDSTRÖM,

IHU ANDERS NORDL1NG,

Hlitie dnmfttße

tt)ålgymtate!

mabBALTER forbom flrref, ^om mara

gäbers Q5pgb,

åpar muntrat upp min f)ug, at

äpané exempel följa..

SDen 0tab, fom mårbaé jämnt af €ber

nit ocf) bpgb,

£>en f)amn, fymars ljufma fuft, be

fatta mågor följa,

Sag ämnat ftlbra af på befja ringa

blab.

äoär fafnaéBALTERS

fma£,v£)anP elb, abans mittra penna,

åbans mogna färbig^et, at bmarje

ålber fänna.

^Ren bå mig fmagf>et brpr,

€r pnnefi gbr mig glab.

3)et blir bocf ej få lätt, en

BALTERS fnille finna,

tillåten fämre Ijanb, meb

Ufa rebligljet

Od) tifa omt begär, fytö

€c

ben

(jeber minna

21tt bära fanning fram

oel) tefna fymab jag met.

!Den JiofUga

Magiflraten*

ét>mjufafle tjenate

ANDERS DAHLBOM.

Handelsmannen uti Hudicksvald, Högcxktad

Herr PETER BiECKNER,

Samt

Madam. BRIGITTA

_Mine

WESTLING,

Huldafle Foråldrar!

ATiteligenkärlek, _framlyfirotnforg, värddenochdag,otaligadä jag farvälgerningar,tilfällefomat vifa,J, Minehuru kära-Eder

fe Föräldrar, ifrån mina förfa lefnads är mig hevifat, g ora mithjer-

tahanden, foraf vördnadänochminärkänflaSol tycktesbrinnande.göma figKndptuti mor_{hade jag}eka rnäln,fattatdähökenFörfy-i

nenröfvabehagade_{mig alla}lemnamedel,mig ^atoch Syflionvidare hunnaFaderlöfa;fortfaraen_päolycka,en väg,fom_{den jag}^tycktes_med^be- glädje börjat vandra. Men famma Mägtiga Hand utfäg Eder, Min kä¬

ra^detfebetydandeFader, til_namnet;ettvärcktyg,_{ty en}att_Faderuprätta_kan mittförfallna hopp» J fortjenen aldrig med mera ömhet öpna fit kärleksfii)te; aldrig läta flera välgerningar derutur flyta, än J gjordte

Hvar tima, hvart ognableck vittnar om Edert hulda fiunelag ^emot _mig,

Huru välfe1}' jag icke min flora fkuld? huru finnerjag icke min dere-

mot fvarande plickt? Men huru /kalljag värdigt kunna _utmärcka, hvad

ett med vördnad och tackfamhet upfylt hjertn känner? Här mäflc jag fadna i djup tyfriad. Min oformogenhet lemnar dock, fäfom en under¬

pant^{va Eder}af minfrikoflighet.vördnad,_Uptagendejfa _{fa blad,dem, Mine}hvilcka_kårjag äfven hafver_a ^atttilljkrif- fit Föräldrar, med van¬

lig godhet, ehuru ringa frugt de ock äro af mänga ars dryga koflnnd.

Himmelen ärfätte hvad hos mig brifer, och tildele Eder, Mine k. För¬

äldrar, ömnog välfignelfe och belöning: Han ftärcke Eder balfa, bekrö¬

ne Eder handtering med lycka och

framgång,

och läte mig ännu i läug

tid fä glädjas af Mina kärafle Föräldrars fullkomliga ^vålfland. Jag

Jkall^och gärningaldrig underlåtavifa^, med hvadden mig Jävördnadnärajagåliggandetil mittJkyfidfaldighet,lefvcrat uti värck

Mina Fluldafle Foråldrars

Lydig fe fon

ANDERS _DAHLBOM.

Ad

Traßnntißimum Pßlivfpmim Dominum,

ANDREAM DAHLBOM,

^{HudiksyHlenfem,}

SUDERHAMNIAiM _meam, conriiiuato, de HELS1NGIA,

Academico Specimfne, ilhiftraturum.

17gc£(pooM\y.o6 z7ti%oKr/.ov<

Quo

^Partus

tencfjs

^{in noftros}

DAHLBOM

fieSis, Ainice,

? pelagi queis

rotem

Puctibus

?

aclus

Nuilus (ic, bimari felix qujr clauditur ifihrno,

Urbis amor? genirrix Te prior haecce tuiit, Hudiacam refugis valiem peramcennque cuncta,

Munera _natura?,

quo? fovet iila finu?

Sic ubi percontor, mea Te Suderhamnia voce

Compellat blanda, _taliaque ore refert;

Flos Juvenum ^, fedeat toto tibi pectore mater;

Sit pius illius fa£ta referre labor;

Scd labor efl: actus: patria fat prata hibtrimt, Nilque Urbs, _qua vireat, jam Tua laudis _eget, Noftcr erat BiELTF.R , Gorhica? _pars ampla Sionis,

Cui debet ruriaum, jam rediviva, decus,

Ipßus & matris facundus _prarco futurus,

Ni fpem vertiffet fors mage celfa tueam, iEmuIa jam pietas, jam Te meus excitat Hector_,

Luce ut ine facias procradiare nova.

Sic decuit, porilesque fibi matertern curas

Vindicat en, fvavis _ques tulit ^ante foror»

Eja age,Unde 'trabammi DAHLBOM,nomen _, luftraquememora, quotquo natafteterim:psrente,

Queis ego vagierim cunis miferabilis infaus-j Quis pubefcenti venerit inde vigor;

Qua? mea jam facies, quibus infuper artibus orner,

Diraque quot fueiA*"fata vicesque mear, Affidua Tu trade _manu, limul impiger oliin

Caetera natalis trndere _perge foli.

Officii, quo devincis non iinmemor _unquom Commemorabo Tuum, non moriture, decus ; Et nati pia facta videns Helfinfa rellus

Matri gaudebit Te genuilfe fibi.

ore; tnore, amore fufum transmiflt OLAVUS HAMBRAEUS.

Anno Cond, urh.Sudcrhamn. XJrbis Suderhanin.ConfitJejusdcmque ad CXLJX. ipfis Calend, Apr. Regni Comitia Delegatus,

Elegantem in DifTertationeni

De SUDERHAMNIA

Eximii

Tolitijjimique Juvenis,

Domini ANDRERE DAHLBOM,

Hudicksvallia Helfingi,

Tsr^ci^t%ov,

EffTCC

^KCtQoOS 7f(>07fCCK0Cl, 7tS(H WCtT^CtV

MO&lGvßcCQ

^lSCQOS

'1Å106-/MV,

6\}v

?y.C6%0VT0 710?,SIS^*

To7ov _fA£V

F

07T&ev 7te§l ^rev, AAABI2MIE^, veuos

^Errslroci, Ttoöev ^efffto TtoKis 7tore^o0y

*H _{«Jf« y}

'Öv^kIvj

7ToAtrirr]v

x&ÅÅiSéfxeSÅcs'

³

*H 7ToKis3 yjy <pccvego7?, rvvrj iov k heTfei.

''A{A(pM <701 7t0LT%is, or errirv^oc

/AvSrjcrccipriv,

T'/JV &f? 0iW, Kci\Xic7T'/\

F

erégotv.

Hudicksv. d.XIII.Maji

Ann. MDCCLXIX»

(iwiicn ninnu adpofuit

JONAS ER.

SUNDSTRÖM,

Supr.ad. Sch.Ti*.Hud. Collega»

PRiEFATIO,

Q ^(artus

^{^Rev.}

fupra

BJELTERO, Noftrate,

decimum jam agitur

ceeptam

annus> ex

operis

qtlo

de Helfin-

a Max.

g;a pertexturus

telamy Speeimen Academicum de

Paroeciis

Hudicksvalliac adjacentibus> edidit litieramm ^non ignavus

Cultor Andreas Flodberg , HudicksvaUienfis. Conflkutum ipfi erat, in altera

ejus

parte

Meridionalem

^qitoque Helfin- giam illuflrare,at

obßiterimt conatibns immutabiles

"fatorum

leges.

Étenini

vix

primo fuo defunElus lab

orey prcefiantis- fimusjuvents praematura mortey in ipjo xtatis flore>

burna-

nis exemtus 'rebus, bffni affeEH operis defiderium cun- Elis amicis

itarq^oCpiKcis

reliquit baud vulgare. Ab ex-

ceffu ejus in hunc usque

di

em, cum

leElijfimorum

Populärium

nemo inve?itus fit, cui, fumta poft eum lampade, in codem

decurrere fladio lubuerit; ne céternum dimidia furpartemu~

tila futura fit Helfingia, itidem ^ego a Promotoribus meis Jlimulatus> ad id^y quod reflet curriculi, memet accinxi. Ert igitur jam

babes, Benevole LeEl

or,

Caput

Sextum

de Ur-

be Suderhamnia. Si Summo Numini ita vifitm fuerit, ^re- liqua alia

occafionc ita perfequi animus efl,

ut proximc Par-

cecias Suderhamniae adjacentes; tum Helfmgiam Litte-

ratain léf Nobilitatam; denique efusdem Oeconomiarn Hiiloriarn Naturalem pro vititi iradamus.

Quod ad

prcefcntem attinet opellam, multa in illa,

per temporis

angußiam, defidetari fentio baud levis momenti buc

fpeElantia; ifta

bero, fi ad notitiåm noflram pervenerint,

o- pus contimiatuvis, vno/uvyiuuTav

inflar

infervient.

Interim

vale, Candide Letfor,

conatibns

meis innoxiis

fave,

s

CAPUT

CAPUT SF.XTUM,

PF.

URBE SUDERHAMNIA.

§. i.

JLrVy,ov urbis fifiit.

rbis, in qua deftneanda nofte jam oo

cupabitur calamns _, quid ipfum va- leac _nomen, expoftturis Delio, ut di- citur, haud opus eft natatore. Vel

primo obtutu _p-tee, coaluifte Suder- hamniae vocabulum ex duobus, _quo-

rum, Suetico idiomate, alterumpartum, eundem außrum verfus fitum efle, notat alferum. Urbi ^ex portu d) de*

nominanda? locum dedifle naturam ipfam ^, cuilibet in confeflo eft, qui Balthici maris aquas

longius

in ^terrara

heic exfpatiari, finumque, non ineptum adventantibus

carinis navale , formare conljderaverit. Quod ad vo-

culam Soder steinet, ab alio qupdam portu, magis bo*

reaJi, noflri diftinguendi ergo additam, ^non eft, quod plenis Hudicksvalliam devenamur veiisjn hujus portu,

quod illius adjc&ionem cauftatum fuerit inventuri Nam etfi _qu^m Sudethamnia, ^{non a'iter ac} refpe<ftu Sudercopia NorcopiaSn feptentriones_magisfpefta' Hudh.ksva]Iia,AW- hamniam tarnen dicfcam nuspiam deprehendimus. Dimi- dii duntaxat, ^& quod ^{e: c} irrit, opus eft milliarii itine*

re, fcilicet in Paroeciam N>iralenfem ^, urbis territorio, boream verfus, conterminam, ubi nrftro propemodum geminus e mari ingreditur finus, & iJle quidem medio- cri

a) Ab hoc _portu Famiiia Portuana Himneliana,

cui utriijue Sudethamnia ^natales dedit, nomenfibi adjcifce-

re voluerunt.

)

°

( @

139 cri terras tralla, _quem fi Cherfonefum vel Vikiam _quan-

dam qnis dicere amat, per nos licebit, latiori primum, tandem in promontorii fpeciem exeunte, a noflxo,qi]an- tuscunque lrt, diftin&us. Horum igitur finuom uti Norr- alenfisj quem hodie appellitare moris eft Norrfjärd, o-

lim nornen geffit portus borealis ( Norrhamn), ita Sb- deralenfis abannquioribus retro temporibus vocitatus eft Auftralis

(Söderhamn).

Fuit uterque, jam ante condi-

tam urbem, proficua halecularum pifcatura infignis. Et

vero maxime fimile videtur, indita primum fuifle harc-

ce nomina diftin&iva a ruricolis mediterraneis, qui o»

lim, ut edamnum , ad pifcatorias manüones, halecu- las recens captas emendi grada, primo quovis veie, fedibus fuis accid confluebant. Etenim, ut pifcatura u-

trobique fingulis annis non pari fortuna procefllt, jam borealem, jam auftralem portum ut falutarent, necefle fuifté res ipfa loquitur

b)%

Etfi ignobilioribus, ut non- nullis videri poterint, incunabulis, his debeatur Su- derhamni# _nomen, alio tarnen infigniri noluit gl. m.

Rex GUSTAVUS ADOLPHUS urbera ad di&um por¬

tum exftruendam,id quod ex diplomate

fundationis,

an»

Sa no

b) Hac de re me certiorem facere baud

dedignatus

eft jferlföenfiüm Paß, PrapoJ. occidentalis Helfing,

Adm.

Rever. éfPraclar D. Magift. LAUR.BJEL1ER,

qui de fua

natuIi urbe in litteris d. _17■ Martii i~\6$ datis ita loquitur:

"At dennaftad fåttfit namn af

fifkarehamnen ,fom dar

var,

"larer toara bekant;_{ty nar} de ifrån of^ra

focknarna i lan-

"det _kommo neder åt

fjhfidan,

at

kbpa Strömming

;

Jåkte

"de antingen til Södra bämnen,

därvid Staden

^{nu ar}

be~

*lagen,

eller til Norra hamnen, fom nu kallas Norrfjärd,

'hvilkenIfrgcr bredevid och

jamnfides med Söderhamns fjar-

^den. jf denna norra hamnen hafwa Norrala Sockneman

j

'Bt

fifke.

'I ''IIP11

•

O C

®

no 1610. dato, dilucide colligitur, ubi Verba compa-

rent: Och vele vi, at deras Stad, fa beer efter Jom beer"

"ti/, Söderhamn

fkal

ncemd och kallad blifrca ^c ). Satis in portu h»fi'mus«; _Jam ipfam ingrediemur urbeoi,

§. II.

De

ßtu & facie

urbis agit.

Sita eft Suderhamniay alteraHelfingiae urbs^), in par¬

te ejus meridionali, & quidens loco, ad merid\em &

occidentem fibi contiguam habente Paroeciam S6deralay ad feptentrionem Norrala & ad orientem, cujus modo mentionem feeimus, Botnici maris finum. Accuratio-

res Geographi ^eam collocant fub gradibus latitud, ör¬

min. 7. Secund. 4. & longitudinis circiter min. 35. oc~

cidentem verlus ab Oblervatorio Upfalienfi.

Quae proximal ei funt urbes, hinc Gevalia novem cum o&ava parte ^, inde Hudicksvallia quinque cum quarta parte, ipfa vero Suionum Metropolis 26\ mil-

liariorum intervallo ab eafeparantur. Tota propemodum

inter montes 5c in altum furgentia juga collesque fita

& velut abdita, ^e longinquo profpicientibus vix ullam

fui exhibet portionem; coram vero eam oculis ufur-

pantibus hand invenufta ingrataque, ut opinor, oc-

curret. Mediam fere amnis interfluit, qui a lacu Tel-

genfi, unde

promanat & qui modico hinc intervallo le- jun- c) Antea aSlum decretumque fuijfe de bac condeitda ur- be1 quee nomen ex portu derivaret Jnum ^,teflantur litter <z

Regis yOH. III. ^a. ij#2. d. 6. Febr. data. Vid. Dijfert-

ERICI ALROT de Geflr. part. 1. p. 14.

a) Ordine in Comitiis anno 164.7. obfervarifolitoySu»

derbamnia5 pofl Sundjvalliam, proximus tributus fuit locus^y isque quinquageßmusfeptimus; poßmodum, immutatione fa~

Sla} jam

urbs feptuagefimum habet.

9

)

°

( «"

^■432 jungituTj

Telga b)

dicitur, ^non tam

fpatio & mole

a- quarum ^, quam opportunitate

fna memorabilis.

Citra

hunc, fub radicibus montium Djurberg ^c) & Hämnberg d) auftrali a parte fe invicem excipiencium

urbique

impendentium, magna

illius

pars,

hoc eft meridionalis,

in rupibus faxisque

exftrudh, ab

occrdente

verfus orien-

tem, in longitudinem

ad

^quartam

milliarii

partem

fe

extendit, Latitudo contra tam exigua eft, ^ut non ni-

fi unica platea, exceptis in

urbis.fere medituliio quibus*

dam, procurrat,

utrinque, quoties

per

declive ad

am*

nem folum fieri potuit, sdificiis fepta. Amne autem tribus fubliciis traje&o pontibus, quibus* pars

urbis

au- flralis boreali jungitur, nobis

a(|>e£f:us alterius ejus

par¬

tis, hoc efl borealis, occurrit, qua; qua

longitudinem

auftrali minor, iatitudine eandem fuperat. In arnceno

planoque traåu, licet

aquilonem verfus paululum edi-

tiori, pofita, quatuor

habet plateas,

quae

aequali

prope rnodum inter fe intervallo ctisjunSae, quamvis par o- mnium non fit longitudo, a pluribus minoribus,

folo

ab _amne fenfim acclivi, ad boream protenfis fecantur.

Et inter has, illa quae ad Templum ducit

(Kyrkogatan)

nominari meretur; ftrata namque lapidibus & multis

S 9 ab

b) Ampliff. 1UN

ELD in Geogr. Suec.

pag.

326. Su-

derbamnia amnem nonfatis accurate

adpeUat Ljusnan$hic

enim alius omnino a latere Telgenfis

meriäionali, dimidii

civciter milliariiJpatio, in mare

fefe

exonerat.

c) Möns Djurberget etiam

Hjorteberget diSlus ,' occi-

dentem verfus, ita denominatus

fuit, quod alces in demi-

grationibus fuis, per aliquot

dies flabulum ibi

ac

quietem

multis retro temporibus habuerint.

Ad hunc

mojitem la-

milia Djnrbergiana Jui nomhiis

ref

ert

natales.

d) Hnic, qui orientem

rejpicit,

portus ipfe,

cujus

a*

qucß radices montis

alluunt,

nomen

itnpofuiU

131 @

)

o

(

@

utroque latere, jufto ordine porttis arboribus orna- ta, Templum vel adituris vel eo exeuntibus, jacuadi inftar _ert: ambulacri. Prasterea viarum quatuormajorum, quas modo indicavimus, ea effc ratio, ut, cum du&u

amni fere parallelo ab ortu ad occqfum _{excurrant, ab} occidentali urbis latere, _quoamni propiores, eo etiam

longioresin illius Borealifint. _parte,Ad forum, quod_{nonnili unumin urbe,}ert:, od:o_& quidem_patent

adicus. Portas _{urbs tres} habet ac totidem _telonia. Per

Occidentalem _{portam (} Waftra Tullen),ubi ve^tigal pro rebus confumendis {Accis) folvitur, Gevaliam ai au-

ftralesque itur urbes; _per Borealem ( Norr Tull) ^, qux

Templo ert proxima, ad Hudicksvalliam & omnem fe- ptentrionalem traåum ert: adfcenfus; Orientalis denique {Oflra vel

Sjo-TuUen)

lacui ert: vicina, ibique pro merci- bus, quas navigiolis in portum advehuntur, _portorium pendi iolet.

Areas urbis asdirtcia rubrica delibuta vertiunt, _quas licet lignea, adeotarnen, pro cujusvis facultate opibus-

que,affabre

conftru£ta lunt, plurimis ad hasc _per duas contignationes in altum

furgencibus,

utSuderbamniafax haud pudeat

Helfingiam.

Urbs porro lastis hinc inde cingitur _{campis, quos} agri prataque occupant, nirt ubi loca magis noontofa

atque filvertria cultura incolas prohibeant. Plura arbu-

fta,

feptaque

herbaria, inter cautes rupiumque praci- pitia, cives laboriort atque induftrii plantarunt, _quae

tempore aeftivo _gratum profpe£tum multumque ha- bent amoenitatis. -Portus e) ex quo etiam Faxehol- mia

e) Portus brevibus arenarumque cumulis impletus ^, ut- pote

cujus

maxima altitudo vix ad _j, £? 10. orgyias ad•

(urgit ^, ( quod ex DiJJert. D OLAl BROM lN de mari Baithico patet) proinde adeo _parum efl _opportunns> ut mer

@

)

^° ( @ ₁₃₄

mia /) illa annalium in monuments tantopere decan-

tata infula confpicituf, pifcium ^var i generis copia ^ab- undat, _quos cives» fuas ad ^res adtenti, fagenis, retibus

naflisque

fedulo venari adfolent.

§. III.

cibus oncrata civium navigia^ _{propius,quam ad}

fretumStug-

fundet, quodquarta militärii parte ab urbe abeß} nbi deo*

n.ranturad urhem adpellere ^non audeant. Et ut eo com-

modius lembisJuis mtrcimoniä aliaque neceffaria importare atrue inurhem invehere queant, ad manus efl macbina, tollen-

do alvei efundo, qui fubfidere fölet, limoadornata

(Baggare).

Navigantibus

etiam, primo circiter ab urbe milliario, ne in rupem acutam fub aquis occultam, figno tamen, quod Re¬

in«re dicunt_, indicatam incidant, probe efl cavendum. Prät¬

teren duo _quoque alia bis in plagis periculofa occurrunt

brevia vadaque, quorutn alterum ^, boream _{verfus modo} no- mwatam rupem, adpeUatur Kållgrundet, alterum, quod ad

meridiem efl, Bufsholms grundrt andit.

f) Faxeholm ^cElava milliariiparte ab urbe Euro ^a- quilonem verfus(Nordoft) efl fita. Ex caftello vaftato^, olim Faxehus nuncupato, nött nifl ruin#, faxa nempe fundamen- /7, quibus fuperftruElum fuit, &r defolatarum cellarum ^ca-

vem# Juperfunt. Fuit infula prtftinis tétnporibus undique claufa aquis, wflra autem aetate, poftquam fiubflderunt ^un*

d# , continenti adhceret. Nomen Juum, a piratarum quo- dam

Principe

FAXE, fortita juiffeputatur,

#flivo , maritimis pr#dationibus vicinum infeflaviJJet

rtqucr, prada omflås näves ad infulam illam, utpote fibi

commodam_, biematum reduxit, qu# per hunc modum Jedes fa Ela_{caßeüumefl otque} nidus pradonum maritimerem, Quo _tempore

in infula Et exftruElum,penitus ignoratur, quod fummam_babent ejus vetuftatem arguit. De occafu autemJequentia

noflri annales:

135

@- )

^o

§. III.

Primordia

incrementaque Ur

bis a-per

it.

Ad primordia urbis indaganda pedem promovera tes, iHam Regi immort mem. GUSTAVO ADOLPHO otiginem debere

fuam,

ex §. I. obfervamus. Occafio-

nem condenda? urbis dederunt partim bombardarum o-

pifices (

Rorfmeder

) a?rariique

fabri

( Kopparfmeder ) a), partim etiam ita di&i Bircarli, Illi ^ex variis Heifingi#

£)»

, - i,, . -i- —am ■unun. i-—ii■■ ■.UUTM T|T*, —

Faxeholmia una cum provinciis Norvlandiarum Helfin- gia, Medelpadia, Angermannia Ef Botnia, per tränsaclionem

in Stechend arce pa&am , a. menfe oElobri Regina

MARGARETA(ce/fit. Vid. MESSEN* Scond. ///. tom.

p. 38■ tom. ij. p. 68'

Tenehatur a Danis usque ad annum cum ENGEL¬

BERT. US Engelberti acerrimus ille opprefja fuae patriaevin- dex, fumtis contraReg* ERICUM Pomer. armis, interpIn¬

res regni arces hane quoque expugnaret, miffo ERICO PU•

KIO PraejeSlo Helfingice, qui cum armatis Dalekarlis Ef

HeIfingis Faxebolmiam adgrejfus, ^non tantumcaflellum com-

hiffit>Jed Ef Danos, ut fert farna, pifis lubricafuper gla¬

de difperfis, frufira falutem fuga qucerentes ^, ita cecidit, ut

pauci admodum evaferint. Conf. l.c.p. 56, Rytbmos

hac occafione confeSlos fiflit Max. Rev. B/ELTER in Dis- fert. de Helfing. part. 1. p. 21.

a'< Bombardarum opifex dicebatur, 4^2 /» fißulis illa-

n/ff* (Bolie-ror) conficiendis occupatus erat\ manuhria dein fabris (srariis are obtegenda tradebantur. Nondum in uju

erant Schpetorum clauftra (Mousquet^-låsV, citerioridemum

avo inventa, fed pulvere pyrio per •igniarum accenfo bom¬

barda exonerarifolebant.Hincfaflum,quodmilitibus furcam,

bombardis fupponendam, portare neceffe fuerit; unde vetus tUa conclamationis ad milites formula, ab ordinum Duciori- bus ufurpata; Laegg an på gaffel).

@ )

^o

i i

¹³⁶

b>, Geftrici#,&Medelpadias c) Iocis huc confluxerant,

& officina armorum terebrandorum (Bårrhus)ia amne, urbem interfluente,tumQuarnbzcken di£to,exftru£ta,hunc

maxime fibi idoneum deiegerant locum. Superiori au- tem tempore hic illic in ni£ce provinciis fedes habue^

rant fuas, ubi in fubfelliis (Raffel-bznckar), qualia plu-

ribus in locis tam Helfingia? quam Medelpadias ad no- ftram a?tatem fuperfunt, filtulas perfecere;quae cum per- terebrand# ac poliendse eflTent, officinam artifices vifita-

re necelle habuerunt. Porro anfam urb'S pönenda; pra>

buit multitudo Birkarlorum, quibus inundabantur bo¬

reales provinciae, &qui, licet a Reg. JOHANNE FLa.

1580. Hudicksvalliam fe conferre _atque ibi lares fige«

re jufli ellent, nihilo minus tarnen totam pervagati

hinc illinc regionem, fenfim, veteri de fuo more, cir- cumforaneam iterum mercaturam

{Landskbp)

faceie coe- perunt. Et ^ex Reg. GUSTAVI ADOLPH! ftatuto a.

1617. d. 12. ORob. 5. §. de mercatura (Handels ordinan•

ce) conv-incimür, bis mercatoribus non caruille Helfin-

giam. Rex ad omnes imperii partes intentifiimus & jux-

ta

providenfiflimus,

ut omnis occafio furtivi _atque il- legitimi hujus cummercii mature pra?cideretur, fapien-

T tis-

b ₎ ln

Helfingia

eos fua

babuiffe

domicilia, teftantur fcorite mettillie£ in ptigis Graodfio, T horfarter Ba k*

mora Paraciz Enångerenfts, alibique fuperßites. Fabrica

praterea ferrariz, _qua Parcecia Farrila olim obtinuijje puta-

tur_j mem>riam fervunt pngus Hyttebo _{villa pigi} F6-

no, adlmc diSla Factorsgårdeti.

c) CAROLUS OLAl primus hujus Opificum focietatis

conflitutus Procnrator (Factor),£7* quijam a. 16ij.in Me- aelpiidia id ipfum obibat munus, hacce e provincia oriundus

erat: 111 enrum memoriam hujus provincia villa

quadam

et- iam nomen

Faäorsgård

adbuc i±erit.

157

)

o

( &

tiffimo inftituto Birkarlos d) juffit, ut, adjunfHs fibi opificibus ^ante commemoratisj ac reli&is fuis penati- bus, huc migrarent iilosque hocce in loco ponerent fixes. Regias voluntati omnes morem geiluri foium

mutare decreverunt, ac miferunt, qui, ut de Privile¬

ges urbis clementiffime profpiceret Rex, fupplici pre-

ce peterent. Dedit optimus Rex veniam, votorumque fuorum _compotes fa6ti funt, quando DiplomaRegis gl,

m. GUSTAVI ADOLPHI Stockholmiaea.1620.d7.Sept.

datum, reportarunt. Hinc fundamenta urbis rnox po- jfita funt, _omnesque operi inftantes ac fuis quisque re¬

bus intcoti,a meridionali plaga amnis, atque in occidua

urbis parte, ardificia fuaexcitare coeperunt, idque eo cum

votorum fucceflu,ut paucis p

oft

ann

is

recens

noftra, in

cunis veluti vagiens,urbs nnes usque ad Ifthmum/«•

ges nas vel hedra fmacken diåum, qui jam in meditul-

lio urbis eft, dilataret fuos. Qui quidem tra£ius non- nifi paludes, & faJtus fuo continuerat ambitu. Poflea

vero cum laetis incrementis augelceret Civium ^nume¬

rus, ut alios praetermittam ^, ferrarii etiam fabri' e),

Sundsvallia migrantes, ibidem fibi domicilia conflitue-

runt, facta cum Rufticis pagi JVaUa permutatione, ^pro peninfula Stenåker, iilis conceffa, agros ad boreale ^a-

mnis latus fitos, quos Hamnlyckorne adpellant, obtinue*

runt; atque i ito in loco brevi poft mulcitudo sdium

ere&a urbis tandem imaginem exprimere

coepit.

Hinc

d) Ab bisce Birkar Iis plures profapia

faas ducunt

na- tales: Jon. Chaéffon E^Engelbr. Ciaéflon

<?arAlptaPatres

fueregentis Alftinoram; Jon. Jonse Twjerre,

Djurbergio-

ram; E?3 Job. a Nserby, Narbergiorum &^c.

e) Hos quoque inter ipHus

Sundsvallia fiwdatores fuis-

fe, infigne iUius urbis Jatis evincit, quod galea

figuram

,

duobus bombarda majoris bidentibus, decujfiatim pofitis,

fli-

patam

exhibet.

• )

O

( «

¹³⁸

Hinc per intervalla ^ac

fpiramenta

temporum

fen-

lim lecundis adeo auüibus adolevit noftrum oppidum, quamvis cum durioribus non nunquam

fatis colluåa-

tum,ut

longitudine

quartam

milliarii

partem

expleat, fua-

que intra pomoeria & tres, quas

nominavimus,

portas

1500. circiter includatomnis ^«tatis fexusque incolas,^quo-

rura frequentiam

temporis tra&u, fortunante Numine,

au&um iri eo leetior fpes eft,

quod,

cum a. 1760. non-

nifi 1223. hic eflent incoke, lex

fubiequentium

anno-

rum intervallo, hoc efl a. 1766. ifle numerus ad 1475, excreverit, Hodie in cenlum relatos libri rationum ex- hibent 881« Et funt Cives, qui

municipali fruuntur

ju¬

re, numero 146. _quos inter 30.

Mercatores,

46.

Opi»

fices _{& 33.} Pifcatores

referuntur.

§. IV.

De

Privilegiis.

Ad Privilegia quod attinet, eadem, cui originem fuam, Regi GUSTAVO ADOLPHO debet urbs, qui

non tantum ut Suderhamnia exflrueretur fibi cura; eile voluit, Ted etiam fundatam egregiis

privilegiis

a. 1620»

d. 7. Sept. datis, ^ut fupra monuimus, muniendam cen- fuit. Qua? fingula cum longum nimis

foret percenfe-

re, nos prsecipua quasdam ex illis capita

decerpfifle

e- rimus contenti. Primo itaque illis

permiflum ruit3iis-

dem uti legibus ac juribus municipalibus, quibus

reli-

qure fruuntur Regni urbes, & in alias, Svecano

impe-

rio fubjacentes, urnesIbas exportare merces, fervatis ta¬

rnen mercaturae praefcriptis legibus

(Handels

ordimntte).

Deinde immunitatem 12. annorum, ab omni tributo¬

rum genere Regis dementia civitati

indulfit.

Tum, ut

in ulüm ciyium paftus pecori compararetur, magna

adjace&yum

fundorum

/aftoralium

pars illis

concefla.

T 2 Sunt

139

$ )

o

( $

Sunt aufem ifli fundi\Ladugarden 4.habens

praedia;

Tal¬

ge i. prsedium; Mora ^i. pradium; Röjlen 5. pradia;

Ö-

ftanbro 1. praedium, Obfervamus tamen hxc non efle

integra fed dimidiata prsedia (Halfva Hemman), qux

junäim _fumfajll

_{portiones, ut dicuntur,} viriles (Man¬

tal ) efficiunt, & _133. thaleror. 11 orar. mon, argent.

annuurn & ordinarium veüigal pubüco filco pendunt»

Ceterum habet oppido donatns

fubjedusque

fundus a-

gri 159. jugeras (Tunnland_{\ pratorum} *29. ex dimenfio

ne a Geodxte D. CHRISTOPH. MÖRT a. 1699. faäa ti)\ illum vero fundum, glabreta profeindendo ^ac fubi-

gendo novalia^jmuito frucduofiorem poftmodum reddi-

dit gnava oppidanorum induftria. Ad hasc omnis illa urbi ceffit ora maritima, comprehéndens infulas Svart¬

on_, Pr&ftegrundet,

Skallgdrdsgrundet,

lilla

Känningen,

San¬

dar^na, Tuppen & Taxholm, in quibus poteftas faéta efl

civibus ligna, ignis

focique

alimenta, cardendi. His additas plures infulie ac peninfuiae longiori intervallo a

continenti disjun£te & harengarum pifcatui infervitura?,

qu<e funt Stora Jungfrun b), Skatan, Enfkar^> Kallharar¬

na,

a) Conf. Relät. Magißrat. Urb.

b) Injula hxc, qux quarto milliario ab

nrbefejimgi*

tur, navigantibus terrx indicium facit

(Landk^enning

), Ut efl Ulis portus illius claufus perjugium, quo, oborta tem-

peftate,ex aIt^o in tutumfereciperepojftmt.Fuijfe^autem,multis abbinc temporibus, nidum Piratarum,^ex DiJJertat. Max.R, Dn. B/EL TER de Helfing. part, 1. p.27.videmus; cujus rei pluribus in locis veftigia hodieque ac rudera fuperfunt. A,

1551' permißum efl a R. GUSTAFO I:o

Gevalienfibus

pi- Jcatum ad hane aliasque Helfingix ^oras inflituere. Funda¬

ta autem Suderhamnia Ut accrefcente ibi Civium numero,

Gevalienjes, hifce relittis, flationesfibi pifcatoriasin Medel-

padia U?

Angermannia

quafiverunt♦ Hane interim injulam

®)

o

( *5-

_I40

na. Omnia ida in perpetuam civibus podeflionem ad-

fcripta, ea conditione, ^ut, tempore privilegiorum exa-

£to, annuo reditu 61. Thaleros Imp. Magiftratui urbis fol-

verent. Pr«terea pars omnium Mul&arum dimidia ad publicas exftruendas «des urbi conceda, & Civibus, ad fublevandos fumtus in fuas proprias impendendos Deci-

m«, qu« ex hsreditatibus redirent. Id vero adjeétum,

Civium nulli licere plures una urbis occupare areas,ni-

fi quibus edent liberi, qui forte fuarum fortunarum fe¬

dern ibi collocare decrevident; neque cuiquam inte¬

grum fore civitatem prius relinquere, quam fex annos,

poft e'apfum immunitatis tempus, in ^ea habitadet. Et h«c Privilegia & Regina CHRISTINA c) & Rex CA-

ROLUS XL d) fua Regali confirmatione rata effe jude-

runt. Nec minora fummi Favoris Regi«que Tutel« a Gloriofidimis Regibus, qui podea Sceptra moderati lunt,

documenta habuit Suderhamnia, una cum Suionia uni- verfa fub mitidimo Illorum Imperio felix.

T ₃ §,V.

fingulis annis, _tempore aflivo ^, Snderhamnenfesfrequentare adjolent tantnmque ibi, ceque ac in ceeteris

locis,

caperepi- fcium vim, qnanta non urbi modo, fedcircumjacenti quo- que regioni fufficiat. Eft etiam hic Sacellum ^, cujus cetas baud quidem innotuit; cum tarnen verumfit, Gevalienfes hifce ⁱⁿ inJulis plura cedificafje Sacella, baud temere augu- ramur, hoc etiam iisdem auBoribusfua debere initia, quam- vis recentiori memoria exflruBum Ef cura ac moderamini Suderha?nnenfis Paftorisfubjeftum fit.

c) Eid. Dip/om,Rep. dm v. OSlobr, a, 16so. Ef d. 14,

Decembr. a. 16q2.

d) Vid. Litt. Reg. d. 27,

Sept.

a. 167/. Ef

d.

10.

cembr. a. 1680,

141

fö )

°

( fö

§• V.

De commerciis Urbis.

Quid quantumque praefidii in commerciis fit ad am-

plificandas urbes, augendas Civium

opes ac

fortunas

^, Sorem dcniqüe ac vigorem univerße civitati concilian- dum, non multum disputabimus* res quippe per fe ^a-

deo manifefta confeflaque eft, ut vel pudeat operofius

de illa dicere. Suderhamniam quod atdnet, etil parvis componere magna, noftram mäjoribus Regni urbibus,

non audeamus; nulla tarnen obftabit verecundia, _quo

minus afleveremus commerciis eam femper fioruiOe

haud fpernendis. Civium noftrorum commercia tum

ex bombardis atque inftrumentis bellicis, quae confecey- runt,' tum etiam ex negotiatione cum parochianis Au-

ftralioris Helftngiae, partim

fua

primordia cepifle, partim quoqueincrementa,noneft quod dubitemus.Praeter anni- verfarias nundinas, die 5. Januarii inftituendas a), ad

quas multo maximus eft ^ex tota regione hominum con-

fluxus, ad privatas minores, ^quas ipfis Regia indulfic

Grada _{, certa} in loca, quae ab folenni illis mercium per- mutatione Bytesplatjer adpellitant, convenire lolent. Sic in Paroecia Jerlså, tam fub fefto Lucias b), cum fini-

timis pariter ac cum Jemtiis, quam fub asftat© die 25.

Julii r), quaeftuofa illis eft negotiado; & in Paroecia Al- pta quoque ineunte autumno d. ^2. Augufti, ac recur-

ren-

0) Vid. Reg. Maj.permiffio d. 7. Decembr. a. 1748*

data.

b) Vid. Kongl. M. Rejol. pd Söderhamns St. enfk. Be*

fvär a. 12. Sept. 2719. 2. §. it. d. 22. Sept. 1720. jf 4.

c) A. _{1726. d.} 22. Nov. Reg. CoUegium Commerc ZJrbi

StiderhamnicQpermifit mndinasflatis bis diehus in Jerslo Alpta

habendas*