GB.JECA CUM LATINIS

Q. '

DISSERTATION EM GRÄDUALEM,

gOA PRO

GB.JECA CUM LATINIS

IN ÖRATORE

ESSE CONJ UNGENDA,

ADPROBANT. AMPL. FACULT- PHFLOS.

IN ILLUSTRI LYCEO UPSALIENSI,

Sub PRvESIDIO

VlRI CELEBERRIMI

Mag. P E T R 1 EKERMAN,

Eloqu, PROFESS. Reg. ^et Ord.

PÜBLICO BONORUMEXAMINI SUBMinil

'??!•. ^ALUMNUS REGIUS

BENEDICTUS WETTERSTEN nic. nu

H US. E LS I N G

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE X.DECEMB.

ANNI MDCCXLVIII.

IJORIS ANTEMERIDIANIS.

PPS A L I JE.

VIRIS Admodum Revemidis, Frfeclariffimify atqueChriJJ.

Fatruorum loco, omni mimi pietate colendis.

Mag. JON/E BULLER,

PASTORI in Faerla Vigjlantiflimo, arljaeentisque

diftriftus PR/EPOSITO Digniffimo.

M.BEN H.BRUN NELIO.

PASTORI & PR-AsPOSITO in Liusdal Meritiffimo*

PR/ECEPTORI olim Fideliffimo.

Mag. ANDR. BTCKNER,

Eccleiiarum, quse in Enånger & Niutånger colli-

guntur, PASTORI Vigiiantiffiino.

Dn.JAHAN. HATZELIO,

Ccetus facri Bergfiöenfis una cum Hafielenli

PASTORI Laudatiffimo.'

VJRO Flurimitm Reverendo atqne Doffifffmo,

Dn.JOHAN. HÖG VALL,

COMMINISTRO in ForfTa & Hog Digniffimo.

m/ C bis, Patroni Optimi, ob multa in Hr fe collata benevolentia documenta at <

que favöris, in figmm obfequii debitamque gra*

ttsßrni animi te [Jeram ^, murmfculum hocee le*

visfimum bumilhme rudis me a Minerva,omm*

gena cum felicitatis Veßra Veßrormnque ad- precatione, D. D. D»

Admod. Rev. Praeclar. Clar. DoéliffiNom. Veftr.

Cultor (liens obfervantijffinius.

BENEDICTUS WETTERSTEN* .!

)li lumen utlque inferre viderer, fi, pertenui ego laborans inge¬

nio, AtticamMufam,fplendi difli-

ma quorumvis prseconia longe multumq*,fupergredientem, cum ambitiofe quaefito verborum de- le<ftu,tum argumentorum pon-

dere collaudandam mihi fume-

rem. Etenim cuilibet,rem x~

qua mentis Iance p o nderanti, non poteft non perfva-

fffimum effe, fme Graecse lingva? peritia, faltem me- diocri, dodium haberi neminem ,reliquis licet in arti-

bus prceclarus fuerif! ^{magnamque prae} fe tulerit fa-

pientise fpecierru Atque adeo nulla eft facile ars,

null a fcientia, fi argumenta cauflfe infigniter expen- damus, quse illius adminiculo carere queat. Attamen,

cum tantum abfit, ut lingva ifta utiliflima omnibus

arrideat, ut eam, ceu falebrofam plurimisque refertam

difficultatibus , aut parum honorifiee tra&ent aut di-

gnitate merita exturbandam judicent; dotes ejus, rael-

leo deroum orationis flumine, preedicent alii, quorum

Ai id

I I o (

lå intereft, quo in deliciis Grgecanicis oppugnandls

vidas tandem dent manus infulfi obtredafores. _Ci-

eeronem enim, in Latio, eloquenti® lumen maximum,

de neceffitate atque utilitate ledionis Graecfö copio-

fe & explicate, ut fupra nihil, diflerentem habemus:

ünde argumentum nobis fubnatum efte haud difiimu-

lamus, Graca cum Latinis in Öratore ejfjc tonjungen-

da. Åt _{Tuam, B. L.,} quantum potero, benevoien-

tiam expeto, velis conamina mea innoxia, _{pro more} folito, a'qui bonique confulere, utut me, verba, nul-

lo licet fale atque lepore confperfa conditaque, fun- dentem, imitari tarnen ingeniofiflimum pidorem eris reperturus, qui, ingenti illo Cyclope in parva quafi

tabella delineato, pollicem ejus tantummodo adumbraffe fcrtur.

Sic _i filö qüafi Ariadnfeo laetloi^es deducimur ad (nodos telae breviflime pertexendae. Étenimfugit, cre-

do, neminemj Romanos non tåntum pugnäcisfimos,

fortisfimos prudentisfimösqüe, jure meritoque optimo,

fuifie habitos, cum ob virtutem bellicam _{, quam,} ad

miraculum usque, toties edidere, tum ob ampliffimi imperii diuturnit^tem, copiis exercituumque robore

Inufitato atque p^ope invidendö ^, ftabilitam , tum ob adminifträtionerri Reipublicae perfapientem j fed etjarri glorice laüdumque cupidiflimos. Hinc fadum efie me-

minimus, ut fummo labore,ftudio _atque diligentia fum*

ma, conniterentur Romani, nomiriis fui farnam , ubi*

que locorum atque terrarum , propagare, propagatam*

que ita adaugere, ut in tantum faftigium _majeftas eo- rum, quicquid faufti bonique fibi promittens, evehe-

4 retur, quantum, multa _per fgecula, immofce _{atque in-} conculT« fiftendse fufficeret, Cum itaque Grajse Ca-

enen# ad ccelum usque extollerentur, ob lumina ^ofa-

tionis,

***> ; o c ^&&

tlonisi fplendorem verborum gravitatemqae fenten*

tiarum5 incredibili quoque ejus rapiebatur Latii _popu-

lus admiratione. Neque id immerito: ^, ambrofia enim hacce ftudiorum Gr^corum, femel ^tantum fubadtioris judicii palato deguflata, voluptatem excitat tantarrqut

ea vix quispiam faturari poflit. Immo, Romanis ita grati acceptique fuere Gneci, ut paliium iliud Graeca*

nicum,fi cum Erycio Puteano ioqui liceat,in ipfaLa-

tinitatis fede, fermones ^omnes veftiVerit, & publica,

& privata ^, & feria, & ludicra, omnia Grsece pera&a

fuerint. Curarunt propterea primo, tefte Livio a)9 Romani puerulis lingvam inftillandam Grascam , u£

idiotismosj numero ferrconis adfvefo, vernaeula faci-

le redderent, veneresque multiplices & jucundiflimas

e Grajorum fontibus haurirent. Quo facit illud Cice«

ronis : commentabar, declamitans faepe cum Af, Fi Jone-

cum fX Pompejo, mit cum alique quotidie, idqiie.

faciebam, multum erjam Latine ^, fed Gr<zce fepius ^,

qtiod Gr&ca oratio ^, flura ornament a fuppe dit ^{ans ,} confiietudinem ßmiliter Latina dicendi adjerebat b)>

At adukiöres fa<ffi ⁱⁿ Grseciam fe contulerunt, Athe-

nas, ocellum illum Grsecise ^, nec non ceteras ejus ci*|

Vitates nobiliores falutatum, ut ftudiorum incrementa

reportarent uberrima, rei felicius domefticas tradtan- da?, publica? reétius adminiftranda?, libertatisque me¬

lius tuendae ergo. Inftar omnium , veniat in medium Cicero. Ille enim, dum ignei atque divini pene inge-

nii praeftantiflimis fefe -dotibus inftrudtum atque orna-

> tam deprehenderet, gracilitatem atque infirmitatem corporis, gravioribus fubeundis laboribus minus com-

Hiodam, emendaturus, quodvis potius periculum vitse atque itinerum fibi adeundum, quam a fperata dicendi gloria, refiftentibus licet amicis medicisque, quibus

carus

«

G ) ^o C

carus erat, putavit c). Eam ob cauffam, nomine ejus

in foro fatis celebrato, Roma eft _p ofedus, Athenas-

que adiit, ubi, fex menfes ^, cum Antiocho, veteris Academue nobiliftimo Philofopho, exegerat, omni do- étrinarum _genere animum fuum ^. difcendi cupidum, -expleturus, iisque praeeipue difciplinis, quae in civi-

lium rerum ufu ac luce verfanti conveniunt, inftru- ^. I

<fturus. Sed his non contentus, A(ia ab illo ^tota _per- agrata, Rhodurn venit, ad Molonem, dicendi magi-

ftrum praftantiffirnum, adhcerefcens, cujus fedula opera fe non modo exercitaiiorem, fed omnino mutatum faélurn elTe ipfe profitetur d). Scripta ipfius quotfu- perfunt, totidem exftant locupletes teftes non tantum dexteritatis in Radio eloquentiee deeurrendo, nnde jam

diu parens copiofe loquentis fapientiae, unanimi eru- ditorum adpellari ccepit confenfu; fed amoris et jam

minime fucati, quo, nullo ^non tempore Athenien-

fes eft profecutus, utpate Palla dis alumnos exoptatis- limos. Sic Marcum Ciceronem juniorem, filium u-

riicum, non tantum Athenas rnifit, morum probitate

& doétrinarum lepore imbuendum;fed alios item hor- fatuseft, ut fua premérent veftigia : meos, fcribit,

amicos , in quibus eft ftudium, in Grezciam mitt o , tå eftad Grascos ire jubeo ; ut a fontibus potius hau- tiant, quam rimdos (onfectcntuv e). Mox Hortenfius

& Cotta, monetam Latialis eloquii Tulliana ^, ut ita dicam, incude fingere geftientes, idem mufeum _per- celebratum vifitarunt f). Mitto T. Torquatum ^, M.

Ciaudium Marceilum, multosque alios; quoniam Clar.

Bn. Åhrrran in difT. fua pereleganter corifcripta de Peregrinationibus Litterariis, nec non Clar, Dn. He¬

denberg de Inftitut. Romanis Litt, mihi, hifce In e-

numerandis, otium fecerunt. Conf, Cellarium de Per- egr. Rom. g)r

a) Libr,

\

) o (

éf) Lihn IX. cap. 36, h) Cic. Orat. in Brun Cap. ^ßo% c) Ibid♦ ^{cap. j)i.} d) Ibid. e) A ^{c a-}

dem. Qu<e(l. libr. I. Cap. ^2. f) Cic. in Brun Cap.

ßz. p) Dißern Åcad. XV.

§. UL

Lucubratkmes Ciceronianas _, in Grseeia , ftrt&im cärptimque tetigimus: nunc,petitis ex ipfo fcientiarum

fundo argumentis, rei veritatern probsre conabor»

Do&rinam Grseeorum de Diis,utut fiéUs,cultumq; fin-

cerum fi fpe&emus, neceiTe eft nobis fateri, plurlmas gentes,quod perfpicaciam eorum, in re tamardua,ve- nerabantur, ^a Groecis> Ens Entium fibi ut fapientis- fimuni _, pe-rfe&iffimum attributorumque capaciflimunt abfolutiffimorum, fub imaginibus bis licet, fupra me- moratis, fimilitudinibusque hominum juftorum, cle- mentiurn, bonorum ^, mifericordiutn ^» veracium , ca»»

florum atque pudicorum, exhibitum,repraefentantibus^

ifiam idololatriam, tanquam nil indeeori, mali impii- queinfe continentem, exporre&is fufcepiffe ulnis, Sie Åttica Mufa a fcriptoribus facris Novi Foederis, m fenfu mandatoque infinita? fan&iffimseque Majefiatis, cir¬

ca mortalium felicitatem & temporalem & seternam, litteris confignando, eft adbibita, qua bene, pruden-

ter, ornate jucundeque oracula divina in univerfum

diffunderentur terrae orbern. Neque minus ingenio-

fi fuere Graeci in legibus ferundis, /tatum Reipubli? ^\

cx ita florentem reddendo» ut materiam quafi fubmi- niftrarent Juris-prudentise Ethicesque cultoribus inde-

feflis form am fibi juris qii»rendi, in utroque flata

belli & pacis, locum habituri debituro. Si quis rem in dubium vocaverit, initia praeceptaque prima Philo*

fophiae Moralis Do&oribus Grsecise denegando, So-

cratenr, principem illum parentemque hujus difcipli.

e )oC <&&>

nse adferam» qui eam e coelo devocaffe & in urbibus terrisque coilocafTe dicitur., cum ejus potimmum dö¬

g-mata fuis difcipulis fed-ulo porrigeret combibertda.

Quid loquar de Aftronomla? Numne Thalps Miléfius,

imus e Graecioe fapientibus, primus folis eelipfin ^prse«

dixiffe perhibetur? Sileo Phyficam, cujus in perve/tl- gandis latiiundiis fuit occupatiffimus Pythagoras ^, qui

tantam fibi, in arcanis Natura, virtutis peperit ac

gloriae famam,ut majorem adipifcinon potoerit. Hinc jure meritoque adjungo Ariftotelem, Phyficarum ^re-

rum dolorem foilertifiimum ^; fingulae enim ejus pa-

ginae docent, eum, herbarurn, arborum, florum, la- pidum, animalium denique omniuun notitiam haudpce-

nitencfam fibi vindicaffe. In Geometfia autem, Eu- clidem Graecum, tantum nominare fufficiet, utpote qui in rudimentis ejus aclurnbrandis, demonftrationi*

bus probiematibusque folvendis, adeo exceliit, ut pal-

fnam infequentibus faeculis fere praeripuerit. Oratoris

porro atque eloquentis officium perfeéli confideranti,

perfpicuum erit, illi reliquarum perquam necefTariam

cffie difciplinarum inftrumentalium cognitionem , qu£

Platoni, magiftro atque princip! Academicorum j ad

niultam partem fuam debet originem, tantae digna-

tionis viro, ut Jupiter ipfe, fi ccelö defcendiffet, ^nec elegantiori, ^nee beatiori facundia ufurus videretur ^,

teflibus Hiftoricis; unde veritatum petat theoriam, cui praxin , fvadendo vel diflvadendo inculcandam, fu- perltruere poflit. Grammaticam intelligo, Rhetoricam

& Logicarnr Qiiod ad Grammaticen Rhetoricenque attinet, Graecam fibi perfamiliarem Orator habebitLa- tinus, ut non tanturn propriam verborum fignificatio-

nem atque confiru&ionem calleat; fed etjam» ubi-

cunque a fenfu proprio recedendum erit, figurarum flofculorumque verborum juftam teneat conjunåionem

atque

) o ( C=ä2?

atque ufurpationem. Gens enim Romulea fuam lite¬

ris Grascis locupletavit linguam', quas, fermone vetf- naculo, ita aemulari prasgeftiebat, ut quicquid diceref, quicquid faperet, ab imitatione, follicitius indituta,

penderet. Sic Demofthenis veftigia feiiciter llrenue-

que preffit Cicero ; Thucydidis SaliufHus* Menandri

Terentius; Polybii Livius ; Homeri ^, Hefiodi atque

Theocriti Virgilius Maro, aliorumque alii nimirum I-

focratis, cujus dornus cimde Graecise quafi iudus ^pa-

tuit atque officina dicendi ,Theophrafti &Plutarchi,qui

aeternis efflorefcunt laufiibus. Hane ob caulam tam larga fnesfisvocabulorum Grsecorumin fcrrptoribus hifce Ro¬

manis reperitur, ut, fl inde migrarent, nefcio quid fe-

ftivl, quid poiiti atque jucundi in lingua Latina re- finqueretur. Logices vero in Orarore ufus ex neces-

fitate argumentorum depromitur ^, in quibus muitum

defudabit atque elaborabit Ncfter, quorumque vis to¬

ta primum , fine ulla contradidione ^, e Grsecia itidem

prodiit. Etenim fuit Gnecia difeiplinarum mäter 8c

hinc non potuit non feélas Pbilofophorums varias con-

dere: Academicam intelligo, Peripateticam, Stoicam, Epicuream, &c. Incunabula ^porro Poefeos e Grsecis

repetere eo minus ■•neceffarium duco , quod cuilibet,

vätes iftos facros nodurna diurnaque manu verfanti,

ld fatis fuperque conftabif. Medicinarn vero , artem

illam falutarem, fidem nobis facere ^, eft quoque evi-

dentifTimum; cum Apollo , /Efculapius, Podalirius &

Machaon, Galenus, Hippocrates , ceteri, natione Grae-

ci, lampada hujus ltudii nepotibus demum confequen-

tibus tradidiffe, non fit diftimulandum. Haec opero-

fius adduxiffe voIui,cum tantum abfit, ut Orator fpar»

tam, fibi demandatam, ornare & tueri queat, ut plau-

fu, adprobatione & adclamatione fefe deftitutum iri

conqueratur, neceffe fit, nifi a prsjclariffimis fcientiis

& difciplinis probe fuerit inftrudus, cui quippe de o-

mni quaeftione, pulcre & ornate,& ad perfvadendum,

B pre

.

jr* )ö( <g£l?

|jro dignifate rerum, ad utilifatem temportim & cum Voluptate äudientium, vetba erunt facienda, ut habe©

dialogus de Öratoribus a). Et inde coliigi potert fa¬

cil lime , quantum Graécanicis litteris & difciplinis de- beat, nullo ^nan tempore, fe debifururn efle profi-

featur folers fandi magifter, Eloquentidm Latinam Großcß di/cipuiaWy ubique & {edulo,incuIcaturus. Quo de argu¬

menta, utpote elegantiffimo, nihil heic addo, cümDiffer-

tatlo, Anno MDCCXLVIII. UpfaL habita aClar. Mag.

Jac. Ekerman, per totum campum oratorium & fingula

argumentorum genera excurrendo in Inventione, Difpö»

litionet Elocutione & Prcxxmciations, id? me quidem Judice, nervofe demonftraverit. Verbo: quo plus ni*

torem, majertatera ufumque Graecarum literarum in-

fueberis , eo fsepius, quafi novus fpe<rtator, in earum ditiflima _penu animum tuum novo ceu pabulo erig

cxhilaturus. Hinc nemo non elogio Höratiano fuunä

tubens adfcribet caiculum:

Grajis ingeninm, Grajis dedit ore rötunäo

Mufa loqui - b),

a) C. 10, b) Art. Poetic. *?. J2U

§' IV.

Luce itaque clarius ert, Hellada progenuiiTe, quie- quid, per tot faecula, digeftae ac bene cult® fuit ^eru-

ditionis: inde enim, tanquam ex jugi puteo, in Latium

Itidem transmigtavit mafeula & germana Eloquentia.

Itaque vere Cicero: ipjfe, ad meain utilitatem, femper

cum Gr&cis Latina conjunxi, neqtie kl in Phiwfophia folum, f'ed et) am in dicendi exerätationefeci: i dem ti- bi, Marce fili, cenfeo jaciendum, ut par Jts in utriusque

orationis facultate a). Tempus autem, quo Roma o- pes iftas Palladias jure jaélare potuit, hayd minimam litium occafionem , fateor , prsebuirte Critiöis. Cella-

rius ultra setatem Ciceronis hoc in definiendoj omnium

re&ifhme, non procedit: tunc enim fänti erat Graeca

& Latina, ut Romani, qui literafi nomen ambiere, ce-

terarum

&Äg> > o ( (£3j> «1

ferarum "gentium fermones nihili atque fiocsi teflima-

rent. Hinc Ovidius.

Ne c levis, ingenuas pe&us coluiffe per artes7 Cur ^a Jit, éf linguas edidiciße duas b).

Sic Msecenatem adloquitur Horatius:

DoEle fermones utriusque linqv# c).

Neque aliter A. Gellius: Khetorkus quidam Sophiftdf

titrius lingvtz eallens d). Utriusque enim curn lingv#

tantum Latini mentionem injiciunt, nullo verbo nui- lave re aut prsemifia, aut iubintelle&a, Lstinam&Grse*

cam intelligi volunt, & nullam aliam e). Sed ut eo revertar* unde declinavi. Etjamfi prius viguere vi- ri, Grsecas quoque facundise, poft Punica bella, pe-

ritiflimi, nemo tarnen horum de ultimo hocce eioquil

Tibi gratulari poterat gradu, quo M. Tullius, _{qui ad}

äxgLYjv ⁱⁿ dicendo adfpiravit. Reftarent nobisqucedarr*

de veneribus Linguce Latinse, Graecoe debitis; fedmo- dos ilios, quibus Latini ^, & fingulis in diftionibus feorfum, & conjun&is vel integra orationis ftruétura>

GrsecifTare folent, heic reeenfere ^{non vacat:} cum vir>

de re litteraria meritiflimus, Daniel Vechnerus, Auri4-

montanuS, h&C in, Hellenolexia fua adcuraiiflime tra •

étaverit, ut,ipfiusope,in ipfaLatlnitatis penetraiia,reélo pede, & dextroj quod ajunt, Mercurio ingredi liceaU ä)Cic. OJ}. Libr. L cap. /• b) Libr. If. deArt-. A-

wand. v. 121. 122. c)Libr. III Od. g* v.J. d)Noci,

Att. libr. XVII. c. j e) Franäfci VavaJJorisAnti- Barbar.p.ßiu

§. V.

Commendavi* & _etjamnum commendo,Graecä cum' Latinis in Oratore efTe conjungenda> attamen non pro- pterea cum illis faciö,qui vöcabulaGrseCa Latinis,temere &

oflentationis gratia^ vel ubi nulla jufla ratio fubfit, ad*

tmfcendo, laureolam nefcio quam in muflaceo quaerant,'

1'ulliuSp ad quenafopius provocavi, parcius, & noiinifi

Ii <S3!3) ) o (

ter aut quäter,in orationibus fuis Gnecas adhibuit voces,

ipfa veluti adduAus necefFitate, ut eo melius emphafi &

fuavitati, nec non,quod plurimum eilet, perfpicuitatiiret confulturn,quemadmodum haec perfequiturJoh. Weilius

de itilo Romano üb. II. _c.9 AugudusBuchnerus de com-

mutata ratione dicendi libr. I. c. 8 nec non differt. CI.

Hierftedt Ann. MDCCXLIII. UpC habita: num Grceca fint

mifcenda Latinis inOratore Atque adeo locum heic Tibi vtndicat illud Ciceronis: Sermone eo debemus uti, qui

nobis efl notusjie,ut quidam, Gfkcaverba inculcantesyiure optimo, rideamur. Nec Grsecifmos ineptos & plane in- tolerandos,qui puro,ornato ae limato ftilo Latino ^non poC-

funt non officere, admittendos cenfeo, quos jamdiu pro-

fcripfere virl, de Crifi Latina immortaliter merlti, ut alios

filentio praetervehar, Cellarius in AntiBarbaro p. 248-

Walchius in Hiftor. CritieaL. L. _p. 189. Job. Noltenius

in Lexieo L. L. AntiBarbaro _pag. 968. Et Ii ^c, origine E- loquentise ex Graecis derivata, quousque prtefenstulitre-

rum, protenuitate ingeniimei, habitus, patet, Graeca

eum Latinis efie in Oratore conjungenda. Difputa-

tionis vero hujus filum abrumpens,optarem,ut Graecarum

contemtores abfurdiftimcs erroris convincere fui pof-

T$€Pt fem, _quo do&rinse folidioris thefaurof, Grceca cum Latina lingua conjun&a,juFurn debitumque tandem ftatuere di-

fcant pretium. SeaSvadela ipfe deftitutus, Cellarium au- diendum puto, qui, promore fuo, eleganter monet: nefci-

musy quo malö fato faEiumfit, ^ut Groecitatis fludium, no~

firis temporibus, paenc fepultum jaceat, Ef a plurimisy qui

doEii videri volunt, datum fit oblivioni. AäjeElee ^novae du

fciplin&, nec utiles ^{omnes ,} fed multee 1TcpiSfyoi, quibus Juveniles animi occupantur: induEice lin^uae exotic&^qnae v&m

teres colonos cxpcllunt, federn ipfe invadunt, ut <egre

angufto in kco fe Latina conjervet b)%

d) l Off. cap. ^31. b) di fps de Po?tis Sch, Pub lutil. /. 19.

K Dv G.