F. F.2i, 5.
DISSERTATIO ACADEMICA,
COGNITIONE SUI UCE
QUID QUANTÜMQUE
PROFICIAT ORATOR,
OSTENSURA,
Quam,
Adprobante AmpiiiT. Philof. Ordine,
Mederante Viro Celeherrimo,
Ρ Ε T R Ο
EKERMAN,
Eloqu. ProfefT. Reg. & Ord.
Publico Exammi Snbmittit
Carolus Guftavus Ekmanilon,
Oßro-Gothus.
In Aüdit. Carol. Maj. D. XXVIIi. Nov.
Anni MDCCLXIV.
Horis Ante Mei-yiem Solitis. '
j»
U ρ f a 1 i a c.
~c
MADAME
Ce bereit wie mårque d'wie ingratitude la plus condam
de l7'ras iemoigner, Mesdames, la parfaltc reconnoiffance,
neroßtes,\ dont* Vous.myavez toujoitrs.comble. Je me ren grejente maintenant, ou jepnisdonnerauPiibßc äconnoitre
nes, qui me fuiit [i injimmsnt precieujes\ fans Vms temo je fuis capabie. Mais helas1 les favekrs, que Vras mavez je travailleröis en rinn, poiér y penfer dignement, o° pour qiioi je Vois prie tri; humblement, Mesdartiesg de
de mes Etüdes Acddemtques, comme une marque dune ve
au de lä de tonte expreffion. Comme il n'eft point en noifjance, qui Vous e/l diiz, cf que je Eons conierve, il
tont pniffant, qiPil veuille Vous acorder toutes fortes de
ne la poffefjlon de la gloire ce/cfie. Je nfedinierai le plus
dre di gne de la cdntmuotion de Vis bonnes Graces, en Vous
mißion la plus profonde zf la plus rcspe&ueufe,
MESDAMES}
trC-s humble & tres CHARLES GUSTAVE
■Λ
MADAME LA COMTESSE
de
FRÖLICH,
DOÜAIRIF.RE
nable, β je ne proßtois de teiltes les occaRons pojffibles»
que je conferve auχ bienjaits de Vos hontes de Fos get
drois (Tailleurs le plus coupable, fi je perdois celle, qui Fe
le profond rcipecl, qui occupe mon cauiq poar des Ρerfon- igner toute ία foumi/ßön toute la reconnoijfance, dont
tdujburs acc ordeés, fönt fi grandes, fi nobles, Γι riebes, que
Fens en remercier, comme eües le meritent. C'efl pour VQuloir me permettre, que je Fous ojjre ce premier fruit
neration la plust profonde, cf d^un ceear,qui Fous efi devoue
71wn ponvoir, de Fous marquer mitrement Γα vraie reColi¬
ne nie refie, que d'addrejjer des pricres ardentes, au Dieu profperites& de benedi&ions, en attendant, 9Κί don-
beureux du moride, fije puis avoir le bonheur de me ren-
affurant, 7V fuis /erat toute ma vie avec wie fou-
VOTRE
obeiiTaiit fervtteur,- EKMANSSON.
KONGL. MAJITS
TRO TJENARE och CÅMMARHERRE,
VJLBORNE ■
Herr CARL
GUSTAV
von EHRENHEIM,
MIN H0GGUNSTIGE Gy NN ARE,
Jag
Min Konflfåfängt bode
fortill, Ert Hjertas ömhet tekna,
ringa år, och åmnet alt for flörtsJag borde ikildra af, men pentfeldragen blekna,
Hur Eder höga Gunfl min flörfla Lycka gjort.
Er Gunfl mig^nika lårt, tillåt mig få den åra, .j\tt detta Snille-prof, med vördnad offra Er.
Jag vet, En telning fpåd kan fållan blommor båra>
Min iföra fkyldighrt ån fordrar mycket mer.
Pet hopp dock troffar mig, fom annan tid mig lämnar,
Mit hjerta ilyrka har, att fina plikter fe, Pen Lyckan egen I, den lön Er Himlen åmnar,
Som Ara, höghet, wett, och flora dygder ge,
WÅLBORNE HERR CAMMAR HÉRRE,
MIN HOGGUNSTIGE GYNNARES,
Udmiuhifte Tjennre
CARL GUSTAF EKMANSSON. ·
Admodum Reverendo, atque
PraclariJJimo Domino PR/EPOSITO,
CAROLO MAG. EKMAN,
Parenti Indulgentiflimo.
Cur, pia Muß, pudet? Non efl, qua muntra debes^
Fem nejas, dudum quaque tuliffe velis.
Non oculos vietuis mox contemnendafupcrbos,
Atria non tituIis rnvidioß petis.
Vifere dileciurn Patvem placidumque juberis/
Patrein, quo nemo duicior alter erit.
Sinne anirnum, praeat Pietas> comitetur opella, Qua patrios poni geftiat ante pedes.
Eft tenuis, fateor\ fed conciliare javorem,
Non tibi nunc longus djfficilisve labor;
Die modo : Care Parens, opus hoc umbratile natiy
in patrio flagrans peStore fignat amor.
Sunt Tun cunßa\ Titafunt fruclus cunchquecüra;
Dijßmilis fieri non potes Ipfe Tibi.
Die, ea fufficient. Non difplicuijje Parenti * Tarn placido gaudet lataque fata vovet
Parentis Indulgentlffimi
films obeciientifTTmu*
CAROLUS ÖUSTAVÜS EKMANSSON
AUCTORI & AMIGO honoratifllimo.
£acri fumrna petis culmina verticisy
O EKMANΝLADE, quam rapiäo gradu!
Sumit Luna femel cornu a vix nova, Durn moliris iter, dum breve conficis.
Ergo Fierium ta?n facilis labor
In fnontern re nior a nefcius euehit ? Qiice nunc, Aonides, gloria nomini
Veftro confiiterit? Quodue decus charq?
Sic niecum dubius. Mgx Erato , pede
"Non huc nofijsr, ait profiluk vago ;
"Död# judicio Palladis extiil.it
"FimpUa altivohns in juga Pegafus.
MARCUS WALLENFBERG.
Till Herr AUCTOREN.
Hvart han ? Ga ejfd fort i vara Lärdoms dahlar,
Du tar j6r fnalla βeg upp dt Parnaffi bogd.
Du hinner tidigt nog till Sang-Gudinnansfialar,
Att få med kranfien gå bland Hennes hjeltar nogd.
Jag vet Din quickbets eld, jag kanner nog Din flyrka,
Du kan ifrånmig gä; men vill du lämna den,
Somförr gemenfamt fådt ?ned Dig fit Bokvett yrka?
Dock gå, och Lycka till, min Van,
Sr G- HARLJNGSSON.
'
y \
C. & B, L.
1^? praceptionibus quidem Öratorils varia avariisirtcul-
cari fölent. Magna etiam, /w in caujpi, deprehendi¬
tår honorim Au Storum lux, qui, novo veluti fplendore, qvotidie in medium prodeunt. Tanta quoque eß prceclaro-
ru.n ingenierum multitudo, uty cur tam pauci, z>; ari* *
Oratoria, excellant, Eloquentia, re rum, cum Euripide *v
loquor, regina, *» bodierman fere dicm, turpiterjieglecla, v ne dieam, parum elaborata fit, mirari liceat. Cogi-
itaque mihi, Specialen Academicum edere, baudma¬
le tempu's coüocatum iri vi}um efl> fi prreceptum aliqvod,
Oratori maxime necejfiarium5 commendaverim. Quum au-
tem primum Oratorisfit invenire, quemadmodum ßdem fa-
ciat eis, quibus volet perjvadere, &T"5 quemadmodum motum
corum animis adferat, zW primas fibi vindicabit Noti- tia iüi & Reip. ^ inßrucdo non deerunt ar¬
gumenta , ad jaciendam fidem, perfvadendum peri-
donea. Conßteor prxcipitari opusculum, necfatis maturuijjey qujeferipfi, at confugio ad Tuam C. B. L. modeftiam
atque humanitatem, ut, λ me heic adduSla
in manus Titas, quam commendatiJSfi-
Φ
❖
»w, aeveniant.
'φ' ψ
φ φ
ψ φ
Α
V€ritat€5:ctim nllis Cöttl'rriutticatt«
åWS^^å ^a> inque amore -ac iludio virtu·
-tis-cxchando-, quod-imum in ho·
iß&0gi 'K|®£j3& mine dominari debet, fermonis ef-
JpNlP?*# fe&a exiftunt &ciilima. Facultasmirißc«, ·& fei!-
itaque loquendi,
9mm->üt vericates, quas feire no-
^runTinaxinte interefr,penitus non
jgnoremus, nobis concéilk beni¬
mmHinausCondkor, utile, & omnino perneceilariurn ib-
eietatis hurasnce, jure meritoquc, cenferi debet inftru-
raentum. Neque ulla re longius abfumus a natura fera-
rum, qure orationis funt expertes, Qui ita iermonern
nörit inftitoere, ut anfnaos audieeftium dicendo & doce-
at, Sc delelfet, -Sc ad cognitionem veri, bonique exie-
cutionem permöveatj is haud male fe tempuscollocaile,
neque oleum & operarta perdidiile, ilbi perfvadeat, quin
potius dignus habeatur, quimagnifico ifto & fplendidii-
fimo decoretur Oratoris nomine. Hoc, quse fapienter
&
x/
& ) hC
& omate proferuntur, ycrba· efTicient» Ät, quia rer*
ba funtfigna reruro, ils etiam aptanda funb Diverfa i-
taque materia, fiv.e res, divcriitatéjn e-locdftonis ada mat.
Nam, q u ensadm odum aliiis ornatüs Prjneipi, alilis pri«-
vato conyenitaliudque ichema militem, aliud agrieo- lam, aut mercatorem, aut Phiiofophum conaécet3 ita neque omnis materia, eodém t ra<51αηda cfi, m odo: ied¬
el i duonis charaftcr adteniperandus eil quaiitati; aliaque*
fubiimi, alla medioeri^ aiia humili, exponenda funt (ti-
lo. Binc% fi fadern orationis fpeåemus, tria oriuntiir·
dicendi genera : ful·lime, mediocre, tenue. Recte igitur v Aufonius ia gripho iernariinumeri:
Tritium dicendi genus eft, fiblime, modefiwn>
Et tenni filo....
Ex fubiimi orationis geners, inprimis prailantes cognör fcuntur Oracores, & in eo propria Oratoris virtus, ut Fa-
bius Sc Longinus te/lantur, c.0nii A:iqcui idéirco primurn,
in generibus· dicendi, iocum adfignavimus., · Eftque iiic
ililus amplas, copiofus, gravis, ornaius, in quo oecupa-
tus Orator, non firnplici Sc incornto, iéd ornato & ele¬
ganti iermone.utitur.· armis procliåtur non firmis tantuni
& vaiidis, fed fulgentibus etiam, & coruicis: ornatum
adhibetprecipue..'Rhetoricum, ut admirabilis fit & juctin- da oratio. Sic., de hoc ililo, Cicero,preegrande illudO-
ratorum Latinorum decus: „Hic eft, inquit, cujus orna*
„tum dicendi& copiamadrmratx gentes,Etoquemiarn m
„civitacibus plurimum valere paflatunt: fedhaneEloquen-
„tiam, qiite curfu magno fonituque fe'rfctur, quam fuipi-
„cerentomnes, quam admirarentur, quam fe aftequi pof-
„fe diffiderent.· „Hujus, addit, Eloquentite efb traaare
„animos; hujus omni modo permovere. Örat. η. jrj.
Stilus mediecris neque majeftatem habet.verborum, aut
gravitatem illam fententiarum, qucein iublimi eft. Ne«
queeft fub.uli.ac preftaj. orationelimatum, aut facetum,
AitSh leyir
❖ ) 4 ( S
levifeerque ornatnm hoc dicendi genus, cujusmodi eft
humile: ied in confinio grandiloqui ac infimi conftitu-
tum , mediocres fententias, le&iori fermone defignat.
Recle de eoftilo, Tullius in Oratore: „Eil, inquit,in-
„terjeclus, intermedius & quafi temperatus, nec acumt-
„ne poderioris , nec fulmine utens fuperioris; vicinus
„araborum in neutro excellens, utriusque parfceps, vel
„utriusqué, Γι verum quaeris, potius expers. Orat. 21.
„Uberius eil, addit, niediocre genus, aliquantoque ro-
„bufiius , quam hoc iubtile, fummiffiuS autem , quam
„illud ampliffimum. Huic omnia dicendiornaménta con-
„veniunt, plurimumque eil, in hac orationis forma, fva-
„vitatis. Ibt η. ß2. Tenue iiludgenus, quod a Cicero«
ne, humile,fubtile a Quintiliano diciiur, parcius utitur
tropis ac fchematibus: numero minus (ludet.· gaudet
iententiis acutis, & fermone communi, qui pnrus, per- fpicuus, evidens & probabilis efle debet. Illo fubtiii
prteeipue ratio narrandi probandique confifter, Confr.
Quintil. L. 12. c. so. Res, in hoc genere, iunt humi-
les, oratio tenuis & fimplex. Hifce ab Oratore perfpe-
ilis, ejus erit rebus accommodare di&ionem, ita te-
miia fubtiliter, mediocria temperate, grandiaque magni-
fice eloquatur. Neque in diverfis tantum cau/Tis, diver-
ίο uti debet dicendi genere, fed in eadem etiam, prout
res poilulaverit, oratione, generadiverfa locum habent.·
Namque Orator, ad conciüandum, mediocri; ad docen·
dum,humilij ad concitandum, vehementi utitur cha-
raclere.
§. ΙΪ.
Quemadmodum autem tria funt dicendi genera ;
> ita Oratoris etiam triplexindeemanat officium: probare,
quod neceffitatisj deleStare, quod ivavitatis; & fiectere ,
quod viftorite eil. His fi, uti decet, rite fungi Orator
veiit muneribus, naturam iimul & artem & ufum ne- eeile
# ; 5 ( &
cefTe eil habcat; quisquis enim & natura & arte carebit
optima, is erit imperfectus, fiquidem tum Eloquentia:,
tum citera rum rerum omnium facultates, & a natura dantur hominibus , & ufu rerum atque exercitationc
comparantur. Confr Ifocrat. contr. Soph. p. pp7. Ad
naturarri quod adtinet, primum eam eile Eloquentia: &
Oratoriat: fundamentum, nemo, nifi prjejudiciisoccupa- tus, adhuc, ut credimus, eil, qui negaverit; qua iine Eloquentise fludiofus ad propofitum nunquam perveni-
et, quaque adjuvante, quo dementier fit& fclicior, eo
majores, in dicendo, profedus faciet. Hare enimoinne fere, hac in arte, ptinclum fert, qua:, Oratoriam loqui-
mur, iine naturali quadam pulchritudine, luminis ni¬
hil, nihil elegantice, nihilque, quod audientium aiires deledet, animosque permoveat, habet. Ha:c initium
dicendi fuppeditat: nam ex ea efl, quod animi atque 111- genii celeres quidam motusfint, ad excogitandum acu- ti, ad explicandum ornandumque uberes, & ad memo·
riam, quae, teile Cicerone, nifi cuilos inventis excogi- tatisque rebus, &: verbis adhibeatur, intelligimus omnia,
etiamfi prceclariffima fuerint, in oratore peritura; firmi
atque diuturni. At, fi qui ingeniispraditi infirmioribus,
hi, quantumvis diligenti inilitutione, nunquam eo per- venient, ut vel dextre, in rebus gerendis, verientur,
vel elegantes orationes conficiant. Et quia fplendor
actionis aratoria: aptam vocis, & gefluum cum rebus &C
verbis conformationemadamat, unde oratio non poteil
non evadere cum fplendida, tum fvavifiima; vel inde patet, neminem poile, nifi iisdem naturaemuneribus fit
ornatus, Oratoris nomen fuo jure tueri. „Si quisautem
„eil, ut verba Ciceronis mea faciam, qui hxc putet
,,arte aceipi poile, quod falfum eil; quid de iilis dicet,
„quxcerte cum ipib homine naicuntur? lingua: ioiutio,
„vocis fonus, latera, vires, conformatio qua:dam & figi>
A3 „ra
# ) 6 c &
,,ra totlus oris & corporis? Neque hxc, inquit, ita dlco,
„ut ars aliquid iimari non poßit: (cd funt. quidam, aut
„ita lingva liEefitantes, aut ita voce abfoni, aut ica vulm
„motuque corporis vaßi, atque agreßes , ut etiam , 3,ii ingeniis atquearte valeant, tarnen in Oratorum nu-
„mcrurn venire non poilint. Sunt-autem quidam ita na->
„tune muneribus iisdem rebus habiles, ica ornati, ut non
5,nati, fed ab aliquo Deo fiddi efie videantur. Cic■/, de,
Övat. c. 25. 26. Quid inuha? „Sic ientio, inquit Craß
„fus,naturamprimurn ad dicendum vimafferremaximam;
Quintiiianus nihilprccceptaatque artesvalere aßirmat,
„nifiadjuvante natura« Vid. Lib.l. c.i.At quia éx,rerum cognkione effioreicat & redundet oportet oratio; qua?, nifi fubeß, res ab Oratore percepta & cognita, inanem quandam habet elocutionem, & pene'-puerilem; ifflmo,
quum plenus & perfectus Orator de omnibus rebus varie.
dicat cc-piofeque : nemo poteft efle, noßra quidemfem tentia, omni laude cumulatus Orator, niß erit omnium
rerum magnarum, atque artium feientiam confecutu-s.
Ha?c autem fcientia, non natura, Ted multo labore?
affiduo ftudio, varia exercitatione, pluribus experimen·;
ds, comrnemorabiii prudentia: verbot arte, quam alte-
rum omnis Eloquentia? Oratoria?que fundamenturrfme- rito putamus., conftat. Inprimis autem, qvum Orato-
ris proprium in eo poiitum fit, ut hominum fenfibus aG roentibus orationem accommodef, & quia omnis vis ra- tioque dicendi in eorum, qui audiunt, mentibus aut ie-
dandis, aut excitandis, exprimenda eil: iic cavebit Ora-r
tor, five fit in praxi occupatus, five non, ne dicendi provinciam prius adgrediatur , quam probe perfpeßum,
exploratumque habeat, quomodo ipie, fermonemque
ejus audituri,afFeSti fint, quamaro illorum inclinationes,
ut loqui mos eil, cardiacce, &paffioncs pra?dominantes,
nec non alia, eaque longe plurima. Multum enim in¬
te*
# ) 7 ( ώ
' ' V
(ereil ad fiderti Oratoris, cujusmodi videatur, & qua- modo eum erga ie affectum eile ii, qui exaudiunt, ar- bitrentur: tum prarterea, quomodo ipli quoque aflfeåi
fint> Tenenda etiam eil, uti teilatur Cicero, omnis an-
tiquitas, exemplorumque vis: neque legum Reip.. aufi juris civilis fcientia negiigenda; quam ii neglexerit Ora-
tor, neque mores civium inveiligaverit, ied prxcipiti coniiiio, quidquid in buccam venerit, nulla habita ra¬
tioη e conditionis audientium,efFutierit, in aére,ut ajunt, pifeabitur, inqtie mari venabitur, i. e. fui faflidium
& contemtionem usque eo provocat, ut fine exoptato
penitus excidat.
§· ΠΙ.
Hifce prremiilis, quum ad inilitutum propius aece- damus, afijie Oratoris ordiendum erit. In agendis erR«
ciendiique omnibus iit necefle eil aliquis, quem inten- dimus, finis: hoc enim fublaio, principiumejus> a£lio
nempe ipia, toliitur. Itidem jurecenfeturinter ea, quae
ante difciplinas i'unt pixenofcenda, eile aliquem earum
finem ultimum, quum appetitus noiler ferri nequeat in
infinitum. Hinc eile architeclonicum Oratoris finern , fanum ambigere neminem exiilimamus, Sed quis fit
ille finis , ad quem Orator perpetuo collinect, pervarie
a variisdifputatur.Utautemintereos,qui di$entiunt,con- veniat, id eile finem ultimum alicujus rei, juvabit dixiiTc
propterquodomnianunt. AtquiOratoromniaagit,utper- Jvadeat. Ρerfv ädere ergo eil finis Oratoris architeclonicus.
Quidasnvero cum Quintiliano contendunt,perfvarionem
non poilc tueri finis noruen, quia non fit in poteftate artificis, cum Orator non femper evadat exorator; in fmgu'is enim difciplinis eile urgent finem aliquem deter- minatum&certum,etiam quodad eventum.Vid. Voffium
de Natura & Conilitutione Rhetor. IIb. 1. c~ i. Nos autem
iis minime ailenticntes, neminem eile Oratorem, vi defi-
nit.
# ) % ( φ
J nit. ξ. T. niii qui fit exorator, fiummo, uti credimus, ju¬
re autumamus. Tenendum autem ert, ut omnem di-
moveamus ambiguitaterrj, perfvadere nobis, in prüfen-
ti, nihil aliud eile, quam oratione probabiii in cujusvii
animo aüquam gignere opinionem. lieble quidem ad-
hibuimusvocabulum cujusvinamalia? quidem artes per-
fvadent, verum non apud ernnes, led apud ihos tan-
tum, qui artium irtarum prineipia noverunt; neque fi-
militer ex probabilibus, fed ex propriis. Ut autem Ora-
tor perfvadeat, duo potirtirnum requiruntur, ex quibus,
tamquamex fönte, perfvafio omnishauriendaert:: unum,
quod in Tide Oratoris pofitum ert; alterum, quod cogni-
tio eorum,cumquibus fermo inrtituitur, animorum,eo- rumque motuum,audit,·quamque cognitionem nosmti-
tium /^/dieimus. Ad fidem formandam tria concurrunt:
mores Oratoris, diipofitio audientium, & ipfa oratio.
Sic in hac caurta Arirtoteles: „των J£, ihquit, <W τ8 λό-
}iy8 Τίοξίζομένων πίςεων Τξία ει$η l<rtv. ett μεν ydg ειτιν εν
,,τω föet τ8 λέγοντος , dt Je εν τω τον dxgcctrrjv åtuBeJvctl
ι,7ΓΛ)(τ, dt Je εν άυτω τω λόγω, ö)d τ& ΰεικνύνοοι rj φdivεςett
i,JMvvvut. h. e. Jam eorum , quibus oratione fit fides,
„triageneraiunt,unum,quod pofitum ert in moribusipfius
„dicentis: alterum, quod in eo, ut certo quodam modo
„afficiatur auditor: tertium, quod inipfa oratione confirtit
„ut autdemonrtret, aut demonrtrare videatur. Vid. Lib.
I.c. 2. §. 6. Rhetor. Imo vero nihil tere ert ad faciendam
fidem potentius atque eificacius, quam mores dicentis, quibus fit fides, cum ita conformatur oratio , ut eum, qui dicit, cui fides habeatur, dignum efficiat, quod,
cum videatur vera dicere, evenit Tum enim opeirre
dicit Orator, &, ad mentem Quintuiani, nemo potert
eile Orator, nifi vir bonus. Bonis autem viris magis
& facilius credimus, univerfe quidem in omnibus rebus:
in iisautem, quae exquifite cognoicå nequeunt, fed ta-
❖ ) 9 ( #
les funt, ut varie de ipfls exiflimäre liceat, omnino, eC fine ulla exceptione. Quodquidera non ex prxjudicio,
ut dicitur, audioritatis, féd ΙρΓο orationis genere fieri o-
portet. Mores ifti, quibus fuccm&us Orator dignus iit,
eui fides flat, tres prxcipul funt: prudcntia, virtus, be-*
nevolentia, In hane quoque rem eleganter diilerit Ari- ftoteles, in Lib. II. c r. Rhetor. „TS μεν Iv, inquit,
)9o&vr&* livcti 7itS8s Tts λeyovTc&z3 Tqtct e^) toc αίτια. To-
ϊ,σαντα yag I-?), dl cc πιςενομεν εζω των αττο^εβεων. "E?f ,/Ιε τχ ντχ, φςόνητϊς, t\cij cl^srtj, έννοια διαψεύδονται
jτ:εξ) ων Åeyscrtv, η συμβαλευασιν, η δια ποίντα ταντα9
.β δια τάτων τϊ, η·yag ο) άφξοσυνψ 8κ οξ&ως τύτο δοΡά- ,,ζΰτιν: η δοζάζοντες οξΒωϊ, δια μοχ$Υ}ξ!αν' έ τοι δοκ^ντα λε-
„y&u/v: η φ'ξονιμνι μεν x&j ετΐίεινδέις εισιν, αλλ S;c ευνοι. h.-
€. „Tres igitur cauila* funt, cur, qul dicunt, digni vide-
„antnr, quibus ha bεatur fides.* η am, prseter argumen¬
ta, tot funt en, propter quxcredimus. Sunt autem hxc
„prudentia, virtus & benevolentia. Nam propter hxc, 5,omnia,antproptereorum aliquod,in dicendo autindan-
„do confiiio mentiuritur. aut enim per imprudentiam
3,non reele opinantur: aut cum reIde opinentur, per im- ,,probitatem ea non dicunt, qux videntur: aut pruden-
„tes quidem & boni viri funt, fed non bene volentes.
Prudentiam fuam ofléndit Orator, fi modeile , nor*
audafter, doceat aut moneat alios; etiamfi ejusmodi adhibeat verba, res & argumenta, qux prxfenti mate- rix adprime conveniant; Virtutem, Γι virtutes collaudét,
ac vitia reprehendat: Benevolentiam, fiprse fe ferätiin- gularem amorem, & obiervantiam erga auditores, &
Remp. & patriam; qux potiffima pars eft moratx Ora¬
tionis. Hacde re Quintiiianusegregie, cujus fententiam inftit Orator L. IF. c.2,ex his verbis videre licet: „Ne id
„quidem prxteribo, quantam adferat fidem expoiitioni
„narrantis auetoritas, quam mercridebemus anteomnia
B >qvi-
ψ ) 10 ( &
„qvidem vita; iecl & ip'o genere orationis. Quod qua
„fuerit gravius, ianclius, hoc plus habeat necefie eil in
„affirmando quoque pondens. EfFugicnda ergo in hac
„prieeipueparte omnis calliditatis fufpicio: nihil videatur
„ficlum, nihil folicitum; orania potius a cauila, quam
„ab Oratore,profecla credantur. Hatc omnia ii inOra-
tore ineile videantur, necefle eil, eum fide dignum
ab auditoribus exiilimari. Ex audientium etiam perfona
fides Oratori habetur, cum, vi orationis,ad aliquem a- nimi motum impulfi fuerint. Neque enim fimiiitcrju-
dicamus iriites ac Jteti, auf cum diligimus, aut cum o·
dimus. Motus autem animi, quibus immutati homines,
aliter atque aliter judicant, funt ii, id quod nec diffiten-
dum, quibus coniequens moleftia eil atque voluptas: ut
ira , miiericQrdia, metus: qua^que alia hujusmodi funt,
eisve adverfantur. Denique oratione ipfa addudi cre- dunt, fi quando oftenderit Orator ex iis, qutcinquaque
re infunt apta ad perfvadendum, id quod probate vult
aut verum eile, aut vi !ere. Sed pergimus ad alteram perivafionis partem , quam cognitionemanimorum Ari-
iloteles, nos autemnotitiam Jui diximus.
§ 1V·
Notitiam fui definiunt, vel, il re£lius dicam,deferi-
bunt quidain, inprimis Theologi, per ierium fcdulum-
que iludium , quo quisquepius virtutis ac fapientice a-
mator ie, fuamque animi conditionem, indolem acim -
beciliitates, explorat, quibus cognitis, medicinarn animi
quatrens,nihil Tibi tribuat, fed gloriam adferibat Numini.
Ha?cautem deferiptio, fuis licetnon deflituta rationibus,
pro inilitufi tarnen ratione placere nobis non videtur, quippe quae arclioribus, quam,inpradenti, volumus, cir- cumfcriptaeil cancellis. Scilicet,per Notitiam fui, Oratori
neceilariam,indicatum nos volumus, quod qui dicit, non
II femetipiumiolum, Ted animorum etiam hominum,mul-
ti-
# ) II ( #
tiplicemnaturam,diverfiifimosque fiexushabeat eognitos.
Hinc duplicemadmkdt Notitia fui, hoc in loco, divifio- ncm^fpecialemnimirum &generalem. SpecialisillafuiNoti-
tia inlpfius Oratorisfacultatesmentisinfpiciqquodeo p;u- ris intereil,quod ha; fmt prineipiaactionumomniurn,quaj
ab illo produeuntur, humanarum, & quibus a beiliis ion-
gc diilinguitur: ideas ejus <k nociones, tum puras, tum fenfuales confiderat: funåiones cordis fui, quarum prin-
ceps heec eil, quod fit fons indolis ejus atque inclinatio-
num innumerabilium, quibus mens ejus jaclatur, exami-
nat: denique ilatum ejus, vim & potentiam, animum ejusque motuscontemplatur. Eilquehxc profekoNoti-
tia difeiplinarum ornnium pulcherrima, maxima & uti- liiTima. Si quisenim ieipfum nörit, Deum cognofcit,
fibi ipfi prodeil, contemnitque mundum. Seipfum no- icere etiam, Apollinis oraculo, fummam eile fapientiam,
adeo celebris eil, apud Philofophos, iententia, ut ei ne¬
mo veterum aufus fit refragari. Audiatur Juvenaiis, ita ille Satyr. XI. 27. iequ.
Ε ccs/o aefeendit yvooBt σεαντον,
Figendum, cf memori traSiandum peBore -
- Te confule, die tibi quis ßs ,
Orator vehemens, an Curtius, an Matbo: buccjs Nofcenda eß menßirafui fpettandaque rebusJ
In fumniis mimmisque► - - - -
Cui amieiflime concinit item Perfius Satyr. IV. j2:
Tecum habita; noris, quam ßt tibi curta Jupeüex.
Difficilis tarnen, omniumque omnino, ad mentem Cice- ronis, difeiplinarum difficillima eflhaccfui notitia. „Philo- 5,fophia,inquk,una nos, cum cceteras resomnes,tum quod
„eildifficillimum doeuit,utnosmetipios nofeeremusreu-
„jusprteceptitantavis, tanta feientia eil, utea, non homi- ,,ni cuipiam, fedDelphicoDeo tribueretur.Nam qui ie i-
„pfe norit, primum fentiet fe habere ingenium", ficutj ii-
B ζ mur
