NATURALE ELOQUENTIA

_L_ ^i. Jm*

B. VJ _: -

DISSERTATIO ACADEMICA

DE

ELOQUENTIA

NATURALE

Quam,

Confentiente Åtnplijfimo Senatu

In Regia, Academia Upfalienfi, Sub PRASIDIO

VIR I CELEBERRIMI; t

Mag. Ρ Ε T R I EKERMAN,

Eloquent. PROFESS. Reg. & Ording

Pro GRADU

Public o er lidit orum examini modefle committit >\

Stipendiarius Regius,

JONAS H. ROSLING,

Östro- Gothus.

In Auditorio Guftav. Majori, ad d. XXIII. Mardi,

Anni MDCCXLIII.

Horis ante meridian folitis.

/UPSALLE impréfla.

D. 2λ

S· ι*

Uum fummo rerum conditori,

'

pariter ^ac fapientiilimo modera-

! _tori, placuerit animalia fingula,

; variis ^exornare naturae bonis; nec

hominem, omnium,, quae in hoc reperiuntur univerfo, prgeilantis- fimum, fuis orbatum deilitutum-

que voluit dotibus, _quin luculen- tiffime ipii conilaret, quantum bonitati fapienticeque o-

ptimi fui auéloris debeat. Ceteris ^nempe animantibus,

rationis expertibus, natura pulcre profpexit, vires lar- giendo, quibus fe tueri, fuamque, quantum inipfis qui-

dem eil, felicitatem quserere poilent atque procurare.

Hinc novimus, quotquot vel experientia fumus edodli,

vel quibus ^ex Phyficorum fcriptis id haurire licuit, cer-

vum commendari velocitate, leonem robore, pavonem

formofitate, lyncem acie oculortim,, ^canem fagacitate,

ut pluribus recenfendis fuperfedeamus. Quse homini ^cum

belluis _quam vis magna ex parte fint communia: tarnen ii

lilas heic fibi antecedere conqueretur, ignorantiam boni fibi concefE fatis proderet, fuseque fimul conditionis di- gnitatem ac prascellentiam haud juita penfitaret lance

cum prcefidia atque adjumenta vitse, his longe prssftantio-

ra, nobiliora, utiliora, poilideat ? Non eil

quod loquar quinque illos fenfus, vifum, auditum, olfaåum, guilum

& taébum, utpote mirandum in modum ad hominis vi-

tani

4M )0( Β

tam feliciter, & commode transigendam Conferences5 qui5

fint licet bona iine ullo dubio _{magna ,} & perneceffaria,

non tarnen poterunt hominis conditionem longe fupra

brutorum animantium evehere, ^cum etjam illa natura

fentiant fe iisdem elTe munita, quorum ope in ^ea prona

feruntur, quae ipforum confervationi inferviant, ea con¬

tra, angve& cane pejus,vitant atque averfanturquae i- pfis interitum deftru&ionemque minari videantur.

$. IL

Bonorum idcirco, a quibus, prae reliquo animantium

grege, hominem inftruétum voluit fupremüm Numen,

orationem, haud minimum habendum exiftimamus. Et-

enim hsec fola , ut rationem, ccelefte illud donum, jam

non commemoremus, facit, uthomo, licet, ipfamiran-

da corporis ftru&ura, diilimilitudinem ^prse fe ferat, hac

tarnen vel maxime prserogativa a beiliis dignofcatur, to- toque, ut dicitur, ccelo differat. Quapropter hunc in

modum egregie loquitur Rollinus: La parole jait un des plus grands mantages de ΐ homme au - deßus de tous les

autres animaux. Elle eft, _inquit, une des plus grandes

preuves de la raifon, Lf lonpeut dire, que e'ejt la pa- rele, qui la inet le plus en evidence λ). Verum enim

vero objiciet nobis aliquk, hominem non unicum eife

illud animal, cui loquendi fermocinandique [fit conceffa

facultas, cum experientia , magiftra illa fatis fida, nos edoceat, animalia quoque cetera hanc calluiffe artem, verbaque intelle&u haud difficilia protuliiTe. A t refpon-

demus, corvos, fturnos, piittacos &c. ^arte & longa in-

duftria hominum eo confvetudinis fuiffe quidem red- a&os, ut verba fententiasque, quibus nimium diu fuerunt

adfvefaéti, pronunciare potuerint; ceterum, cum id ab ipforum natura plane abhorreat, utpote qua* ratione funt

deftituta, nec mirum erit, illorum loquelam, nihil mi¬

nus

quam articulatam atque diftinélam indicare ac pro- dere vocem. Hoc iirmo ltare talo, adftruit Walchius

A 2 dicendo:£C

ι «S )o c

^dicendo: Die unvernünftigen Thiere können keine Re¬

hden haben eigentlich. Denn obgleich ein Rabe, ein

„Papageij etliche Worte ausfprechen lernet, fo iii doch 5,folches nicht ein Reden, fondern ein Nachahmen men¬

schlicher Stimme, und he wiiTen nicht, was die Worte bedeuten folien b).. Si enim fermonem cum illis initi-

tuere velis, ftatim es animadverfurus, quid difcriminis

inter humanam atque brutalem, utita dicam, loquelam Sntercedat. Nempe cum ad alia, _quam quibus effutien-

dis fuerunt adfuefa&a, eadem fenfim deduxeris, fermo-

nemque deflexeris, vel obmutefcent, vel incepta millies perfequentur, quamquam nihil omnino faciant ad _ea,

quee a te dicantur aut quserantur.

d) Hiftoire ancienne Tom. XI. partie feconde. C. I.

b) Cfr Lexic.. Philofoph. ^von der Rede p. m. 2104.,

j. III.

Ut autem fignificemus

quid per Eloquentiam, quae

negotium nobis heic faceffet, intelligamus, ipfa inftituti

ratio jubet atque poilulat.. Nemo autem fibi perfvadeat,

nos per Eloquentiam heic intelleélam velie fummam il- lam atque artis benehcio adquifitamquam merito arti- ücialem nominaverimusquseque exquifitiffimo dicendi genere conftat, multisque verborum lenociniis, magno argumentorum adparatu

flofculis luminibusque, rerum varietate diitin&is, in animos audientium fefe infmuat,

eosque movet impellitque ad aliquid vel agendum / vel omittendum. Qiiippe eam heic traftamus Eloquentiam,

quam illi contradiilindlam facile dixerimus, ^{nec non na¬}

turalem adpeliamus, miffis fententiis aliorum

qui aliter

eam fecernere folent. Cicero, decus illudLatiale, Elo¬

quentiam, communiter acceptam, nobis definitper fapien¬

ttarn copioje loquentem; nos idcirco Noilram ita defcribe-

re audemus, ut nihil aliud fit, nifi facultas mentis, qua

quis facile, copiofe atque promte, verba fundat. Vox il¬

la: naturalis quot fubeat /igniiicationes, fi quis novifie cu-

piat,

4M ) o ( _f

|)iat, eurtdem ^rogamus, velit Lexicographos hac de re eonfulere _$ nobis τ c naturale heic fumitur in fenfu Me-«

taphyfico, tali nempe, quo perficit hominis naturam.

Nec ulla fubeft cauifa _{dubitandi, quin natura hominis ,}

C. in ilatu integritatis permanßiTet, longe artificiofior per·

fediorque fuifiet, ^{quam nunc} eil, ut ut arte fulcitur ^f adque altiffimum perfedionis gradum ^, multo labore de- vorato, adfcendere prcegeilit a). Hase quamquam ita

funt comparatåj nihilo tarnen minus feimus concedimus-

que facile, naturam fautricem etjamnum magnopere eonferre ad ea pereipienda, addifeenda atque peragenda,

quas fiae ejusmodi bona indole, ^quas Gallis dicitur, hon naturel, homini minus profpere fuccederent. Quemad-

modum _autem, quod veteri fertur proverbio, non ex

quovis ligno fit Mercurius; ita nec quilibet fibi hane No-

ilram gratulari poteil. Hac qui gaudebunt, praeter lin-

gvse volubilitatem eloquendique vimpromtam, prsediti

erunt concinna aptaque organorum ilrudura

eidem in primis infervientium. Vix enim, ^ne dicam fruilra ,· quis- piam orationem ^, quas Eloquentige nomen mereretur, ab'

ilio exfpedaret, cui lingua non foret foluta ^, guttur non bene formatum

& cetera Organa , ad hanc habendam tuendamque necefiaria ^,· non efient commode atque apte

difpofita. Hase igitur ope organorum, rede feie haben-

tium, virtutem fuasque exferit vires fonora, clara, diilin- da, atque ad fubflratam materiam adeommodata voce,

geilibusque pulcre mentem dicentis, quicum verbaeon-

venire debent,, aperientibus atque exprimentibus. Et

hiee eil illa vis _quas, ut cecinit Poéta

Flurima muleendis auribus apta refert bj.

ä) Cfr Rydehi Ex er dt: Kation. Part.lV.p. m.ify.

b) Ovid, Triß. Lib. IL ^v. yjS"

IV.

Dari autem ejusmodi Eloquentiam, naturse magis,

^ fuam artis '"praeeeptorumque ope produdam producen-

damve,.

6 4M ) o ( MI·

damve, neminem crediderimus inficias iturum, dummo«

do rem debita voluerit examinare adtentione. Hane ge-

que nobis polliceri poiTumus, atque omnes fere philofo- phi Logicam illam naturalem tantopere venditant. Ex- perientia fcilicet, fenfuque communi quilibet conviétus,

fatis deprehendit, fe naturali quadam, vel id, quod ve¬

rum eft, cognofcendi, vel illud difcernendi ^ac dijudi- candi, vel rationes quales demum cunque adferendi, fi-

ve ratiocinandi, faeultate ac potentia eiTe prseditum ^ac

munitum. Quilibet etjam hominum, ipfa natura, ra- tione eil dotatus; ratio vero non poterit non ejus elfe indolis, ut, aviditate cognofcendi fciendique capta, ma¬

jorem majoremque adpetat defideretque cognitionem.

Hinc nec Cicero adfirmare veretur

,

omnes homines

natura trahi ducique ad cognitionis & fcientiae cupidita-

tem, in qua excellere pulcrum putant a). Et Straboni

dicitur QthtiJtjpuv *ν&ξαπος, utpote quem natura fecit animal, cognitionis cupidiflimum b). Quibus fuum ad-

dit calculum Barbeyracus : Il _ny a point de deßr plus digne de Vhomme, & plus conforme a fa _{nature, qite}

telui de faveir. Inftinclus hic, quem natura homini in- didit, eft in cauffa, ^cur nihil eidem magis fit naturale

ac conveniens, quam ratiocinari, & ab iis, quge dudum

fibi cognita perfpe&aque rgddiderit, ad ea, quae etjam-

num funt ignota, concludere; ^{hue autem} ii accefferit exercitatio paulo crebrior, verum falfo, curvum reito

feliciter fatis dignofeere folet. Hanc itaque dilTerendi ratiocinandique facultatem cum natura aliis majorem, a- liis eontra minorem, impertiverit, qua etjam multi, qui quum ad plenum rationis ufuin pervenerint, mirifice

fe adjutos eiTe fentiunt; nihil videtur impedire, quo mi¬

nus facundiam, feu Eloquentiam illam naturalem adfere-

re tuerique poffimus. Etenim, quemadmodum archi- te&us prudens de iirmo, ftabili ac folido jaciendo fun-

damento follioitus eft, & elfe debet, cui sédificium _poft-

modum

«ί )o( i» } modum exftruendum innitatur ; ita etjam fautrix natura, cetera, quibus habitus comparatur, ut fileamus, viam pandit latam ^ac planam ad Eloquentite arcem, quam ne¬

mo

illa ipfa invita & repugnante ^, ingredi poterit.

Natura igitur jure meritoque ialutatur alma mäter pro- creatrixque Eloquentige, utpote ex qua originem vitam-

que capit illa fuam, baud fecus ac fcetus naturam habet

ex animali, quo prognatus lucem hujus vitge adfpicere occcepit. Hinc nec nos fugit, exftitifie quosdam vete¬

rum

nefcio quo abundantis in hane amoris impetu a -

<Ros, qui non dubitarint adfirmare, illam artibus, qua-

rum cognitio inftitutione atque exercitatione adquiren-

da eil, minime efle adnumerandamj folam enim natu¬

ram, ejus magiilram, & ducem, ac comitem fidiffimam,

fufficere exiftimarunt, atque cum Longino ingeminan- tes, ftiflt, dixerunt, τίχνη ττ^ος täutä, τβ 7rs<J)v>t(vctt, i.

e. ιιηα ars ad _ea, najci artificem c). Cui fententiae

Thomaiius etjam fubferibere baud veretur,dum conten- dit, Or at or es nafci, non fieri d). Quo ipfo cuivis ob

oculos ponere voluerunt, illos nihil fere dignum, prse- clarum _gegre quidquam hac in palaeilra efficere poffe, qui malignam naéti fint ^naturam. Romani, quorum maxi¬

ma cura atque induftria, per quatuor vel quinque fecu-

lorum fpatium, in ^eo in primis defudavit, ut imperii fui

terminos dilatarent, opesque iuas adaugerent, nnitimos quoslibet populos fubigendo, ^non nifi naturalem hane

Eloquentiam agnovere atque exercuerej & prout nul-

lum artis prseceptum eile arbitrabantur, tanturn idcirco,

quantum ingenio & cogitatione poterant, funt confecu-

tL Quod ipfum nec reticet laudatus Rollinus ^, mentio-

nem alicubi faciens ingenuarum artium apud Romanos, fimulque ofiendens, quam parum pretii Eloquentias arti-

fieiali primum ilatuerent: La Philofophiey inquit, y étoit

abfolnment ignorée, & Lon ny connpifjoit d'autre tio-

i qnence, que c eile, qui vient de la nature & dam ge¬

ni e

s -Φί ) o c m·

nie hettPetlK, fans le fecours de Vart & des preceptes e). Quid, quod, teile Caufiino, efl naturalis quaedam facundia, vändor, elegantia, qua multi a puero cernun·*

tur excellere, in explicandis animi fenfibus jam arguti, über _es, expediti: ad quod cum vocis plena quaedam fna- vitas, tum decorum aäionis accedit, dorn Junt Det ad fatus difciplina accipiendos peropportuna f).

a) Lib. I. Ojfic. ^c. 6. b) Lib. T. p. iß.· edit. Tarif f) cfr. VoJf.de Natur a & Conftit. Rhetorices ^{cap, d)}

In Caut. circa Jfurisp. cap. ß. e) Hifl. ancienne Tom.

XI. feconde partie, article fecond. cfr. Cicero Lib. I. de

Orat. cap. 14. f) Eloquent, facra ζ? humana Lib. III.

cap. C. p. ipj.

§. V.

His" ita declaratis, ii oculos animosque iimul con- vertere velimus ad veteres, & ad nonnulla fecula cogi-

tationem refleélere, deprehcnfuri erimus illorum tem¬

porum homines do&rinam, Eloquentiamque fuam pofuis-

ie in senigmatibus, quse quam maxime inter illos fuere frequentata, magnique habita. Multum enim glorise fi-

bi co ipfo parere po-ffe exiilimarunt, fi fermonem, seni- gmate involutum, cum aliis communicare valerent. Quid, quod, obfcurius ^quanto fententiam aliis _{proponere pos-} fent, tanto proegeiliebant doéliores, ac fagaciores faluta- ri, ii modo iis fides iit habenda, quos apud Hilloricos

ea de re, pailim occurrunt. Quocirca nec mirum eil,

fi ufu fepius evenerit, ut ferila animi, aliis aperienda, ejusmodi nubibus circumdata, griphisque refertiffima,

evaferint perplexa atque fere incognita. Modum au- tem huncce fua tradendi proscepta cum nos non probe-»

mus, inde nihilominus tuto videmur adfirmare, aenigma-

ta ipforum aliquid Eloquentice naturalis fecum habuiffe,

argutaque ejusmodi dicdione multum faccndie prorepfis-

fe. Si enim dicam, quod res eil, nihil aliud eadem, fi

animum advertamus, nobis fpirare videntur, nifi fol-

lertiam

*m ; q c m- 9 lertiäm naturs ingeniique aciem fingiilarem in au&ori- bus, cum fiepenumero ab hominibus, literarum exper-

tibus, excogitata atque ufurpata credantur.

§. VI.

Quum autem Oratoris prima, ne dicam prsecipua,

cura maxime occupetur in inveniendis iis,quas ad finem,

ad quem, iibi utpote prfeffiftifrq collineare debet, felici-

ter obtinendum faciant, ^nec naturali huic Eloquentiae facultatem vimque fuam inVeniendi denegare audemus.

Qui enim bona prcediti funt indéle, hi cito, & adeo non ita magno cum negotio,reperimt, ^ut ex improvifo qua¬

fi faspe deprehendant, quos ad rem praefentem multum

roboris erunt collatura. Imaginatio, qua adjuvante, ^rem quandam celeriter ^ac facile concipimus, effingimus, vi- videque nobis reproefentamus, apud ejusmodi homines,

Mufarum licet in numerum non adfcitos, fatis efficax

efle poteft. Haec ipfis ^auxiliares quafi porrigit* manus in rebus quibuslibet inveniepdis, inque argumentis

ad

easdem adftruendas aliisque perfuadendas idoneis, exco-

gitandis ac conquirendis fuam collocat induftriam omnem.

Sin vero quis hane ammas facultatem Oratori vellet ab-

judicatam, is non niii jejunam, fterilem ac frigidam Elo- quentiam iibi promitteret. Memoriam tenacem, huic fo-

rorio quafi nexu jundam, tanto magis in Eloquente tali, qualem formavimus, necefi^riam cenfemus, quanto plu-

res cum voces, tum res ^ecordari ipfi fit opus. Hase,

cum fei ix bönaque Oratori contigerit, eandem ipfi pras- ftat utilitatem, quam penus opima atque abundans patri- familias, ex qua, pro re nata, ea depromere poteft o- mnia, quascunque ipfi ad familiam honefte alendam fus- tentandamque fuerint neeeftaria. Sic memoria promus

condusque eft Oratori optimus, qui largam dicendorum

materiam non poterit non fubrniniftrare; illam vero de- inceps judicii erit difponere, prasparare atque ita fubige-

re _, utorationi fua conftet gravitas, dignitas, nec non

B omnis,

iio HK ) σ ( Η*

omnis, quo indui poffit, ornatus ipfi concilietur. Ratio

porro iana & reda, heic mirum in modum illi opitula- bitur, quum indagat atque perveftigat vias, quas ingre-

di oportet in iis, ad propoiitum adplicandis, quae hu®

quam maxime fpedare videntur. Éa nempe comparat fimilia fimilibus, & contraria feu oppoiita detegit, atque

ex adfidua comparatione eorundem elicit optimum, iini-

que fibi propofito in primis inferviturum. Id haud ^ob-

fcure innuit Quintilianus : Ρ e blus efl, inquit, quod di- fertos facit & vis mentis. Ideoque imperitis quoque

β modo fiunt aliquo adfeblu conti tat i

verb a tion defunt si). Quid, quod ^nemo facile negaverit, naturalia majo¬

ri faepius conftantiorique nos perfundere voluptate, quam ea, quse hominum follertia atque induftria fada contue-

mur. Quapropter Cauflinus

id ipfum adcuratius paulo ponderans, ita loquitur: VenujliJJima quidem efl ars piclu-

r# _y qu# exprejjis verum imaginibus opulent as #mulatur

natur# dotes: ^nemo t omen adeo demens eß inventus, qui

natur# opera de me di o tollenda effe cenferet s quod eo¬

rundem pi elur is _{usque per} elegantibus exprejfia fimulacra

intueri lic ^{er et:} fiquidem manufiaclorum decor brevi ad- modum voluptatis delinimento pafcit fenfius ^{; natur# dona}

diutius & folutius obleclant. Quod licet _{quidem animad-}

vertere in iis, qui pieli ruris fimilitudinem, aut avium verficolores plwnas fipeciant in tabulis. Primo quidem adfpechi, quafi tot am hauriant oculis voluptatem, adfi-

tiuntur _quam fuavifftme : paulatim vero, diu occupatis

eadem imagine fienfibus, j mundi tat is gratia confenefcit.

At qu# naturalia fimt, & magna, ut mar is exporrecict fiacies, gelidorum fontium lapfius, umhr# nemorumr mon-

tiumque veftitus viridifitmi, nom fiemper voluptatis au-

cupiofiuos recr.eant amatör es b).

a) Lib. X. ^c. 7. b) Lib. II. cap. 11.

§- VIL

Viin atque praftantiam Eloquentice naturalis confir-

tnare

'4&S ) ⁶ ( im-

fliare" videtur non tantum experientia quotidiana, verum

exempla etjam quam plurima, cum antiquioris, tum re- centioris «vi. In Romana gente exftitere haud pauci, facundia naturali immortalitatem nominis qui fibi jure fuo

pepererunt. Quorum in numerum referre licebit Mene-

nium Agrippam, qui inter ipfa nafcentis libertatis prirn- ordia, fedecim fcilicet annis poil exa&os Reges, vixerat.

Hic idem, inter a) Patres ac Plebem publica gratis fe- quefler, ut cum Seneca loquar, naturali dicendi virtu- te, licet prifco atque horrido eloquio, Plebejos, jamdiu injuriarum, fibi aPatriciis illatarum, pertsefos, eamque ob rem feditionem confpirationemque in eos molientes,

adeo cepit, permovit, exoravit, ut ab inceptis defijfte-

rent. Fabulam vero elegantem atque opportunam ipiis

enarrabat; in _qua finxit membra cetera focietatem fce- dusque iniiiTe, fe poilhac ventri nihil alimentorum prse-

bitura, cum indigne ferrent, eum inertem femper otio- fumque effe in victu conquirendo. Quid ^vero accidit?

Dum ftomacho cibum fubtrahebant omnem

intellexe-

runt tandem, fe diu falva adeo ^{non manere} poiTe & in- tegra, ut in dies magis magisque debilitarentur atque prope deficerent: quapropter in gratiam cum ipfo redi-

re optimum tutiffimumque judicarunt b). Carolum Ze-

num

feptennem tantum puerum, jamque orbum ( ^pa¬

rens quippe ejus ad Smyrnam acriter pugnans occubuit),

ferunt apud dementem VI. de patris fui virtute ac for- titudine, ^{nec non} fua orbitate orationem habuiffe tanta facundia

ut fummum Pontificem in fui rapuerit admira- tionem, maximamque ab eo inierit gratiam c). M. An¬

tonius, admodum adolefcens, laudem Eloquentise natu¬

ralis fibi adquifivit magnam. Cum enim in bello civili Sullano, auéloritate & juffu C. Marii, trucidaretur, de ipfo memoria proditum eft, quod milites, ad ipfum ^oc-

cidendum emiffos, fvada atque ingenita dicendi vi ita permotos, perculfos, adtonitosque reddiderit, utgladios

B 2 diftri«

ji2 4H >o( Η»

diftri&os. in vagina reconderent, abirentque

nulio i-

pfum damno adiicere volentes d). Crefollius adfert Her*

culem Ogmium aliosque, dum ita loquitur: Hic _quvere*

rem de Hercule, in Galha olim celebrato

_quem Ifocra-

tem aut Molonem, _quem elegant: doclorem babuiffet,

quam dicendi oßicinam adfiduifftme trivißet, quem Deum

-

aut homiriem

de loris y de argument: s, de exordio

reliquo adparatu illo, _divite /vz;7Z exftruäo _tamque magmfico,

Oratorum fupelleStile difputantem, aitdiijjet: & tarnen eatenuL· ilL· _{auree, gmr /« ς;«/}

ore pojuerunt

fat declarant, fplendida orationis Iva- vitate, fap:entis animi gloria capere homines ^{& tenere} potuijfe. Quod idem de magnis illis fundatoribus urbium die: potefl, öm memoria facile principes, öf _propter eximiam prudentiam hominum _pcene opinione cen feer att y

priusquam fufpicari quisquam potuifet, artifi- ciofe dicere, fumma diclionis gråvitate & _{cop:a res ma*}

confecerunt e). Nec opus eft, ut Demadem me-

moremus, utpote ex remige repente Oratorem, boni-

täte natur«

faélum, cum domeftica etjam exempla

hoc ipfum comprobatura, nobis abunde fuppetant. Inter h«c eil Erici Regis, ^cui cognomen diferti contigit ob eongenitam facundiam: illam _magnopere admiratus effc Gcetharus, Rex Norvegi«, & quidem eo potifiimum no¬

mine, uti refert Saxo Grammaticus Lib. _5. quod Ericus

tonte xt um orationis fu<e exquifita fententiarum _{gråvit ate} tomfijfet. Sacros Oratores tum priicos, tum hodiernos ii adeas, comperies utique, quantum natur« vel bon« in- doli quilibet debeat. Solida licet eruditione gaudeant >

earumque rerum cognitionem adquifiverint, qu«admu-

nus Tibi demandatum rite obeundum necefiari« ducantur _; nihilotarnen minus doélrina, quantumvis _magna, audi-

toribus _parum utilitatis ex cathedra eccleiiailiea allaturi erunt, fi hoc deftituantur natur« dono

quod facit, ut fermones magis imprimantur memori«, inque audien-

tium

\ ) °( l·®* 13 tium animos altius defcendant. Hinc fiepius fit, ut mi¬

ni f tri ecclefi®, etjamfi in adyta fapienti® reconditioranon admiili, a naturali hac dicendi facultate inftru&i, ^per-

multum commodi gregi fibi commiiTo pr®ilent, ^cum fua Eloquentia , cui etjam vit® integritatem adjungerc fata- gunt, fenfim atque leniter auditorum coronam indu-

cere foleant ad doétrin® _cceleftis capita, auribus non fo-

lum haurienda, fed & vitam, Evangelio dignam, inftituen-

dam; Ex Rufticorum ordine, qui Oratoris partes jam foepius in comitiis regni publieis dexterrime obivit,

Vir perfpecE® iidei atque prudenti®, Olof Hakanjfon., Blekingus, fua facundia ^nos hujus veritatis convincit.

Etenim ilie, literarum ut ut pr®fidio carens, natur® bo-

nitate in dicendo excellit, palmamque eruditis baud raro dubiam reddere videtur. Pr®ter commendationem oris

fermonisque fvavitatem, felici pollet ingenio memoria-

que tenaciifima; inde eit, quod proponenda non tantum ordine recitare, fed momenta etjam fingula argumentis nervofis, prout res poitulaverit, vel confirmare, ve!

refutare poffit.

a) Confolat. ad Helviam c. 12. b) Limits Lib, II. c.

32. Aurel Viel·, c. jS. c) cfr. C auf. Lib. III. c. K d) fr. ^not. Rachelii ad ^c αρ. 14. Lib. II. Cic. de Offic. & Val.

Max.Lib. VIII. _c.ß. e) Vacat. Autumnal. Lib. III. eap.z.

§. VIII.

H®c _porro Noftra ejus eil indolis, quemadmodum reliqua ab hominum induiftria exeögitata atque inventa

ut ufu atque exercitatione continua indigeat, fi alias pul-

critudinem fuam tueri exoptet. Vix enim quidquam

in vita hac humana & difciplinarum latifiimo campo, ad- quiri poteit, quod ^non, aliqua temporis intercapedine, in-

teritum fuum, vel faltem corruptionem fentiat, fi cul-

tura ad ipiius confervationem ^ac perfeétionem nécefiaria abfuerit. Contra nihil fere eft, quod indefefia ^ac debi-

L. cura excitari, adcrefcere atque effiorefcere ^non foleat?

Hine

Ή 4§S ) ^ο (

Hinc prydare Ifidorus Lib. 2. ep. ult. παν μ\ν εξγον λάμ¬

πει μελίτγ, $ΐξΛ7Γευ$ί ^ν i. e. omne opus fluch ο £Γ med.it α- tione excultum multofit illufirius. Idem de hac Noftra, cujus tantisper tutores nos agimus, Eloquentia didtum efto; namque, adhibita opera atque induffria, nulluni re- manet dubium, quin majora in dies capiat incrementa

haud aliter ac folum, quamquam fertile, follertis agrico-

lae improbo labore manuque operofa, uberius fecundius-

que redditur. Ferrum, quantumvis ab artifice politum, rubigine obducitur &, tradtu temporis, confumitur, ni- fi _{ab eo,} in cujus poffea devenerit manus, acuatur. Non igitur iine cauffa exiftimandum

exercitationem ex tri- bus illis adjumentis, ad habitum adquirendum aptis

per quam neceffariam effe, plurimumque valere ad Eloquen- tiam, cum nec defint, qui eandem longe ceteris, natu¬

ra puta, & arti, anteponendam effe contendant. Nec

me praeter i t, ait Cajus Plinius, ufum & efle & haberi optimum dicendi magiflrum. Video enim multos _parva ingenio, literis nullis, ut bene agerent, agendo confecu-

tos a). Quid, quod apud Polybium hiec leguntur ver- ba : adiidua exercitatione πάντα τα καλά γίγηται Sq-

ξατα τοις « rågar pulcra omni α mortalibus Junt pa- rabilia b). Phiioffratus de vita Sophift. neceflitatem uti-

litatemque hu jus ita commendavit, ut diceret: ^* μελίτη

χξϊίττρν ολβα ^κτν,μα i. e. exercitatio peculium eft omni 0-

pulentia melius.

a) Lib. VI. ep. 20. b) Lib. X.

$. IX.

Verum _{eaim vero,} licet exercitationi bonieque in- doli multum adeffe ponderis momentique non diffitea-

mur; non propterea cuiquam perfuadere volumus, Elo- quentiam, quam naturalem adpellamus, artificiali illi,

naturse artisque prasiidio munitae, effe anteferendam.

Haud immerito primas felicitati ingenii naturaeque boni-

tati deberi adffrmamus, ^{cum omnis} _difpoikiö ad habi¬

tum

4K ) o ( ΜΚ i?

tum adquirendum ^{e natura} fit derivanda; _{quse tarnen,} Ü caruerit fuis tan quam fomentis ac adjumentis, inilitu-

tione atque crebra exercitatione, manca, fragilis, atque

jejuna jacebit, emorieturque quafi ac vim perdet o- mnem. Idcirco id caret dubio, naturam facere orato-

rem habilem, artem promtum atque alacrem, ufum ve-

ro magiilrüm, i. e. perfedum, quantum hac in morta- iitate fieri poiBt, pro menfura virium cuilibet conceffa-

rum. Si enim multi, folius naturae dudu, ii longo ufu, Eloquentiae laude inclarefcere potuerint, quid non de ipiis fperandum elTet, fi artem naturae nutricem adjun-

gerent ? quanto clariores ipfos tum evafurös fore. non

aüguramur ? Eil nempe, quod ajunt, ^verum: 3ιπΚ%ν βλίπχην ci [A&S-évTSi yfi&upoLra. Quemadmodum vires pugnantium Γι fuerint unitae, fortius poffunt non modo

hoilium impetum excipere, fed repellere, fuisque con- lulere rebus 5 ita, qui fautrice non modo praeditus eil ^natu¬

ra, fed artis praeceptis, quibus rite utitur,acutus adjutusque,

felicius partibus fuis defungetur. Artem eo magis ^neces-

fariam dicimus Oratori, quo latior eil campus, in quem

excurrere non femel ipii fuerit necefTe. Qiiis vero non videt _eum, fi folius naturae ope fuffulciatur, id non pos- fe prceilare? ^Variae enim addifcendae funt fcientiae, de quibuslibet & faepe diverfiffimis rebus diduro, fecun-

dum illud Tullianum: Sit boni Oratoris, multa auribiis accepife, multa vidijfe, multa miimo & cogitatione, mul¬

ta etjam legendo percurrijfe a). Hinc liquido patet,nos

palmam artificiali Eloquentiae relinquere, ita tarnen, ut

nec juilum naturali pretium derogatum cupiamus. Sei¬

te proinde Rapinus: Le premier fond d'Eloquence eft ^un naturel heureux _pour la garole, fans le quel on ne peut re'üffir, avec le quel ^on réuffit t oujours ^{- -} Mais

cette grandeur de genie, que demande ^cette fouvraine■ iff fublime Eloquence, que nous cherchons, ne fe rencontre

plus: € eft un don du Ciel, V ouvrage de plufieurs

fiecles by a) Cic,

16 ) o (

d) Cic. T. Örat. c. jo. b) Reflexions fur V Eloquen¬

te en general jf.j.

$. X.

His leviter adumbratis, prout inftituti noilri, tem¬

poris ac circiiinilantiarum ratio id permittere potuit, fu- pereft, ut paucis moneamus, quam neceiTarium fit, fa-

cultatem hane excolere, adque veros adhibere ufus. Sa-

pientié fcilicet optimi creatoris repugnaret, quidquam

tacere, quo ipfe finem fe dignum ^{non intenderet j} fru- ftra enim nihil mortalibus concedere potuit, illsefa hac, falvisque ceteris fummis, quibus gaudet perfedionibus.

Qeiid itaque homine dignius? Quid laudabilius ac pul-

crius excogitaveris ? Quid utilius, quam fa cultatem adeo

pradtantenqin fuam aliorumque commodum, adamare? At

vix dici poteft, quantum a vero aberrent, quamque gra- viter peccent omnes, qui Eloquentiam ad vanam non mo¬

do gloriolam eaptandam, led ad aliorum corruptionem,

fraudes ac oppreilionem, jadant oifentantque, ut de rui- na, publica? laluti pernicioiiilima, regnorumque faepe in-

teritu longe flagitiofiifimo maturando, iileam. Etenim, quid eft tam inbumanum, ^quam Eloquentiam, ^a natura ad

falutem hominum & ad confervationem datam, ad bonorum peftem perniciemque convertere a)? Nihil igitur nobis prius, antiquius nihil erit, ouam omnibus viribus in id incumbere, ut excellentiffimo hoc dono rite perfrui di->

fcamus, quo Summi Numinis bonitas, fapientia ^ac maje-

ftas celebretur, cujus gloria in omnibus noftris a-

dionibus exoptatiffimus nobis erit FINIS.

a) Cic. Lib.H. OJficior. ^c. 14.

I

ι 1