ERICO DIVISIONE

Dhina Tavente Gratia! DISSERTATION« ACADEMIOE De

DIVISIONE

PHILOSOPHIE,

PARS

_PRIOR,

Quam,

Confentiente

Amplijji Senatu

_Philoß

in _{Regio Upfalienß Athenao^}

PRJESIDE

VIRO _{Admod,Rever.atqueCeléb.}

MAG.

ERICO

ALSTRIN,

Lög, & Metaph. Prof. Reg. & Ord»

Candida bonorum _{disquißtiont fißfo}

SVENO

_BRUN,

vrest. gothus·

InAud.Gull._{Maj.ad diém4,0&ob#}

Anni mdccxxix.

Horis antemeridiem confuetis.

STOCKHOLMS,

S:x

R:ae

M:tis

MAGNE FIDEI VIRO,

Pmllttfiri

atque

Generoßjjimo

BARONI

ac

DOMINO,

Dn.

ERICO

WRANGEL,

Provinciae

_{Skaraborgeniis in}

Weftrogothia

GUB

ERNATORI

Exoptatiffimo,

MJECENATLI

ΜΑΧΙΜΟ,

SUmmus

nas

Maxime,

Me favör,

_quo

Mate¬

litera¬

rumcultores

,gratiam

Tuam

bumillime _qu&rerites,

_excipere

_fi¬

lés, eo me·,

adduxit audacia, tit

Generoiiifimo Nomini Tuo

o-mmde

filt

_utas

ß^lendore^confecrare

fußine

amk

Permultis

praterea

in

domum_paternam

_{collatis beneficiis}

admodum

_{luculentisjnvitor,}

utle-videnfe bocce

munus

ad

aram

gra-tuTm_{j upp}

_lex

_{deponera audeam.}

Qupd

ut jerena

reff

ici

as

fronte,

meque

clientum

Tuorum

humillu

mum Tibi commendatum

_habeasy

fubmiffa

mentis

veneratione

oro

rogoque.

Summum

illud

Numen,

cujus

paterna cura

IPeftrogothia

no

fira

Te

Pmfidem dedit

5

largia-tur

_Tibi,

_Penlluftris

_at(f

Gene-rofiiiime Domine, annos

&

vi¬

res_5ut Patria

dulctffima,

_Famifu

Generofiffima

ac

bonis

tandem

o»

mnibus _quam

_{diutiffime fis}

inco-Perilluftris

_{Generoiiiiimique}

Nominis Tui

cultor devotililmu*

VIRO

Maxime

_SpeSlabili

_atqm

Am-plijfimo

5

Dn.

PETRO

"GALLE,

Prasfe&o _{Regia? Arcis, qua*}

_Stock¬

holm!^ _{eft, Confultiffimo,}

PATRON0 0PT1M0.

SCio

pliifime,

eqnidem,

multarum

Tibi,

Vir

lingua-

Am-rum & _fcientiarum

notida

inflruclo, nihilnifi

_exquifita

poliuint Minerva debere_{offerri; infignis ta*}

men itte _{favör, quo me antea am*}

plexus es, mihi hane audaciam fe* perit, ut difputationem hane

Philo-fophicam

rudi delineatam ftilo

Ttbi

dkare _audeam♦ Tua in me collata

bene-flcia

diu memori

affervavi pefiore,

qua cum hac

occaßone

pradicare

ac verbis celebrare _conor,

depre-hendo ea major_{a ejje,}

quam ut dt-gnis encomiis a me exornari _queant.

Certo interim mihi_{perfuadeo, Viros} fapientes magis

clientis

animumre-Jpicere, quam _ipfum modum> quo

gratum fe ejfe teftificetur. Ut igi-tur _benigne

_fufcipias

_hane

grata ac venerabunda mentis _tejferam,

fere-naque intuearis fronte, fupplex oro

quafoque;

Deum precor} velit vi-Tuam> Patrone _{Optime, quo*}

vis _{felicitatis genere florentern, in}

tnultos _{producere annos, in} Nobi-lijjima Familia lua _{omniumque bo*}

mrum _{gaudium exoptatijfimum,}

Ampliflimi

Nominis Tuii

cttltor _humtUimns

VI RO

Speftatiffimo

atque

Confultijßmo

f

Dn.

ISRAELI

JÖRANSON,

Civitatis Stockholmienfis Senatori

asquiflimo,

Patrom ut

propenfis-fimo, ita omni honoris

cultu

femper

fufpiciendo.

Aäm.Rever.&PrßclarifJ. VIRO,

Mag-LAURENTIO

K.YLLENIO,

Ecclef_{quseinOdinsåkerDeo colliguntur>} Paß,acPrapof,digniffimojvigilantiilimo, Patrono& Benefaftori, omni obfequii& honorisofHcioaetatem_profequendo#

T 7Γhuic exercitioAcademico laudatijfwA perplurima in mecollam beneficiapopo

te _{agnofco,femperque agno]cam. In venera}

quod offero, munufculum recipiatis, etiam

fupplicestenderepalmat, velit Vos

diutina

tandem ad cceleßia transperre palatia. Sic

Spe&atiiT, Admod.Rever, atque

euitor obfer

VIRO

Adm,Eeveretidoac

Praclarijjimo,

Mag.

dNDRE/E

F/EGERSTEN,

"

Ecclefiar , _qua»inMarfefiad,, Ullerfva &c, _{colliguntur» Antifiiti laudatiilimo,}

viciniq; contrariusPrapof

longedignis-fimo>necnonScholse Mariaeftadieniis

lnfteftoriadcuratiflimo, Patrono

perpetim devenerando*

Plurim.Revert_atque

_Dotiiff.

_VIRO,

Dn.

A

NDR

EaE

KIERNER,

Pafiori in Hafsle meritfflimö, Ever·» geta atque lautori beni»

gniiSmo·

Veftra_{frafgeremnominä,PatrcniOptimi,}

fcerunt,quadevot»fåriter acgratißimame».

bundi_{igiturgrattque animifignum,uthoc9}

atqueetiamrogo* MeumeritadDeumO. M,

fanitate _{felictque rerum (ucceQu donare,}ac Animitus voveo>

Praeciarilt NominumVeftrorum

vantiifimus

οφ $anbe(im«rnimutiMariieftad

Qüfsreborne ort)

_{Jpögtudlacbtab}

m

OLUF

BRUN.

^tarabe ftdre gabcr.

nxtfenffaper fom DefTrtfm

eä* _{.gjfidct>a οφ ücr&mDa iOiait/}

Οφ ufi biScfermotig fromgtfmaé

gär ^mar οφ en toijsbeietiltodn/

£6e beta* _οφ uprafnoi £dr;

3o f^ecaé upiia ocfjd totfaS

4ptoar af tf)t frije Äonffei prifai/

©om idrao meb _{fd flört befroar.}

55eftt>at fja OcFgordlbrar fiarä

gor kornett fin t nidnga åfxi

©omfprdfοφ öefe Äonjierlara/

3frdn finbarnbomo fpdbamdöri

IjielpaIber tilpd alt fatt/

Zfy ingemwoba/ fdfinab fpara/

tfnffiontal ting bpvfnogmdnb'mara/

Sit barnen md _{upfoflra$ rdtt}

Sil préfnu afettfarffamt finne 3ag/ fiaregar/.min qdfn?agier /

£&r©unft (jar)dg i toorbfamtminne/

Sfttö to&rbrab jag ocfflitigtber/

$t®ub _{fåtfS (jdifa/ loalgdng}/frib/

ssjjinfiaregar i mdngd(jrgifn>a/

όφία! 3!ίϊ|ί ®ub fd bliftoa

(£ni>imla»gidft til etoig tib! SWin £$öiårabe ftdre Jabetf

2pbigf!e ©on

Α Ν.

_?.

CAPUT _PRiMUM.

De

_Dfaifione

_Pbilofophu

_in

bonum

_aliquod

_{conie&anrur: ita} mirum non eft, _{eos, qtti animi}

fui fenfaclare _atque

_diftin&e

_cum

alils communicare_voluerunt, fol-licitos _{fuifle, utcertam diviilonem} fcientiarum_{traderent, quo eo}

cer-T omnes ho mines inftin-&u _quodam naturaliad ve-ri cognitio-nem _tendunt,

& in ifto vero

% φ ο $

tiusconftaret, _quae

_{uniuscujusque}

difciplinas

fit

veritas,

Sc

quid boni

ex illa

poifit

_provenire·

Nonnul·

]x enim vericates _{dignitate aliis} funt nobiliores, ex qua

difFeren-tia variamfcientiarum _dignitatem naici necefie eft. Veteres de

difci-plinarum

ordinenon

minus,quam de illarum divifione diu inter fe

difceptarunt,

quorumdiverfasfen*

tentias _{longum non folum,verum}

etiamfupervacaneum

foret

hoclo-co enumerare fimulque

examina-re, utpote qux

logomachias

ut

plurimum redolent, teile

Samuele

Werenfelßo de Logomachiis

erudito-rum _{a). Immo artium}

fcientia-rumque

divifiones

non parum

de-pendent ex arbitrio

Philofophan-tium _{by Ratio enim, cur}

Philo-fophia varie å variis dividi

foleac

au&oribus, confiftit in

diverfa

methodo, quam quilibet

fibi

pro-

po-a) Cap.III §.7» b) vid\

Logic.

G.

Ρ·

Rötenbeccii_{part,J,ProoemiaL}

_$♦

β ο Ο _$

pofuit ämmoque concepit, atque

indiverfa _{acceptione terminorum»}

Interim cum _aliqua

utique divifio

fit _{adhibenda, eamheic adhibere}

confultiflimum _{duxi, qua?maxime}

eft _{recepta. Tradam autem}

non

nominalem,iedrealem

_Philoiophia?

diviiionem» Ha?cbreviffime _&pro

modulo_{ingenii conabor}

expedire;

SucceiTum modo _largiatur

fum-mum

altiflimumque

Numen: «Sc

tu _quoque

, Le&or humaniflime,

levideniem meum _{laborem, digna} humanitatis_cultoribus,

_digna

_Chri* i _ftianis

aequanimitate _{accipias, «Sc}

ii _{quid vel infra}

dignitatem ar¬

gumenta, _{vel praeter}

di-dum

_fcriptumque

_fuerit,

benigne*

quéeio , excufes»

§. IL c

Nihil attinet hic _definitionem

1

Philoiophiae

adducere , cum non

poffit non omnibus eile notiffima*

Per nos _{licebit Benevolo Leäori*}

'·

quamcunque voluerit

4 ® o ®

re, five Celeberrimi Buddei, iive

alius _{cujusdam probari}

_au&oris.

Namvarias, qua? å variis

adhibe-ri folent definitiones, verbis ma¬ gis, quam re lpfa inter fe

difcre-pant.

Omiifis

quoque variis

va-riorum fententiis de _Philofophi#

diviiione, cum aut_iingulorum

fint

virorum, aut certarum fe&arum,

nec communi ufu adeo _recepra?*

illam hoc loco adferemus,quas

plu*

rium confenfu _{fufcepta, feie}

_orbi

erudito multis feculiscom

menda-vit: dividendo fcilicet

Philofophi-am in Inftrumentalem & Princip·

lem feurealem,_{atque haneiterum}

inTheoreticam&Prafticam. Inftru-mentalis _{praeparat intelleéhim}

_ad

cognofcendas & ulterius

promo-vendas ceteras feientias: _qnae

ita-que huc pertinent difciplinae,

ad

Philofophiam ftri&ius iic di&am, non ut _{partes & membra, fed ut}

inftrumenta _{ejus teferri folent.}

co-Ä © _{@ *}

gnofcendis, quas vel Divin«funt,

vel humanas. Per res _Divinas,

Deum _{atque res ab ipfo creatas,} earumque quantitates & qualitå¬

tes, quas noftro non fubfunt arbi-trio, _{intelligimus. Per} reshuma¬

nasinnuimus _{adiones å libera}

ho-jminum _{voluntate produdas,}

6c

cum relatione _{ad legem}

confide-ratas·

§111.

Fundattientum _hujus

divifio-nis _{petuntAriftotelici å fineultimo,} Nam

_Philofophiam

_Theorettcam

a-junt ultimato fubfiftere in

contemplatione ieu _cognitione. Pra-fiicam vero non _{fubfiftere in co¬}

gnitione, fed porro procedere ad

-&PId _{quod invitacerte ve-"}

ritate_{ftatuitur,&gentilismumre-"}

doiet, nec in Scholisnoftristam"

lubenter _{admiflum,tam conftan-"} ter _{retentum, tam}

pertinaciter"

denique

defenfumhuc_usquefuis-"

fet, nifi & Ariftotelis audoritas"

ύ _& ο @

„plerorumque oculös&

judieiåfal-„lad

fulgore

perftrinxiiTet,&luben* 3>tiuspaifimTheorie, quamPraxi 3,litare vellentquamplurimi,

quan-„doquidemhxciftalonge

difficilior

5>cumprimis ii praxesmorales

re-„fpexerimus c). Νam

Ariftoteles

exiftimavit _{fplendidiores}

_Philofo

phise feien

tiasnon

alium

habere

fi-nem,_quamcontemplationem,_tan'

quam stapla fuprémusapex

felici-tatishumanas _{föret, magisquenos}

iimilesDeoredderet^)* QuodAri*

ftotelisenunciatumfalfiflimumeÜe,

quivis

facile

inteliiget, qui

modo

perpenderitTheoriamnon efie

ul¬

timumhominis finem. Sicut enim

vera hominis Felicitas non in

_ipfo

homine_{eftquasrenda, ied ad Deum}

elevanduseilanimusnofterataillud

tanquam

ratumfixumcj}

habebim9*

totam

_{Philofophiam,}

_tarn

Theore-ticam

C) Rotenbec. de Scient.

Divif*

in

Theor.&Pradicas_ρ,i6>

_d)

_Lib»A

@ 0 @ 7

ticarn

quamPra&icam,

referri

de-bere ad Gloriam Dei, _tanquam

fi-nem fuum Archite&onicum, ac felicitatem communemque

utilitatem

hominum _tanquam

_{fub ordinatum.}

Quo propius ad

hunc finem

fpe-élant artes & difciplin», _{eo funt}

prasftantiores;

nulla

vero earum tamdiu eil _contemnenda,

quam-diu ufus _{ejus iatis evidenter}

appa-ret» Quilibet itaque _fanus

Philo-fophusnoncontentus eft nuda

fte-riliquererumcontemplatione,

fed

eam _{cognitionem nullius pretii,}

nulliusque utilitatis

efle

judicat,

qu» non fimul

intelleäum

illumi-net & emendet _{voluntatem, (al¬}

tem_{aliqua ratione profit human»}

reipublic», &per hasvelut icalas

adfummumfinium _apicem

adfcen-dere conttur. Caret ergo

ponde-re ac robore _{Peripatethorum ar¬}

gumentum, Quod ii rem libero

mentis _{judicio confideremus, ma,}

joremque

veritatis,

quam

4 Φ ö $

ritatis rationem _{habeamus; iatis}

utique peripicuum erit, fcientias Theoreticas ufum in vita _prorfus eximium habere. Talis omnium

eruditörum _{fuffragioeit Mathefis:}

talis _{quoque eftTheologiaNatura¬}

lis <Sc Pneuniatica 8c _Phyiica,

qua-rum

_{difciplinarum}

_iniignem

utili-tatem, veteribus fere _ignotam,

fatis

_fuperque

_oftenderunt

recen-tiores

_Philofophi.

§>

IV.

Jucundum föret 8c utile, per

fingulas eundo difciplinas demon*

ftrare, _{quem 8c quantum ufumin}

vita humana_{prabeantillarum}

fin-gulas.

Sic iifo opinio, multorum

quas

inhseret

mentibus, minuere-tur, exiftimantium

_{Philofophiam,}

imprimis

Theoreticam,

nihilemo* lumenticonferrein_{vitam civilem,} fed unice ad hoc _excogitatam

at-que compoiitatam elfe, ut inani-bus notioniinani-bus mentes oneret

® ° ® _$

plürimas

hujusPhilofophia?

partes

illis inutiles_{prorfus eile}

arbitran-tur, _quiad _vitam pra&icam _<5c

vi-tae civilis _{negotia fefe applicant,}

illisque relinquendas, quiiftarum

fcientiarum ftudio årebus _geren»

dis _{abdu&i, in otio inerti} «tatern

exigere haud gravantur.

Appare-ret _{tunc, ut opinor, hane}

contu-meliam non_{minus in fe falfam es«}

fe, quam reipubiic« noxiam. Di¬

gna certe eft h«c pal«ftra, in qua literarum eultores fe _exerceant. Sed qvum mihi & virium &

infti-tuti ratio habenda _{fit, pauciffima}

tantumrerummomenta in_fequen*

tibus coniiderare animus eft: ce¬

tera _{illis, qui eruditione gaudent}

lonp

folidiori,

modefte

relinquo.

§.

v.

Oftenfa haÖenus imbecillitate fententi« _{Ariftotelica?, videb>mus}

porro, andiviiiofcientiaröin

Theo-reticas&Praclicas

_refpeäu

_{finis iub}

-10 _{® o 3§É}

alio faniori fenfu defendi ac

red-neri _{queaf. Quod coramode fiet,}

fi ilaruamus _{difciplinas, vulgo} di-&as _{Theoreticas, mediate feure·}

motius, Pradlicas vero im

media-te feu _{propius ad praxin}

confpira-re _{atque tendere. Illae namque}

fcientiae, quas Philofophia

Theo-retica fuoambitu _includit,

quam-vis _{agenda formaliter feu}

_direät

non _{praefcribant; virtualiter ta¬} rnen _{feu mdirede} ea inculcäre

vi-dentur, faltem oilendere debent, quem influxum in felicitatem

hu-manam _{praebeant. Breviter:}

Di-fciplina? Theoretics proxime

ten-dunc ad _{cognitionem, remotius} ad_{praxin; Praftic^veroadionem}

proxime refpiciunt» ξ. VI.

Quod vero etiam

refpe#u

objefii, Philofophia re&ediviaatur

in Theoreticam &_Pra&icam, ex

aiitea di&is manifeilum eih Nam

@ O II

ficuti res, circa quas Phiiofophia

yerfatur, _{duplicis funt generis,}

Divittd! _{atquehumanx, qua® lingua}

Philofophica necejjar'ia atque

con-tingentes vocantur: ita pro

ratio-ne _{obje&orum duplex}

_Phiiofophia

realis conftituitur. _Obje&um

Phi-lofophia Theoretica funt res Divina? feu _{neceifaria?, qua® cauias extra}

nös _{habent, & ejus funt natura?}

& _{conditionis, ut ab hominis in.}

duftria nec fint nec fieri _poffint,

Praäic#vero

_Phiiofophia

_obje&um

funtres_{contingentes feuhumana?,}

qua? åvoluntate humana _pendent, adeoutånobis_{libere perpra?cepta} operäntibus fieri _{poflint ef Sed} ad_{fpecialem artiumliberalium di·*}

vifionem _{nunp progredimur»}

CA. é)

fo*

Hen. Svicerz Tbeoret, Phik

It O

CAPUT _SECUNDUM,

De

_Divißone

_PhilofopbU

_Injlw·

mentalis. 5. i.

QVum

mnia

ar

fua

tes

ad

inftrumentales

faciliorem reli-

o-quarum

diiciplinarum

nöddam

dirigereftudeant, _illisque femper prsefto iint &perpetuoinferviant:

nemo _{exiftimet, eas eife}

negligen-das, fed potius ad reales fcientias

difcendas, ac in _{ipfa praxi}

exer-cendas, maxime _neceilarias,

at-que cumUlis ar&ifiimofcedere

con-jun&as efle, firmiter credendum. Quemadrnodum enim nullus

arti-fex _{perfe&us fuseque ards peritus}

dicitur, niil

_perfe&am

inftrumen-torumfuorum

_{habeatcognitionem:}

ita _{quoque nemo absque}

_difcipli*

narum _{inftrumentalium} ccgnido-ne ad _{perfe&am principalium}

no-tidam _{feliciter pervenire poteft.} De

@ ° @ *5

De ordine artium liberalium non

opus

eft

utprolixe agamus, qvurn unicuique fatis peripicuum efiear-bitremur,_{easipfasde honoris}

gta-du facile inter fe _{convenire, modo}

in certa fint claffe vel _{provincia ,}

ad qvam fecundum

allatamdivifio-nem facili_{negotiorevocari}

queant.

$. II.

Primum locum inter illasdiu fibi vindicavit & _etiamnum

obti-net

_Grammatica,

qux loquendi

fcribendique

facultatem dirigit.

Haectam late fua _pomceria exten-dit, ut in omnibus _difciplinis vires fuas _{exferat, omniumque}

earum _{altrix, parens &}

propaga-trixnominetur å Woverio_{f). Cum}

enim _{pra?ciptia fcripta}

Philofophi-ca variis _{atque alienis linguis} tra-dita _{fint, Grammaticacerte opus}

eft,qua? inlinguarum cognitione

nos

14 $ ο @

nos inftituat, _ita ut ea, qua? ih

noftra _{lingva non jexftant, ex} aliis _{intelligere poffimus*}

Un-de _{apparer, quod pro}

_diveril·

täte _lingvarum

> diverfa *:etiam

Conftituantur _{Grammatik pras*} cepta) qua? ad cujuslibet lingu#

naturam & _{proprietäres accom*}

modantur. _{Qui hujus}

utilita-tem _{atque praftantiam fcire}

cupit, multa fatis deprehendet

a-ptid antiquiores, quorum Quints lianus hunc in modum _loquitur:

„Minus Tunt ferendi, qüi

hanc

ai*

„tem ut ténuem _atque

_jejuttarii

„cavillantür, qua? niii oratöri

Fu-„turoFundametita fideliteijecerif, „quicqtiid fuperftruxeris, cörruef:

„neceilaria_pueris,jucundafeftibuS, „dülcis fecretotum comes, dequ#

,,vel fola omni itudktfum _genere ),plus habet opetis, quam

oiten-„tationis_g).

$·

111

$ ο φ v

§· in*

Logica

> qu2e docet re&e uti

raticne, hane ordine _{fequi iolet,}

Sc _{habet proobje&ö mödos ac mei}

dia, quibusad veritaüem

perduci-mur _{b), ίϊ obje&um qusris}

_confi*

derationis; fin _operationis,

Occupa-tur _{primario circa intelie&um hu¬} manuni _{ejusque operationen ad}

veritatis _{confecutionem}

dirigen-das, fecundariö circa fermonem.

Si hoc officio fuö rite_fungitur,

il-lorum omnino _{fententia falfo}

ni-titur

_fundamento,

_{qui Logicam}

tantum _{Scholis iniervire}

aptärn

jlidicant, ut nihil ad _praxin

utili-tatis _afferat.

Prceterquam

enim,

quod magnam utilitatem prasbeat dilciplinis realibus, in eomultum

laborat, ut ratio bene & accurate

exculta , paratior deinde in praxi

reddatur, ad fobrie _judicandum

de _{quibuslibet rebus, Sc ad reii}

ften-h)

RotenbecciiLogic, Ou, Protém*

ι6 _@ o ®

ftendumvariis_{fophismatumgene*}

ribus. Errant enim _turpiter, in-quit Celeberrimus

Buddeus,

qui

hac ratione _(per

_falladas

_feu

lo-„phismata) tan tum in

circulis

e-„ruditorumSc

difputationibus

pec; „cari putant; imo fallas

ejusmodi

„ratiocinationes ubique

deprehen-,,das, quocies auf

de

vita

redcin-„ftituenda, de emendandis

mori-„bus, de republica rite

admini-„ftranda, de negotiis

dvilibus,

Sc

„ipfa religione,

ejusque

veritate, ?,deIiberatio inftituitur. Paucis:

in

„aula,incuria, inSchola, inforo, i „in templis, ubique, inquovis

vi'

„tse genere, in quavis, quam

ho-,,mo peragendam fufcipit,

cauia,

,,hiintelleftus morbi

fete

produnt,

,,vera?que hominum felidtati

obl·

,,cem ponunt /). Nonnulli

recen-tiorumdividunt_{Logicam in}

Theo-reticam Sc Praéhcam, Sc adhane

refe-i) Pbilofoph.

Infi

rum.

P.L cap,t>

# O &

referunt artem _{Hermeneuticam}

at-que_{Crit)cami quarum illamodum}

interpretandi vocabula in variis

icriptis obfcura, hsec artem

dexte-re _{judicandi de aliorum}

icriptis

tradit _{k). Aveteribus nonnullis}

Logica nomen Critica &

Dialefii-Cte _{obtinuit. Ars rahonalis}

quo-que nonnullis appellatur. _Et

re-centioribusquibusdam

dicitür ars

cogitandt , ars fciendi, medicin_a

mentis _{/), ut alia ejus vel nomina} vel encomia _filentio

prarteream. Non _pauci

_hujus

temporis Philofophi funt > qui

Logicam

&

Metaphyficam

vel in tinam

di-iciplinam

redegerunt, vel _redigi poiTe ac debere afiirmarunt. Lo¬

gica enim, in latiori fenfu

accé-pta, plurima habet cum

Metaphy-fica _{communia, alterique}

cum al¬

tera affinitas _{maxima intercedit.}

B

Qua-k) vid, Celeb.

_Prof.

And. Pydelii

Exercit. ration. _{part. II. pag. 19.} l) Logic.Rotenbeccii

_Qv,

_5-9.

_&

_6of"

ιδ $ ο $

Quåre exiftimant ea inter fe non eiTe _{feparanda, quas}

_{commode ad}

unam _aliquamdifciplinam

revoca-ri _{que?nt. Metaphyfica fen}

Onto-logia agit pra?fertim

de

primis

co-gnofcendi principiis, de

generalis-limis rerum notionibus Scindedet

pendentibus veritatibus

univerfa-liffimis. Et _{prout hujus}

difcipli-rix veritates feu axiomata in

iin-gulis

fere

fcientiis occurrunt, ita

inter _{praeparatorias hane quoque}

numerandam eiie arbitrantur

§· IV.

Rhetoricaaddit

ratiocinationi-bus noftris ornatum _eloquenti#,

NamiicutGramaticacirca oratione puram, ita hxc circa ornatam

eft

occu-m) vid, Celek Rydeliiexercit.ra* tion, _{part 11 §. 10. part. 111}

_§12.

atque_{Clariff.Magifi.} Ρet. Ullen

DiJP·

deMetaph. Vet drNova

Cap.lll*

nec

β 0 β *9

öccupatä,

diciturque alias

ars 0-ratoria. _{Illa quoque, ut ceterae}

artes _{inftrumentaies,}

Philofophi-am realem _{refpicit, ieque ad}

nu-tum5c _commodum

_{ejuscomponir,}

multumad

decus&commendatio-nem _{omnis eruditionis conferens.}

Potiflimum vero fcientiis

Pra&i-cis, ftriåe iic _{di&is, infervire} apta eft, qua? ineo funt _occupatee,

ut homines bonismoribus

inftrue-re _{civesqne bonos reddere}

poffint.

Ut tandem hic finis _obtineatur, commodat fuum _perfuadendi

arti--fieiumRhetorica. _{Cujus eximium}

ufum ad _{regendas civium mentes,}

animosque hominum ad _fapientia2

virtutisque ftudium, ad pieratem,

juftitiam 5c temperantiam

ile&en-dos,_{antiquorum pariterac} recen-tiorum _{exempla &teftimoniafatis}

fuperqne demonftrant. §· v·

Poetica addit ratiocinationj-bus noftris _{numerum, fiåionem}

fa-lo _{@ Ό $}

&fabulas, acfubviva quadamre-prasfentatione intelle&um &

vo-luntatem cum _{dele&atione infor¬}

mat. Animis _{namque hominum}

fcientiam morum & amorem

vir-tutum fvavibusiuis invenris

incul-care ftudet, fi6ta

adducendoexem-pla

fi&ascg

a&iones honeitas,quibus

fignificat, quinam mores

fugiendi,

quinam imitandiiint. Utitur

orati-one _{ligata, quae magnificentiam} quandam&majoremorationis

ap-paratu habet,quam profa,

merito^

fapientias ornamentum_{iniigne ap¬}

pellatur. Huc quoque referuntuf alias _{artes, quae licet metrica non}

utantur _{oratione; in fingendista¬}

rnen _{perfonis, quibus aaiones}

_Sc

mores_{tribuunt,operamfuam}

col-locant, ut ars _{Parabolica, ars}

Co-mico-Tragica) ars fingendi

fabulas

Romanen_{fes, quibus affinis eft avs}

Emblematica. Harum omnium

defcriptiones nobis tradidit Cele* berrimus _{Profeflor Dn,} And.Ryde-liuSy

@ ° _{@ II}

litis, qua? occurrunt

exercitåtio-num _{rationalium Part, Ii.}

§.14, §. VI.

Hiftoria _quoque

_Philofophi«

Inftrumentali _annumerari

fölet,

cujus eft vere 5c fideliter _narrare,

quse in toto hoc univerfo

peragun-tur. Datur _itaque:

Hiftoria Civilis_{, quas}

resin

civitate _{a<ftas, prasiertim}

rerum-publicarum örtum, _progreflum5c

fara _{enarrat, atquePoliticis}

impri-mis _{amplam fubminiftrat}

occaiio-nem _{fuas locupletandi}

fcientias.

Si enim _hiftoria cum _{attentione 5c}

judicio legatur,realis

_Phdofophise

vicem _{prseftare poteft.}

Namque

proponit

_Philofophiam

_in

exem-plis, haud _{aliter atque hiftoria}

fa-cra _{exempla proponendo,}

Theo-logiam

docet.

Hiftoria _{Sacra fubdividitur}

in _Biblic^m

atque Eccleiiafticarn:

33 _{® O}

illa ex verbo Dei revelato, ha?cex Scripforibus Eccleiiafticis haufta»

ftatum ecclefi^ floridum _vel pres-ium, _resque in _ea aéte docet.

Hiftoria Literaria

Jdiiciplina-rüm örtum, _{prögreifum, &}

_fata

reipubiicae lkerarise fuccin&e &

ordine _{tradit, eruditis}

_potiifimum

inferviens,

Hiftoria Naturalis ea, _qux

in mundo materiali funt

_atquefi*

unt, _explicat,

_ideoque

_Phyficae

Sc

Medicinefundamentüm _probet.

Hiftoria Artificialis artiiim inventiones _atque

incrementatra-dit, _{qua? inifttutis Meehanicorum}

5c artificum conveniens _{seque ac} neceifaria eft*

Hiftoria Fabularis feu

Mv-thologia varia congerit

gentiliutn

figmenta, illisque prscipue

cogni-tu eft neceifaria , qui veterurn.

Ppétarum atcp Hiftoricorum

fcri-pta cumftudu

legereVplunt»

@ ° @ aj Inträ _Philofophias

Inftrumen-talis _pomceria

Philologia

_quoque

contineri videtur, _quoniam vero

certam non conftifuit _difciplinam,

fed _{complexus eilpluriumartmm}

liberalium , illam tantum heic

no-minare fufficiat.

Λ

CAPUT TERTIUM.

*De

_D'w'tßone

_PhilofophU

Pbeoretkä.

$.1.

iA Ptiflimumfundamentum divi-dend« _Philofophi«

Theore-tica? Ariiloteli vifum _{eil, quod ex}

ipfa fubilantiarum numero &

di-vifione fumitur; tot _{enim, inquit,}

Philojfophi<e partes fiunt, quot

fuh-ftanti# fi)a Subilantiarum vero genera aliis in locis tria reqenfet:

unam _{immobilem, Deum; mobi¬}

les duas cceleilem _{alteram, alte*}

B 4 ram

*4 ® ° β

ram fublunarem. Deus immobi»

Iisideo _{appellatur, quia ab alio}

a-gente motum aut mutationem

nullam _{recipere poteft, adeoque} abfolute immutabilis &

impatibi-lis eft. Subftantia vero mobilis

dicitur, qu^ ab alio extrinfeco

feu _{primo movente,} feumoventi-bus caufis fecundis transmutari

poteft,

Reliqua duo per hoc fatis

aiftingui arbitrabatur Stagirita,

quod alterum pntaret corruptioni

obnoxium, alterum vero eidem exemtum _{atque aerernum. Inde}

Ariftotelis trimembris_Philofophise divifio emeriit; in fcientiam

en-tis, quatenus ens eft, de _qua

_agit

in libris _{Metaphyficis: in fcienti¬}

am de ccelo Sc _corporibus

ccelefti-bus, _{qua? diita eft Aftrologia: ac}

denique in fcientiam circa Corpo¬

ra _fublunaria,

qu^ appellata

eft

Phyfica. _{Atque hxc} eft vulgaris

τμχ°-@ ° @ 2f

πμία a). Illud quidem non

im-probandum videtur, quod å fub-ftantiarum _diveriitate

fundamen-tum diviiionis _{petierit Ariftoteles»}

Manifeflum ett, inquit Hornejus, pr<£cipue fubflantias _cognofcendas ejjey & harum diverfam

confidera-tionem _{ρarere diverfas}

difcipli-nas _{py Quare minus concinna}

videtur illa _{Scholafticorumtra~} &andi ratio, _{qui fecundum} diver-fos_{abftrahendi modosdividendam} eiTe_{PhilofophiamTheoreticam}

ar-bitrati funt. Tria enim

abitra-åionum _{genera venditarunt.}

i. Abftra<Sionem _{å materia}

fingu-lari & _{quidem ratione tantum,} quam Phyficam vocant, 2.

abftra-aionem å materia _{ilngulari &}

communi, ied itidem ratione tan¬

tum , quam Mathematicam _nuncu·^

pant, 3. abftra&ionem å materia

tam _fingulari,

quam communi,

B 5 re

0) vid.

_Dijp.

_{cit.cap.1. §.1, p) Dijp.} Eth. 2.

26 G ^

re & ratione fimul, _quam

Meta'

fhyficam

nominant

cf).

Qupd

quam iit

abfonum, &

quam

alie-num ab Ariftotelis mente (cujus

tarnen _{placitis ie non}

contrarios

efTe_{prasiumebant), unicuique}

fa-tis _{apparet, qui prius}

fundamen-tum diviiionis rite perpenderit.

In divifione tarnen fubilantiarum

AriilotelemutiqueaberraiTe

Omni¬

bus in confeilö eil. Immediata

nimirum fubilantise diviiio haud dubie erit in _infinitamfeu

increa-tam, ér finitam feu _creatam.

II-Iam immobilem , hanc mobilem

appellet, quicunque religioni

Tibi

ducit terminos Ariilotclicos

im-mutäre. Priori in membro

uni-ca eil fubilantia, Deus O. in

poileriori

diveria

fe produnt ge¬

nera feu fpecies, _qua* iterum _a

fe invicem debent diicriminari·

Subdividitur enim fubilantia finita

feu

q) Rotenbeccii Dif de

AbfirafliQ-My _{pag, f.}

@ O @ a7

feu creata in _{corporéam feu im¬} materiellem , quam extenfom alii

malunt _{nuncupare, atque in} in-corporéamfeu immateriellem, quam

quoque licet vocare cogitantem.

Quod fi quis ulterius

fubdividen-do _{progredi velit, poteft cum} A-riftotele fubftantiam materiaiem

feu corporéam fubdividere in

cce-leflem Sc fubhmarem, modo illam

non _{minus, quam}

_hanc

_corrupti*

bilemftatuat; _quemadmodum im-maüerialis etiam feu _incorporea

(finita icilicet) in fuas fpeciesdi-ftribui_{poteft. Hinc patet}

divifio-nis Ariftotelicas defeöus»

Sub-ftäntia? enim inter Deum 8c Cor¬

pora collocandas Spiritui finito, nullum locum in fua diviilone re-liquit, quod membrum plane

o-mitti non debuit» Mens _namque

noftra nec Deus eft, quia finita

8c creata eft fubftantia , nec cor¬

pus aut materiale quid, quianul-ja habet attributa_{corpori propria*'}

*8 _@ o $8$.

ideoque inter Deum 5c corpora

erit collocanda, ut taceam alio$

ipiritus creatos, de quorum

exi-ftentia_{per folum naturs lumen,il}

non

apodifticis,

_{ialtem probabilib9}

rationibus convinci _{pollumus r).} Secundum ha?c tria fubftantiarum genera, divifionem Philofophis Theoreticas inftituendam eile

ar-bitramur, falva tarnen cujusvis

fecus fentientis au&oritate. Pri¬

ma _{itaque pars}

_Philofophias

Theo-retica? pro objeéto habet

fubitan-tiam infinitam feuincreatam, i.e.

Deum, _{diciturque inde Theologie} 5c _{quidem Naturalis,ut}

diilingua-turab illa _Theologia,

quae ex

pe-culiari revelarioneNuminis

inSa-cris literis fa&a _cognitionem

rny-iieriorum falutis certam 5c infalli* bilem tradit. Secunda verfabitur

circa fubftantias creatas immate-riales

r) Couf. Rötenkeccii _{Dijp. de}

_Di*

-vifiotie

Philofopb.

Ariflotel. cap.

L

@ O & ₂₉

riales feu _{ipirifus finitos, unde} nuncupatur Pneumatica· Tertia circa _{fubftantias materiales,}

feu

corpora,

_appellarique

_poteft

So-matica, vel, fi å _recepta

appella-tione _{recedere moleftumeft,}

PPy-/fc#. Sed quoniam _Phyfica tum nimis _{vaila eiTet}

difciplina,

ii de

univerfis _corporibus,

eorumque modis _{omnibus ageret, eft}

qua-dam _fcientia,

qua partem quan-dam iilius _{vafta & diffufa}

difcipli¬

na

_decerpit&

fibi confiderandam proponit, qua nomine

_Mathefeos

♦

I,

infignitur. Hac _quantitatem

con-d) _fiderat,

qua eft modus _quidam corporis, _atquefeorfim proponi-tur, cumadeo au<fta _fit,

recentio-a- _ribus

imprimis temporibus,' hac fcientia,

_plurimasque

_fubie com-prehendat

_difciplinas,

_ut

quan-r

quam

_adPhyficam

_alioquin perti-neat, non commode tarnen &

fuf-5 _ficienter

in _{Phyfica traäari}

poflir.

i' '

$0 få o få

Quia etiam datur fubfhntia

com-potita ex fpiritu &corpore,exiur*

gitinde certa difciplina, qu^c An¬

thropologin vocatur» Has difcipli-nasin_{iequentibus paullo}

_fufius

de-fcribere D# V. _conabor,

exifti-irians nullum fbre, _{qui hoc} infti-tutum å fubftrata materia

_prorfus

aiienum effe cenfeat. De _fingu·

Iis _{itaque iigillatimpauciflimis.} α

Theologia

Naturalis,

qua?

primam refpicit fubftantiam hic primo quoqae loco

conilderanda

venit: _{quanquam libenter fat.ear,}

melioris do&rinae caufa _{, hane}

difcipiinam reliquis pofle

fubjun-gi, Hane alii _Metaphyfica?

_jun·

gunt, alii uc partem alteram

in

Pneümatica _{ponunt; nos tarnen}

illis _{accedimus, qui eam å}

_reli*

® ° β 31

lingulåre & å reliquis diftin&um agnofcat

obje<ftum,

quod eft

ater-num & _{fupremum Numen Dens}

O. _{Μ., å quo omnia entia in hoc}

univerfo fuum eile _{habent, Sc}

absque quo ne ad momentum

quidem virtute fua _perfiilere

poftent. Exhibet hasc _primum

fcientia _{Divinas exiftenti^ demon1} ftrationem , disquirit deinceps

*

quid fit Deus, h e. attributa 6c

perfe&iones, qu^ ei competunt,

qu^que beneficia rebus creatis prasftat cönfiderat. Exiftentia Divina ex _{prüfend rerum}

exi-ftentia, ex raentis humanas ma-teriasque exiftentia, ex animsé

u-nione cum _{corpore, ex interna}

mentis noftras _{confcientia, ex na¬}

tura _{motus, ac}

_denique

exordi-ne _cauiarum,

aliisque

argumen¬

ta cum _{Metaphyficis, tum}

Phy-ficis _{atque moralibus}

_liquidiffime

Phi-Ii $ o @

å _{Philofophis demonftratur s).}

Poftquam ex tot tantisque

divi-nitatis teftibus in confcientia

ho-mo convi&us _{eft, pleniorem}

_Dei

cognitionem iibi conciliabit, dura

atrributa Sc _perfe&iones

_ejus

perpendit, quatenus nimirum ex

lumine natura _{cognofci poflunt.} Qua? _quidem non in fe, Ted

fe*

cundum noftrum _{concipiendi mo*}

dum _{difFerunt, Sc ab auftoribus}

varie _{diftingui folent.}

_Nobis

placet ea ad duas revocare

elas-fes , qnarum altera fub fe

com-prehendit perfe&iones illas, qu#

ex _{Independentia Dei fluunt,}

al¬

tera illas, _{qua? ex}

_{fpiritualitate}

ejus demonftrantur, quarumque

imagines qua?dam Sc

adumbra-tiones _{reperiuntür in}

_creaturis

ratione _{pra?ditis. Has Dei}

per-feåiones _{quo magis}

contemplä-mur, eo major in corde orittir

ejus-s) vid. Frid. Gentzkeriii

Theol*

JSfat, _{fart. I cap. 2,}

9 ° 9 ??

ejusdem veneratio. Omnes

ita-que rem aequiore lance

penfitan-tes, ftatnunt, _Theologiam Natu¬

ralem eiTe _{Philofophia? moralis}

fundamentum, quae officia erga Deum hominibus _{prasfcribit, ex} naturaii omnes _ilringente

obliga-tione. Früftra enim _docetur,

ut homo_{praeceptisjuftitia? 5c}

pie-tatis fe _{conformet, niii afttea}

in-telle&us _{ejus de majeftate Divina} firmiter fit_{perfualus,atque etiam} voluntas illius ad amorem 5c

re-verentiam Dei inclinata,

§. HL

Pneumatica feu

Pneumato-logia,

quaecircalubftantias

imma-teriales creatas _{verfatur, ordine}

jam fequitur. Hujus obje&um

eft _{fpiritus finitus, feu fubftantia}

intelle&u 5c voluntate _prasdita, quse efientiae 5c perfe&ionis fuas

certos _{agnofcit limites» Etprout}

fpi-Η & ö ®

fpiritus finitus vél eft corporis na·*

turalis expers, uü _{Angelus, vel} corpori naturaliter jun&us, ut

unima _{humam\ ita quoque} diftri-buitur ha?c fcientiain _{duas partes}

Angelohgiam &

Pfychologiam

t). Il¬

la denatura_{Angelarumagif,}

quo-rum _{quidem exiftentia ex lumine}

natura? _{probabiliter admodum,in*}

primis ab efFe&ibüs _quibusdam

extraordinäriis, _probatur; apodi-<ftice autem & ihfaliibiter ex

feri-ptura Facra cognofci poreft,

Un-de

_Philofophus

_{Chriftianus horum}

ftmplicitatem, immortalitatem

a-liasque afFetftionesixbi

conlideran-das _{proponit, Ha?c eftdo&rina de}

natura mentis humana?, qua?

eft

fubftantia _{fpiritualis finita, corpo¬} ri _{organico intime unita:}

plane

ta¬ rnen diverfam _{å corpore habet}

es-fentiam, adeo ut nee extenfionem

nec diviiionem _{in iua natura}

in-cludat; led eft ens _iimplex,

quod

'

inftar

t) SviceriPbil

Theor< Theat. §,f

o _®

inftar _{corporis deftrui non poteft.}

Unde manifefte _{fequitur, eam eile}

natura iua

_{incorruptibilem,}

_{ut alia}

argumenta hoc loco _praeteream,

quse ad probandam ejus

immorta-iitatem _{pertinentii). Haec}

quidem

fcientia multas videttir

fpeculatio-nes habere _{ad omnem}

praxin

inu-tiles, fed _{qui penitiorem rerum} cognitionem _{habent, ftatuunthanc}

difciplinam omnium maxime efle neceiFariam, _imprirnis cum å foli<

da _{hujus difciplina?}

cognitione,

in-fignisufus non folum in omnes

re-liquas

Philofophiae

partes> led

et-jamin iuperiores,ut vocantur,

facuitates redundat_x).

S. D. G.

u) vid.Auåt. dt. _{§. p. x)}

_Gentz~

kwiiPr_{af in Pneumatol.p.}

i. Celeb.

Prof.

Dn.And,_RydeliiexercityratioH* Part* 11. _{§. 7. p. 15.}

m

©in

_förtrogna

_SBan/

®«(

SVEN

BRUN,

mer» beröm

_difputerade

i _Upfala Om

pbiiofophkm 3ör&ci>lnittg«

;3ttert

mctt

fjodbggbendttän*

' ner/

©tpdr

_jag

_{mobigt/6tt)«vtbet}

_bot/

Sirligt

prgbet/

giör

tfjen fiänbcr: $f)tan

_ftdnbigt

_{bodttjem gror:}

©tånbigt

toifar tctcfa prof/

©tänblgt

fortfar men _{ej ftancir;}

©tdnbigt

bpgbeu todgen banar/

$nöa _{opp til Fallas (jof.}

Start(tt

_{«ptofafiiKtta}

_tamitar Dfj/ t»dr2Bdn/me6 mogen Orift/

£an

Wisset

öefrfaamnar

3 (in finita £drt>omé firift.

2Bd( _{tt;enfä(in tt& tagt an!}

θί! nu (»ar gjrdforar

_(;ugnai>

_/

gör flor CotinaC/ fäDan mognat» 2iWgt

@i«rn

rntfa fan.

SBdrttö_{SBdn/tfjet mig ortgldcer/}

Sljerför'

_jag

ifrån mtnSDafrl

SBiüigt

(Eljc en

(Srett

ti(|dnt>er

9Wr _{<£(jrtJpufmut» frönai(ϊα(.}

#

efjtmlen

(telftEijr It)(fa

gie.·

έ»η(Ια

§kdnDer!

önflaSOßdnner!

9ίηett_{φtof/ omjagrått fdnner}

<£()c min Stor/ Idr 3 fnartte.

JUVENI

Literis & moribus Ornat

_ijpmo,

Dn,

SVEN.

BRUN,

Populari & Amico jEftumatiiiiaio)

De

Divtfioné

Pbilofophu

egregie difputanti.

Y_{NgenUds årtes^ mt βRUN, dum dfautli}

·"■

aptei

Omniaque inpartes digeris tpféfuasj

Teverum _{antiqvumi Te clardfcientiarerum}

Philofophum doEltimpr&dicat atq3virUnt,

Dtvidis (Sd_{lufirastotaagmina P'hitofOphia\}

Ordine_{fiat praxis* cetera ftäntquenovo.}

Sic _{equidem,praxiηfujfulciåt utfpeculator^}

Huric illa■> adqtie ufus ädplicet _to%faos,

Hand_{quidquam melius docuitnös Grajåvé·}

i_uflas.

Neve_{fuospoiuit Romadocere}

Sopbos, MaEle _{eflovirtute tua, mi dulcis Amice,}

Te\tandem ut mdneai latushonorisåpeXt

Amititix haud fucata: _{érgoita appiaudrt}

ex aiTe Tuiis

VIRO _{JUV ENI}

Fermwh atque

_Do&iJJimo

5

Dn.

SVEN,

_BRUN,

De

PIVISIONE _PHILOSOPHIE

egregie differenti.

T~\Oftrin#_{Spectmenfimul&Virtutis^Amice%} Pr_{ofers dum}

Sophiapartes

dißingue-re cunttas

Rite_doceΓr celebremficornature

cathedram\ Jgamtua dexteritas_{geniimanifefra}

patefcit,

G)uÄ_{fibiThefriadesMufa}

gratnntur (f omnU Qens Hclicona colens· _cognati

gaudiaproi*

munt

y

Atque tut* dotti_gandeηt_fuccefribus omnes„

/»_{plaufns abeoquo^nunc ipfe}

tnterAmiioSy fpuodtibinoηde_{fitpr<eftansfacundialingu<ea}

Necdfcus_{ingeniiyneccultumpettushonefio.}

Maße _{igitur felixι utdignabrabea}

reportes% lattrea cum tandemTuaUte_{tempomeinget*}

AnimOi quamvenå, prolixiorl feftinanter ita _gratulatur

MONSIEUR.

O

Ν

que vous

eß

bien

prefentez

aßure,

Monfieur,

aupublic, &que

que

lesthefes,

vousal*

lez foutenirdans laChaireAcademiquejne

pour-ront_{étre quetres belles&tresutilespour}les_gens

d'etude; puisqu'apres yavoir donné une diviiion

dela_{Philofophieengeneral, vousfaites}connoitre

avec_{beaucoupd'exaditude,}1'uCage_que Γοηdoit

tirerde_{chaquefcience enparticulierpourla}

facie-té_{civile. C'eft pourquoi,Monfieur, mondevoir} m'_{oblige aufiåfaireparoitrepubliquementlagran*} de_{joye., quej'enreffens.,étant fort bien aife} d'a-voirΓoccaßon de vousrendreenmemetemsmille gracesde tousles foins fideles que vous avezpris

depuis quelque tern*de mon inftrudion dansles

belles lettres. Recevez ceci,_{jevous enfuppli«»}

commeun _temoignage del'aftedionfinceredece·

lui, qui fera avec touté la réconnoiifance ima«

ginabté

MONSIEUR,

Votre tres_obéijfant &_trii

acquis Serviteur