J76.
SCRIPTIONI,
PRM DICTIONE,
PALMAM ESSE RESERVANDAM,
TIROCINIO EXPLICA B ITUR ACADEMICO,
QVOD,
CONSENTIENTE AMPLISS. ORD. PHILOS.
AD REG. QUA: UPSALIA FLORET, ACAD.
PR^SIDE,
FIRO CELEBERR1MÖ,
MAG. PET R O EKERMAN,
Eloqv. PROFÉSS. Reg. et Ord.
PUBLICJE BONORUM MODESTE
JOHANNES LUNDGREN,
OEREBROGIA ,
IN AUD1T. CAROL. MAJ. AD DIEMV. MATI
ANNl MDCCLXHI.
HORIS ANTE MERIDIÉM SOLITIS.
U P S A L I M
SORGAREN och SKEPPAREN UTI ÖREBRO,
ÅREBORNE OCH HÅLAKTAD,
H*
JÖNS LUNDGREN.
MIN HÖGTÅLSKADE KÅRASTE FADER.
Ju längre
likafom (tådfejag fer in i
legatden tiden., på
mina huldahvilken jag
Foråldrar iiRotet; d.efto ftorre Ter jag ock blifva min vanmagt,
at med fullt mått;betala hvad jag åtnutit. Jag häp¬
nar for the förfta åren, då mitt fpåda. tilffiånd fy-
flöfatte Kifte Foraldrarnes nit, och:vänder mig al¬
lenaft till de fenare. Dar finnerjag fa många, fa
utmärkta prof af Er kårlek och brinnande ifver
för mitt val, at där till intet kan låggas.. Den o- tackfammafte. vore jag fåledes, om; jag ej på alt
fått fökte betyga min. årkånfla. Uptag» jag be¬
der ödmjukelige.n , theffä få blad , fåfom forftlin-
gen af mitt fnillc., och. prof af et vördnadsfullt
bröd, med vanligt välbehag. Lef, K:fte Fader,
med en lika Kår Moder, ganfka många, famt högft
fålla och vålfignada dagar-, in till fenafte åldren,
och då måttet äåraf hlifver- upfylldr och jag made
fakna få oma. Föråldrars vård;; fa njuten den fa li¬
ga fötma och. frogd, fom; hekgonen och alla utval¬
da gör- evigt fornogda, Onfkar, fom beftån- digt lcfver
MIN; K:STE FADERS
lycli^e Son.
JOH. LUNDGREN.
D. D.
§. I
niverfa&fingula cöntemplantesiDi*
vinae veftigia & documenta boni-
tatis, pronteåmur, necefle eft,ea*
deitrefleexcellentiiTimaingeniiqve
nöftricaptulöngefublimiora.Nem-
pe, praeter änirtiüm, ratiönispar¬
ticipen!, hominum géneri, ut ita dicarn, igniculos quosdam indidit
De-us, pro re nata, ferrnonesaddilcendi, fenfaqve &con-
filia per linguam , tenue illud membrum, fignificåndi,
cum aliisdeniqve communicandi. Qjaid? höC inftrumen-
to lingv#nimirum, mentes non modo aliorüm in gre-
mium qvafideferre noftras, fed pr#ftantiamac nobilita-
tem, pr# brutis animälibus, oflendere, nexum commer- ciumqve cum bene moratis habere atqve decéntiffime
alere, poifumus. Quis tarnen, ita licetcompärätus, ne¬
gaverit, mälo oblivionis femet obiioxhim eOe?Quisre-
Sgionem,publica commoda eruditorumqve orbenl polle
confiftere, mordicus urgeret, explofis literarum monu-
„mentis? Crefcent quidem, tefte Cicerone a), fermo-
„nibusres; literarumvero monumentis inveterafcent&
Å £ cor*
# 4 C &
^,corrobo rabunto i\ Nobis enim omnibus lapfiis,Tumme deplorandus, defeftum- ihgenuit, quo,infingulos dies,la-
boramus , quiqve efficit,. ut qua? in memoria condidi-
mus> nec diu, nedum femper, retinere- queamusrsAft, qiiod1 natura fic denegat, vel aciimit nobis, id repende-
re vifa eldars, calamo animata & ftilo., eui proincie;non
negle£teepalmam seternitatis qvodammodo duxerim effe
refervanclam. Ha?c dum propius adgredior, Tuam, C.
L. modeftiam ac humankatem;, qua par ed, veneratio-
atqve obfervantia, enixe expe.titam volo.
*) Örat. in Catil. III. c., n.
§. II.
Breviter, in ipfo limine, erk indicandum, fingti-
las feripturar vices antea, qvam papyruscum Typogra?*
ahia , alma illa artium genitrice, in publicam prodierit
ucemputpotelapideam, ameam,ferream, ligneam,plunir beam, eburneam, ceream, ceteras quas demum,cunquej filentio me pra?terire, praTertim cum hac in re otium mi¬
hi alii fecerint. a). Rationem item indituti, in difcri- rnine, diclionem inter & fcriptionem , qua vetudaterm,
vel nativam adumbrando excellent-iam & dignitatem.,
baud eile pofitam, fat patefeit. Etenim, dé or.tu dkHo-
nis nihil, docente S» pagina,r licet dubitetur;. denatali-
bus tarnen fcriptionis, maxime incertis, non ed:, quod
multa agamus; quippe nimium diu, vel acutidTimi Phi*
iologi, heic fuere dillentientes. Illos porxo, nefcio qua dubios ratione, haud defuide novi, qvi, ut Judtcorum
fileam deliria, Deum, ante conditum mundüm, librum habuifle, igneis literis fcriptunv, fomniantium ; Pliniiy,
literarum ufum trternum facientis aliorumqve opiniö-
nem ,jam Adyriis, paradifö propioribus, jam Argypeiis-,
Grascis &Phoenicibus, literarum incunabula tribue.ntiüm-, partim Adamo, partimNoacho ceterisqve, egenere.Pa- Ifjarcharum, artem',vincucare fcriptoriam, qmni ope at^
qvej
# ) 5 f #■
qve opera fint enixL Ceterum,tantain*temporumeali-
fineofiinihilverbiseertib) eritntar,ftatuendum..in ultima rerumQuisansenim, utMor-iqyitate re£li quid absqve h#fitatione proferre aufit? inte/im tarnen,;
aubitandtim non videtur, quin baud procul ab origine generishumani, fcripturacinventum fitarceflendum. Et
itanos,mediumtenentes, neqvehaaucinabimur; perf«pe.
enim accidit, ut hoc vel illud, pro vero ac comperto,
excipientes ingeminare, meliora tandem edorii ,,foleant:
Oui facile credit, facile quoqve fallitur idemL
Miraberistarnen, hand immerito, curtant«au£torartis,di- gniffimus,qui omnium inanimis,grata cum recordatione,
verfetur,penitusiit in oblivionemaddudus. Ad quandam
vero unius, pr« altera, dignitatem, quod adtinet,. pluri-
mumutramqveconferre,valereatqveefficere,adpublicam amplificandämfalutem>velme nonfubmonente, dilucide
adparet. Etenim, fermonem vinculum illud eile, quo
ihvicem jungantur mortales ,tum omne.ferens punctum,
calamo cum- nullus fit locus, conftare opinor; in vita
nempe,. vel confortione cum aliis, dum, viva non nifi
voce, conceptus mentis noftr#commodé pofTTnt expri-
mi: inde tarnennunquam.a meimpetrare pofiuiTp utper- negavero, fcriptionem- di£tioni eile anteferendam , at¬
qve adeoeximkim pr«ftare rei literariae adminiculump
immo, quo glorioiius, at juxta verius nihil, omnium
non pofle non ageredifciplinarurmmagiftram.
a) Vid. diff. fuh Ampi. P'rteßde-meohabit, de Ortu Ma¬
teriarum Scriptionis A. 1-JJ2 cf de ScriptiQ/ze, Rei Lit.
adminiculo prcnfiantiffimo, A. qjj. b) Polybiß. 7om. lL.
IV. n ad fin..
III.
Scripten# artiS fuide calumniatores, in laude ejus
diminuenda omnes qui nervös-contenderint, eftutique
notidimumj nefcio vero3,unde tantum hauferint impiv-
denr-
# ) 6 ( #
Rentier',qvibus tritum illud merito objeAaveris: Arsimnhå¬
let ojörem, nifi ignoratitem. Etenini, probe fl rcxiltiplicem
intcilexillent ufum, quem conferant literär, nonpotuifient
rem, tantis decorandam eiogiis, impugnare. Virus per- nicioli/fimum 111 librosevomendo usqve eo pröcellerunt,
ut eosdemprofcripferint,velprofcriptos Vulcano dieave¬
rint: nedicam, quod Mufarum amantilTimishaereticorum
inurere hand verecundati fint nomen & notam a). Heic animumfubit, haud diffiteot,memoriaJuliani, ad Ecdi-
cium (cribentis:
"'AAAst fAv rl7r7tw9 clhKci o e-gvéw,
'AAAa egooai.
Infulfos iftos prartextusnctolerandos quidem arhitramur,
utpote velamina, quibus ecoliorte Camenarumfefe fub-
ducant. Ålii, cuncla auditu , rejectis literis, addifcenda jflatuunt, inde ad facram Minerva; aram iterfibi expedi-
tiflimum augurando, R.efpondetur vero;fi eruditio,ftilo exlifante, fola "auditione, exore dogentium , combibe-
retur , commodum inde fore noti mediocie redundatu-
rum conceflerim facile; minori enim cum valetudinis,
tum vifus,jaäura, lac illud Mularum animis inftillaretur.
Et tantumabeft,ut hoc in dubium vocare velim, ut ra-
rum quidem, in paucis aliis, exflet exemplum , nempe in Didymo Alexandrino Philofopho, fec.,pofl: natum Chr., IV. florente, qui, inde a puero, oculorum ope fuerit orbatus: b) at plurimwm tarnen temporis id flu-
dendi genus exigere, fimulpatet. Neqvenefcimus fo-
lidam &, quantum ad nos, perfeclam eruditionem vix
& nevix quidem, audiendo & experiendo, fontibus|li-
tfcrarum fvaviffimisnegle&is, vel in defvetudinem ab- euntibus, obtineri. Vox enim fxpe pr^ceptorum, au-
resaudientium prtetervolans,evanefcit inauras,nullo re¬
ligio do&rinarveftigio. Prtefto nec femperfunt illi,quos
de ratione&veritate rerum confulamus. Nonnunquam
item eyenit, ut viva docentis vox, au&oritate nefcio
qua,
# ) 7 ( ☆
qua,{uffulta,nimiam indifcentibus fuadendi vira. habeat,
adeo quidem,ut illi, rationibus non fat ponderatis &veri-
tate baud examinata,fide dicentis innixi inerrores nefcii abripiantur. Aft volutandis in iibrls hos fcopulps exhor-
refcat nemo: nulium heic efl tantarauctoritatis fafcinum,
quo mentis vis judiciiqve acies obtundatur; nuik com-
movendorum machinaradfectuum,quas honorandi lin-
fuaeic,praceptoris,perotium, fententiamvalidoimpetu,examinare-,impellereargumentafoleaf. Licetper-
pendere & ftiigula ad recLe rationis trutinam ponderare creberrimaque fenfum indagare repetitione. Pra:terea, qucP^ libros legendo, hauriuntur,cum plora, tum lima-
tiora fiintj #gre nunquam ferunt bi muti doctores, ope-
ram petentibus impentiri fuam.
(i) Cfr. Guilielm. Saldemtm de Librkp. 212., b). Theo¬
doret. H. E.. Lib.. III. c., 27..
IV.
Defuerunt nec illi, qui, cumI.ycurgo, Spartans rei- publicre legislatore; literarivmufum,tanquani rei & pubii- cx&Cprivatasnoxium,condemnent: animos enervari fpiri- tusqvead bellandum exftingui; immo, fexcenta mala*poft
inventionem chartarum, humanum inundafle genuSj'ob- jeåando.. Hodie veroquenvfugit, opis quantum ferant gentibus moratioribus quasvis dilciplina? & quantum bas
ad exercendas valeat literarum cultura ? Scilicet, rcspu-
blica, nifi colanttir& floreant Pieridum delubra, utrarnv qve in partem vacillans, perexiguam flice confervandae
habethabebitqve rationem.Exempla enimadfunt,conlor-
tionem Martis& Müfarum.amiciflimamfatis teftificatura.
Socrates, Plato & Xenophoti egregiam nein bellando o- peram praftiterunti Qvid Pericles, Themiftoeles& Epa- minondas,quem Juftinus fumrnum&Pbilofophum pra?- dicat, & Imperatorem, ceteros ut reticeam» quos fortis-
fimos ne Duces, an iiteratifllmos.vivendirqagiftros,di-
xe~
# ) B ( #
xeris, planeignoramus. a)-Obfervaripraeterea meretur,
1:0 inajoraprofecto efle maia, exjadura literarum pro- üuentia, quam qureearum audiunt abufus. ar© Efle di-
ftingiienduminterid,quod chartis conveniat per fe&per
accidens. 3:0 Ufum rei, ob intervenientem abufum,mi-
nime efle tollendum. Sententite mere il lufl: randre ifhec
porro infervitura confiteberis. Litera? fiabeflent, qnas
damna? Everterentur fundamenta religionis ; fru dra e- nim fons &principiurn,facra Revelatio, quareretur, Vix quidemnos, in Divinam creatosimaginem, pofiea, per lapfum, miferrimos evafifle, feiret qvispiam; reparatio
vero per Chriftirm prorfus föret incognita. Verität! o-
•mnishiftorirc,tenebras iriobdtidum crafliflimas,non eflet,
mihi crede, diflimulandum. Currentes fmguli ultro ci-
troque nubem proJunone, ut trito ufurpari fvevitpro-
verbio, ampleaerentur. Leges conftantes nulire; nulius
inter homines ordo; difcordiis, diflenfionibus, injuriis
imnune illatis, cunda fcaterent Si collabefada deniqve
corruerent. Quis, quadb, ta*itum, natura,dicendova- kret, omni huicperturbationi utpoflet, fivellet, occur-
rere? Et numnehsec mala cum ceteris, exabufu derivan- dis, fefe requarent? Literis per fequidem convenit,ad
hominum, poftfummi Numinis gloriam, utilitatem fpe-
dantia &continere &prrebere; yay.crftesveroquorundam
fcribendi literisdebetur nonnifi,utloqvimoself,per acpi-
^ens. Prater ha:cfferi necpoteft, nec debet, ut abufui
verus cedatufus. Contrario dudi judicio, ab iis parum
abhorrent,qui, ob maledicentiam unius vel alterius,fin- guliseflelinguashominibus exfecandas; vel vites,propter vini, apud quosdam,abufum, exfcindendas, pertinaciter
åatuerent. O!praeftantiffimasliteras,quarum ope foedera
jungi &, remotiffimas inter nationes, exoriri novimus
focietates. P«r vos amicitia, condimcntumillud vitre &
temporum, optime alitur. Ufum vero literarum, inu-
nx-
# ) 9 ( #
niverfo fuo ambitu fpectatum, optimo jure, admiremnr;
illa; enim fi tollerentur, commercium hominum,per ma-
fnairetur.locorum,Hinc aAlcuinus,fe disjunciiflimorum,Imp. Car.Magniintervallaolim in literisvixau-
rooribusqve moderator, in ländes Epiftolarum : Deus,
„inquit, abfentibus fcriptionem infubfidium &folatium
„dedit, ut per chartas loqni poflent,& neceflaria profer-
„re in cor aliorum. Sic Morhof. Scriptura vim loquela;
,,exfuperat:illa ad abfentes loquimur&remotos longalo-
jjCorum temporumqve intercapedine, aeque ac fi nobis-
,,cum viverent, compellamns &c. b) Fides hominum
perfrepe cernitur nuIlaj en! vero optimum in literis re-
pagulum; heic manus yeritatem indicabit, heic omnium filebunt ora,libidine confradicendi ceteroqvin turbas ex-, citatura, unde:
Fox audita perit; litera fcripta manet.
Caligare igitur in föle videbuntur contra ufum inrepu-
blica li-erarum armaobvertentes infefta.
a) Fellej. Paterc. Lib. 1. p. ni. zy. b). Polyh. Pom. 1.
Lib. IF. c. 4.
§• v.
Ereftiores animi de humanoqve. genere bene me-
rendi flagrantes deliderio, nevita; curriculum conficiant,
veluti navigia, nulluni fui relinquentia veftjgium, pro falute reipublica; laborant, defudant, curis affliguntur,
premunturj num vero pra;mia, labore & promeritis di¬
gna, in vivis reportant? diflicile crediderim, nifl literre
vel libri ab ipfis confcripti, pofthumae illrc reliquisr; de
excellentia teflantes au&orum, nominum inpoflerisvin- dicarent immortalitafem. Apellem fummum artificenx;
Eratofthenem,Euclicem&Archimedemmaximosin Geo- metricisj Ci eronem eloqventia; farna prrecellentifTimum,
novimus. Hos, cum ceteris, hodie ignoraremus, nififo- lidiorem acdiuturniorem eflent glorian^ commendatio-
B ne
^ ) 10 ( #
ne fcriptionis, atqve operum confécuci. Hieronymo proinde literas videntur & adpellantur ingeniorum effi- gies, vera & teterna monumenta, a) qvemadmodum
Salluftio: ingenii egregia facinora, qua:, utianima, im-
mortalia funt b) Procul igitur yiaoygtcyyccTcj illi faces- fant, redte enim Horatius:
Vixere fortes ante Agamemnona Mnlti: fed omnes iUacrymabiles
Urgentur, ignotiqve longa
Nolle, carent qvia vate facro. c)
Quid? eft faneftilus pracipuum viri, folide eruditi, tefti-
monium ac criterium, quo ab aliis, multo loquaciori- bus, minori yero do£trina ornatis, queat difcerni. Di-
ftitant multi multa elate, naturagaudentes fautrice, fpe-
ciofa utilibus anteponunt, altius, prac ceteris , erainere cupientes; dum vero eo eft perventum, ut mentem fti-
lo exfeqnantur, languidi, rudes,parumque adpofiti cer- nuntur;fcriptavero,faleluimanitatisfparfa,fuafemperluce
ac dignitate corufcant.
a) Hieron. ad Marcell. b ) Bellum Jngurtb. p. m, (ja,
c) L. IV. Od. IX. 25.
§. vi.
De variis variorum opinionibus inlinguis addifcen-
dis quiddicam? malunt non pauci colloqvia, per con-
fuetudinem, quam prteceptiones, nimium forte ipfos fa- tigaturas. Rem vero intentioribus ocnlis contemplare,
facile videbis linguam quandam, pracipue Latialem,hac ratione, penitus, fi elegantias q v a?fiveris, imbibi non pofle. Auctores ex optimo cJaflicorum genere evolvan-
tür; vocabula, phrafes, conftru&io , ordo & numerus
obferventur literisqve , in fubfidium memorial,raan-
dentur , teneantur. Stilus poftea, colloqnia deniqvc freqvententur Res ipfa confirmabitur experientia, re- rum utiqve magiftra. Neceft, quodinquiramus, quan-
tum
# ) " c #
tum vulgarijam arrideat palato, hominemquendaro, fi-
iics inftituturunv fibi adfcifcere, minus perfaqae erudi-
tum, etiam in fundamentis ipfius linguac elementaribus, Oithcgraphica loquoratqve Syntaclica; linguam modo, cujus tradatcognitionem, cum lafte, prout diatur,com- biberit genitricis. Orkur hinc in difcipulis habitus lin¬
gual qualiscunqve; in ftilo licet, ut dicitur, haereat ipfis
aqva. Omnes iccirco intelligentiores, ufum&exercitatio-
neminfcribendovolunt,fvadent, prtecipiunt. AudiaturCi¬
cero, Eloqventix princeps: Stilus, inquit, h. e. continua fcribendi exercitatio, dicendi eftopifex /?); &nulla res tantum addicendum proficit, quantum fcriptio bl Ad
hane fententiam accedere num tute dubitas? Adfidua nifi
fcriptio colloquiorum fundamentum pofuerit, nihil pul- critudinis, puritatis atqve ornatus, in fermones immi- grabit. Quod fl vero adolefcentes , ingenio ac lingua provecliores, Latinasprorfus negligant collocutiones., inde nonpofte nonplurimum redundare incommodi,confitea-
mur oportet. Aliud porro eft Grammatice loqui, & a-
liud, genium ac indolem linguce, exprobatis adquifitam Auftoribus, incorruptam fervare. Prius licet nonnulli calkant; in pofteriori tarnen, ubi locum fibi fixitprce- cipuum Eloqventia, parum, fi qvid ego video, erunt progrelfuri. Hoc adilluftrandum egregie Quintilianus r):
„Non folida atqve robufta unquam fuerit eloquentia,
„nifi multo ftilo vires acceperit &, citra leftionis exem-
„plum, labor ille carens reftorefluit. Hinc quoqvean- fam cepit Theonille Rhetor, inPra^fat. fui operis, dis-
„ferendi : Quemadmodum piftura? ftudiofis nihil pro-
„fuerit, cognovifle Apellis, Protogenis &Antiphili ta-
„bulas, nifi & ipfi pingere tentarint: ita & eloqventiae
„operam daturis, neqve copia fenfuum, neqve puritas
„fermonis, neqve comnofitionis concinnitas, neqve au-
„divifte praxlara# nihil deniqve horum omnium, quse
Rhe-
& ) 12 C
„"Rhetörica compIeXUtur, utile eile poterit; riifr quis1-
,,qve & iofe quotidie fcribendo fefe exerceat. Huc fpe-
<äat illud Cardin. Bembi: Stilus iple adfiduitate diligen-
„tiaqve muniendus: neqvetamquantum vitefecerit,quam
„qvo progredi poilit, &vero etjamdebeat, fmgulis pro- ,,pe horis cogitandum. Neqve enim,fi aut in Éatracho-
„miomachia Homerus, aut in culice Virgilius a fcriben-
?,do fe continuiflent, eorum nomen fseculis omnibns cla-
„rum celebreqve viguiflet d). Htecce, utut perpauca, ad propofitum fpectare, oppaor; ceteris igitur fuperfe-
deamus, tota mente atqve omni animo optantes, in hominum felicitatem ut florefcant literte,
prxcipue vero in SOLIUS DEI GLORJAM!
a). Ad Farn. Lib. VII. ep. 2j. b ) De Clar. Orat. c.
24. c). Inßit. Orat. L. IX. c. 1. d) Epiftolar.L, VI.p. 284.
t
