t. N. J.
DISSERTATIO GRA DUALIS,
QUA
SAL' ET
PRTSTANTf A STIL! ATTICI
le viter delineantur;
HANC,
SUFFRAG. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.
AD ILLUSTRE LYCEUM UPSALIENSE,
PR/ESIDE
VIRO CELEBERRIMO,
Mag. P E T R O EKER MAN,
Eloqvent. PROFESS. Reg. et Ord.
TUBLICJE CENSUR JE MODESTE OFFERT
IN AEDiT. CAROL. MAJ. DIE II. MAJI
Anni MDCCLXI.
h. p. m. s,
johannes otter,
VESTRO GOTHUS.
U P S A L I iE.
å MONSIEUR L' AUTEUR.
T ' Eloquence efl un talent fouvent pernicieux, quelque fois
'*-J utile, U toujours agreable. La Grece fe pouvoit autrefois
vant er des grands Orateurs > Rome auffl; mais au dedans des portes d' Upfal an peut trouver ä prefent des De?nofltbene <f
des Ciceron. C3 efl Vous, Monfleur, qui nous en donnés utse evidente preuve par Votre belle Zf favante Dijfertation, la quelle Vous allés donner au public comme wie mar que de Votre folide erudition Zf de Vos beureux talens.
Notre amitié aufßbien que Votre modefl te, ne mepermet pas depeindre Vous louanges. Elles font afléz connues Jans mes
eloges. Il fuffit donc de. dire, que Vous avés travaillé fans cejfe ä eclairer Votre efprit, a former Votre coeur, ä connoi-
tre les v er it es utile s, ä Vousfaire des principe s furs. Mais
Vous me repondrés, fans doute , que cela ne doit point f ap¬
peller un travail: car c efl exifler, deft jouir de la dignite de fon etre, c efl le mettre a profitpour foi Zf pour les antres.
Ainfi^Monfieur ,fai l bonneur de Vous feliciter ef de vous
foubaiter toutes les profperités imaginables, -que vous receviez bientot la recompenfe, due å Votre vertu Zf ä Vos
mer it es; Vous ajjurant, que je ferai toujours
MONSIEUR
votre tres humble fervfteur, G. H. LYBECKER.
ä MONSIEUR Le CANDIDAT.
Monfieur, P amitié qui in' obligent de & l'eftime, ne point que me taire je vous „ lois dois que vous font deux allés grands convaincre motifs,
pourla feconde fois, tout le monde fur les talens, que vous vous etes aquis ; ainfi je ne puis choifir un objet plus digne pour vous montrer mon éllime
que vous en feliciter. Je ferois content, fi vous étiés perfuadé, que me*
foupirs pour votre bonheur font aulH llncereSjque 1' attachementj avec la quel je ferai tant que je v/vrai.
MONSIEUR
votre tres humble- ferviteur,
CHARLES ERI^LES DRAKENBERGf».
*. I.
Raecia, orbis quondam admiratio,
Tal gentium & orientis digna dominatrix, eloglo, omnium ar- tiim & litteraruni altricis, a
ceteris orbis terrae regionibus , diftindla, tantum eminebar, Quantum lenta folent inter viburna cuprefft,
Decora, quibus nitebat, litterarum, qua partem, dabat
orkns. Ulis enim prius fulgebat Aigyptus ioprimis &
Chaldaea. Ab barum vero gentium in fcientiarum cir-
culo fulgore, Graecice Sapientes, inflitutis per illas oras
erüditis peregrmationibus, a) vel accenderunt, vel magis
fp.lendentem fecerunt fuae eruditionis lucernam, qua?, dciTiUm allst«, patriam ipforum poftquam illuminafler,
A te-
o) Hoc ccrfilio ,Pythagorsm, Thaletém, Democritum, Piato-
nem, Eudoxuin> Euripedetp alicsque in TEgyptuin profe&os efle legi-
snus» Heum, Confp, Reip. Litt» p. m, 74.
❖ ) l ( #
tenebrasque vicinorum magis rnagisque difpuliffet, orbern fenfim paulatiinque irradiavlf. Athen®, eaaubs olim Eaaus, Mufeum Grseci« b), b prima mundi Lutetia,
omnium clariffime, exfplenduerunt. Prcedantiora a na¬
tura acceperant ingenia : fbudia litterarum ibi fequeban-
tur potentia & honor. Ex quo facile fiebat, ut fingulse
fcientiee Athenis maxime excolerentur, paimasque ce- teris furriperent, ut, tede Phiione, c7t?q iv c(pBuXpa,
%c'^, vi iv \lvyr aoyia/uos , rSr iv eaaaj; ABriVUt nuncu»
parentur. Eloquentia, fapientiae comes b minidra, vaga c)
adhuc erat, legibus prseceptisque dedituta. Hane, di- feiplinam conftituerunt, & conditutam ita expolive-
runt Athenienfes, ut eorum genus dicendi longe optimum ejje, dnbitaverit nemo d). Hoc habitu induta rtorviu
TleiBw, e\ Piraceo eveffa, omnes per akvavit infulas, atqus ita
h) Eximiis adeo laudibus titulisque excellentiEimis Athenas ex- tulerunt antiqui, ut, illarum nomine, omnem elegantiam & urbani-
tstem coroplefti viderentur. Lyfippus apud Dicccarchum:
E< y<l reBsucrcu rus ABrjvus siÅeyos I; * e; reBiucrui, y.rj reBqgsvtrca cT, cvos • Ef o ivuge~oov uTtor^iyjfS, xuvBqÅfcv.
Tu truncus es, ß tion Atbevas vidir is:
Si vifae Athenae non inefcant, ctfinus es:
Si non grave has relinquere> es cantherius;
c) Quo ipfo non contradicimus thefi M, Nic# Bvuncfrman de E-
loquentia usque a Mofis & Aaronis legatione repetenda. Ita en im ipfe fe explicat in dilT. p. 17, f,Cultum prius fuifle in populo Dei Elo- j?quenrise tum prof», tum vorfa orationis decus, quam eultius, immo jjcultiflimum, eft apud Gratcos & Latinos redditum, quemadmodum
?sin rebus humanis nihil efl fimul inventum & perfeftum , eruditonim
?,una vox eft & fere confentienj,
d) ^uinft, Inflit, Orat. L. XII. c. Xf
❖ ) 3 ( #
ita perevrinata efl tota Apa e). Amorem fic barbaro-
ium, quos vocabant Grata, latentis & lucentis In e- Ie£lro iilo oratorio, fapienti« prseftantia, capcortim, adeo ipfa conciliavit fibi, ut Lingvat Grsecse edifcendae
operam navatint non exiguam permuiti. Quo ipfo,
iludiorum lifterarumque propagandarum vehiculum, fa-
éla ett lirtgva Grstca f), Sr, ut litteratorum communis,
ita per Heliconias provincias quafi Mercurius q). Ete-
nim Romarn nondum falutaverat orbis: nondum Martc
& arte exceüuerat:
Nondum tradtåeras viSIas tief or i bus artes
Grxcia b) i -
Verum enim vero Romani, In orbis imperium, fi quod
A i fu-
e) Cic. de clar, Orat. c. Xni.
/) Huic negotio infigniter fuccurrifTe videtur O» ipfe M. Athe-
nienfibus Kyvoo^os ©sos, iHo enim permittente, Rex Alexander , Magnus ille Macedo , fux ditionis omnem fecit Afiam, Quo fa£to j
per totam illam, gr deinceps per univerfum propemodum orbem di-
vuigata eft lingva vi&rix, Et dubitari tanto convenit minus , quin
illi fint comitata ftudia litterarum» quanto conftat certius, Gratciam*
ea tempeftate , eruditionis gloria gr fama floruifTe. Sic pramifit Tum¬
ma fapientia ftudia litterarum, phosphoros prtefulgentes Soli Jufiidae;
Sic illias precfentiam , quando exfiiterat, gr in genus humanum bene**
ficia, quando abierat, ut univerfis mundi incoiis polTenc conimuni
iingva patefieri, ordinavit,
g) Hujus rei teftimonia paffim apud Au&ores occurnmt. E Cor;
fidio Nepote in vira Hannibal-is C, XIII. vid.emus, Grsecam » Car-
thagine , tunc fuiffe eruditorum lingvam, gr Hannibalem eam calluifle.
Cur dus I. V. 19. tefiis el! Perfas gr ceteros barbaros» Alexandra
J\f. a? v o , expetiitfe lingva Qraccte commercium, Et c, X. Darium , Fevfarum Regem > eani intellexifle. Et id genus plura, Craeca legi
jn ommhus fere geniibus, fua setate, tefi&batur Cicero pro Arch/
o X.
b) Ovid. Faß; I, III, v, lox,
❖ ) 4 C #
fuerit, ordins järn fuccefluri, Graciam armis atlpro- pinquantes, veniunt, vident, vincunt. Et
Grßcia capta ferum viciorem cepit, & artes Intulit aqrefti Lati o i) - - -
Etenlm hinc faétum eft, ut Romanorum cum Grascis commercia, non potuerint non frequentiora magisque quafs familiaria, exiftere, &, quemadmodum, in omnibus ingenuis difciplinis, eo céleriores progrefTus fecerunt Romani, quo magis exculras eas habebant Grteci, ita, absque longiori mora, Eloquentia fuum adtigit falti- gium A). Nec multum interfluebat temporis, antequarn audiebst Roma Ciceronem pro roftris, D-unofthenicI
oris flumine, dicentem; antequarn videbat Livium &
Sftluftium, hiftorias confcribentes calamis, Herodoti &
Thucydidis paribus j antequarn deleélabatur Virgilio, AJcr&um canente
-
Romana per oppida tarmen. 1)
Sic, quae antea difcipula fuit, Eloquentia Latina, jam
«mula fadla eft Graec«. Ad hujus enim imitationem fe fe i) Horat. Lib« II. Epift. v. if6.
fc) Non tarnen, ante hsec tempora, omnino barbari fuerunt Ro¬
mani. Ludos litcerarios habuerunt, tefte Livio IIII. fub Decem- virisj & , L, V» magiftro3 puerorum publicos, Tetricam vero & tri-]
iftem difciplinam in Scholis Sabinorum regnafle L, I. oftendit. Teren- tiuj, editione Comcediarum ad exemplar Menandri, primus glaciem fregiflfe videtur in introducendo Romte Qradcorum fapore, quem ad tcx,[At]v perduxit Romuli nepotum difertiflimus, Cicero, Qua in re viam fibi praeparantes & praeeuntes etjam, habuit M, Cornelium Ce- thegum, eloquentem Romas, primum illum quidem , de quo memo¬
ria eft proditum, ita habitum fuilTe, Hunc aecate fecutus eft JW.Cato.
froeclTu deinde temporis extiterunt C. Lselius,- P. Scipio /Emiiianus, Gracchi, C. Carbo, &, qui ceteros fere ingenio & arte dic:ndi fupe-
rarunt, L« Craftus & M* Antonius, Omnes vero Cicero tandem eft fupergrelTus, Cfr.'L. de cl. orat. Heum. Confp. R. p. Lift. Rollin, de Ja
»aniere d' enfeigner & d5 etudier lej belle» lettre» Tom, I, p. 17a.
I) CrwOrgic. L, II, r. 176,
# ) 5 C #
fefe effinxifTe fatentur Rorrani ipf?. InpWmisAtticorum
dicendä genus debids laudibus efiertnt, & imitari fa>
piflirne ecnantur cratores eorum optimi, quemsdmo-
dum etjan;num & Horum & lilorum facundiam merito celebrant, & ad eam fe coroponere praegeftiunt, qui
almam iltam fcientiam profitentur Idcirco conftltui,
pro modulo ingenii, qusedam de ftilo Attico adferre.
Quod dum adgredior, non tam perficiendi fpe, quam
éxperiundl voluntate, Tuam B. L, humanitatem implo-
10, finas, liceat mihi fpe rare, fore, ut, qui optima mi«
rari foieas, inferiora, ut mea funt, non plane im- prebes.
§. IV
Modus & forma, qua menris noflrd covitata \cum fcribendOy rum di c endo, proponimus , definiente Wal-
chio a), St i lus dici fölet. Res Vero animiqie fenfa, difpari modo & forma tradi & proponi, fi dubitandi
ullus quarreretur locus, adtentio ad varia variorum fcri- pta, quemlibet, ut opinor, ec'ocebit convincetque. Ita
A i enim
l) Digna videntur verba, quae huc transferantur ex Angeli Poli-
tiani pra:fat, ad F. Quinft. lnft« Orat. ,,Cum maximum fit Vitium, u- ,,num tandem aliquem folumque imitari velie, haud ab re profeö®
,,facimus, fi, qute ad noftrum ufum faciunt, undique elicimus, at<iue$
„( ut eft apud Lucretium) ,
Floriferis ut apes in faltihus omnia libant,
ömnia nos i ti dim depafcimus aurea di&a*
'„Atque boc profefto eft, quod, cum diu Marcus Cicero Atticis, illts
„b'matis & emun£lis Oratoribus, operam dediiut, poft illa tarnen &
„Rhodiis & Afiaticis aures commodarit.
o) Hill, Crit« lat» L, p. 147. Ubi etjam vari®» ft>li fignificatio-
tiones & aeeeptiones videre licet« Praeterea legi merentur, qu3e
Quinft. lib« XII. c. X« diiTerit de qufcßicne, num forma feribendi &
dicendi differat.
# ) Ö ( JJC
esnim videbit, ftilum fi confi(iefaverit i- c.
habitJ ragone, tum argument!, quod profertur , tum verborum & locuüonum, qufbus profertur, allom Ora-
torj, alium Philofopho, alium Hiftorico, alium Pcétg,
cet. ufitaturn eile^ fi abftva&ive i. e. internam ejus ind-
olem, in locutionibus & verbis latitantem» inveniet adcendendo no ad ejus qualitatem, ftilum effe, ve!
fublimem i. e. res fublimes & magnificas, verbis fubii-
jmibus & magnibcis declarantem, vel temperatum f. me*
diocrem, rebus, in quibus occupäfur, neque magnificis
neque vulgaribus, verba, eorumque junéluram, pru*
denter apfantem, vel denique ténuem b) i. e. res exiles,
verbis propriis & puris, nulUs ambagibus & absque o- mnibus fe re fchematibus * exponentem c); & 210 quan*
tit a tem introfpiciendo, ftilum agnofcet vel circamdu- clipn, Iongioribus periodis & colis laborantem, multis (ynonymis & circumlocutionibus animi fenfa aperien-
tem, vel medium, rnedio tutiflime eun em, &c nihil fu- perflui, nihil, quod deficiat, habentem, vel denique con- vifum, mulra paucis ita » ut omnem excludant ornatum ,
compleélentem verbis d). Grceci, ut oratorise quondam
Ma- b) Falluirt &: falluntur, tenue dicendi genus corruptum & in-
gulnat um di&itantes. Elegantiam & munditiem illi etjam deberi, con- fendrt Cicero in Orat. ubi omnem Eloquenciam Iiis includit verbis t h erit Eloquens, qui poicrd parva fabmijj e, nio die a temperate ,
magna graviter dicere.
c) Aliis fa? pi fil me ncminibus fignata occurrunt hrec tria dicendi genera apad Oratoria? deciores. Ea adferre fuperfedeo. Dari polTe
noii negamas etjam afia dicendi genera intermedia: lic e, g. ex ora- tionlbus fubtilibus, qusedf.m funt fimpliciter fubciles, quaedam illis fub- tiliores? quxdam paui 1 tleniores, Videfis Quinfr, Lib. XII. c. X»
egregie liac de re diflerentem,
d) Cfr. Di ff, Car. Lügegren V.G. de Quantität« ftili Romani, &
Clement. Bang Medelpad, de Quaiifaie Stiii Romani» item Bleck* A&ling
O, G. Requifit. Stil, Qratorii, -
❖ ) ( 1 •£
rnsgWlri, Jta etjam Iianc, fuis exempfis, diftinåicnem pofferitati, difcipuloc fuce, commonüranf. Horum enirn, fuus, cuique fere gentis Eloquentis farna celebri, ftilus familiaris & pnedominans fuie. Sic Afiani, tumidlores
& ja&antiores, parum prcffi & nimis redundantes e),
-
drcumdudum amabant flilurn, qui Afiaticus inde eft
diélus. Attici, iiroati & emündi, Bihil inane & redun¬
dans ferebant, fed ftilo inedio utebantur, unde nomen AN
tici traxit. Lacones ßf>u%vhlyci, plura cogitabant & vo- lebant intelligi, quam verbig indicabant; ftilum igi-
tur adfeåabant concifum , qui Lacanicus inde elt adpellatusf*). Romani, GrsEcorum veftigia prementes,
pafiim de nominatis dicendi formis foqvustur, meritam-
que palmam Atticorum tribuunf. Horum vero, ex in«
ftituto, propius» fas eft, confideremus.
$, nr.
Antequam vero ilii defcribendse accingimur» ad fe- quentia prius adtendifte juvabit. Quemadmodum non una
f) Coiifr»' Qywift, Inrt. Orat. Lib. XII. & Cic. in Bruto» Cete-
rum de ftilo Afiatico ejusque rumore diiTeruit C an di d, Georgius Gerdin Jemtl.
/) Vid» Djni Altbergii He}f. DifT. de Breviloquentia Laconf-
C3, De cetero ob£ r.on his formis adftri&am fuiffe artem fan dr Grtecanlcam omnem. Rhodiorum dicendi genus 7 quod Cicero fxpiu?
imitatur, a diäis diverfum & inter Afiaticum & Atticum medium»
faciunt Oratorise fcriptores. Rhodios vero Atticorum fuiffe fimiliores»
teftatur Cicero. Et tanta fane inter utrunaque adfinitas deprehenditur atque fimilitudo, ut diftin&a qualitatis genera vix ccnftitui pofRnt..
Nec difcrepare videntur, nifi ut fios virginis a fobrio matronae color*..
Caria Ü Pkrjgia £? Myfia, quod mininte politae , minimeque ele~
gantes eranl, adfciverunt aptum aurihft fuis9 opimum quoddam
i a ti quam adipaium diftioni: gsnusl fiyit v?rb» Cic» in Qrau
$ ) 8 ( &
una eademqüe ejqs fernper fuit facies, fed, pro vsria
temporum ratione, dlverfa, ira nec cujusque sevi At-
ticifmo eandem, & äqualem fribuirnus praeftantiam. Ac-
cidit enim huic, quod ceterls mortailum negotii«, ut
plerumque non eodem inveniantur tempore & perfid-
antur, nec, ubi perfeda videantur, eo in ftatu perdu-
rent femper. Sic Oratorias Atticorum tres conltitui pofTunt aetates, crefcentis nimirum , viqentis atque in- tlinantis. Ejusmodi vero mutationesio lirerarum cultu-
ram, fenfim, (ine fenfu, cum irrepere foleant, quo igi-
tur die, quod ajunt, aut quo confule, ab una in alte-
ram tranfiverit, vix, ac ne vix quidem, poteft definiri.
Prima ab Homero a) inchoata , extendi poße videtur
ad bellum fere Peioponnefiacum, ante quod, quä vixerunt fcriptores, compo/itionem, tefte Dionyfio Hal. b), omnes eandem jere adfettarunt ßmplicem In fignificante enim
brevitate & adflriéta verborum (implicitate abfcondebant profundam fententiac gravitatem, nec non ad magnificam
interdum & fublimem formam adfpirabant. Horum, qui
contulerit fcripta, oppldo videbit, qua ratione ad prte- ftantiam in dicendo, pedetentim, adfcenderint Attici,
donec eam , fecunda? aetafis fuifTe agnofcet & mirabitur.
Etuditione, illa setate, maxime florebant Athenienfes,
.
' ' &
a) Ab Homero , tanquam a Jove, principium. Ut enim hic fcriptor eft omnium antiqui/fiirus > quem nobis refervatum gratula-
mur, ita prifcorum temporum de Eloquentia Grascanica, defi- cientibus monumentis, nihil judicare poffumus, Fieri qui¬
dem poteft, uü ante illum vsluerit Eloquentia, cum alias non tribuilfet
Menelao , Neftori Sc Uly/Ii tantum laudis in dicendo. Quorum illi
fubtile genus, huic mediocre, ifti ampliffimum dedit, Cicero, qui, Eloquentiam l®nge juniorem faciens, dicit ; ante Solonis aetatem
£? Pifißratii de nullo, ut diferto, memariae prodituw eß •, con- cedit tarnen laudato Poetse titulum plane Oratoris, Cfr, Cic, de
Clar. Orat.
b) In judicio de Thucydide, c, ad.
£ ) 9 ( &
& fcriptores habebant in variis fcientiarum generibus,
Maximam vero operam in oratoria facultare confunferant,
& orarionis fuas genus excoluerant jsm adeo perfecerant-
que, ut, quemadmodum antea diximus, non anguftis
patriae limitibus contineretur iliud, fed omnes propemo- riumterras, litterarum elegantiorum fautriccs, in fui ad-
iriirationem & contenticfam imitationerr, traheret. Ad tan- tum vero faftigium, lata, quod ajunt, via, quippe qua ad
Mufascurrere non datur, pervenire nequaquam potuerunt*
Qus enim relata inveniantur de natura in Atticos, pr«
reliquis, fautrice eg auét ribus fuis relinquimus omnia,
exiftimantes , v!x illa quidquam cfYecifTe, quse demurn
cunque fuerint, fi incitamentis, auxiliisque sliis, prae- miis, fibertate civili, illa s^strlcc r'S Åeye/v, quam Athenas hsbuifTe dicit Platod), caruifTent. Neque fuf-
fecifTént illa, quamvis, quin multum valeant, dubitari
nequeat; nifi cbfervatione & exercitatione v artem quam- libet, msgnam parva mque,curatius perficiente, fuam funda-
rent munirentque Oratorium Etenim, quando experien- tia, haud fallaci rerum magiftra , edocebantur Attici, il-
lam inprimis oranbn's virtutem, qua fenfus» in verborum parfsmonia , copiam compleélebantur, auditoribus, fa- pientiaribus faltem, pergratam efTe, ejusmodi dicendi ge¬
nen ftuduerunt eoque diftionem mirlfice poiiverunt. Cer-
tiores Oratoria conftituerunt legesjeas propofuerum,ex-
ercuerunt, & quidquid oratinni virtutem efTet accelera-
B tur um,
c) Talia funtl cenue ccelum & aer temperatus, a quo judioium
eorum delicatnm atque cs rorundum derlvanc nonnulli. Sed num de-
rivari inde debeat, f-nrrntiamferant alii. Saltem Tbeophr. in proeem. Char,
Ethic. meminir EAAocdW , v7to rev ccvrcv usqx. y.ei/xt-vrjc. Caus*
fam quserunt slii in ipfo Atricorum gen;o , läudis 8c honoris ftudiofis-
finio, alii in fangvinea ipforum conftitucione, venuftatis 8c falium fe«
cunda matre, Qure Senatui Populoque Critico judicanda relinquimus^
ä) In Qorgia p. 287.
❖ ) 10 ( #
turtim, excogitarunt, addiderunf. Sed fölet fummum quodque proximutn efTe cåfui, C3di?que Iapfu graviorf.
Non muko poft tempora Alexandri Magni, e) ornatu fuo iaborare coepit, praeltantillima Atticorum dicendi forma,
& ita inde contabcfcere, ut, didante Quind:. /J, Deme¬
trius P baler ens u It i mus fit fere ex Atticis, q ni di c i pos- fit Orator. Sophiftarum g) enim ineptiee calarniftris na¬
turalem jarn orationis pulcritudinem deformabant: abun-
dantius, quam gravicati conveniens erat, ornatus adhibe- bantur: mel non fummo digito, fed ca va manu, libabant v?TsgocTTr/J^ovree, Inepta eminebat arrogantia, perverfä fufplciebatur semulatio. Verbis occupati, b) fententiacn ipfam cemere négligebant, pro Junone, ut dicifvevit,
nubem ampleétentes, ex cujus comprefFone, non Heli-
conia proles, fed inanis imaginationis Empufae, nafcun-
tur. ingravefcentibus his aliisque calamitatibus , viros cordatiores, illis fefe opponentes, defatigantibus, pugnam-
que dubiam reddentibuS) ita premebatur Svadela, ut ur»
bem tandem reliquerit tota t),
§> IV.
e) Vid. Dion. Halicarnafl", de Qrat. antiquis c, i.
/) Lib. X. c. i,
g) Sophia», antiquiori svo, artium, nec non genuin» EJoquen-
ti«, erant Doftores, deinde rero, glorias quaedam , uü Hierony¬
mus vocat, animalia , cupidicacibus fuis abrepta, ad oftentationem o-
mnia quteftumque comconebant, Jacuerant fcuc usque, fed eo demurn
ventum eft, ut Sophiihrarn titulus , malefåne haberetur hoaorificur,
Cfr. Hauptman, de Atticifrno,
£) Perftringenda hic eflet fuperftitiofa Athenienfium temeritas, qua
Demetrio etjam viftori vicium, in loquendo commilTum, publice ex-
probrabant, Plutarch, in Apopht. Tom. IL opp. p. igq. &, fame licet preflbrutn, civeni tarnen, pecuniam liberaliter offerentem audire no-
lentium, qvum (loivsiw pro cfocvslaco dixiflet. Vid, Svidas in Lexie.- i) Benj, Hederiche in in Reales Schul-Lexico p, m, 4f i, de prü¬
fend Athenarum barbarie ita J Sie heiß, incjUIt, itZO Sdtines, fo
4uf eine barbar ifcbc art aas hs gemacht worden - -
ijt ) II ( #
§. IV.
Kullo hinc negotio animadverfet, crediderim, quis-
que, efte inprimis fecundae aetatis Atticihnum, cujus haec qualiscunque fiftitur Schiagraphia. Tulit enirn hoc acvum
viros, in fingulis faclle laudabilis ftili generibus, pror-
fus exceilentes. Perfeétiffimos enumerare, non patitur änftituti ratio, nec exigit necefTitas. Quis enim tara eras- fo utirurccelo, atque concreto? ut non quidpiam inaudi-
verit de fonitribus Periclis? Ubinam exortus eft dies, un-
dtque adeo ferenus, ut Åxf.i7ia&es Gorgiae Leontini a),
ne cerni quidem poruerint ? Cui noti non funt admirandi
ceteri Greeciae hcyo^addKa? Quis arrogans adeo fuit Sva¬
das aiumnus, ut Demofthenem, normarn Oratoris, non fu- fpexerit? Luminum, veterem iiluftrantium orbem, quis
adeo lufciofus fuit obfervator, ut iili incognitus efiet A- riftoteles? b) Non eft, quod plures percenfeamus heroas
Grseciae antiquae,« primae veiuti niagnieudims. Etenim
oftendamus nos oportet, quantus fit ftilus dm-Adrarcs ,
apud Cic. raaxfmopere commendatus, dum fulmina De-
mofthenis uttmxtmtci recenfer? ad Attic. XV. ep. i,'dun>
ecrriKwrs^oc in oratione laudat c}, & ipfum ccTTiKicrpcv, o- rationis ieporern d)9 quaenam ejus prsecipue virtutes, ad-
mirationem eruditi orbis tantopere excitantes. Depre-
B 2 hen-
da fie nach dem Diodoro Siculo ehemahls gewefen koivov 7rccv-
r<w uvSfiwoov 7Tctfievrfi^iov - - fo iftfie x difsfals anitzo fo fern in einen miferahlen verfall gerat ben, dafs, wenn ihrer
einwohner kinder das /q c, oder hhchfletis lejen und fchrei-
hen leimen Joüen, nicht ein mahl ein mann mehr in folcher
Stadt ifl, der es ihnen lehren kbnne.
c) Ut Pericls orationes > fulmina, fta GorgisejKC6lA7toc^oiS tro»
esbant Athenienfes. Dies vero, quibus aliquas habebat GorgiaSjfe«
»dnumerabant.
b) Ariftöteleg per anagramma SOL ERAT I8TE.
c) Ibid, I, ep. 13, (l) ibid, IV. ep. 174 .
❖ ) 14 ( £
hendunfur veroilli Oratores, quali demum cunque dicen-
di genere ufi fint, graves plerumque & fineeri e): tu¬
morem & adfeétationem fugiebant, nec jufto plus ornatus confetftabantur. Solid! ita, ur, quas habebant rerum i-
deas difttn<ftas,in fimpliciores refölvere poffent, quo, quid- quid veiient, auditoribus perfvaderent melius. Pruden-
tes: to quibus, nbi & quando, maxirne variare orationem, habebant perfpedlum 5 hinc conditioni auditorum & re¬
rum circumftantium fuum adcommodabant fermonem, Aihenienfium religioni cum ferviret Orator, nullum verburn infotens poneve auåebat, nullum ediofum♦ f ) Cavebant,
ne aures honeftas atque delicatas, g) ne jucundam gravi-
tatem, ne Ipfain denique argumenti naturam , follicita-
rent.
e) Heic excipiantur, oportet* de quibus Cicero in Bruto : Mul- ti, inquit, temporibus tisdein docere fe profitebamur, arrogantibUS fane verbis, quemadmodum cauffa inferior Cita enitn loquebaniur)
dicendo fieri fuperior pojfet, Prasterea , cum finceritas hic tribuitur
CKatoribus Atticis > eam praecipue intelleftam vclo, quas in tumoris
c©nfiftit fuga & adfeftationis, non talem? qualem definiunr mor um Do¬
lores, & quas eflentialis non eft 5 fed accidens, Eloquentisj.
/) Cic. Lib, de Oratore.
'
g) Quod eo erat neceflarium magis» quo, quibus dicendi poteftas
& copia non dabatur, lingva elegantiori, auriumque faftidiofiflimo fenfu, polierent cives. Meretrix quaedam , ut au&or eft Tullius , Leontium,
librum adverfus Theophraftum, /c/to Attkoque jermone confignavit. Rollj-
iius Tom. I. p, ao3< lib. ant, cit, Atbénes , inquit, étoit la feule vil¬
le de la Grece, sü V on trouvät,meme parmi la populace, res ureiU
les fines & délicates doni Ciceron parle, Atticorum aures teretes
& religiofae , qui difcernoit ä un pbrafe , ä une exprejfion , au Jon
7uéme de la voix, fi Von éioit étranger ou nen, iémoin ce qui ar- riva ä Tbéopbrafie (de quo Cic. in Bruto & Quint, lib. VIII. c. 1.)
^ qui rendoit les craieurs atteniifs jusqu5 au fcrupuk, pour ne
laiffer pas écbaper un Jeul mot, qui püt bkffer des auditeurs fi difficiles å contenter♦ Cic in Orat. ait: nihil poffent, nifi incorru- pium audire & elegans» Hase etjam ratio elfe videtur» cur EvCpyj/jii»
valde adamrent.
# ) 13 ( #
rent. Acuti, b) ut Judicium de illis, quae in re diftin-
gvebant, acre efiet reétumque: pure res ipfas aculeos
verfantes. Preffi: verborum , cogitatis exprimendis am- pliorem, copiam non patiebantur. Florem ipfius reicar-
pere fciebant: medium tenuere inter luxuriem ingenii red-
undantis & penuriam ficci. Non alte adeo fubvolarunt,
ut in sethere evaderent impercepti, nec humi ferpferuiTf»
ut luto quafi confpurcarentur. Grandes erant verbis,
crebri fententiis , cornprefiione rerum breves •> Atticl*
Paucis: habebant verborum & rerum rationem. In po- nendo ersnt breves & apti: in probando accurati: in il*
luflrando pirci, ubique gravi pariter judicio atque ingenio
elegantiori prsedlti. Arte fimplicesj fine tumöre fublimesj fi-
nefuco pulcri. Sed quis omnes adfedliones enotaveri;? Quis
eorum flilum rite definiverit? Sentitur, opinamur, facilius,
quam definitur. Quaenam enim definitio comple&i pofTet
partes tam varias tamque differentes? Iftarum vero partium expofita explicatio definition! fe exsequat ipfa, Has ideo
partes, virtutem ftili conftituentes, capitulatim, fas eft,
ex antea di<ftis colligendo, adferamus, quo clarius con-
(let praefhmia. Sunt vero illae
I:o Brevitas & concinnitas. Comprehendit illa nu- merwnfk ambitum• Numerus i) I. quidquid fub aurium
menfuram eadit, vel antiquior eft, vel recentior. llle
praefra&us magis atque aufterus. Hk fluidus & rctundus.
B 3 Ambi-
b) Huic defcriptioni conveniunt verba Cic. in Bruto. Sin au'em
acutum, prudens, G i dem ßncerum, G (olid um G exficcaium ge¬
nus orcitionis probant > nec illo gra-jiori ornaiu oratorio uiuniur >
G hoc proprium tffe Atiicorum lolunt I reSle laudant. &c,
i) Numerum invenifle dicitur Thrafymachus Chalcedonius, Leon-
tinus deinde Gorgias , Theodoras Byzantius aliique incrementa dede-
runt, Quos, aetare fibi pnecurrentes , Ifocrates rion invencione? fed
inoceratione vicit, & mcllioribus rumeris fententias expkvit » doüri-
namque iftam ad faftigium pcrduxit, Cfr. quae de numero fufe traåat
Cicero in Lib. de Qrat,
❖ 5 *4 C &
Åmbteus f. periodos habent Aftlcl breviores Å), quoad ar¬
gumenta conveniens fuerit. Tlxv ro 7?cXv tj? (pvcrei eyßqov
docebat Ariftoteles. Ulius vix fenfus, auditu citius, defa- tigatur, Tsedium audienti & legenti parit immodica ver¬
borum , fuo faepe nucleo deftitutorum, profufio. Quid igitur jdulcius? Quid dignius? quam, quse eft naturalis pro- penfio, breviter & fme ulla obfcuritate, fi proferantur ea, quee ad rem depingendam fpe&ant. Verum quoque elt
tliud TroXu&gvXXtjrcv:
Quidquid pr&cipies > e/lo brevis, ut cito dicl a
Percipiant animi doctles» teneantque fideles.
2:0 Sinceritas f. granditatis jufia moderatio, Libe¬
ralem fenfum pofuit natura ipfa principem in oratione, Huie officit tumör & adfe&atio f. granditatis excefius, /) Quemadmodum enim cum nimium condimenti cibo ad-
fpergitur, naturalis peritfapor, lic etjam, fi fuperfluen-
tibus k) Varia forficanj hic habej monenda; qu te pr te video , prseripiam.
Plato, quem Cic. exagitatorem ©mnium Rhetorum adpeilat in ia L, I, de legibus, 7toXvXoy!oov tribuit Atticis, Sed not. quod hofpes Athe- siienfis , cum Lacone & Cretenfi, colloquatur, qui formam noftram iJtorum Q^ovyyXoyluis opponere videtur. Dum yero Gorgiåm alibi It Lyfiam, principe? illius aufteres, conrtituit, 7toXvvotoe> certe non
excluditur-, Xoyoov enim ctuvtc/uIoc adjun&a reperitur. Negari non
poteft Athenienfés dici potui/Te (fiiXoXoyas h, e. femper habuilfe, de quo loquerenturf, fed elegantiam pariter effe] fervatam, imrnoj prae- cipuam lon objicit, enim quc longius vitii Solonem (piXoXoylots quod a rerifimilitudine recedit, unam reum trecentis fontem facere extitifle* verßbus conarur quando credimus/ fententiam Jpquantur, in lud, fui Sept. föculi Aoronii Scip. AthenienfibuS certe Ejusmodi ejus- Chi-
loquacitas, diu demum poft, Athenas invafit, Poeta* fortaffis temporibu?, adhuc fuperftes« Confirmat id Petronius in Sat. p, 4, nu- per, inquiens, vtntofa ißhaec & enurjnis loquacitas Athenas ex A*, fici commigravif. Cfr. Hauptm. de Atticifmo,
I) Granditatis exceffus f, tumar orationi? Sr» dicitu* pe* onoma^
tepoeian Svaßands. De quo Sir,
❖ ) i5 C #
tibus tropfs & fchematibus diftingvitur oratio, fa! & per*
fpicuitatem perdit. Finis oratoris eft utilitas & perfvafio auiientis. Hunc vix obtineri, peripetfturn habuere, ubi
ornatu immodico, fenfurn fuffocante, & majori verbo¬
rum , quam reruin cura, audientium qusefiviffent convi-
«ftionem. Suum fic potius ingenium , non verkatem, commendalTent , accendendo ejusmodi dicertdi faces ,
ignibus fatuis quam firnillimis, ils certe, quibus incenden-
di vis, cujus fpeciem prafterunt, noninefTe, Intelligunt fapientloreSf Habere debet oratio venuftatem, fed natu¬
ralem illam, reique convenientem. Habuit illam Atti-
corum. Id quod Cicero tanto commendat opere.
3:0 Acumen. m) Non folum doceat Orator, ut in- ftruat, fledst, ut vincat, fed efjam deledet, ut teneaC
auditores. Brevitas vero fua concinnitate, & finceritas fua fanitate, vix efficiunt folse, ut dele<ftationem pariat, ad-
mirationem favoremque conciliet oratio. Ingenii quodam
acumine eft condienda. Nobis bene non effe videmur, fi cibus ftomacho fo!i fatisfaciat, fed conditum etjam vo- lumus, ut palato blandiatur, ad quod aromatibus opus
eft, quae fl debita juftaque adhibeantur menfura, fapidi fi-
unt cibi. Sic etjam oratio ficca magis & arida videtur,
donec addatur ingenii acumen, & fallbus n) adfpergatur,
fvavi- m) Hederiche p, si, 44. Red Schul-Lex. Acumen ift eine Scharfön-4«
nige redens-art, oder ausdrückung der gedancken,j fo von der^ge-<c
meinen art zu
reden, auf eine gelehrte und kluge weile abgehetscfi und mithin entweder durch repugnantia ? aliena, comparata, allufiones, irexfpe flata, ambigua u, d. g. mit fleifs giebet, was fonft fchlechthin«
eben diefen verftand za exprimiren, können ausgefprochen und ge-c<
geben werden/'
n) Ab hoc parum abhorret Paulus, qui, omni prius fermone
«•«7r^<£^profcript®, Coli. 4 : 6. dicit; o Aoyos v[amv TIuvTctb sv
%oc$iTt) cthctTi YiQTVjj.hcs. Worunter (ut Stoch. in Kom, Lex*
iliud incerpretatufj^ Paulus eine kluge und vernunftige rede verllehet^C
# ) \6 C &
Tvavltafem donantibus. Sciverunt hoc Aftief. In eorum cnim ftilo hsec, inter reliquas, etjam elucet virtus, quse fvavitate fua modo perFringit, modo perfundit animos ,
modo memoriarn tantum-nodo concinnitatis Xus, modo
cum deleftatione, aculeos etjam relinquit in animis au- dientium.
4:0 Elegantia denique fe commendat ftilus'jAttico-
rum. Qua includimus, quse, feie&um verborum, pro- priorum, apt:ffimorum> translatorum fimilitudinem vere-
cunde fequentium, decori obfervationem , ut aperta &
dilucida tit oratio, & ut, quod Cicero nuxime Atticum pronunciat, nihsl habeat moleftiarum , ineptiarum nihil.
Quocirca non abs re erit obfervare , antiquos , figuras
graviore« & ad audloritatem comparatas,frequentafife: ce-
teros autem, veneres magis ingeniofas , & facetiorem e-
legantiam, aucupari. Hane delcriptionem segre nemo ferat» oro , quemadmodurn nec mihirnet temperave-
ro , quominus verba Rollin! 0) adjungam: ,,On peut ,,donc accorder ce nom (Atticifme) å un difcours, ou
3,to ut ef! naturel & tout coule de fource, oü rien n'eft
& cependant cu toutplait; ou les gräddes & les 3,petites chofes font dites avec une grace égale, qnoique
„difTerente. Enfin pour conclure en un mot, cü tout 5,eft bien dit, car c'eft: la definition abregée, qu'en don-
9)ne Ciceron: ut bene dicere, id fit Attice dicere.
§. V.
Ad rerum non minus, quam ad verborum, ornatum
pertinent Sa les a), qui dicuntur Attki. Ubi nimirum vo- eabuia, urbanos lepores, jocum elegantem honeftumque fpi-
»»die nicht ungefchmackt > fondern gleich dem Taltze einen guten ge-
•jTchmack haben foil.
o) Tom, I, p, Sto?/'
a) Omnis voluptas, lepos , hilaritas, Talis nomine conßat. Tur.
ft.eb, ad Quint, Lib. VI, c, III.
& ) i? ( £
fpframla» junguntur. Sed hac in re foquanlur prlus, fas til, Rhetorices magiftri: Quintilianusb). „Salfum, in-
„quit, in confvetudine pro ridiculo finrum accipimus i
„natura non utique hoc eft: qusnquam & ridicuia cpor- ijteat effe (alfa. Nam & Cicero, omne, quod /djuni fit^
3)ait, ejje Att kor um: non quod funt max'me ad rifum
„compofiti - - Salfum igitur erit, qucd non erit inful-
velut quoddam fimplex crafionis condimentum,
„quod fentitur latente judicio, velut pa!a?o, excltatque 8c
„& a tsedio defendit orationem. Sane tarnen, ut sl!e in
„cibis paulo liberalius afperfus , fi tarnen non fit iramo«
?,dicus, affert aliquid proprise voluptatis: ita hi qucque in
„dicendo habent quiddam, quod nobis faciat audiendl
„fitim." Hoc ita explicat Rollinus: c) ,,ou fin Attici»
„fmcj regne un certain fel 8c un affaifonnement (ecret,
„qui en releve le gout, qul ne laiiTe rlen ds infipide,
„qui le fait par tout fentlr au leéleur ou å f auditeur,
„qui pique fa curioCté, & pour ainft dire excite fa foif.
Haec 8c alia, qugediximus, eonftituebant urhanitatem d) exquifitifiimam illam orationis Atticas, de qua fepiis lo-
qvunfur veteres; quarn imitando, Romani formarunt fuam, cujus color quis eilet, Cicero alicuando inter- rogatus, refpondit fe nefcire, fcire tsntum efTe quen- dam. e) Quem tantopere, fi fieri poiTet, imifari ge- ftiunt Oratores« Salium duo corftituuntur genera: unum
C fcce-
É) Ina. Orat. Lib. VI. c. III«
c) Lcc. antea cit.
<0 Eleganter Quint. Lib. VI. c IV: meo quidem» inquitj judicio»
illa eft urbanitas, in qua nihil abfonum > nihil agreße> nihil incondi-
tBm» nihil peregrinum, neque fenfu, neque verbis, neque ore geftuve, poflit deprehendi J ut non fam fit in fingu/is difris» quam in töto c®lo-
re dfcendi» quzlis apud Qry.ccs Atticismus »He» redolens Athenarura proprium faporem.
0 Cic, de Clar, Qrat.
sjc ) 18 ( $
faceti arum, alterum dicacitatis. /) Facetum multis fn
locis Cicero ufurpat pro urbanitate. .Urbanitas fignificat
fennonem prse fe ferentem, in verbis, & fono & ufu,
proprium quendam guftum urbis, & fumtam ex con- verfatione dodtorum tacitam eruditionem. Dicacitas fignificat fermonesn cum rifu aliquo inceflentem. Di-
<fteria> quse vulgo in conviciis ufurpantur, pofiuntcon-
ftituere dicacitatem; urbanitatem non pofiunt. Dicaci¬
tas eft in brevi didlo : urbanitas in toto orationis cor¬
pore & in perpetua orationis fvavitate. Hane admira-
mur: ridemus faepius de illa» Hasc majoris artis eft:
illa acrioris ingenii. Utrumque genus in dicendo va¬
let: utroque licet uti, fed circumfpe&io eft adhibenda.
Utrumque fuas habet regulas: g) propriam naturarn quodque. Argumento, perfonis & rebus circumftanti-
bus conveniant,. novi fint & elegantes. Utrumque a- pud Atticos videmus, fed non promifcue adhibitum.
Urbanitates fingulis ftili Attici gencribus inerant, ali¬
bi tamen frequentiores, alibi rariores. Nec refpuebat
illas Phlofophica gravitas. Socraticorum librps facetiis
refertos efie, teftatur Cicero h). Sedulo tamen cave- bant Philoforbi, ne in fcurrilem humilitatem laberen-
tur, quod Cynicorum Diogeni accidjfife videtur , qul
indeSocratls furentis nomen eft adeptus. Etenim, facetia-
rum tempeftivus ufus, ublque gratiam merebatur. Di-
cacitates veror a fublimi genere prorfus exfulabant, ad
fe r m en es magis vulgares & comoedias inprimis, quod
jocofa praecipue & lepida ratione dicendi dele&entur,
inveniuntur dejed^.
§.vi.
f) Videte Cic» de Perfeft. Örat.
g) Harum Auftores Cicero & ^aintilianjis«
h) De Offic» lib. I. c. 2p»
# ) 19 ( &
: 5. vi.
Facills hlnc erit decifu, decidet enim, ut fperarrus,
ex antea diélis feipfam, controverfia j Solos eße Attuos
tenues, & lud dos t (f figwfkantes , /tri quadam Elp■
quenttß fruqahtate contentos, ac fempor manum int?a Pallium continentes. ^) Invenit hxc ipfa fententia pa-
tronos, inter antiquos pariter, ac recentiores. b) Anfani
illi fuppedltaflfe exiftimatur Lyftas: de quo Qulntilianus,
acerrimus ingeniorum cenfor, dicit: Lyfia nihil, ß ora>
tori fmis fit docere, per/eBius. c) Etenim cauffas ijle do&urus, eo iilas propofuic modo> quo ab ipfts lltiga-
toribus haberentur. Qua in re, ftilo tenui, fine fuo
maxime adcommodato, prudenter utebatur* Hunc ve-
ro modum ample&untur iftius nominis amatores, putan-
tesfane & Attice dici, cum prefTe diceretur & tenuiter, modoque ab ufu quotidiano parum recedente. Sed hi
funt fere, qui non inteliigere videantur eile Oratores At-
ticos inter (e difiimiles, & tribus dicendi generibus, te¬
nui, mediocri & fublimi, pro ratione argumenti, pru¬
denter ufos fuifle. Demofthenes» quem Oratorum lange principem, ac legem pene orandl facit Qulntilianus, d)
& quem Cicero ipfe, per facra Suadse, imitatione, fi qua fieri poftfet, dignum conteftatur, e) triplici memorata forma, ad miraculumusque, dixlt. Apta nimirum per o-
C 2 mnia
n) Quint, Inft. Oraf, Lib. XII, c, J.
E) Vidi Hauptmannum huc referre ex antiquis Calvum, Hegefiam*
Emporium: ex recentioribus Scaligerum, Kriegkium , Funccium, Rolli-
num vero, quem huc retulit Oribertus? merito efle excludendum? fate-
bitur , qui cogitationes ejus omnes de Atticismo perlege rit.
c) Inft, Orat, Lib. X. c. I.
(V) Loc, cit.
e) Itä vero ille in Bruto de clar. OratJ "Demoßbenem imitemur
O Dii boni, quid qtiaß nos aliud agimus} aut quid aliud optamus?
4t nun ajjequimur,
# ) jjt 30(
innia & convenlens deprehenditur didtio & fcrlptio Åtti-
ca. Aliter in familiari fermone, aliter I« epiftolis fcri- fcendi*, aliter in hiftoria condenda , aliter in doéirinis Inüi'landis, aliter denique in aliis Eloquenti« fpeciebus,
verfabantur Athenienfes. Colioguiis faceta inerat urba»
nitas, quam, majori tantum adhibita cura, epiftolae iml-
tabantur. A dicacitate remotior & fententiarum ftudio- fior fult hiftoria: cujus antiquioris exemplum praebetTfou- cydides, recentioris Xenophon. Paullo liberior videtur
forma tiiaerntn f. Philofophica, quae jam proponebatur in dialogis, vel fublimiori vel quotidiana magis confuetu-
dine gavifis, jam includebatur continua oratione. In Oratoria & Poécica maxima confpiciebatur vis, Utraque
varias habebat fpecies: peculiarem fublimitatem, medio-
critatem & humilitatem quseque, prout vel diverfa vel sr-
qualis, judicii pariter, ac ingenii, excellioris aut demis- fioris permittebat capacitas. Patere hinc exiftimamus»
flilum Atticorum minime in tenuitate tantummodo poft-
tum efie. Qui vero eum imitari volunt, imitentur etjam ,
fas eft, Atticorum prudentiam. Quod Hegefias & Calvus
non obfervaffe videntur. Ille, qui Cbarifii AtticiOrato-
ris fimilem elTe voluit, fic mala \itae reprsefentavit, uf, e- orum miferanda imsgine audientium pe&oribus inferta,
multls voluntarise mortis oppetendas cupiditatcm ingene-
raret. j) Hujus oratio, rdmia religione attenuata, do<flss
erat illuitris, fed a roultitudine & a foro drvorabatur. g)
Exilitatcm hic fuarrt, Atticos imitando, de induftria con-
fecutos fuifTe didfur? fed & ipfe errab«t & alios errare
cogebat. „Nam (i quis eos, qui nec inepte dicunt, fiec ,/ diofe, necputlde, Attice puta: dicere: is refte nifi ,,At-
/> Wsi. Maxim.'lik Vin. c. IX,
£) Ca* in B re t« de CJtar. Qraf?
# ) ai ( £
;VAtticum', probat neminem. Infulhtatem enim, & In-
„foléntiam, tanquam infaniam quandam orationis odlt :
^Sanitatem & integritatem, quafi religionen» & verecun*
3,diam oratoris probat: hsec omntum debet oratorum efTe
•„eadem fententia. Sin autem jejunitatem & ficcitatem, &
,,?nopiam, dummcdo (it polita, dum urbana, dum elegans,
„in Attico genere ponit, hoc r-eéle duntaxat. Sed quia
„funt in Atricis alia meliora, videat, ne ignoret & gra-
,,dus & difiimilitudines & vim & varietacern Atticorum.
Sic fentit Qceroj h) fic nos fentimusj hc & conftat (ibi prseftantia Atticifmi.
$. VII.
Habes hic, B, L. quae de Stifo Attico dicere po- tuit pertenuis Minerva. Cui Attica fuerit Svada, At- ticam Svadam defcribet adcuratlus. Paucis aftamen, co-
lophonis loco, adtingemus quseftionem : num Imitabilis
illa alii cuidam lingvse maneat$ num urbanos ejus le-
pores, & in dicendo fåles, afiequi poffit Oraxor in alia quacunque lingva. Urbanitates novimus non folum ex
verbis peti, led e rebus etjam. Atticis vero favebat
verborum fonus, &, tefte Demetrio, a) habebat eo- rum lingva rctundum quoddam & populäre, & hujus-
modi urbanitatibus aptum. Hinc, altius eos progredi potulfte, & revera progreffos effe, exiftlmatur, quam, före, ut illuc in alia, etjam qua verba, perveniatur lingva f fperandi fuperefie videtur locus. Siculcs &
Lacones, ad eximium quendam leporis gradum fubinde adfpirafie, didicinius. b) Roma, lux quendam térrarum
C 3 or-
h) loc, cir,
«) Haje apud, Demetr. habentur: q ya<j ccTTfittf yÅc^acu cvv*
fzgetpfzhev Tt Kgj åqpottxw h&j ruis tciuItuis ivr^cc-
mzhluis 7rpt7TCV.
1} Yeir, Viäor. Cosa, in Vsm.
) 22 (
orbls, mundique Vertex, invid* Grssciac, in Iitterls ad-
huc refiantiSj prascellentise, tota fe cornponebat quan- ta, ad lingvam fuam poliendam & adaptandam, ne Grsecia, fibi armis inferiore, inferior eilet oratoria, &
quemadmodum armis, ita e iam difciplinis,
A fe non victum ne quid in orbe for et.
Nec fpes penitus eam fefeliit. Republica ejus definen-
te, non defiic imperium Orbis. Ut enim ab hodierna Mofici, ita ab antiqua jura petunt Oratores# Nec ta¬
rnen, quse Attici mirantur, diverfa (ermonis Latini ra¬
tio permifit. Cicero, qui regnum Eloijuentias ufuce- pit, nimio Üngva: vernaculie amore, c^ptus, omnes ar-
rodifungves, omnesque, variis in operum fuorum lo¬
ci« r) contendit nervös, ut Romanorum lingvam fuprä Grascam, etjam qua nativam vim , fenfa exprimendi,
adrollat Quintilianus, gloria Romanas togse, vir emun- diflimse naris & jüdicii, paullo eft liberalior. Paralle-
lifmum inter urramque inilituit, dum de Atticifmo lo- quitur, &, ut non reformidat fuam Grsecas, qua reli«
quas Eioquentiae partes, adasquare, ita nec fuftinet illam
huic, qua elocutionem, comparare. d) Ingenue fatetur
necefTum eile, ut multas adpellationes circumlocutionibus
exponantur: id quod Cicero, invirus licet, concedit.
Hinc etjam eft, cur üngva Latina incapax lit delicii &
fubtllitatis Grascas, quod in comcedia maxime claudicant Romani, &, ut verbis Quintiliani utar, e) vix levem ajjequimur wnbram, ade o ut mihi fermo ipfe Romanus non recipere vide a tur, illam folis conceßam Atticis venerem, quando eam ne Greeci quidem in alio genere lingvß obtinue-
rint. Ad miraculum usque facundae fuerunt Athense: ad
ad-
c) Varia, hac in re,apud illum occurrunt loca iniibr. de Fin, bon» & mal«
<0 Conferri meretur Lib, XII, c. X, Quint,
e) Lib. X» c, I,
-
