Ä K F.:s.
DISSERTATIO ACADEMICA,
QUANTITÄT EM
STILI ROMANI
SISTENS,
Quam
CONSENSU AMPLISS. SENAT. PHILOSOPH,
IN REG. ACADEMIA UPSALENSI,
PRtESIDE
VI RO
CELEBERRIMO,
MAG. P E T R O
EKERMAN,
ELOQ. PKOFESS. REG. ET ORD.
PUBLICE EXAMI VANDAM MODESTE SUBMITTIT
CAROLUS LILGEGREN,
VESIKO-G01 HUS.
IN AUDIT. CAROLIN MAJOR. AD D, IX. MARTIIJ
ANNI MDCCLIV.
H. A. M. S.
UP S A LI JE)
Exc, LAUR. MAGNUS HÖJER, Reg. Acad. Typogr,
A Son Excellence
MOmEIGNEUR
Le BARON
CHARLES FRIDERIQUE
DE SCHEFFER,
SENATEUR
Du Roy , & du Royaumej
CHEVALIER, &COMMANDEUR
Des Ordres du Roy,
t 'i'
Monfeigneur,
IL & eft par vrai fes que ceux merit et, qui occupent par la les emplois Divine providence, les plus brillans, & les plus import ans de l' etat; ont rat•
jon d la verits d1 exiger , qrfoti rf expo fe d Isurs
yeux
yeux , que te qui efl digne ds eux> II faut donc
MO NSEIGNEUR que f avoue ingenument a VOJRÉ
EXCELLENCE
*que ? aurois du me drfifter de vou- toir metre Son illuftre nom , d la tete de tet ouvrage, tnais les bontés dont eile ne ceffe de me favöri jer , le defir ardent que f ai de montrer publiquement le ze~
le, & le devouement rejpeffueux , que le conferve pour Son Service
,m'ont enqaqé aprendre la liberté d* of~
frir a VOTRE EXCELLENCE , r* petit e[fai de
mes travaux Academiques. Daiqnez MONSEIGNEUR
le recevoir favörablement. C efl une grace que j3 o/e
dem ander ä VOTRE EXCELLENCE > c ömme ausfi
teile d'etre per/uadé du tres pr ofond rejpeä avec le quel je Jvis.
MONSEIGNEUR,
DE VOTRE EXCELLENCE
Le tres bumble Lf tres obeißant ferviteur,
CHARLES LILGEGREN.
Admod. Raverend. &f Preechrisftmo VI RO,
Dn. Mag. OLAVO VENERBÖM,
Jieeiefise, qua; DEO in Sunnersberg colligitur, PASTO¬
RI & PRATOSITO adcuratiffimo, EVERGETiE propenfiffimo, ad cineres usque colendo.
Admod. Reverend. & Pr<edarisftmo VIRO,
Dn. Mag. PETRO LAMPA,
Mariseiia iientium & Ullarfwadknfium PaSTORI vigilan- tislimo & adjacentis Difiridus PRAiPOSITO >
PATRO.NO cplendo.
VIRO Pr&clarisfimo,
Dn. Mag. SVENONI HOF,
Ad Gymnaf. Scarenf. Eioquentiae LECTORI dexterrimo,
omni honoris cultu fufpiciendo.
VIRO Plnr. Reverend. Clarisßmoque,
Dn.Mag. ANDREJ KNÖS,
RECTOPd Scholse Mariaehadienfis folertisfimo
,PA¬
STORI inLixberg adcuratiffimo, FAU TORI Optirno.
Vehra perpendo erga beneficia, me, Patroni & ea animadverto Fautores tant Optimi, dum a cfj>\ ut ti- rociniumbocce perexiguum, inpignus gratisfuni &
venerahundi animißJobis con/ecrare nullus dubitem. Meum juxt a erit, Summum Numen tmplorare
,velit Vos diu in- columes fer v are, & omnigena ormtum ire fe Heirate. Eft iliudj quodvoveo, £f, dum vita flippet et, vovebo ,
Admod. Reverend. PnecJariffimorumque
NOMINÜM VESTRORÜM
cultor ohfervantisfimus,
CAROLUS LILGEGREN.
I Ä
mm
$. r.
Odum , in omnibus tenemlum, in-
culcare fdlent vitee fapientes du-
dores ac magiftri. Idque hau i im-
merito. Nam, ut deledus, quari- tum in nobis eft , follicite caveri debet ; ita
,fecundum illud Teren- tianumadprime utile erif , ne
quid nimis (a). Media igitur in- cedamusfaseft via
,fi tuti effe velimus, fimulque ad ma-
ijora femper & beatiora adfpirare. Eft prseciarum , in quoiibet negotio, fervare mediocritatern
,quam qul neglexerit-, i! 1 s nec laudem conrtantem , nec klicita em
ibabilern, confequi poterit. Peccat en im tam, qui ni- mium, quam, qui parurn agit, atque , ut egregie ceci-
nit Horatius,
Efl niodus in rebus, funt certi denique pnes,
Quos ultra citmque ne qui t confifiere re ff um (h).
Sunt hare, quce in laudem mo ierationis a Philofophis copio-
(e farts difputantur , in multiplici adionuin humanarum
genere obfer vanda $ in Eioqventise autem praxi, ut de hac inprimis dicam , digniflima, quae confedentur uni- verfi pariter, ac finguli. Nam eximia ilJa dicendi facul¬
tas, quae, inomnia, quibuscontinetur focietas civilis,
A fe fe
^ i
fefe transfundens (c)-, ufurn habet
,fi rede adhibetur, longe maximum , fm aucem pervérfe adplicata fueritv
multum fane puicritudinis plurimurr.que utilifatis amirtit..
Cum vero divinum hoc, atque ccelefte, depofitum ad fi-
nes Creatoris optimi conformatur; nec deficiet, nec mo-
dum excedet oratio. Poteft autem hoc fierl partim in ipfis rebus quatenus ah inventione Oratoxis pendent 5;
partim in verbis , quo? ad res defignandas adducuntur.
Ad materiam orationis id pertinet r hoc ad formam feu modum fenfa 3nimi exprimendi. Heic vero tum quanti-
tas fermonis fpe&ari poteft, tum quafttas, quare de u-
traque., non line utilitate, diflerunt Eioqventiae dodtores plurimi- Inftar omnium erit, in praefenti, Quintiiianus,
Ita vero ille: copia habfbit modum, fme quo nihil mc lau- Mi le nec fa lut are eß y £f ni ur ille cultum virilem &
inventio judicium. Sic erunt magna , non ntmia \ fubli- inia, non abrupta : fortia, non temer aria: fever a
,non
triftia : gravi a, non tarda: heta, non luxuriofa: jucun- da, non dißoluta plena, non tumida. Tutiffima fere per medium, via, quia utriusque ultimum vitiitm e/l (d). Nos
vero Qiiantitatem ftili, inprimis Romani, brevi tiroci- nio ilhiftrandam fuinfimus , ut, hac reéle cognita, ex--
peditior ht ad mediocritatem férvandam via. Quem co- natum , imbecillum licet, Tibi B. L, commendatisft-;
mum efle cupio.
(a) Andr. AU T. Scen. T. (b ) Satyr. T. Libr, T. (c) Cf r. dijfert. Dn. Gabr. Calamnii O-Botn. Eloqvcns, infigni-
ter Patriae profuturus, hic habit. ryyo. ltem Regnum Elo~- qventie Cl, M. Samuelis Palmer i Q-Gotb. dijfert. bine
Upfal. 174p ef 17f2. (d) lnftit.orat. L. XII. c. 10,.
§. Il
Antequam .ad ftili quantitatem determinandam pro- glus accedxmus, juvabit indicare, quid per ftilum , in
noftr^
,nöftra tra<Jhtione ^ velimus intelleétum. Vocabulum hoc a Gnecis ad Romanos transvehi coeprffe, null o nega¬
tio, perfpicitur. Et maxi me familiaris e/t ejus poteftas,
qua habhum orationis , voce vet fcripto, prclatae com- pleétifur. Sti'lus eft proincle ea loquendi aut fcribendi
ratio
,qua; in verborum var ra coiloc.uior-e atque inter
fe conaexione confiftit. Atfiquidem non quaclibet fo«
lum lingva ftbi habet voces proprias, fed eoidenvetiam
varietate cogitationum
,& rerum
,quce proponuntur, permagna, inter fe junguntur, mi-rum utique non eft, quod ftitus admittat difFerentiain, in 1mg vis ceque, sc materiis
,infinite difcrepantem. Scilicet quot capita,
tot fenfus
,ut trito ornnium ore proverbio edocemur;
& quot fenfus
,tot fere modi funt, quibus mentis no- fW cogitnta , cum fcribendo, tum dicendo, pandimus,
adeo quidem, ut, in tanta fcriptitantium loquentiumve
caterva
,vix duo reperiantur, eodem plane, etiam in eadem lingva
,qui utantur ftilo. Sic modus, quem in fermone & fcripris aclhibuerunt veteres Romani, quam- diu in flore eftet Latialis
,&, quem 'hodie imitantur o-
mnium fere gentium eruditi, ftilus, vocatur Larinus feu
Romanus, & quam variusidem fit , ac multiplex, qui-
vis experiundo poterit cognofcere.
.III.
Expofita fic notione ftili, ad quantitatem ejus dell-
fieandam properamus. Confiftit autem /tili quantitas in ubertate vel brevirate fermonis, & inprimis periodo- rum, quatenus majori, vel minori, verborum copia fenfa animi exprimuntur. Quemadmodum vero quanti-
tatis
,generatim fpeétatae, innumeri fere defignari pos- funt gradus 5 ita fermonis feu ftili
,etiam hoc nomine, magna exi/tit diverfitas, quam adcurata dimenfione, per
-
omnia , confeftari nec opus eft. Nota omnino eft ftili
A 2 diftin-
X
) 4 C
diftln&lOi qua Rhetores, ratione quantitativ, alium Apa»
ticum , alium Atticum , alium Rhodium, alium denique
Laconicum commendarunt. Florebant enim antiquitus
In Graecia, & maxime Athenis
,bonce literse, inprimis
vero ibi celeberrimi vixere Oratores ,quorum vel fcriptis propriis, pofteritati relidtis, vel arnpljflimis eruditorum te- nimoniis pervulgata funt nomina. Hofpes plane fit, 0- portet, in hiftoria literaria, cui Pfericlis
,Öemofthenis,-
Ifocratis C), aliorumque bene multorum, cognita non fuerit facundia, Quod, Belli Trojani temporibus, Grse-
ci Éloqyentisé non minus , quam aliarum fcientiarum,
laude fefe nobilkaverfnt, vel exemplo Nelloris > Ulys-
fis atque Menelai Regum liquido conftat (e), fed, polt-
quam in Afiam mittere cceperunr eolonias , eo cum iis
quoque Grsecanica femet recepit fvada. Verum
,nefcio
quo fato , a genuina fua indole, &: gravitate ita deflexit
eadem apud Afiaticas gentes, ut ftilum maxime copio- füm, jüftosque limltes fere transgredientem, Afiatkum pofimodum dicere foleant Critici. Quin & ipfe Cicero hunc in modum fatur :.ut femelin Pirteeo Eloqventia evefffo efl, omnes peragravit in fulas, atque ita peregrinata to»
t/i Afia eft , ut fe externis obli ner et mor i bus, omnevnque i Ii am fiilubritatem Attics diftionis ,. quafi- fanitatemr per der et', ac loqui paene dedifcerer. Hinc Afiiätiei Ora¬
tores non contemnendi quidern nec celeritate, ne c copiar fid parum presß & nimis redundantes (/ ). Immo, tefte
Petronio Arbitro )Ventofn iftboec enormt s loquacii as Athe¬
ttas ex Afia eommi grämt animosque jwoenum ad magna fur- gentes^ veluti peflilenti quoåam fidere, adflavit. Adparet ex-
his, qui Straboni 'Aviuvos %ce^ccxr^ vocatur,& fimul quan- tum ab Attica dl&ione idem differat.-Hacc enim, judice Car..
Henr- Langio(g), fignificans admodum erafyingeniofa, fo-
lida atque exfiecata j ille tumidus multisque fynonymis,,
illuftrationibus & figuris plura loqui videbatur , quam
cogitabat. Rbodius autem ab iEfckine., qui huc ftudia-
Athen**-
<£*2 ) t C
Atftenarum exful intulerat , originem repetilt, & me¬
dian™ velut, inter tumorem Afiaticum & gracilitatem At-
ficam, tenebat viam. Unde Rhodios Afiaticis faniores
& Atticorum fimiliores dicit Tullius (/;). Prascipuus
in Schola Rhodiorum fandi magifter fuit Molo, quo rnulti Romani öratores inque his ipfe Cicero, prasce- ptore ufus eft (i). Genus dieendi Lnconicum a Lacedae-
moniis nomen habet, qui plura intelligi volebant , quam verbis indicabant
,unde hic ftilus maxima orationis 8c periodorum brevitate abfolvitur. Sic Philippo , Mace--
donum Regi , Iongam ad fe epiftolarn mittenti, tribui
tantum verbis refponderant Aiwvcios sv Kc^Iv&m. Quo refponfo maxime concifo Philippum multa fanemonebant,
& fata Dionyfii, tyranni Syracufani, eidem objeéd:a-
bant
,ut a fimiii aufu defifteret (A). Ceterum in hac
gente Öratores fuerunt nulli , cum epiftolis 8c fermoni
familiari hnec dieendi ratio Ionge eflet aptior. Scitum
ergo eft illud Aufonii in Idyllio Xb
Tres Örat or um eultus , regnat a ColoJJo
Quem Rhodos , Acieeee quem ditexißis Athence,
Et quem de fcenis tetrica ad (ubfellia traxit Prof a A fi as, in canßis numeros imitata cbororum (*) Vidi diß. de Suada Per i c le a, de Demoflbene & de Ifocrate bei c habit as A. 1741* 1740 (f 1744. (c) C fr. dis- [ert. D:m Lindgren O-Gotb. de Eloquent i a Neflorea, nuper-- rime heic habit a. (/) DeClar. Orutorib. c. 13. Adde Berge¬
rum de Natural. Pulcritud. Orationis p.173 &371. (g) hiflit.
Stili Romani Part. II. c. 4. (b) L. c> (i) Ibtd.p.ysfc (k) Cfr.
Bléinecufundamenta (tili eultioris Payu B c. 2. §. qSJeq.
§. IV.
Non improbamus quidem confvetam hane quantita¬
tiv ftili determinandce rationem , quae certis gentibus cer- tum dieendi charaåerem tribuit, liquidem magnis in ar¬
te
( (£££
je oratoria vlrii durlum fefe probavit. Sed fubeft famen
ratio, cur hunc dividendi modum ad ftilum vel Roma-
num, vei aiium quemlibet, minus quadrare exiftimemus.
Nam & quatuor hce gentes Gr«ce omnes loquebantur,
quorum flilum imltabantur Romani , fed fua lingva. Un-
de Romanam diétionem fimul Atticam, vel Rhodiam,
jfion firre incommodo adpellaverimus. Et quis crederet
omnes , in Rhodor aut Afia, ,aut Athenis , aut Spart«
degentes, eodem /tili genere fuifte ufos? Accedit etiam, quod tanta fitinter ftilum Atticorum & Rhodiorum adfi-
nitas atque fimilitude , ut diftinéta qualitatis genera vix conftituere po/Te arbitremur. Quin &, pari ratione, fti¬
lum noftro tevo
,quantitatem fi fpeétaveris & alia roc-
menta non pauca, in Gallicum, Italicum, Hifpanicum, Anglicum &c. divideremus., ti denominatio, ut dici fö¬
let, a majori aut potiori parte föret petenda. Non igi»
tur expeditior folum, fed , ut nobis quidem videtur, ad
rem etiam magis adcornmodata eft illa quantitatis orato- rise dimenfio> qua in circumduBum, medium atque conci- fum fcribendi genus difpefcitur. Sic Morhofius, in libel-
lo de ratione confcribendarum epi/tolarum (/), port quam
divifionis, quam fupra memoravimus
,mentionem inji¬
cerat, di/Terit: reUius dividemus in circumduBum , me¬
dium , & concifum dicendi genus, quamquam becc, ra¬
tione f orma externa ., divi'ßo potiur accipienda videtur,
intuitu [cilicet periodorum. Huic fententi« ad/tipulati
funt plurimi , inque his Walchius in Hiftor: Critica L.
L., viri de ftudio Eioqventise optime meriti, quam ean- dern nos etiam tuemur.
( /) Pag. nj.
§. V.
Eft igitur ftilus eircwnduBits feu diffufug, qui lon-
-