Dissertatio historica de territorio australi Helsingiæ, cujus partem priorem, venia ampliss. fac. philos. Upsal. præside mag. Erico M.Fant ... publico examini offert Johannes David Flintenberg, Helsingus. In audit. Gust. maj. d. 7 April. 1784.

D IS S E R T A T IO H I S T O R I C A

D E

T E R R I T O R I O A U S T R A L I

H E L S 1 N G I Æ .

CUJ US P A R T E M P RI ORE M ,

V E N I A A M P L1SS. F A C . P H IL O S , U P SA L ,

P R Æ S I D E

M a c E R I CO M. F A N T ,

H I S T O R . P R O F . R E G . E T O R D . S. R. S. M.

P U B L I C O E X A M I N I O F F E R T

JOHANNES DAVID FLINTENBERG,

H E L S I N G U S .

/

I N A U D I T . G U S T . M A J . D . 7 A P R I L . 17 8 4 *

U p s a l i æ , t y p i s Jo h. Ed m a n , d i r e c t , e t r e g . a c a d . t y p o g r .

L. B.

I

re prim us inflituerat ; fed duas tantum ejusdem par­

ticulas, quarum altera Helfingiam generatim fpe&at, altera urbem Hudiksvalliæ, ip(i ad alios mox labores ev o ca to , exhibere licuit. Incepta continuarunt tam nobili exem plo incitati populares, D. Fl o d b e r g, Da h l­

b o m & Ju s t u s, q u i, in Diflertationibus A cadem icis,

(inguli delineationes Territorii Septentrionalis, urbis Suderhamniae paroeciacque Skog adornarunt. Ad eos­

dem in m e fufcipiendos labores, non aliorum folum fva- fu incitatus, fed Hiftoriæ quoque patriae amore dudtus, haut invitus accedi, in quo confilio qua inftituti ra­

tione ulus fuerim & ex quibus fontibus narrationes derivaverim , paucis præmonendum putavi. Cur o- m nium in Helfingia auflrali paroeciarum deferiptio- nes conjunetæ in lucem prodeant, nec unam alteram*

ve feorlim delineandam fumferim, non obfcura eft ra­

tio; etenim nimis (ero , & n on , ni fi poll plurium an­

norum d ecu rfiim , (1 fingulis fuæ impenderentur dis- fertationes, perfectum opus evaderet. Attuli igitur pe­

culiaria cujusvis paroeciæ, iis, quæ pluribus commu­

n ia , plerum que omiflis.

U t M onum enta, quæ res antiquas Helfîngiæ illuftrant, adm odum funt rara; ita in Colleftaneis Ôr n h j e l m i i

& Pe r i n g s k ö l d i i D ip lom aticis, quæ in A rchivo An-

A ti-

tîquitatis fervantur, & ad quæ aditum mihi p erb enigne praebuit A m pl. D . Biblioth. R eg. He l l m a n, paucifiim a fcripta quidquam de Helfingia tradunt. C ollectio ab AfiefFor. Br o c m a n in itinere per H elfingiam fa£ta, quæ in Bibliotheca R eg. Stockh. jam fuperefi, alia non conti­

n e t, quam quorum autographa in T em p lis confervata ipifpiccre Sz examinare mihi ruit permiiTum. Quæ ad Hiftoriam fpe& ent N a tu r a le m , parcius a ttig i, ut- p ote quæ hom inem harum rerum adprime gnarum , qui adeurata eorundem & diuturna examina inftitue- re potuiffet, expofcere viderentur. Status agriculturae, ceterarum que, quibus opes adquirere ac tueri (olent incolae, rationum cogn ition em , quanta obtineri potuit, mihi comparare ftudui. Q uod ad res politicas attinet, multa & quidem cognitu dignifiima ex A rchivo R eg.

Camerae Collegii hauriri potuiffent, fed obftabat tum tem poris anguftia, cum illu d , per humanitatem A m pl.

D . Camer. Sa h l e n i i invifere licuit, quom inus om nes rationum codices, praeter antiquiflimos, pervolverem , &

inter fe con ferrem , u n d e, fi nonnulla, quæ num erum fp eften t praediorum, excipias, parum inde lucis obti­

nui. Rationaria Coronae proxim is annis confe&a con ­ fidere illi perm iferunt, quibus illorum cura in T e r r i­

torio eft demandata. Cum pleniorem natorum mor- tuorum que enum erationem limites negent Difiertatio- n is, annexam T a b ella m , qua proportio eorum fifti- tu r , inutilem non effe exiftim avi & harum rerum a- m atoribus gratam ; quippe quæ calculos huc usque fubductos confirm et, & , quatenus regiones feptentri- onales ab auftralibus in copia vel liberorum vel dena- torum differant, manifefte oftendat. A nim um q u oq ue magna invafit cu p id o , in fitus paroeciarum illuftratio-

n e m ,

n e m , nunc edendi T abulam G eographicam H elfingiae, quam 1688 confecit C h r i s t . S t e n k l y f t , cum vero,ju s- fu G ubernatoris, ab Geodætis provinciæ nova eaque adcuratior adornatur, confilium , etfi non m utare, dif­

féré faltim, confultius duxi. V e ru m , inter adjumen­

ta noftra, laude fua defraudandum non eft D . Præ- pofiti O l a v i B r o m a n n i O p u s, G lyfïsvallur diCtum, cujus ind olem , non multis p e r fp e fta m , non abs re erit paucis fîftere. T rib u s abfolvitur maximæ forma;

volum inibus, reliquiarum inftar habendis majoris o p e ­ ris, per m ultos annos elaborati, q u o d , una cum m a­

gna M anufcriptorum & M onum entorum delineatorum caterva, vaftata 1721 a Ruftis H udiksvallia, majori ex parte flammae abfumferunt. In parte prim a, quae p o ­ litica fp eftat, poft introductionem de divifione Helfin- g iæ , de origine nom inum paroeciarum & pagorum generatim , & de officialibus hujus provinciae, defcri- ptiones adfunt urbium paroeciarum que fingularum , u b i in derivatione nominis cujusvis pagi operofo exa­

m ine AuCtor verfatur. Secunda pars inftituta conti­

net Ecclefiaftica. Introdu&io copiofiflima ea om nia, quæ in T em p lis inveniuntur, eorum que originem ab antiquiffîmis retro tem poribus repetitam longius per- fequitur. T em p lu m deinde quodcunque fpeciatim de- fcribitu r, ferie paftorum a n n ex a , & enumeratis viris inffgnioribus, qui ex paroeciis ortum duxerunt. T e r ­ tia pars, quae oeconom ica e f t , & verbis Gothicis Sio- ta B a b a , pro m ore fu o , ab au&ore infîgnitur, n e­

gotia Utriusque fexus pro fingulis menfibns definit, eoru m qu e adcuratam defcriptionem cum determinato cujusvis laboris pretio compleCtitur. Quam vis utili­

tas m agnitudini operis vix refpondeat, utpote quod

A 2 con-

conje&uras permultas audaciores & noftræ œtati m i­

nime ferendas, quin & plurima ultfmam A u ftoris li­

mam deliderantia includat, diligentiam tamen eju s, etfi multoties in tenui collocatam , nullus hon efhis cenfor reprehendet. Tabulae ejus Genealogicae fam i­

liarum H ellm gicarum , defcriptiones itidem Anim alium in H elfingia obviorum , ut cetera m ulta, quæ una cum his recenfitis Bibliotheca N ationis Helfingicae fervat, filentio prasteream, im pigrum viri ardorem colligendi & ampliflimam rerum cognitionem extra controverfiam ponunt. Oratio O. Br o m a n n i de H e l­

fingia, cujus in Bibliotheca W a rm h o lzii SvioG . p.

235 & A ntvort a u f E ricbjons Bibi. Run p. 14. m en­

tio breviffima injicitur, quasque coram N ation e H el- fingica d. 19 D ec. 1701 Uplàdiæ elf habita, genera­

liores tantum obfervationes continet ; cum qua etiam convenit D efcriptio Helfingias Veteris & Novae ab Archiepraspofito D . Da n i e l e Dj u r b e r g M:fcr. relifta*, quasque igitur ambo non m ultum meo potuerunt infervire inffituto. Parum v e r o , vel maximis his in- flruftus prcefldiis, profeceram , nifi acceffiffet prasci- puus favor m axim e Venerandi in ecclefiis M inifterii, quod non grave duxit fuam mihi com m odare ope­

ram , quam venerabundo & gratiffimo animo publice agnofco. Qui h e ic , certe me nolente, haut pauci irrepferunt, errores in parte fequenti admonitus dele­

bo*, cui etiam , fi tempus ita tulerit, fummam totius Territorii delineationem addere eft animus.

DE

D E

T E R R I T O R I O A U S T R A L I H E L S I N G I Æ.

O R D O P A R O E C I A R U M .

i . S k o g . 2. S ô d e r a l a , Regal. 3 . H a n e b o . 4 . 5^{V •}

gerfiad. 5. B o l d n ä s , f o g . 6 . A l f t a , f o g . 7 .

Of v a n å k e r Officina F erraria W o x n a. g .

Je r f s o. 9 . Ar b r ä. i o. U ndersvik. 1 1 . M o .

1 2 . Regnfjô. 1 3 N o r r a l a. 1 4 . Trône.

C A P . I.

De Paroecia Sk o g. a).

§. I-

Q

Ä 3 va

<0 Plur. Rev. D. d r i f t . J u ftu s , P æ dagogus jam Scholæ Arbråenfis, hanc paroeciam dudum 1772 fufe defcriptam reddidit ; adeo ut meæ o p eræ fuperfedere facile potuiflem , nifi m onum enta nonnulla an tiq u a, prim am hujus paroeciæ culturam plenius illuftrantia, addere, fimulque êandem defcriptionis paroeciarum in Helfingia Auftrali formam ferva- r e , e re q u idantenus fore duxilTem.

b ) Eiskerm ork, huer ßttlur Geftnicnhind ok Helfinqialand er to rnftt1 Jrtu/jg ok 3 raft a bred ok il jyfer fe r .h r . H iftor. Kiettel C. 6. E ilkèrm ork.

va incolæ f i ni ti ma ru m p a r o c h i a r u m fiios p a f c e b a n t g r e ­ g e s , n ov os p r o cu l du bi o c o l o n o s , a paficuis v i r i d i b u s fe- fe e x p u l f u r o s , segre a d m i f e r u n r , in fiium m a g i s , q u a m publ icum intenti c o m m o d u m ; p o f tq ua m v e r o h æ c , ut facili c onje ctur a afi’equi licet, cum ceteris R e g n i lilvis f patiolioribus , p e r d e c r e t u m 1282 e d i t u m , publicae pos- fellioni fuerat a d l i g n a t3, cam n o v i incolae exc ol ere & i n ­ habit are c o e p e r u n t ; cujus culturae p r o g r e f f i o n e m , f a c e m praeferentibus paucis refiduis m o n u m e n t i s , illuftrare c o n a ­ bor. A n n o 1302 perfvafit A r c h i e p i f c o p u s Ntcoluus AUo- vis eccleliis Segerfta, Soderala & H a n e b o , ut ex c o m m u n i tractu in filva O d m å r d , deftriClum unius milliaris d o n a r e n t , p r o reficiendis d o m i b u s , quæ a n t e a , in uf um p a u p e r u m p e r e g r i n a n t i u m , ut pro bab il e m i h i v i d e t u r , ad p a g u m Sjålftufvan c) f uer ant exftruCtae. C o l o n o haec q u i d e m t e r ­ r a in uf um fupradiCtum e x c o l e n d a c o n c e d e b a t u r , j u r e t a ­ m e n d o m i n i i , c um licentia p ec ud is p af ce nd i & p i f c a n d i , m e m o r a t i s antea pa ro c hi an i s r e f e r v a t o , fimulque habita- rori i n te r di ct um f u i t , ne p a r t e m q u a n d a m terrae fibi ad- fignatae aliis c o n c e d e r e t d ) . C u m pl ures v e r o in r e g i a m ,

u t

heic vo catu r pro ô d e m o r d , ficut aliquando dicitur K oJm oik. V. L tx ic . lh rii V oc. M ark & Rafla. Cfr. Peringßt. Mon. U p l. L . I. p. 8 , 9-

«) Ipfnm nom en inftitutum fapit religiofum . R efertu r etiam in­

te r præ dia T em pli cathedralis U pfalienfis, quæ enum erantur in Regi- ftro præ dior. S6tæ eclef. Upf. fcripto 1376 p er fratrem Hern icum , o r ­ dinis m inorum ecclef. Y conom um im m eritum . H o c , quod in C ollefr.

Ôrnljjeltnii T . I. in venitur ita 'h a b e t: 7« helfingia iu medio Edmordb oppi.

dum , quod dicitur Sjdlaflufvn, petifio dimid. mare. den. T a le inftitutum fuifle in Silva R agunda Provinciae Jem tlandiæ d o ce n t S tatuta Hift. S6t.

Olavi an n e x a , p. 1 5 4 , 156. D efideratur adhuc adeurata hiftoria Hofpi- taliorum Cathol. Sveciæ. D e fatis pagi hujus recen tio rib u s confule Diff. y u fti.

d ) O m nibus prefentes litteras in fpefturis N icolaus m iferatione di­

vina A rchiepifcopus Upfalienfis falutem in dom ino fem piternam . In ­ ju ria tu r m em orie fre q u e n te r oblivio , & lo n ginquitate fæ pe fit te m p o ­ ris, quæ clara præ fentibus , redduntur obfcura futuris. Q uare ad ver-

ur v o c a b a t u r , filvam i m m i g r a r u n t coloni, qui ab incolis p a r o e c i a r u m H a n e b o & Sô d er ala verbis verberibusque i n f e f t a r e n t u r , illos in t u t e l a m , c o n tra violentos hor um atl- gr ef l us , recipit A:o 1320 Kamitus Joansfo n, Regis Sveciae D a p i f e r e ). N u m e r u s d e in d e h o m i n u m , qui h u c , fedis

q u æ - fus difpendium oblivionis de fc rip tu ra , fufTragio p ru den tium , cautela providit. N otum igitur elle volum us p er p re fe n te s , quod cum dom us aliquæ fpeciales p ro p ter pauperum tranfeuntium com m oda & quietem fu eran t in m edio filvæ E m ord ab antiquis- conftnj& æ tem poribus, fed p ro p te r inopiam & penuriam fuftentationis inhabitatoris crebrius de- ftru& æ . N o s pauperum p er diftam filvam tranfeuntium utilitatem &

com m une bonum prom overe v o len tes, cum apud ecclefiam Sårefta- dh u m A :o 1302 die B:ti T h o m e M artiris vifitationis officium agerem us, petivim us a d ifta E cclefia eccleliarum que Suderhalum & Hanabo pa- rochianis , quorum com m unitas ju s habere dicitur in filva circumjacen- t e , locum diftarum d om orum , quod pro fuftentatione inhabitantis nunc,

& pro tem p o re inhabitantium diélum locum de filva viciniori diftis dom i­

bus ad fpacium unius milliaris perpetuo adfig n aren t, qui nofiræ peti­

tio n i benevoli a n n u e ru n t, appofitis conditionibus infra fcrip tis, vide­

lic e t quod datio f. afïignatio d ifti milliaris in difta filva lit fpecialiter pauperum tranfeuntium ulibus appropriata; ita quod diftum locum ta ­ lis incolat & in h a b ite t, absque juris hereditarii vendicatione , quem v u lt p ro p te r fe in prom i fla negotia utiliter exercere. Item quod in p rediH æ m illiaris aflignatiône non involvatur feu includatur filva alicui vilke fpecialiter appropriata. Item quod fupra d ittu m m illiare p red ifta ru m in h ab itato r, com m unis filvæ ufurn non habeat absque pos- fefforum requifitione & licentia fpeciali. Ite m quod hom ines prædiéta- rum trium parochiarum infra illud m illiare pifcari in aquis cum reti­

bus & fagena , & cortices in filva colligere & pafcua pro fuis peco­

ribus libere valeant habere. A g ro s tam en & prata infra diétum m illia­

re nulli facere liceat alteri nifi inhabitatori dom orum prediftarum . In h orum ig itu r teftim onium evidens figillum noftrum prefentibus efi: ap- penfum. A ftu m lo c o , anno & die prenotatis. Ôrnhjelm. C. D . T . I.

p. 615. Vtrin<ifk. Coll. Dip. E . 36.

« ) A uto g raphum hujus Latine fcriptum vetuftate confe&utn di- laceratum que legentibus nullum verum fenfum præ bet. A pographum S v e tic u m , quod fequitur, nec ubique efi: perfpicuum . K nut Jonfon vålborne K onungs H err M agnus Sveriges och N orriges Hofm åftare tiålfar allom in byggarom fliteligen i varom H erra och G ud Fader.*

rendac catifa , c o n f l u x e r u n t , b r e v i ira c r e v i t , u t , f ac ra m libi aedem e x fl r ue re c onft itue re nt ; u n d e Johannes Inge- marjon a p a ro c hi an i s H a n e b o ë n l i b u s , qui a g i o s p r a r a q u e heic u n d i q u e di fp er fa line dubi o p o f l i d e b a n t , p e t i i t , ut fpat ium unius co eme te ri i T e m p l o ad Be rgvi k aedificando c o n d o n a r e n t , iterata limul p r o h i b i t i o n e , ne illis, qui in lilva colonias c o n d e r e v e l l e n t , i m p e d i m e n t a o bj i c e r e n t / ) . H u j u s dicto ob e di en t es ruflici H a n e b o ë n f e s t e r r a m , i n qua t e m p l u m e ra t f u n d a t u m , d o n o d e d e r u n t a n n o 13 24 , e a d em q u e occal ione c o e me t e r i u m ab A r c h i e p i f c o p o Ola- vo i n a u g u r a b a t u r g ). T r i e n n i o p of t novae hujus eccle-

flæ

H err O lo f a f Guds nåd A rchiebifkop i Upfala och befkedelig m an H ans Ingem arsfon vårs H erras K onungs Ämbetsman i H elfingeland år på heliga tre K onungs afton i S tockholm underftödo vij några vårs h e r ­ ras K onungs f k o g s , fom kallas o d m o rd , in b y g g a re , hvilka för dem k la g a t, at for några Socknem ån i H anebo och Söderala in b y g g are o ch flera th e r om kring gjöra them om ak och bedröfvelfe ej aliénait m ed ordom utan jåm vål med huggom i t.her rum them ræ tvifligen och lagligen tillkickade åre , ingalunda få roliga ocd fredliga b y g g a , fom år a f N o rra fidan til både H am nåfen, å Södra fidan til T y n d re å : 0 - fter fidan til H afsftranden: å V åftra fidan til Jöpeåå: t y vilje vij och af vår H erre K onungs vågna ftrångeligen bjudom , at ingen a f E d e r hår efter djerfves några a f them om aka eller bedröfva för någrahanda vrånga faker fk u ll, innan fôrenâm de b re f vid Socknarå och m årke bju- de vij at fulleligen igenfas , hvad a f dem oråtteligen finnes ta g it vara, få fram t i ville hafva vårs H erras K onungs nåd E d e r gunftigen och villen undfly fy ratio m ark ft raff. Gifven åhr efter G uds b y rd 1320 och vid Stad och D ag förefkrifvit.

/ ) In fcriniis T em p li in v e n itu r, a Jn ß o p. 16 edit. C orrige X I m arcas in X L.

g ) U niverlis prefentes litteras infpe& uris O lavus divina m iferatio- ne A rchiepifcopus IJpfalienfis falutem in dom ino fem piternam . N o v eri­

tis quod cum anno C C C X X1V , V II kal. A pril, in vifitationis officio conftituti apud capellam in Bervik coem iterium confecraflem us ibidem parochiani de H anabo coram nobis in plurim orum fide dignorum precen- tia predium in quo capella ipfa fituata confiftit cum agro & ‘p rato infra ftagnum Bervik a p arte aquilonari & bona ylavonis a p arte auftrali ao

fiæ c o m m o d i s c o nf u l e r e i r e r u m fhiduit n o m i n a t u s Archie*

p i fc o p u s , j u b e n s , n o v a li u m h a r u m cultores f ac er dot i fuo decimas folvere & f u n d u m ecclefiæ perficere b). A n n o d e m u m 1343 l egitimos limites i n t er filvam adjacentibus p a ­ roeciis c o m m u n e m & l ilvam O d m o r d e n , q u æ , p e r m i t t e n t e

B Re-

duos rivulos ex utro q u e la tere fituatum eidem capelle co n tu leru n t &

aflignarunt p erp e tu o pofiidendum , adhibitis etiam fuper h o c fecundum le g es & confvetudinem patriæ flrm ariis videlicet difcretis viris dom i­

nis th o m a canonico Upfulienfi , Johanne propofito in B a ld a n æ s, J o ­ hanne de fuderalum , N icolao de M o u m , N icolao de feralladhum , pa­

lloribus. O lavo K arlfo n , Philippo L a u re n fo n , P etro O lav fo n , O lavo de feralladhum &c.

Uvo dedit capelle bervik unam m elisland agri culti ju x ta agrum ecclefie verfus ip fu u capellam . Item Olavus in Svidhium dedi: quar­

tam partem prati difti fandengh, quam em erat pro X II talentis hum u- li. Item em it D om inus A rchiepifcopus fpacium te rre didtuin. fvidh pro X V m odiis annonæ de figvallho fratre o flm a n n i, to tu m videlicet, quod h ab u e rat intra fepem d iftam h a g h & am pnem d iftam b ern a a, ad orientalem partem ipfius am pnis & c. A ntiquitlim a lane harum lit­

terarum ver)io S v e c a n a , ab Andkcfs Officiali U pf. & Mag. Ingoljf' D ia­

con o , in T em p lo Skogenfi adhuc fuperell.

g ) L itte ra e , in vetuftam Sveticam lingvam v erfæ , editæ funt ab Alrotb in Diff. de G eftricia P. I. p. |8 , cum alio de finibus paroeciae docum ento rec en tio ris ævi. E x originali hujus ecclefiæ iterum im pri­

mi curavi. N o s O lauus D ei m iferatione A rchiepifcopus Upfalienfis fir­

m iter precipim us & m andam us, u t om nes habitatores & novalium cul­

to r e s , qui aliquas pofieiTiones diftas te g ta r acceperant in parochia ec­

clefie B ervik, videlicet verfus aquilonem ad utrum que. H am pnæ s &

verfus auftrum ad am pnem diélum th y n e a item verfus orientem ad lit­

tu s m aris , & verfus o ccidentem ad am pnem diftum g a u p e a , ipfi ec­

clefie & ipfius facerdoti fideliter decim as fo lv a n t, om nium eis illius o b v en ien tiu m , de quibus fecundum te rræ H elfingicæ confvetudinem de­

c im a t; item precim us : ut om nesj fupradifti fundum E cclefie' prefate ad agriculturam red ig a n t p er operam d iftam G ræ ptan, & om nia alia facian t, que five in edificio ecclefie five fundi palloralis ejusdem fuerint faci­

enda. D atum A nno D om ini M C C C X X V Il. X V If. Kal. Jan. Q uid p e r operam Grceptan in te llig e n d u m , non facile ell ju d ic a tu , B rocm anno illud ex p lican te de F oflione , aliis v e r o , in te r quos vetu liu s In te rp re t, id ad locum quendam referentibus.

R e g e M A G N O , fuerat e x c u l t a , c o nf ti tu e ba n t p r æ f ef t i H e l fi n gi æ i). Sed colonis f yl ve ft ri bus pa cat a n i h i l o m i ­ nus poiieflio defui t; Sa c er do te s e n im in O c k e l b o & Se- g e r f t a d , benificia f ac er dot i ad B e r g v i k c o n c e f l a , fibi arro*

g a r e ftudebanr; quare A r c h i e p i f c o p u s B irgerus an. 1 3 78 , ne jura ejus i n v a d e r e n t , additis d i v i n æ v i n d i & æ m i n i s , fe- v e r e m a n d a v i t k ) t. C e t e r u m i nte r h a nc & p r o x i m a s p a ­ r o e c i a s , r ec e nt io r ib u s q uo q ue t e m p o r i b u s , q u e re l æ d e juv fta ratione, l imi tu m r e v i x e r u n t /)..

§; 11;

*) C o p ia , anno 1603 co n c in n a ta ,, ita infcribitur : Copia n f et gam- tnalt b r e f, fom ligger i Mo K yrka, om then rnrgäng, fom var emeüau Ham- ränge och Ht!finget an fo r An fom Skogs Kyrkio bief upfatter a f fe x och f y ­ ratio Socknemttn i K. Alâns LnAnhVjs tid. E d it, a Ju fio rp. 6 , ubi corri­

gas fVittesfon in Dite fun ; Skog i Gdemord in Skog och Odetnord.

k ) J t f l i D ilT e rt.p . 7. quo lo c o , e rro re ty p o g r a p h ic annus ad-' d itur falfus.

/ ) Ar 1410 ô fv e r-L a g m a n s B èngts Larsfon D o m b re f, vid Lag- m an stin g et i H a n a b o , at H an ab y g g are fkulle bôta 20 m arker fo r den v*i Ids värkan de h ad e g jo rt S kogskarlarne pâ H åk a n b o sjo e n , och a t denne fjù fkullé tilh ô ra de fidnåmda.

14J99. H énric Sim eföns och S ten NiFsfdns B re f, vid L agm anstin- g eU i'H à m râ n g e på Lagm annens K nuth E fkilsfons v ä g n a r, om Rågån­

gen em ellan H anebo oeh Skog.

1578- d. 24 Jan. L agm an H ogenfkilds B jelkes S tadfåftelfe B re f på Sockenfkilnaden em ellan S æ d d a , H anebo och S k o g s K irk a , en lig t nå­

g ra gam la B r e f , fom A rcheB . O lo f och B irger hade utgifvit.

1583* d. 31 Maji Kon. Johan 3 S tadfåftelfe på Rågångarna em el­

lan S k o g oeh H a n e b o , enligt d et fom Gam la B re f utllaka. I Palm fk.

J5 8 ? d. 14 F ebr. U n d e r-L a g m a n A nders E ricsfo n s S yn om Rå­

gången ifrån T oribro å , ö d e r til H afsdranden och D jurviken.

1589 d. 27 Jan. L agm an H ogenfkilds Bjelkes R åb ref om grånfen ifrån T önneå til H afsd ran d e n ..

1603 d. 6 Jun. Ranfakning a f i r Mån om R ågången em ellan H el.

fin g e -o c h G edrikeland ifrån A xm ar o ch G ra n ö r, S altfjon upföre.

1620 d. 12 Jun. U n d er-L ag m an n en H ans Larsfon s i G edrikeland och L ars K ielbjörfons i H elfingeland R åbref om grånfen em ellan Ax- - m ar o c h . G ra n ö n ..

§. II.

P a r o e c i a m h a n c , quas, q u a t u o r milliaria qua dr at ic a c u m di mi di o ambitu c o m p r e h e n d e n s , in l o n g i t u d i n e m p e r 4

& in l at it udi nem p e r 2 milliaria e x p o r r i g i t u r m ) , ad au- f t r u m i ncl udunt Hcmivdnge & Ockelbo, pa ro ec iæ Ge ft ri ci æ, ad o c c id e n t e m Hanebo & Segerflad, ad f e p t e n r r i o n e m .S<5- der a la , & latus d e ni que or ie ns alluit B o tb n k u s n ) . Prnsdia heic n u m e r a n t u r 2 7 ^ i n t e g r a , o m n i a Cenfitica { S k a tte ) p r æ t e r q u o d fijcale (Krono) vocatur. V i v e ­ b a n t in illis- a n no 1780 h o m i n e s 1 0 1 9 , q u o r u m m a r e s f u e r un t 4 9 1 , f emi næ 5285 qui (i c o n f e r a n t u r c um f um- m a an. 17^.0 h a b i t a n t i u m , colligi facile p o t e f t , h a u t p a r ­ v o c ert e his annis a u c t u , n e m p e 189 > n u m e r u m incola­

r u m crevifle 0 ). T e m p e r i e m praeterea & f al ubritarem aëris r e p e r i r i n o n v u l g a r e m , q u e m ve nt is circa altilli- r a o r u m , qui hic i n v e n i u n t u r , m o n t i u m c acumina u n d i ­ qu e f pir anti bus c o m m o d e r e f e r a s , vel e x eo c o n c lu de re fas f i t , q uo d a n n o 1773, q uo pl ur ibus in locis Helfin- gias, g r a f l an t e febri p u t r i d a e pi de mi ca cum d y f e n t e r i a , p a r s faspe v i v e n t i u m de cima q ui nt a a b r i p i e b a t u r , in hac p a r o e c i a n o n f u p ra r r i g e ii m am obiifie conitar p ). Qiiæ

B 2 n o n

m ) NominafTe paucis nunc fufficiat , n o s , in am bitu paroeciarum d ed u c en d o , fequutos fuifle T abulam G eographicam H eliingiæ a Sten- hlyft conceptam .

n ) Socken ligger från Gefle 6 miI, f r an Söderhamn I3 , från Ham- rånge 3 , Hanelo och Såder aln 24-. Dißancen J r räknad emellan Kyrkorna. .

0 ) A r 1606 voro hår 25y f - | helgårds hemman; 1628 — s 6 j f $ . Henimansråknr ; år 1600 — 5 6 ; 1666 — 5 8 ; 1724 — 68 och 1780— 78.

Mantals/kr e f ne 1 6 7 5 — 3 2 8 ; 1677 — 2 8 6 ; 1 7 1 8 — 3 22; 1724 — 355 och 1 7 8 0 — 520. A r 1780 furinos: Bonder med bufirur och harn åfver 15 år 2 7 0 ; B ruksfolk, fm å och flora 2 0 0 ; Torpare 1 5; Handrverknre 7 ; Backflugobjon 2 2 ; Tjenftefolk utom Brukens 120.

p) Så/om Sjukliga år märkasï år 1752 dådde a f kapoor och me filing 16 Barn. 1763 a f Koppor 11, a f Håll 5, 1765 a f brå ftfj ka 3 , Håll 10

12 Cnp. 1.

n o n l o n g e a b h i n c incepra fiierat m a j o r , ur v o c a n t , t e r r a r u m divifio ( S to r j h ft e ) , fiumma j am diligentia a Gæ - odetis inflituitur. U n u m huc usque in pa roe ci a fuit As- f e r v a t o r i u m F r u m e n t o r u m ( M agazin ) \ a n n o v e r o p r o x i ­ m e elapfo, c um p r o p t e r i n c r e m e n t a f r u m e n t i illud a m ­ p l i f i c a m u r , tribus in parte auftrali pagis L i n g b o , L å n g ­ b o & H å k a n b o , qui t er t ia m f ere paroecia? p a r t e m effi­

c i u n t , c o n c e d i t u r , u t , fua p or t i o n e d e m t a , n o v u m c o n ­ d e r e n t g r a n a r i u m fibi p r o p r i u m & peculiare. R cf e r v a t u m i b i de m f r u m e n t u m , c um haec fieret d i v i f i o , 150 c ir cit er T o n n a s aequabar. U n d e c i m N a u t a s c ond u£ to s ( B atsm an ) i n f t ru e re r uf ti co r um eft officium. Q u æ ex praediis q u o ­ libet a n n o p e n d u n t u r publica tri buta , conficiunt f u m m a m

198 t h a l i m p . , 39 fchill. 5 or. f e c u n d u m p r e t i u m r e r u m a c o r o n a i m p o l i t u m æf timat am q). U t r a t i o n e m , qua

vi-

oeb Hetfig fjukdom 3. 1772 o f Hdll 10. 1773 frän Februarius til Junius a f Rotfeber 7 , r f Koppor frcln M aji til Septemb. 8 > nf Röd fo t 2. 1777 o f M efsling 11, Htill 4 , Rödfot 3.

q) Efter 1780 ärs Jordebok utgä Hemmans Räntorna pd detta f d t t : Afkortade och Anordnade Räntor . . . R :sd. 6 6 . 34. 5.

Jurdeboks R änt o r, Kronan behållna - R :sd. 37. 3. 6. Hemmantals räntan.

A f SiTf M ant. Lnndft. och Gäflgif. indelning.

Factorie hjelp och Boßeaps pengr. - 5. 46. 7.

A f i§- Mant. förpatitatle til Krigs mans h. i fVadfiena.

Factor, hjelp, ^ Bo/kaps, \ Skjut sfer ds pengr. t. 32. 7.

A f i7<f'4 M ant. Kronan immed. behålna - 83- 29. 10.

Fünftens Gärd och Boßtaps pengar -- ► 3. 3 6 . 6.

- - - - ¹³². ⁵.

b :sd . 198. 39- 5- T vä Skattlagda Tullqvarnar i GulJgrufva och Suunäs Bruk betala til Kronan 28 Kapp. Spannemdl, Otta Krano A lfß ten ränta 1 fieri. 3 TfQ L:pd. A l , och Bätßrömmingsfißtet 2 fitrd. Strömming. A f Tre SJälefi/kener är et doneradt til Söderhamns Stad , ocb de andra ödelagda. I Socken är» -

v i£ tu m cul tu mq ue i ncol æ c o m p a r a n t , b r e v i t e r oflenda- m u s , i nftiturum n of t r u m jubet. Q u a m q u a m in agris co*

lendis p a t i e n t e m & i m p i g r a m o p e r a m n a v e n t , (eges ta­

m e n , qu æ ex illis c o m p o r t a t a h o r r e i s c o n d i t u r , in fu- f tent aci onem e o r u m v i x ac ne v i x q u i d e m fufficit, fed f r u ­ m e n t a q u ot a n ni s p r e t i o libi p a r a r e p l e r os q u e c ogit e o ­ r u n d e m p enuri a. L i n u m h ei c n o n , nili ad u f u m d o m e - f ti cum c o li tu r , unde t el ar um n u l l um c o m m e r c i u m . R e s p e c u a r i a maj or i & Audio & f ru ct u curatur. Si n u m e r u s inir ur v a c c a r u m , q u o t q u o t a l u n t u r , cuique p o r t i o n i prae­

d i o r u m ( O resland) i vaccae f u n t r e fe re nd ae , a d e o qu e f u p r a 650 tori paroeciae r ) . B u t y r u m a pagis praecipue L i n g h o , L å n g b o , S t ra nd & H å k a n b o circa 100 p o n d o q u o t a n n i s v e n d i t u r . A m p l i o r e s filvae alferibus p l er u m -

ß 3 que

f'ljatide Hamnar tller Fi/kc lägen : i S u n n å s, vid Byn a f Jntnma namn oeb B r u k e t, hvnreß godt Strömmings ffk e idkas ined N ot och Skotar a f Bonder:

och Bruksfolket. Sik och H a r r , har i fo r m tider har umnigt llifv it fån­

gad. 2 R åfskår, der har fordom varit et godt L a x - N a t fa lle . 3 Gran- o n , belägen vid Byn nffam m a namn.

r ) Åfan kan väl ej med fullkomlig fäkerhet ß u ta a f Krono - Tionden til årsväxten eller Spantiemäls förrådet i Socken, men den tjenar likväl til jem- f o r e l f t Socknarna emellan fanit det ena ärets Fruktbarhet med det andras.

‘Ja g har der fore a f Tionde Längderna uträknat årsväxten f o r viffo är.

E fter medium fu r 20 ä r , ifrån i 6 6 j til ^ 6 8 6 , llifver den 14TO T:or, 1691 — 1 4 7 0 ; 1 7 1 8 — 9 9 0 ; i 7 J9 — 6 5 0 , 1741 — 1 4 3 0 ; 1 7 4 2 — 1050;

J7 4 3 — T170 T:or. Kronotionden är nu fäftftäld til 3 0 T:or och 8 kapp.

Räg fornt 6 0 7:or 16 kapp. Korn. Sedan W in och Byggnings Säden fo r Sockens K y r k a , 2 Tior* 29 kapp. fo m t vanliga afkortningar blifvit a f dragna^

Hildfä Gcfle Schala Stat 573- T :nr, fornt Paftor 12 i Vederlag. A t sväxten var här 177^ vacker, dä Rägen kofiadc 48 D r. K:mt och Kornit 42. 1776 Kornfädet o f ver alt vackert, men R äg fä de t /log felt. 1778 årsväxten ym nig och til godhet ojemforlig. 17,80 M ifsv ä xt pä Räg. Kornfädet medelmåttigt.

1781 Sädes- L in - och Håväxtcn ganfka klen. Rägen kofinde R:d. 2. 42. 8>

Kornet 2■ 32.

A r 1558 räknades i Socken 'vara 37 7 Kor , 1559 — 3 8 5; 1601 — 4 9 6 ; Kor och 71 H aß ir. Nuvarande antal a f Bo/kap, är utråknadt efter myc- - kt nieten a f Tionde fm u re t, J im Pojlor i de nyfs förflutna är upburit.

q u e p a ra n di s i n f er v ii in t , quos c u m m a j o r i pa rt e al ia rum m e r c i u m Ge va liæ v e n d u n t , o b l a u t i o r a , q u a m S ud e r h a m - n i æ , p r e t i a , q u o r u m caufa in c o m m e r c i i s illius urbis e x ­ oticis f or fa n eft q u ær e nd a . M a g n a q u o q u e materiae n a ­ valis , in p r im is m a l o r u m & c ra l fi o ru m t i g n o r u m , copia e x p o r t a t u r . Picis h i nc v e n d u n t u r p e r a n n u m fupra i o o t o n n æ , a v i um v e r o S yl v e f t ri u m vi x v e h e s unica. Pleri- q u e c a r b on i b us conficiendis f uam i m p e n d u n t o p e r a m . S u n t in p aroecia d u o Officina F e r r a r ia , q u a r u m pofiTefior eft Menfi A r g e n t . R e g n , C o m m i f t a r i u s A m pi . D . E. S.

W e n n b e r g , b u n n å s , ex ft r u&a an. 1682? diftat ab Officina M a r å k e r J milliar. & ab or a m a r i t i m a n o n ultra | mill.

G uU grufva, h u e t r a n f p o r t a t a an. 1692, a m o e n u m h a b e t fi- t u m p r o p e lacum J e r s f i o n , ad limites p a r o e c i æ Sôder a- l a , ab U f t r i n a Ljufna p e r f pat ium i | mill, verf us occi­

d e n t e m disjun£ta. U t r i q u e unus malleus eft c um d u o ­ b u s focis. A d illam 8 0 0 , ad h a n c n e o p o n d o naiitica f e r r i in p ert icas e l o n g a n t u r . P a r t i m ex n o m i n a t a n u p e r U f t r i n a L j u f n a , p a r t i m ex aliis in p a r oe c ia O f v a n f j ô a d ­ v e h i t u r c r u d u m f er ru m. Officinis hifce fu bj ac en t i £ praedia i n t e g r a , praeter p a g u m Sunnaes. P a tr o n u s q u o ­ q u e Officinae A x m a r in paroecia H a m r å n g e r , circiter 5 i n t e g r a praedia heic poftidet s ) ,

§. III.

T e m p l u m , q u o d l i g n e u m e f t , ”e x ft r ue ba r ur an. i f i i o , a n g u f t u m jam & ruinoifum aedificationem novi diu defti- na ra m m a t u r a r e v i de t u r . Praedio Sacerdotali aliud eft a d d i t u m H e r n s b o i | orae m a g n i t u d i n i s , v e t e r i , ut t r a ­ d i t u r , d o n a t i o n e c on c ef lu m t ). N e c ali enum f ort e erir, Se-

* ) V ide plura in DilTertatione 1). C. J u fti.

f ) Den til Pr/iftcbordet hdrande dker innehdllcr i o Tunl. 4 ^ kappl.

hva ra f 4. 8 3 T åro Lerjord vied klappur , meti det ofriga god L erjo rd , fe-

Seriem P a f t o r u m & C o m m i n i f t r o r u m ex citata fæpius Dis«

fer ta tio ne r e p et er e .

P a s t o r e s.

Olavus H enricus, nullis appofitis a n n i s , a Bro manno n o m i n a n t u r .

1530. Olaus A n d re a , p r i m u m in ha c p r o v i n c i a fuiffie Sa­

c e r d o t u m , qui l egitima i nierunt m a t r i m o n i a , dicitur.

N icolaus, filius Olai, b r e v i obiit.

11566. Abrubamiis Olai. Filius ejus Johannes M ag i f t e r fa-

&us eft apud e x t e r o s , r e d u x R e & o r Sc hol æ E n e - copienfis p r i m u m , m o x Upfalienfis conftituitur.

Re f er t A l b u m N a t i o n . H e l f i n g i c æ , fed nefci o qua fide, E u m t a n d e m d e f i g na t u m fuiffe Lo g i c e s Pro*

feffiorem Upfaliæ, pefte v e r o p r æ v e n t u m a n n o 1628;

p r o p e ad t e m p l u m Å k e r b y occubuifle.

162ft. Olaus A bra h a m i, pa tr i f u c c e d i t , ob m a x i m a m v e ­ ro v it æ o b f c o e n i t a t e m , ab officio r e m o v e t u r . 163 t. Jonas Michaelis P a k e , vel Pufcbett.

1640. Nicolaus B ru zeliu s, natus i n p a r o e c i a A n g e r m a n n i æ ' Arnæs. O b i i t 1673.

1674. Laurentius L. Ekeberg, natus in p a g o E k e b y paroeciae' Rasboki l. O b i i t 1692.

1694. Johannes I V i k , filius Ruftici J e t t e n d a h l e n f i s , Stud.

1676. Col lega Schol æ H u d i k v . 1680. O b i i t 1720.

1717. L a w . Laur. E keberg, Stud. 1699. Paf tor p o f tr e mo » Sôderalenfis 1735.

1735. P etrus S tillm a r k , N o r r a l e n f i s , Stud, 1712.' M o r t u u s

T7îO. T"^3*

dan alla impedimenta aftirages. Ange s landet år 6 9 Tunl. 4 kavpl, hvar- a f hàmtas ag'f' Partnar Ho. Krottohemmnnet Hernsbo, fem tilbôrer Pråfle- bordet, hafvtr i åker 3 Tunl. 2 T -f kappl. 0 ch i Ailles laud 7 Tunl. 13^

kappl.fom gifver 3 parmifr godt Hårdvals Itå. Sådan år Landttnåt. V erfvini^S’

be/kr i f ning åt 1704. Några fo r ändringar åro vål dernted i fednare tider fkid d - da. N u utfås årligen 63- T.a Korn och 2 T ior Råg.-

1753. Olaus B e r g , filius C o m m i n . Ferilenfis. Stud. 1741.

C o m m i n i f t e r in H o g d a l 1 724 , in Sö de r al a 1739.

Præpofit us C o n t r a f t u s M e r i d i o n a l i s O b i i t 1780.

i7 8i* M ag, P etru s B u r m a n , E n a n g e r e n l i s . Stud. 1761.

Phi l. M a g . 1770. A n t e a C o l l e g a S c h o l æ S. C l a r æ S t o c k h o l m ,

1754. A uguftinus R ogberg, n u n c C o m m i n . in Söderala.

1763. P etru s /1 h l, h od i e C o m m i n . in U n d e r s v i k . 1775. 01 aus A rv é n , J e r f s öe nf i s, Stud. 1767.

uod ad h uj us paroeciae n o m e n a t t i n e t , illud ex d u o ­ bus vocabulis efie c o n f l a t u m , cuique p a t e t , q u o r u m al te rum ex l itu, q u o hæc pa roe ci a v i c i n a m N o r r a l a a me ri di e c l au d it , peritum efle valde p r o ba b i l e v i d e t u r ; a l t e ru m v e r o /J la , u tri que c o m m u n e , cujus lit o r i gi n is , difficilius eft i nveftigare. In duas p r æ f e r t i m abeunr fen*

t e n t i a s , qui p r i m i g e n i u m hujus vocabuli l ignificatum e r u ­ e r e t ent arunc ; qui dam a r b i t r a n t u r , h o c i ndicari valles d e p r e l f i o r e s , in quas a m n e s , m e d i o quali c u r f u , t e r r a m u t ri n q u e l ecare f o l e n t , ( A d a la r)\ cui q u o q u e o p i n i o n i , q u a m alias n a tu r æ loci n o n o p t i m e c o n v e n i r e exiftima- m u s , fuos a d d id i t calculos, fedulus a n ti qui ta tum noflra- r u m v i n d e x Al lef lor Brocman a ) \ q u i d a m , n e c line m u h

rt) In R elatione de fuo in Helfingiam itin e re , R eg io Collegio Cancell. ex h ib ita, citjns brevis exftat* delineatio in Sv. M agm .

C O M M IN IS T R I.

* C A P . II.

De Paroecia S ö d e r a l a .

ta

f a veritatis fpecie, illud fluvium indicare p u t a n t , atque id ad flumen L j u f n a , a l i u m q ue , qui paroeciam N o r r a l a inter fl uit , a m n e m , r el atum vo l u e r u n t ; unde a nonnullis, h a f e e o b r a t i o n e s , r é p u g n a n t e v e r o antiquiflima o r to g r a - p h i a , a li qua ndo n o m e n in Soder va lla , Su der e if va m uta tu m i n v e n i m u s . Judicio le&oris h æc p e n i t iu s , fl placet, difeu- t ie nd a r e l in qu im us ; n o n v e ro o m n i n o o m itt e n d a m efl’e d u x i m u s m i r a m , q uæ in te rc e di t, fimilitudinem , h a r u m i n t e r p a r o e c i a r u m n o m e n atque A l y r , quo d f & T l N o n a ­ l em He lfi ngi æ p a r t e m irdignitam olim fu i fle conflat; q u o ­ r u m eti am n o m i n u m c o gnatio qu ad antenus clarior e v a ­ d i t , c um ex acti s, qu æ fu p er fu n t, vetuflis, e x pl or a tu m h a b e m u s , majores fu a his in locis judicia antiquitus cele- brafl e b). Paroecia a m e r i d i e c o n t e r m i n a m habet paroe-

C ciam

b ) In te r om nes tere Svecicarum rerum icriptores convenit, quod H elfingia olim in tres divifa fuerit p a rte s , Fylkett ditias : Alor a , quae etiam Suntiarfli v o c a re tu r, Sundhed & Kordnuflig, quarum fingulæ, ut n a r r a n t, fuos R egulos habuere. Q uæ dem um cunque fit hujus parti­

tionis an tiq u ita s, ju re poftulare vid eo r, provinciam , hac divifione fa- f t a , unius fubjettam fuiffe im perio, nec has illius p a rte s, to tid em ' r e g n a , fed certos quosdam te rræ tra c tu s, in ufum vel ecclefiafiicum v el p oliticum in fiitu to s, defignaffe. O m iiïis , quæ hanc H elfingiæ di- vifionem com probatura ex Legibus Helfingicis l i t . Reg. FL X I. defu- m u n tu r, a rg u m e n tis, ejus quoque in nonnullis medii aevi diplom atibus m entionem re p e rim u s, quorum , quotquot mihi inveftigare licuit, heic recen fere ju v at. A nno 1314 d. 13 kal. A pr. apud ecclefiam Sudhera- li in ter fe confiituunt Contracta & Communitates de A ljr & Sundadb, u t trib u tu m , quod T em plo T rundhem enfi antea pendere lo le b a n t, C athedrali Upfalienfi pofiiiac folverent. M enbrum harum litterarum , quæ in C ollect. Ornbjtlmii T . I. p. 671. leg u n tu r, ediderunt Baker in Differt, p. 27. &{ Scbefferm in Chron. Epifcop. p. 227. T axa Decim æ S c x e n n a lis, eodem anno in Concilio V ienenfi im polita, (v . Ôrnhjehn 1. c .) H elfingiam offendit partitam in duas Frapoßturas Holdouts &

Sundadhi, quarum illa om nes p a ro e cia s, quæ in citatis litteris A lv r co n ftitu iffe n t, com plefritur. T ax a P a llii; duobus annis ju n io r, ( \ . Schefferi C hron. p. 113) cum hoc confpirat, nifi quod prapoßrura, qua?

illic S u n d æ d h i v o c a re tu r, Fors heie nom inatur. A nno 1324 vifitavit

\

ciam S k o g , q u a m e xc ipi t Segerflad\ a b occafu t e r m i n a t u r par. Mo & a f e p t e n t r i o n e par. N orraU i; limites d e in d e o c c u r r u n t ur bi s Suderb/imviæ atque latus o ri en s finit Sinus Botbnicus. I n l o n g i t u d i n e m p e r ^2-5- mill. & l at it udi nem i i mill, fefe e x p a n d e n s , m a g n i t u d i n e 25 c ir c it e r mill, quadrat, i mpl et c). Praedia i n t e g r a in codi ce r e d i t u u m p u b l i c o r u m {J o rd ko ken ) n u m e r a n t u r 7 2 / 4 , inter quae 6 6 t £ t cenfttica, & corona p u t an t ur ; ea v e r o o m n i a n o n foli i n c ol u nt hujus paroeciae rufiici, e n i m praedia c o ­ ronae p r o p r i a , vi p r i v i l e g i o r u m S u d e r h a m n i æ , ufibus e- j u sde m funt concefla. I n t e g r u m praedium r tul lus , prae­

t e r u n u m , i n - t o t a p ar oe ci a rufticus co li t; quas h a b e n t ceteri pofletfiones, m in ut i o r i b u s c o n fi a n t p r æ d i o r u m l p o r ­ t i o n i b u s , quæ. etiam ulterius f or te in exiliores d i fp er -

tirae

A rchiepifcopus Olavus eclefiam T u n a precpofitura Sundadb. v. D ilf Flod- beriii de Helf. p. 24. A nno 1378 duo citan tu r L eg iferi de contractu Sunde, v. der ffardt uberior Mefifis Hift. F en n . & H elf. p. u lt. Anno»

3395 prom iiit Communitas Contracta J . terra Sundadhe, fé A rchiepifcopo»

om nes ex præ diis decim as fo re foluturam . E x hifce l i t t e r i s , quas ha­

b e t Ornbjtlmii C olleft. T . I. p. 1184'* in te r alia difeimus decum arum partem egenis futffe reliftam , p ro p ter m ultitudinem q uom ndam paupe­

rum & miferabilium perfonarum , quæ an te m ajorem peltilentiam ope­

ru eru n t faciem te rræ n o ftræ , nec non p ro p te r nim iam cariftiam hic vigentem . N on d e e ru n t, qui m ire n tu r,, quod neutris his a ftis no ­ m inetur Nordnnftig; neque m ihi nom en iftud , nifi duobus in diploma- tib u s , rep erire c o n tig it, & id quidem ita , u t , an pars effet Helfin- g iæ , nedum quibus c o n tin eretu r te rm in is, nullo m odo erui p o tu erit.

U t hanc quæ ftionem accurate enodem us , n o s inftituti ratio v etat ; id vero no tatu dignum v id e tu r, quod in om nibus fupra m em oratis aftis A ly r to tam H elfingiam A u ftra lem ,, Sundhed v ero S epten trio n alem t o ­ ta m , co m p reh en d ere dicatur.

c ) E11 Syner dt t , font i Sn der ala butts 1 6 8 9 , underJTikte beßtaffenhe- t en a f alla R u r , emellan Suderala, Skog och Mo. Rd/kiinaden emellan Sö­

derhamns Stad och Sundsby i Suderala hlef genom Lngmansrdttens Dom

1 7 7 4 faftßdtd. Socknens Kyrka ar belägen fr ä n Söderhamn | m il, Nor- rala j £ oeb M o % mil.

tiræ f u c r i n t , q u a n q u a m f un dus qu ar ta n ar i us Hemman vel 4 ore) adeo p u t at u r e x igu us , u t , q u o pecudes alat fu- a m q u e fuftentet viram , c ol onus vix e x i n d e colligere pos- fit. Pa r oe ci am a n n o 1 7 8 0 i n h a b i t a b a n t h o m i n e s 1 3 8 6 ,

m a r e s 6 7 2 , f o e m i n æ 7 1 4 ^ ) . Scribae L e g i o n i s Hel fi ngi - cæ ( Regements S k rifv n re n ) praedium 14 o r a r u m in p a g o N o r r b y n , ut d o m i c i l i u m , eft a dfi gna tum. Q u o d in aera­

r i u m ex praediis r edi t v e & i g a l , f u m m a m thal. i mp. 750.

i. 4. c onfi cer e fubje£ta tabella i ndicàt e). N a u t a s q u o ­ qu e 23 heic ali atq ue a r m a r i o po rt et .

C 2 §. II.

d ) A r 1606 voro i Socketi hela Hetnman A r 1628 — Hetnmansrökar âr 1 5 5 5 — 130; 1600 — 1 27; 1 7 2 4 — 1 2 3 5 1 7 8 0 — 145.

M antalfk r e fn e âr 1 6 7 5 — 5 3 9 ; [6 9 4 — 611 > l724 — 5n ; 1730 — 587;

1780 — 747 och defsutom 40 fiyckcn , hvilke, til fö lje n f Kotigl. May.ts Kådiga Förorda, d. 8 M art. 1770 och Förklarningen der (fu er d. 19 Febr, 1773 om frih e t frä n Mantalspeng. f ö r de Bonder och Torpar e fotn hafu/t et vt f it antal B a rn , hlifvit frän Mantalslängderna uteßutne. A r 1750 l e f de här 1284 m ännijkor; 1 7 6 6 — 1 3 9 6 ; 1 7 7 2 — 1401. V ti Tabellen fö r 1780 uptages väl ej flera ån 1386 per f i n e r , men fâ vida nu i å r , efter en nogare uträkning , antalet befunnits vara 1 6 8 7 , ^ r e r V Tabellen kunna frikännas från et fö r r e fel.

. O > •dehoks och Hemmantals råntorne år 1780.

A f kort ode och Anordnade Räntor . . . R:sd. 333. 39. 7.

Jord*boks Räntor , Kronan behållna - R :sd. 9 8 . 32. 11.

Behållna Hemmantals Räntor

A f 2 4 y y M antal Kronan itntned. behållne - 120. r. 7.

A f 12 y -g Landfiat. och Gäftgifv. indeln. - 9. 3. 4.

A f iy^- M ant, Paßors frih et - . 4. 9. 3.

A f y M ant. Krigsmanshus förpantu. - . 26. i r .

A f y y ^ Färjekarls frih e t - - - r.

A f 2 8 y y | M ilitie indelning j . 3 7 . g.

Praflens Bofkaps penningar 1. 42.

- 2 3 6 . 9. 9

’ K:sd. 570. i . 4.

I Jordebohen finnas uptagna : 23 Kroito fifle r ie r, 1 A ttenderat fifke- r ie , 3 Själfiflcerier, 1 A h lfj k e , 1 Båtftrummings fijk t ocb 2 Tullqvarnar,

$. II.

D i l i g e n r i o r e m j am nof tr os agere c u r a m a g r o r u m , qui negli genti us ante h a bu i j a c u e r u n t , vel i nde c o n f l a t , q u o d in medi ocri tat e mellis f r u m e n t o r u m o p e m ex aliis p e t e r e nullis fere ruflicis fit n e c e f l u m , fi e o s e xcipi as , q u i , lucri fpecie d e c e p t i , c a p tu r a m f a l m o n u m & r e m c a r b o n a r i a m agricultura? praeferunt. In p u b l i c o paroeciae G r a n a r i o , a d difficilioris annona? l e v a m e n t u m , 190 t o n - n æ c o n d u n t u r . Q u a n q u a m etiam m a g n o f ludi o in c ul tu­

r a m p r a t o r u m d e f u d a t u r , p a r u m e re p e c u ar i a p e r c i p i ­ t ur f r u c t u s , q u o n i a m flerilia p afcua m o n t i b u s q u e i m p e d i ­ ta pe cori bus m i n i m e fint laeta, a de o ut p a uc i l f i mo s , qui b u t y r u m v e n d a n t , i n v en e ri s c o l o n o s , p l u r e s v e r o , qui e m e r e n t , nifi debita u t e r e n t u r parfi moni a. Pal udes qu i­

d e m heic d a n t u r no nn u ll aq u e loca dc fe r ra , qua? c ult ur am a d m i tt e re n t 3 q u o m i n u s v e r o i n illis pe rf ici en dis & e m e n ­ dandis m u lt u m p e r i c l i t e n t u r , i m p e d i t , p r æ t e r r e r u m i n o ­ pi am , m a x i m a , qua p r e m u n t u r , p a f c u o r u m p en ur ia . Pr aedi or um a g r i , p r at a filvæque p e r t o t a m p a r o e c i a m , fex pagis e x c e p t i s , in m a j o r e s , ut v o c a n t u r , p o r t i o n e s , n o n fine f u m m a rei domefticæ utilitate f u n t divifa f ) .

Lini

f") Om man n f Kronotionden vill uträkna Spnnmdls af kaflningen i Srcktn , hefinnes nt nr 1612 hefteg den til 2120 7:or. lifte r wedeltal f o r then 1667 til 1 6 8 6 — 2160 T .c r , 1691 — 1 8 8 0 , 1718 — J44°> I7 I 9

— 1250, T724 — 159O5 — - T3°- ^ tl dr Kronotionden , hvaraf Gefle Scbola St at lunas, faftftdld til 135 T\or 10 kpr. Vinfdden hefidr n f 5 T:or 28 kpr. M an Jkulle mycket he dr aga f i g , om man trodde, at Sddesnfkaftningen i Socken aldrig vore ft or r e , dn fom Kronotionden tyckes utvtfa. D et ar fannol'tkt, o f tionden til Prdflegdrden, nt dettnn Sockens utfdde i Trddesjord fitger til 4 0 0 7:o r, fom i goda och jdmiin dr larcr kunna gifva 3500 T:or. Utfddet pd Svah)jorden torde rOck wed någorlun­

da fdkerhet kunna nnfes vara om dr et 3 0 0 t;or och Aringen deraf 3 0 0 0 t:or. D d alia fddesflng, fom pd et helt hemman om dr et utfds , famtnan- rdknas utotn A rte r och L in fr ö , gdr utfddet fr d n 12 til 16 T :or, hva ra f i vppeti dker utfds i det mdfla 8 ocb minfia 5 T;or. D e f d kallade fvnlar