Dissertatio de Engelbrechto Engelbrechti filio, armigero, regni Sveciæ capitaneo. Quam cons. ampl. facult. phil. Ups. præside doct. Erico M. Fant ... p. p. Johannes Petrus Carlmark, stip. Victorin. Vestrogothus. In audit. Gust. maj. d. XXIII Maji MDCCCI.

D I S S E R T A T I O

E N G E L B R E C H T O

ENGELBRECHTI FILIO,

A R M I G E R O , R E G N I SVECIÆ CAPIT A N E O .

< ^ U A M

CONS. A M P L . F A CULT. PHIL. UPS.

DH I S T . P R O F . R E G . E T O SD. SOCR E G . L I T T . H U M . H I S T . XT A N Toct.

e r i c o m

. f a n t ^,

P . P .

J O H A N N E S PETRUS CAREMARK,,

S T I P» V I C T O R I N , V E S T R O G O T HU S .

I N A U D I T . G U S T . M A J . D . X X I I I M A J I M D C C C I.

H . S .

Ü P S A L I Æ ,

Litteris Jo h. F r e d r. E _{d m a n}, Reg. Acad. Typogr,

M I N A ÄL

f ö r ä l d r a r

helg mit fårflci Accidemifkcl_ Aihete.

J OH. P E T . C A R L M A R I .

DE

E N G E L B R E C H T O , ENGELBRECHTI FIL IO , A R M I G E R O , R E G N I S V E C I Æ

C A P I T A N E O .

-:--= 3

Q

at que C arolo IX , quod jus habear, omni alii in Europa d e n e g a t u m , fua in negotiis publicis fuffragia ferendi.

C o m p e t e b a t quidem ei temporibus gentilismi ; fed in duas t u m clasfes erat divifus, quarum una libera fola hoc jus fibi v in dicabat, exclufa, quae fervituti fubje&a erat, alte­

ra. P e r Chriftianismum arm orum j u r e , quod Regum C o m i t i b us tantum con cedebatur, privatus etiam Comitio­

r u m jus perdidit dupplicique j u g o , Ecclefiaftico & Poli­

t i c o , fubjiciebarur. D e f umma imperii illuftriores fami­

liae c o n tendebant adque domandam multitudinem munira caftra pasfim in provinciis exftruebantur. Haec, toti­

d em f uorum t y r a n n o r u m f e d e s , fuii ipfius fumtibus at­

que operibus fuftincre debuit plebs, cujus cerræ regiones feu t e rr itoria cuilibet eorum erant adfignata. Devoluta t a n d e m Svecia p er inteftinas discordias fub peregrino i m p e r i o , Reges extranei fuae fecuritatis esfe ducebant haec m unimenta Svecis non c r e d e re ; fed alius originis h o m i n i b u s, quorum fortuna ab illorum penderet arbirrio.

H i linguae, mo ru m legumque Sveciae ignari, fibi fubdi- tos i n n u m eris oneribus vexabant. In primis hoc ufu ve­

niebat tempore R. Erici X I I I, ipfius P e r a c r a n i , qui Da-

A nos,

% = = = = = =

n o s , G e r m a n o s , i m m o Italos praefe&os arcium S v i o - G o ­ th i ca ru m eisque fubje£larum r eg io nu m conftituebat. E x o ­ r ie ba t ur aurem patriae libertatis primus & ace rri mu s v i n ­ d e x , qui intra quat uor a n n o s , triginta ejusmodi b a r b a r i e i atque t y r a nn i di s domicilia funditus delevit ficque v i a m praemunivit fuis imitatoribus, qua p e r e g r i n u m e x c u t e r e ­ tur j u g u m , fuaeque integritati reflitueretur respublica. F u ­ it v e r o Engel br echt us Engelbrechri filius, ut int ra tefti- mo ni a Erici Olai atque C h r on ic i R h y t m i c i , Olai & L a u ­ rentii P e t r i , misiis recenriorurn ad di t ame nt is , ma n e a m u s , nobilis Svecus ex eorum clasfe, qui A r mi ge ri ( V åpnare) appel labantur , infigniaque gesfit tria lilia in c am p o t r i a n ­ gulari. In litteris Epifcopi Arofienfis, Olai H e l g o n is , quae in disfertatione de paroecia N o r b e r g fub prarfidio Cel. Prof. G eo r g i i p. 17 allatæ, c on vent i on em fiftunt de penfionibus incolarum hujus paroeciae ad Ecclefiam A r o - lienfem menfa mq ue Epi fcopalem, praefens inter alios n o ­ mi n at ur AeugUbrecbt, m o nt a n us , qui an i d e m, ac hic n o- fter f u er i t , pr on un ci ar e non audemus. Datae funt hae lit­

terae 1422 d. 23. Januar, adeoque d e ce n ni o, antequam no- fter fattus eft celebris. C o r p o r e pufillus magni animi atque ingenii fuisfe conflat, quod in pr in ci pum excol ue­

r at aulis. Habitasfe fertur ad C u p r i m o n t e m feu Fahlu- nam in Dalecarlia. N a t u m ex antiqua traditione adfert H a m m a r l i r o m Samlingar om Fablun P. 2. p. 7. in praedio Kullerbaclca, int er W a l l m o r a & Bil i ir gs nas , in paroecia Aspeboda. Incidit ver o ejus aetas in illa t e m p o r a , qui­

bus in plebem max ime grasfabantur praefe&i R. Erici Po merani. Jösfe Ericfon Danus in arce //rofienfi quinque rufticos in fumo fufpenfos fuffocavit gr avidasque feminas 8ratro t r a h e n d o junxit. Eadem fævitia ufus alter per egr i­

nus in arce Faxabolm He lf ingi æ, qui adhuc vetufta inter ple bem m e m o r a t u r cantilena, utpote qui duo temoni ligneo, quat uor occandi i n f h u m e m o atque aratro o£lo ad ­ apta-

a pt a v e r a t /?). ïn arce /Ignabolm Vermelandiæ fergiv er - fanit'S binis magnis lapidibus in currenti fluvio im po ne ba n­

t u r , ut f r ig ore & fame affligerentur. Popular ium fuo- r u m querelis commotus, Engelbrechtus primum iter Hafni- Aiii «d R g em fufeipiebai, cujus aures cum ad grav amina f m f u r d a s d pr eh en d e re t, arma cepit & Dalecarlis adjutus c a f h u m ß jrg u n a s in albis Dalici infula, haud procul ab h o d i e r n o d iverforio G r å dö , folo aquavit. Appropinquan- te dein Arofium , Jèsfe Ericlon quidem a Rege depolitus efl & in ejus locum Comes Johannes de Everltein fuffe-

£ l u s , qui Melchiorem G ö r t z conflituit fuum vicanum.

Dir uebat ui vero arx Khpmgenfis, cujus praefectus Johan­

nes Vale Sregeburgum io O f h o g o th ia fuga elapfus. Aro- fienfis etiam a G ö r tz io Engelbrechto dedita, quam ille t ra d i d i t Regni Senatori Nicolao Guftavi, Erici Puke pa­

t r i , qui ad illum venerar. Nobili um autem o r d o , qui ex hae plebis rebellione nihil boni libi ominabatur, con­

veni t Up lal iæ atque te.»tia tributorum parte illam levavit.

Ericus P uke, qui a patre arcem Korsholm, prope hodier­

nam ur bem W af a in O f tro b oi h ni a, feudi loco tenebat, N o r l a n d i . r incolas ad capesfenda arma impulit eisque Ela- vum D j å k n praefecit. Faxubolm prope S ö de r ha m n ia m e v e r t e i u n t Hellingi Jo hannem que Kolkonis in Alandiam milit P u k e , qui Dominam Ida ejusque filium Orronem P ug ew i fc h ad tradendam Laflelbotnnam coëgtt. Recar- lenfes in Sudermannia G*ipsh”lmiavi ab Hariw igo Flôgh posfesfam diruerunt. P ro pe ra ba t Stockholm >m îpfe En- gelbrechr cumque Regis præfedto (oha ne K r ö p e l i n , fpe- étatee probitaris viro, varia tranligebar. C um S p i r a n t o caltri Or.bvoenfii K tilberg primum pacifcthprur ejus in­

tra feptvm hebdo adas ded it io n em , nili antea a R . g e fuislet l ubl evatus; dem numerata mille marcarum argen-

A 2 ti

r - .

« ; B aitei d e H e l f i u ^ i a p. 2 1 .

ti f u m m a , ob quam muruo dat am illud Re x K e t i l b e r go o p p i g n o r a v e r a t , illud recepir. hycopienfem a r c e m , q u a m t eneb at Albertus S ty ke & Fingßabo/m p r o p e N o r co - p i a m , a fratre ejus H e n ri co S tyke g u b e r n a t a m , obiidio- ne cinxit.

I nter ea regni Senatores, qui n u pe rr im e a R e g e d o ­ m u m a d v e n e r a n t , c o n g r eg a ba nt u r Vadflenis, ubi etiam ad ­ veni t E ng el b re ch t us , mille militum cuflodia ftipatus. E pi - fcopi Lincopenfis K nut Bofon N a t t och D a g , Scarenfls Siggo & Strcngnenfis T h o m a s prarfentes cum p ropof lt is ejus r e f r a g a r e n t u r ; Si ggo nem r r a nu adgresfus eft reli- quisque m o r t e m minabatur. Litteras tum Regi fcribe- ba n c , quas inter r egni Senatores a fe lignatas p r o p r i o fa­

mul o in Dani am ferendas commifir. Suos interea pro*

gresfus con ti nuavi t , capi end o Rm gflalolm & Stegeborg b)

& obfidendo Stegebolm p r o p e W a f l e r w i k , cui præf e&us Da nu s qu id a m Lage Rö d h. Alia c o h o r s , quam H e r m an - nus Berman d uceba t, Rumlaborg p r o p e Junecopiam ejus- que p r *f e£ lu m O t t o n e m Snaps obfidione presfir. L i ­ g n e u m caftrum Trolleborg in paroecia N y k y r k a Smolan- - d i * , cui m ode ra ba tu r H e m m i n g u s van L e nc h en & P iks- borg in paroecia Annerfta incendio deleta. A xe va ll p r o ­ p e W a r n h e m in V c f t r o g o r h i i Danus A ndr eas Nicolai re­

n e b a t , qui obfidebatur i b Erico Puke. V e rm el a n di , duce P e t r o U l p h o n i s , ad dedi tionem c om p u l e r u n t Edsbolm p ro ­ p e T r o l l h ä t t a n , DaUborg juxta villam equeflrem KamboI in paroecia Bolfta & Agnebolm, ubi flumen G u l l f p å n g in lacum V e n e r u m r fe exonerat. Ipfe En gel br echt us cepit Opptnßett in paroecia L å n g h e m V e f lr o go th i æ, q u od no ­

m i n e

b ) H u i c arci an. 1 4 3 1 pracfefhrs «rat J o h a n n e s F r an c o Itolus , ur v i ­ dere eft e x Itinerario Quirini hoc anuo in Sveciara fufcepto in N e u E n t.

Rechtes N o r d e n , p. 1 3 5 .

m i n e Comitis Johannis de Everftein tenuit Germanus q u i d a m Martinus Grabo & Öreften in paroecia Orby ej usdem provinciae^ ubi imperium habuit Danus Jdsfe L t r s f o n . Caftrum Oßkammar concremarunt Roflagi; Stake ipfe R ex incendio dedit; Caftrum Gaddtiboig in Gaddô praedio T em p li Upfalienfis in paroecia Waibo Geftriciae, e x l h u x e r a n t hoftes r e g n i, quod tamen non ultra tres an- i\os fubftitir. Serenius de Uplandia. 2. *7.

E r a t X XIV . Julii an. 1452. memorabilis ille dies, quo tanta re r um immutatio incipiebat; quod vero immortalem buic H e r o i gloriam peperit, fuit* quod, quamvis cen- tu n h om i n u m millibus fæpe imperitaret, ne de ovo qui­

d e m feu gallina line pretio tradita conqueri potuerint r e g i o n u m , quas p e r a g raba tu r, incolae. Hallandiam jam Da ni ci reg ni provinciam invadere p o tu it, in qua tributa e xe gi t & munimenta cepit. Cum Scanis vero Laholmiae padfum iniit, quod neuter alterum, nili duodecim he­

b d o m adibus antea praemonitum, adgrederetur. Stockhol«

m i a m aut umno Rex brevi vifitavit, quod tamen non impe­

d i v i t , quo minus Regni Ctpitaneus an. 1 4 Ar bogæ En«

g e l b r e chtus eligeretur. N e dcftdia corrumperentur milites, canalem ad T el g am Meridionalem, Mælerum cum Sinu B ot h nico co n j u n ct u ru m , per eos effodi curavit. Rex in Svecism redux Chrifterum Nicolai Wafe regni Drotfe- tum & Car ol um Canuti Bonde Marfchum creavit, quo­

r u m m u ne rum vacatio inter praecipua Magnatum grava­

mi na fuerat; cum vero nullam aliam male adminiftrati imperii faceret mutationem, Senatus regni Moderatorem C a r o i u m Canuti elegit, q u am obiem vulgo jure queren- ti alia ratione fatisfieri non potuit, quam Engelbrechto conftituto ad reliquas arces debellandas. Mera vero , quae-

*am laudabili vitæ erat praeferipta, aberat h3ud procul.

Poftquam Br oderum Svenonis, faroofi illius Abrahami

A 3 ß r o -

Br oder i e fratre n e p o t e m , U ”<nbergœ p ræ f ec e ra t , i p f e m o r b o cor r ept us elf in o b l i d i o i e art i s Axewall. F q m s l e d i c æ fuppoliris O r e h io a m f er ebat ur , inde S t o c k h o l - mi a m navigio p e r r e d u i us. Posfulebat hoc t e m p o r e pi «e- d i u m G ô k v h o l m , milliari cum dimidio O re b r o a d i f t a n s , B e n e d i d u s Srenoms N a t t ^{O c h} Dag. llle E u g c i b r e t h r u m in urbe vifitaverat, qui in infula lacus Hj ål mar en E n g e l - b r e ch t sh oh n en in parœcja Siora Mà' lôf a p e r n o d i r e libi p r op of uer at . Vix aurem pedem in teri a fixerat, cum fi­

lium Ben ed idi Stenoni s, M a g n u m Be ne di di ad fe v e n i e n ­ t e m confpexit. O b v ia m ei iturus baculo i n n i t e b a t u r , q u e m cum al levarer, i d u m a M.igno iibi intentatum d e ­ clinaturus, tribus digitis privatus eit. C u m terga v e r t e r e t , in collo i d u s elf, t a pur difeisfum & lapidi irr. padum c o r - pusque fagittis perforatum. N e f ar i u m hoc facinus f a d u m d. 4 Maji 1436. U x o r ejus Orebroje rei d a , in Ciôks- h o l m captiva d ucebatur ; fruftra vero arcem ad d e d i t i o ­ n e m poltulavir regni Senator Albertus P e cc s t d , qui E n - g el br ech tu m erat comitatus & line dubio Magn i 13 n e d i d i confiliorum focius. Cor pu s ejus in ^Templum Stora M å l- lôfa por tabant rultici, ex quo in Ô re br oënf e t ra n s f e r e ­ batur. Obli de bant quoque G o k s h o l m , unde Bened d u s Stenoni s curr. filio in Ringf taholm confugiebat. F r a t e r ejus Nicolaus S t e n o n i s . u xo r e m duxerat f or or em con ju ­ gis Caroli Canuri. Ejus litteris jam a v i n d i d a C rr u s te- d u s q u e declarabatur & Magnus B e n e d i d i, E n g e l b i e c h t i caefor Senaror r egni poft.no lum conftituebatur. Interfe*

d i s dein Erico Puke & Bi od er o Svenurns adtiuc m a j o r e m fui m hac caede c o n f o n d fuf pi ci on tm r eg m M o d e r a t o r

excitavit *). L o -

*) T r a d i d e r u n t M. i r f r ho in C o mi t i i s S u d e r c o p e n l i b o s P n g e l h i ech ti n e c e m f uh f eq u e n t i b i . s 1 4 ^ 6 O l s u s F i n n e S t n cbvlm , F o l k o / Fx r t ’ >//, M a t h i s s vow K a h l e n E ljib u rg u m, H e u i ic u s C l a u d i i A loain u t q u e h u c u a

L o c u s , in quo rantit libertatis patriae vindicis osfa qu ie fc u nt , in T e m p l o Orebroenfi jam l a t e t , Epitaphio t a m e n an. 1594 infignis, cujus infcriptionem in T u m ­ bis p. 63 fervavi t Joh. Mesfenius. Aliam ornatisfimam ß i l o lapidari elaboravit Aulæ Cancellarius Bergenhjelm.

U t r a m q u e in defcriptione O rebroæ Amplisf. Bagge p. 194 fq. offenderis. Iconem Engelbrechti in ligno quercino ni£tam an. 1748 invenit R. Camerae ConTiliarius Lôf- v e n f k ô l d , quam Latinis verfibus ornavit. Illa per iit; hi f uperfunt in Vita Engelbrechti a Cei. Tuneld compofita p. 303. Fufius ibi Engelbrechti merita celebrata videbis, q u o r u m t amen nullum, cui fides confiat, brevitati licet l i r a n t e s , praeterivimus.

N i c o l a i S io ckh o lm ia m . Q u i f o r t u n a elatus X X V I I a n n o r u m juvenis. A d - feri i m e r e n t u r iequenfin e litteris Fpi l copi St r engnenfis Tkomee ad e u m lioc a n n o datis & editis a L a g e r b i i n g in Col l e c t i oni bus H i flor icis P. 3.

P. 2 3 8 -

--- — J a g f i c r e f d i g (ifl t i l l s nt m a n e j %f k u l l e f à r f m â en f a t t i g v ä t l

ocl> tti liten g å ft , fo r t y at de indite ån gåra tna lit sin h je lp , då om tr ånger.

S d frå lfa d e M u fe n L ejonet med htsla m agt och godom vilja. D u varder antingen hållande dig få r mera ån en m ånnifita eller f å r en dådelig månni- fk a . E j m å det få rfla v a r a , f o r t y alla det hafva fö re ta g it, de åro alla fo rta p p a d e. Låfarn gamla Te ft am entet 0 ch det nya. A f l du en dådelig m ån- tv / k j , d ä ta n k h v a r dag at verlden å r o m fie fttlig : hon h å fver up och bon ka fla r ner hvem hon v ill: S å ll å r den , f m vå l g å r. J a g b a f ver nu o fta J k r if v i t dig till och f å k t e fter godom f v a r c m , och ja g fin n e r a 'stn tct u ta n tv ä r h e t € fc. — — D e t ja g f k r i f v e r dig till i kärlek och godan vilja och t m , det Jaga andra fle ra under /k o r ft enen ; ty tag dig et annat finne.

H a f v ä n n er f å r ågo nen och h r y t dig ej ut med allom, — M å n g e her åtta m ig hårda ord på dina v ä g n a r , at du Jku lle g å ta d e t, fo m J k a ll fpårjas i h u ndrade år. J a g v ill råda dig et godt r å d : g å r f å m ycket i dag, fom du kan med hka och åra Jvn rn i m o rg o n , och f ä i år , at du kan fv a ra åt å r e t . H var dig annat rå d e r, bon dårar d ig : tå n k o f d ite g e t fa m v e t. G u d bjelpe mig f å t i'1 l i f och f j ä l , f o m ja g fk r ifv e r d ig detta till i god agt ocb i k å rh g vän/kap , fom ett vå n hår androm g å ta . G u d g ifv e dig aldrig v ä rre o v ä n n er i vet Id e n , ån ja g n r.