ERICI RENATI

CT)_ • /iT DISSERTATIONIS ACADEMICÄ DE

PHILOSOPHIA

RENATI

CARTESII

C1R.CA

EX1STENTIAM

DEl

PARTEM

_PRIOREM,

Ex Indultn

_Ampliffima

_Facultatis

Philofopb.

in Illiift.

Upf.

Athen.

Sub PR^SIDIO

VlRl CELEBERRIMI

DOMINI

Mag

ERICI

ALSTRIN,

Log & Metaphyf, Prof. Reg & Ord.

Publica Literatorum $r<m exhibet

NICOLAUS

_GRANBAUM,

Medelpad,

In Audit. Gnft

_Majori

_d.T/Junii

Anno MDCCXXVlf.

» HOLMl/E,

S:x R:as

M:tis

MAGRE FIDEI VIR

O

CHILIJRCH.jF,

Perilluftri atque

Generoliflimö

Baroni,

DOMINO

BRODE.RO

RÅLAMB.

Domino meo

_{Gratiofiffimo.}

PErillufire

mine

_{Gratioßßime,}

Nomen

Tuum,

_non

Do*

_mi¬

nus rerum in

_toga

_fago

prudenter

ac

for

ti

t

er

gefiarum

glo*

ria->

_quam

_{Generis farna}

_&

fflen-dore inclutum₅

_buk

_rudi

_opelU

prafigere aufus fum.

Valdevereory

ne temeraria nimis "videatur hac

audacia. Sed

_Jfem

_"venia

_fack

Gratia illa Tua

_prorfus

_ßngularis

cm&hy

ettam

in

pulvere

_natts,

ob-viav

_Neque

_mireris,

_Perillußris

4tc

Generoßjfime

Domine,

₇₇₇₀

,

f/Vc^

Renati

Carteßi

Philo-jophemata

, #0#

jußirmiffe;

qmmadmodum

nobilisßmus

piBor

cfimanthes>

_ingentis

_Oyclopis

magni-tudinem parva

i#

tabula

expres-furus

5

pollicem

duritaxat

ejus

(quem

Satyr

t>

juxt

a

piBi

5

thjrfo

metirentur)

_{penicillofertur}

adum-braße

:

ita

ego

in

hacce

particuld

acquiejcere

coaBus

Jum

,

partim

ingenii

y

partim

rei familiaris

an-guftia

interclufus.

Patiaris

t

a*

men eandem

Interpretern

ej]e

men-tis

humdlimdy

qu#

femper

vove-bit 5 ut

vigeat fua

falus in feros

usque annos,

&

perennet

Fama%

quamdiu

genus

humanüm

fupereß.

Perilluftris atque

Generofiflöuni

r vs

Nominis Tui

Humillimus Gliens

S:x

R'X

M:tis

UAGUE F1DEI VIRO

Et

Cancellarise

_Regia?

CONSILI

ARIO,

NobilisßmoatqueGeneroßsßmo

Domino,

dno

olavo

CEDERSTRÖM,

Maecenati Summo.

ANnus

tus₅

Generoßßime

jam

vohitnr

_Domi¬

quar-ne _,

pofieaquam Filiorum

Nobilißimorum

moderamini

memet

admovißi

■ memet^ quem

adverfa

fortuna^

o

hoflis

truculenti

fevi-tia ad extremas

angußias

detrufe-rat. Nulli

_itaque?

_potiori

_jure->

_bas

debeo

_primitias

_Academkas;

fiqui-dem :Tua

_{Aiunißcentia,}

Genero-ßjjimeDomine}unka

affli&is

rebus

meis ara

_reperta

eft.

_Hac

effecit5

ut biter _{cetera, mente}

_pia

_nunquam

1

fatis

celebranda beneficia

,

hoc

et-iam

fruar

_otio

Academico.

Sup-plex

tantummodo contendoy

ne

Ti¬

bi,

M&cenas

Summe

?

diffliceant

munera h&cce

Academica,

nullo

fuo

afiimanda

pretio,

Jo/d

profesfione.

Votum

meum

ärdentifjmum

eft

,

eritque

fempery

velit Summum Numen ambitum Tibi

_conferre

_atatis

_Ne

_före

_{a 5}

floreas diu

_fojfes

in

Regis

Noflri

Qementisßmi

Patriaque prolixam

utilitatem }

&

GenerofiJjima

Fa-milia decusac

_gaudium

_fummum.

Nobiliffimi

_atque

_{Generofiflimi}

Nominis Tui

Cultor ©evotisfimus

S:aj R:ai

M:tis

MAGN£ FID£I

VIRO

Et

CUBIQUrAR

Nöbiliß. dtqfjenerofi[frm')DonimOj

D:no

SVBNONi

CEDERSTRÖM,

MiECENATI MAXIMO,

TOt

nigmtatis

etiam

exßant Tu<e in

documenta, Gener

me

be-

q-fijfime Domine,

ut

Tis

condigne

fr&dicamhs omnino

imparem

me

ej

fe

Jatear.

Cum

cwtem

nefas ejfe

ducamy

horum memnriamun_quam

intermoriy

patere,

qu<efo.,

bas

paginas

teftes ej/e

perpetude me<e

in Te

Venerationis.

Vi-lijjimum quidem

hoc

mwutfculum efty

förbandpr<eflantiu,s

aqueo,

quodquon*

dam Sineta

_Regi

_{detulit Artaxerxi;}

verum

pneflantius

ojferre

_nequeo♦

Reliqua

jiipplebit

Deus T. O.

M.

quem

fitppiex

veneroratque rogo,

velit

Tey

Tuosque,

Generofijjime

Domine,

omni-genacoronare

felicitatey

&

Tuam

&ta~

tern_prorogare

_in

_annos

usq;PyliiJen

is,

Nobiliff»_atq;

_{GenerofifTNom/T}

_ui

CliensObfervantifllmus NICQL, GRANBAUM.

Nobilisßmo

atque

Conßtkisßmo

Domino,

D:no

LAURENTlO

iTlERNMÄRK.

Judici

per

Geftriciatn

T

erritoriali

laudatisfirno,

Patroao

_Optima

COram

bilißime

Tno etiam

Domine,ßßitur

Tribüftali,

Renat

Nö-

i

Cartefii

Philosophia.

Summt

Fa¬

vöris documentum

effet,

ß

Parideftus

inter &* vofta

Themidos

Vohmina

exiguum

nan

c'feeret

ur

locum, id efly

ß refpiceretur

ut

pignus

quoddam

mentis Venerabunda , qua pro Tua

atque

NohHi/firna

Familia

incolumi-täte _{perpetua vota nunquam}

inter-mittet

_calidisßma.

Nobilisfimi atque Cofifultisfimi Nominis Tui

Cultor Studioßflimus .

VIR

IS

PlurReverend

_{atquePrueclariJJimis}

Mag.

ERLANDO

TÖRN,

Paftori in Jpubttttge/

Q5rdnfprcfa <Sc

^acfa/

meritisfimo, Patrono certisfimo.

Dn M

AGNO

WESLANDRO,

Paftori in_{UgUbö/ &}

adjacentis

_diftridus

Praepofito

graviflimo,

Evergetse

seftumatisfimo.

Mag,

ISACO

BIBERG,

Paftori in@eüdngfr/@unMn>alt) &0dtm

vigilantisfimo,

Promotori femper

venerando.

Mag.

DANIEL!

BODING,

Paftori ih ^dfrd meritiftimo, ut

Prsece-ptori

quondam

i

&

Evergetse

optimo,

ita nuncPatrono astatem

coiendö,

Hafce

lacubratjones,

cen

perpetua

Ve¬

nerationis & grati

animi

teftes

at-que

obfdes,

interp a votapro

fala-te Veßra

perenni,

venerabundus

smmendat

«RP.W

rip^Tcn}KtyTuSv

'^tagA.£iÄe

Arifioty l.ib,7«_{P$litiCäf.%t}

De

Philofophia

Renati

Car-tefii circa Exiftentiam Dei.

prafatio*

QU«cunque

tem hutnanam

men-

na¬

turaliter_perficiunt,

peaunovocabu!o

di-cimus _{Philofophi-^«5«/. de}

*m. Hsec _{originem debet}

ra-#V/>-

^//r-tionis lumini, homini a

Deo^^

concelto ; quod licet per _lap.y^,*,^^

fum_{Protopläftorüm admodumtupnr. N*r.} debilitatumeCe_{fateamur;ejusTom.t.hb.+.}

tarnen _{aliqua remanfifTe}

vefti-1 • ' 1 Jon- de

gta, qusePhilofophi npofojyWftie„f. Prj,

6vSlK<yj^jrptoTtZ $l>7eco',«ffpMT«.? thef. 2+.

trtißtfJj. See, nuncjupant,

t$-chJ.^\*Jar'

n ' f- thiA Syftem.

ttaaturmonumcntamortaliumEth.U»

i.G*t-2 o

kiiDifr.zt.is.

ftupenda,

qux

opetantummo-do_hujusiuminisintantum

fur-leriExercit.c._{reXere faftigium* Namque}

Meru2CalZ

Philofophia, ab

antiquiflimis

TertX. sjji.

retro

temporibus, fuos

habuit

Tbeohej.qu.cultores, <5c quidem indefetiös* s.MeifnPhii. Miramurfane _ftupendam

vete-7eP PcT',o

rum*nduftriatlrtV

pervigile

ftu-ofillkr 1dium

>

certaminaque

gentium

DeoinLum.Sc virorum in addifcenda la-ifatur. re.pientiaj _cum

nulla

pene

exfti-1r&I>Zxerc.j, t£rit natio, autpaulo eveftior

indoles» qux diffuftfc

Fruditio-nis_{palmam»nifu prorfus} firigu-lari, non _{quxfiveric. lixe}

Phiiofophia, concreto

conE-derata. & _{refpe&u temporis,}

vel_{antiqua, yelrecentior}

_eft.

Antiquioris Philofophix

fcru-tinium non minorem prxftaC

jucunditatem, quam

recondi-t, tam in fuo finu fovet utilita-tem, _{Antiqui quippe}

(ermo-nes non ita , ficut antiqua

Diott.PrHf.o-Pharmaca, fpirjtu exhalato, rat. de Exil._{v\m fuam}

perdunt. Prifcx

Phi-*r*f''3*

loiophix mönumenta , licet

muta, mirabili tarnen_loquaci«

täte, nonviventiumfolummo*

«&§ o §> ! dodifela & fälesaemulantur,

verum etiam au&orum, quo-»

rum favillat & urnuUe vix

fu-perfunt,

famam

cuftodiunt, <$p

ad feram transmittuot

poftm-tatem. Hinc vétuftpruh?

Ii-brorum le&io eodem fere

itio-do nobis _{prodefle videtur}, ac

Ii familiär! _colloquio

praeftan-tiffimorum töuus ahtiquitatis

ingeniorum» quorum

illi

mo-

v.éf*y

numenta funt, uteremur; &tefu

quidem

colloquio

ita

'préme-^/J^;

ditato, ut nön nifi _optimas & Jele&isfimas quasque ex fui$ dci

icogitätiombuSnobis

declarent.introcl

«dHi-Äb ils autem prorfus

exhau-f

ftum efle vaftifiimum huncce

ZTr')nveni

Oceanum, necaliis quicquam,»ov.antiq-,<.

in_quo

_ingenii

_{periclitentur vi-}

_'■

_stnrmii

res,reiiäuméfTe,neminempu-

phf-Mod'-&

tofacile aflerere , nifi qui ho.

fpitem ex literis

retulit

ani- t*w

mum. Quaritamcunqiie

enitti

_Andrea

as-impendantcuram&

indüftriam

fert- Metkod.

expoliendis difciplmis

lagacis

limi etiam_{fcriptores, omnibus yer^riesPytr}

tamen numerisabfplutampro-lof. Natur, mittere _nequeunf

_Panfophian,

_Preleg.

4 «&t o gg»

orman. Ten- cum_nusquam

_ingeniorum

tan-tam. rhu.de tafit_{felicitas, ut omniumre*}

Theoi. cart._{rum & inventorum}

copiam fic

^'* _fola

posfideant»quin futura et? lam fecula _{aliquam laboris} pro-vinciam,in_{excogitandis novis»}

habiturafint. _{Hincjureeorum}

improbamusmorem,qui

Neo-terica _{qyavis inventa}

refpu-unt; &nihrl fuo laborefuaque

cZ"J

aJ. «dufttia

d'gnum arbitrantur,

proCartefcj.nl»

Suod ipfiuS

VetUltatlS 3U-5./. Sturmiiftoritatem>Sc primorum quafi

rhu. Ecieft,_{hominum canitiem praefe ferat;}

Tr

TxJ™'

Non

attendentes,

eam

efle

ve-«iL

st.ritatis

indolem

, ut prakribi

phjf%Reform.nequeat,

Sc

nonminus tempo-inPrdf.Eijic-rumintervalla,quamregionum

rt_Punfoph,c,

pnvilegiafupergrediatur. Quis

'Åndwphi-

en*m>n1^

ultro

non

hßPart.Jpec,

fateatur»

PhilofophorumPrin-cieero _{hb.j,cipi» quemadmodum}

Ariftote-Ftn* _{les apud}

Ciceronem audit, ut homini» multa talfa_&erronca;

utPaganq» multa impia &

pro-iana ; ut_Ph|Iofophias inftaura-tori,multa_{mahear&imperfe&a}

excidifie ? Virum _itaquenon

poenitcbit _ingenuum, in

qui-

^ O _{g» s}

busdam feroerudiri,_quäetem¬

pore forfan immaturse setatis

nonitare&edidicerit; Necleni

erit_{opprobrio5quodjuvenis}

in-veneritviam, quam

prove&io-resIruftra_{qusefiverintjfiquidem}

in_{decrepita hacmundijetate}

fi-miles fumus_pueris,qui,

Gigan-tum humeris infidentes, longi-us,_quamilli,_{prolpiciunt. Fac}

enim adolelcentemmundi aeta-tem_{magis valuifle ingenio» eft} certehsec fenilis_{experientiaar¬}

matior: _{Utpote quae}

antiquo-rum_{placitis, recentiorum}

ad-junxit experimenta, 8cquasnon fua_{folum, fed & Patrum} pro-fecit _{diligentia* Solius itaque} veteris_{fapientiaeprseconemvel}

hoftem agerepublicum faftus»

vel fobolesillius» infaniaeffet.

Interea, ut inTheologia

anti-quitas > fic in Philofophia

no-vitas celebratur* Ulteriusfå¬

netentarem vaftum iilud

ma-ris_{Philofophiciaequor,ni}

cym-buljemeae_{tabulata, infirmis}

ad-a&a _compagibusi

extimefce-rentlitora latentibus fubinde

fco-Carprutar, rhilof. Uber» in_praf. Ver-dries _Philofy Natur» Pro-leg, 5»'/• /tf-Meibomii_Ep. dedie. adHu-etii _Cenfur. Phil. _Cartejl Balt.Beb^eri admcnif\ de Phil. _Carte/. fetf.S. f-7»

é 4|0|»

fcopulis

infida,

imrnitesque

Pe-lagi voragines

Sufficia

hic

notaffe, Philofophiam eidem,

cuiceterahumana, fatorumle¬

gi fubelTe, Ut enim

in terris

nihil setetnum ac ftabde 1 led

cundtaVariis rerüm

viciflitudi-nibusobnoxia, incrementa

ca-piunt, dein

vigent

flqrentque,

jäc tandem decrelcunt:

ItaPhi-lofophiadebitönonlemper co-rufcat

_fpiendore,

_{led luas} quo-que patituf

Écclipfes*

IlliuS

etiam ar va dumetis interdum

äc _vepribus

fqualent,

Tefta*

tur _{hoc, inter alia} in _numera,

fan&isfimum iljjutd

^hÜpfophias

piodor^^

delubrum» Athens» quondam

Sicülorüm de Romanorum ad-fiß

'n.deo-

miratio,

&

nobiliflimum Orbis

rat.Hbj.c.n.terrarumGymnallum.Teftatur

jtidin. hl2 hocruinaOccid.entis,&infecu|a

|;|^«barbaries

;

nt

taceam.immane

rUcciT^ß.

illud Tyrannidis

jugum, quod,

stud: Mic.longa_ahnorum ferie,_gens

illa

Gaffend, Ex-Scholafticorumbajulavit.Hinc

erctt'^dd-Vidémus,nön

modo

illius

effati

pliloß

Nat

voritatem,

quo;Lucanu&

rerum

i

_ij*

teftatur raundanarum

<é§ o la»

tatem: fummis negatum _ftare

diu; verum _{experimur etiam,}

Philofophiam non omnem

prorfus refpuere

reformatio-nem, _quse obftetricantes

at-quedäfculapiasprsbeatmanu$>

in _repeJlendis ignorantiae_tene¬

brisj &reficiendis

expoliendis-que iis, quas interitum

velmi-nantur, vel limam exoptant

ul-teriorem.Hacinrefi

viri,doftri-na& meritis in Rempublicam

Literariaminc^uti,_unquam

dc-fudarunt, recentiorum certe

in numero non ingloria

prs-liatus eft_{prsliaMente <Sc Gente} Illuftriflimus Renatus _Cartepus,

PhilofophusGallus.

Hicenim,r^

Andrts.

methodo_fingulari,

_{inDiphthe-^,.}

_metha

ris & _{manufcriptis codicibuscir/.r.^r./»} Dei_{antiquisfimis, inpatulo dc}

grandi

fyftematis

mundi

volu-minej tabula mentis,genui¬

naPhilofophis _quaerere

decre-vit Elementa» difcutiendo

So-phismatumtricas, quibusnatu¬

rs are a na

prioresPhilofophiin«

volverant»&velutsnigmatum

ce-# «ei o

tiraPhilofophisemcmbra, quae

Philofophusnoüer fibi

reftau-randafumfit, eminent_ejus me-ditationes_{Metaphyficae de}

Exi-ftentia Den Ceterum hae

va-riis variorum_{judiciis lunt}

ex-ceptac; fubiit quippe

quorun-dammentes_dubitatio, num

in-genue an per infidias

philofo-dtDeo_{pharetur ifte i^y\äficev;}

num

Re^E^rj

*'J(,WaTec

*ua diriget in

fcientia-q.22. vuler.rum

reparationen*,

an

Theolo-m*x. lib. 7.giaeejusque principiorum

ever-€.2. _{Sturmis(ionem?NonnulH}

Phifofophum

Thtlof.Ecle<f._{qUaß fapientise humanse}

terre-qT 'vid.Re.

&re quoddam

Oraculum

fufpi-vii' _{scriptaciebant»} quemadmodumdeSo-^nti.cartef crate _{Ioquitur Valerius} Maxi-paßm f &muSj _{&, Stagireae Tyrannidis}

r.Zt

reje(fto,Perronico

domi-Tob. natui colla fubdebant. Aiii Parker, deiterum _{contendunt, eum fua} Deo&c.di/p._{philofophandiratione ad}

bar-3lafl'rh

^

bariem

Scythicam,

Enthufia-Huetii _cenj:

ftarum & Ethnicorum

ducere

rhii. _cartej.caftra_>onanemde

NaturaeOpi-c.s._{q/.caffice fcientiäplane tollere,nulla,}

fend.Dtsqut-njß_{(ophiftica,proExiftentiaDei}

ftt.Met.cont r ^ Fc , ...

c*rt.».3.vo*7Xgumenta

adferre, fuperciho

Pytha-4R o I* 9

Pythagorico fuis

dogmatibus

np.T.r. Dijf. majeftatemconciliare, fibi au•

filett.Schooc-temviamad ingeniorum_tyran-*•"

ad™'™n-. , n ö A method.Cart.

nidem fternere. Quid ? _{eum^^ .} innumerumAtheorumreferreieichnertiiA.

quidam non

verebantur»

HsecßsAudyßl-funt,qu£eanlampraebuerehuic,

l°g-+-

Erät-3>

de _{Philofofhia RcnatiCartefii}

cir-ed _{Exiflentiam Det*}disquifitioni*^)n_Ctirtef.

ubi duo _{imprimis confiderabi-Poroms} Spi-musmomenta,i.Ideam, i Du-»^»w de

bitationemCartefii, Priori im-teé}f+-Mcr*

r ^ pnch.Metap. praefentiarum contentu lof. de im-CAPUT PRIUS. Z"'-De ^

Idea

Renati

Cartefii.

§• T.

Duo

pro

praecipuc

Exiftentia

argumenta

Dei exfua

Idea deducit Cartefius» Verum antequam horum

in-ftituamusanatomiam * aliquid

dicendum videtur deTheolo-_{w;<tichii7%*>}

giaNaturaliinfita»cum Carte-olog. Pacißc.

fiani fuis Ideis eandem

_{fignifi•Thef}

132.w.

carivelint.nequefollicitus fue-F*ter,m*""'l A 5

faVinite.Thtß

to _«B| 0_>

Cartef;eap.4.rit Cartefius in ejus exiftentia

cfH&jlj,Wiiiti_{probanda, Quam vis autem}

d./I. de _{nefasefTearbitror, in Problema}

Lart ad_prob. .. , n.

Exiftent

Dei^[alecticum

conyertere

veri-c.i cier.tatis per fe_nota:Axioma,quale

defriesExer- * DeUS _{exißit *} HominUHl

tit.Ration.dt

tamen _{impietas* vel}

quorun-D^vEx^si

^am

ingeniorum fcepticorum

levitas, varias ad argumenta pro Exiftentia Dei exceptiones & _confinxere,

at-quey inter alia profana

hujus

Palaeftrae molimina , Theolo-giam hancce innatam

traduxe-runt. ; Excurrentes quippe in Spineta Scholafticornm, vide*

mus _{quosdam eorum a} verita-tehic efteremotiores, licet in-gentem in hoc campo

conci-tent_{pulveremftrenui}illi lufta-tores &andabat£e. Necdifficul-tåte catet certanotare_veftigia, _

„ ideft, perfpicere, quse

fingu-yo.Ad.Ofian-. *.- * ,. *f , °

der de Nom..l°rum' in tam <hverfa

abeun-Dinin. £*./.tiqm, fit fententia* Dubiisple«

f.//. De zc^eraque involvunt>quorum eflet

Natur

menteshaefitabundas ferenare.

^w^r^Aliienim

apertenegant

hancce

Praleéf.The.JwXrytåy, ut Socinus; negat etiam

<&t o §S» M

«iam, &, rationumtriga, ne-rimpi. sy/t,

gativamfententiam

tueri

cona-

Mcfap.

lib.4.,

turTimplerus,cui

calculumad-"'*?

prot,l>

dunt Henricus de Gandavo,''

c,regor\,

PetrusabAlliaco,Mo!ina,Tan-

r^L.isial

nerus. Aliiiterum,ne apertevi retz_,Metaph.

olentveritatidtbitamreveren-7^-r-

&$>-tiam, dumNumen Natura no-

-f-fi#-*

arf-tum pronuntiat

ichola

Philo(o-phorumlamor,

diftinguunt

ln-r/Ww^.

ter notum efTe in ordine adfe, t), c,2,

u4ri-& inordineadnos;

PriusadmitrA'lih-2

r°~

tuntSvaretz&Vasque2,

poftef""1-*'

c A cap.itf. Fo?.m

rius autem pratade

negant,^,^

_de

fedu&ifinedubio apronuntia-i/nmortal.

a-to _Stagiritse:

Nihil efTe

in in-

nim2.pag.jy,

telledu,_quodnon

fuerit

prius

LociL'is(lc:r!~

in fenlu: cui, exPhyficainal-

b1!' Hun^tTtj

n ...

lib.2.c.i.Bhd-tioreslcientias_praepoftereilla-dei inftitut,

to., Pomponatius

PhantafmataTheoi.

Moral.

&reflexionemaddidit. LockiusPart-2- c> vero, quem notat &

refellit^-f*

Buddeus, ex fenfibus & refle-Xione,ut _genuinis

fontibus,

o-mnem cognitionem

humanam

derivat* Neque filentio prae-tereundum _{eft, quod}

Philofo-*

phus

Malmesburienfis

Hobbe-fius hacinredocuerit; utenim

i* _«ef o §e»

fubftantiam _fpirituatem tan-Hobbeßi re-quam

a-i^ogüAov

rejicit,ita

etiä

i}iat._{cap.yf,yociDeinullaminmenteIdeam}

Eiem. deCive

parai]e|am effe exiftimat» atque

c.ig, Spitzel.*, „ r >

de

Atieif

_e-"cotnnem

Numinis

lenlum,qui

radicaxd._ptamfirmo

fundamento,Con(ci-nc.r-arkerHSentia&Revelatiane»NaturaSc deDee&Pro-_{Gratia>nititur, evertit,}

ut

Spit-Tefi

17

Jl

ze^us

>

Parkerus»

Roelius,

See,

Rod.in

Dijf.fais

_*n

alterumhuncce

Epicurü

deRelig.Nat.oblervationibus, oftenderunt»

p.ty.Templer._{Neq;invita veritatefieri}

exifti-jdea Theo_{log.mam» ß}iac in claiTc}

locentur»

Lexiat._rp.ff. .. ,

qüi legem natura expungere nitunturcalamo _{perverfo; quo}

errore infe&um notat Tullius

Laciant. in,_jj]e

Chriftianus, La&antius»

fc

Carneadem,

cujus fententiam

's^ydlli'u

füam

etiam

facit Szydlovius,

Vtndic.qu&ft. non animadvertens» quodpri«

diff.c.g. h.m« illse honeftatis litera fint

v7r'Zü:&N'JP&^iU^->

u<7r*

tS

i * oe

^dgTiJ/oJJ rj. «tJAäiS

oi^X@* OL-^jVXOtSyei^'

tlw'

o^fcUATH.Qu»

re<y£ _CLJccv£T& (Jta-io»ä _{tv7rafyti$f quemadmodum}

verba ifta Philonis adducit

O _{g» IJ}

ill _Quemadmodum

au-temAchilleo roboreevida eft

Exiftentia Dei,utin

eodem,ve-luti _{, tuto}

ac-quiefcere poflitmens humana;

ita lolicite _{vigilarunt vindices} veritatis, ne _{dogma hoc, de}

Theologia quadam oinnium

hominum animisinfita , quod _{, . _}

Chriftiano _Philofopho

_indeliJU

cus ene_{debet,explodereturabWÄ}

canon.s.

amicis _{Stagirita?» Ejus enimsherioc.}

Di-quod attinet axioma,mv\tiso-CHrfde Felie*

pus habet fulcris, quse genua

&Pa-"'återJt'

fuffulciant _{labantia, ne}

colla-bafcat, judiceBartholinö : A-deirtefrbe.

theorumprincipiumeft,judiceo/-de

•****$

Sherloco. _Neque

_véritatem

aflequitur abfolutam, fed

te-1',

cundum_{quid talem; alias,quidcartefo.}

ej^

fieret de_{objedis (piritualibus,}

Lcefcher.pr*-nec non_{moralibus, fub fenfum Theoloz>} non cadentibus£ _Nequepro-

c°ntr°

IndiJf%

. . . . t>, -i r- t • Prxnct.f.Or-bannt _{mancipia Philofophiae}

Tentm

PeripateticseAriftotelem adtx-philof thepr.

perimentalem notitiam rerumhouats^n b-fenfibiiinm non reftrinxiffexam-Theoloz* i i rv . stcroam.F.!,

yw/41» _{addudam, prout} innu-f# Peucet

i\ «g O g9>

Vogelfang!igelfangius.

HancTheologtam

piatribe de_{jnfitam>fivefubje&ivefumtam,}

ide* _cartej.

qUaeracüx& bafis

eft,

undeThe-'2'

logia naturalis

obje&iva

efflo*

refcit, tion a _gentilium

indu-ftria? _nequc ä

contemplationc

BaßiiiHom.<.univerfitatis, quas

Bafilio:

J.fo

bthexaemer. _Åoy»X.Ce)y

,

tv)$ Jeoywrotk

nuncupatqr, ubi in

paginis

E-schmidHThe-lementorum clarisfimas legere

elog.Nat,Po-licetvoccsDivimtatis,d?ri

van-ft. p*rt. /. _; Hane, _inqnam?

validilfi-ß&.i. \.s. _{mo a(jftruit ar umento}

Philo-fophus Chriftianusj

quoddefu-mitur anatura raticnis huma¬

nas ,& teftimonio confcientias,

/Epim7«f5/.qrrup;raneum elTct défiderium,

Nat.pt.

f.^uo

omne genus

humanum

in

'scVmeriTbe-

Cognitionen: Dei

propendet,ni-elog.Mor.c.C.fi quodammodo

expleri

pos-ftchtii'fet; nifi ad Ensillud

excellén-sßoge tiflimumhumana _cognitio

_fefe

"dere;-

/

Quilibet

enim

^ ^

poteft

in le

déprehendere

ern-cacem quandam inclinationem

& _{propenfionem, ad}

_afTenfum

prtebendum ifti effato : Deus

exiftit, Et qubd homo natu¬

*ei'o§8>"

iå

rale_quoddam

_{habeatdi&ämen'Lefeh,}

_Orat. vel _{judicium non minusEthl-inaug'deo$,}

cum quamLogicum,_{1 °} 8c confe-

l:%'

tn"rd\

T. injcr. Meiert

quenter remuneratoris ahcu-Fun^ _rhtbf

jus, veljufti viridicis

cognitiö-p^/

Cen^

hem , iföxXjutiptifyas evinci

tur _{perredu&ionemterrörum}

V'

°/w»

f. . . ,, dtJDasLum,

conlcientue in _ähquod princi-Natur. _repr.

piumexcitans Non enim

illi

E*ers. Wokc~

poffunt efle

ipfius

hominis,eos-nii Element*

demut _{fponte élicientisj cum}

_Pr^m:purt'

vitia fua obvelare, male *

2+

excufare omnibus;, _{quoad fie-parkerus de} ti _{pofTTt , mödis ännitsatur.Deo&prcv.}

NonpofTurtt elfe abaliis; quo-

D'JP (7-fec7-'7

ties enimocculta fcelera, _quo-

_f^'"£jer"t'

rum nulla ad: alios delata eft

notitia, mehtem quovis JEsccéjp12. Turre-velRhadaihantö_{gravius, vel-t!ni}

Theol.e-llcant ac_urgent? Quoties

po-lench*'loc-?

tentiamaxima omnem externa?

^Ltu'^s

Ibgis vim efFugit ?

ConfideraJnnai

tarnen furiarumverbera & tar-c*10. Cluveri

das ärdentesNéronis! irituere rt'tom>wft»

Caligulam, /Hfä. illöd vr«

Xviy.ua ; Minätus fuerit illocal^ul.sve, ccelo ^erbisv 8c cumjovecon

tenderit _{obflrepens Pantomi- Seneca de}

lhis; ubitamenfulgurabant

an-t* _«es ®

meantia tonitrua, _capnt obnu-bebat (efe fub le&um conde-bat. Et hane vim confcientiae

ingenitam efte exinde probat

Tertu

-^ré>Tertullianus,

quod fueritante conf.schertz.

literas

&

Philofophiam,

ftudio

colh sintisc-Scexperientia acquifitam; cer-d*rt. _{£>#j.tei inquit, prioranima» quam}

litera: & _{prior (errno,}quam

li-ber:&_{priorfenfus>quam}

_ftylus:

Sc_{prior homoipfe, quam}

_Phi*

fophusSc Poeta.

fJir, Pro hac denique

afler-tione militat (acra feriptura,

Rom I:<9 *o.Scn; 14* 15»

Po-ß jiA fmß fteriori in

loco

Gentium

Apo«

tLlmJuAoluSj

Paulus,

alludere

vide-tur ad tabulas Sinaiticas vel plutnrch. in_Romanas-

_Quemadmodura

N»m*.

Rjc-enim L«ges Vetcrum

tabulis

l"7»

»z*nfculjsi

folebant,

ipfaque

fic

c.so. infculpta

eftLexSinaitica>quam

propterea

rupices

paginas,

Sc

faxeum volumenappellat

Pres-MvU». debyter

Mafliiienfis;

itacordibus

Geiern. d*igentilium» quse

Tertullianota-ifk.i.Tertkii. bujs_{muralesdicuntnr, natu- ,}

«8§ o gfr _ly

raliter & ab _{ipfo ifttivitatis}

momento;imprefla fuit lex li¬

la, quocnonmodointegritatem requiritmorum»fedquae

prseci-pue in auctoris notitiam

cul-tumque ftimulat. Priori au«

terti in_loco, aTheologia con-nata> _tanquam caufla _> infert

Theologiam acquifitam, tan¬

quam effcdtum apud adultos;

Et fic concurfuminterni

<Scex-terni commonftrat _principii»

conjungendoutrumque»ceurei initium, _ejusdemque

augmen-tum; _{utprius fit <p*recbvf} in- ofiand. 4c trinfece_{movens, Scfubje&ivc De0in} Lura-tale> _{pofteriusautem}

extrinfecum, Scobjedtive

con-currens_principium.

Hincvi-demus omnibusinefie

quandam,ut, impio licet

_feniu,^w^j.'

parcus_{alioquinNumini«}

_{cultor^y^,ut.}

Epicurusloquitur,qu3eTÖ^6yot-^.P*r'

AeiOtfTH$_{JucLi cC <£X.YIpvfjil(pVTéOfZ,^}

r+ f t • r\ PYCTOtd* D?jv+

ut _{luo [tempore}

docuitDama-,^^

^^.

feenus« _{PoftquamenimprimaD*m«ßc»M}

fapientiae gloria vehementerorth.fid.Ubj

infufeata eft, _{aliquas tarnen re-}

_{stUuß.deBel.}

... _#

■ i • /0C*t. Ctcer»

uquiaS) ut-luse voluntatis pr®-w/t_aeU^

i8 «&§ o §3*

cones? _fuperefle

voluit

Deiis»

ne _(ax*, illa _rioXirixet difloluta

oberrarent?_quemadmodum pe-cora, quaeNatura prona

finxit

6cventriobedientia;ne Cyclo« pumgens coelum terrse

mifce-ret, nehoneftas

omnisconcul-caretur.

Grot. deve. $ IV. Deindej fbut

Exiften-ritat. _Relig.tia Numinis fundamentum

eft

chrifi. Ub./-religionis, ita huic

notitise

in-&Pac'ubU2

^t2e tribuendum

eft?

nontan-ccp.To'.^.'^tum>

<luoci?

dicente

iEliano,

Jr.ltan.lib,i .nemo fucile Barbarorum

ad

c.31, parker._{dJioTYiTct.delapfusfuerit5}

(fi qui

deLte0%PS^

fuerint, neque

multos

> neque fiff.11.

C'

magnos

Phiiofophos

fuifte,pro-Lattant.injl.nuntiat

Parkerus

)

fed

etiam

piv.lifa.c/.quod

nonnulli

Philofophorum

be ira

Detgentilium,

imprimis

vetuftifli-TheologiasGr£ecanic£e

Do-b'eor'. Huetii &ores, quos

Uli

JzoXcyw

di-Cenfur. phii.xere , rigidi fuerint morum

Cartef.c.g. cenfores? & virtutum

qualium-^opUtEv

cunque

cultores;

quodque

re¬

iz. 'adDiot*.jeda» ob

falfitatem

manifeftam>

oßand.Deusomni turba

illa

Deorum,quam

inLumtHat,_confinxit c#ca libido morta?

«t§ P 8fr *9

lium, ad unius, variis licetno•Repr*fF*eK

minibus _{defignati, Dei cultum'-& de le£*}

fefe componereftuduerint;

ad-eoutMinutiusFelixdicat,pofte

^iX

qucmpiam opinaii, aut nunc Chriftianos Philofophos elf.s

aut tunc Philofophos iuifte

Chriftianos. Hinc haud

Faci-le _{concipere poftumus}

imma-nitate ita _{efteratas gentes, ut}

eas nulla fubeatDeitatis _{fufpi-Lirfcbcr.trär}

cio,_{quodcunque demum}

_{nar~n°tTMol.prA}

rent _{aliqui de Urorum}

gente,¥C6",f'

Caribum_{infulis,freti} Magella-Crafll

niciaccolis,aliisque; fiquidemcontr.

libri _{illi, Mundus <5c Homo, o Mr*.} mnibus _{patent, quorumlectio}

ne cunfe omnino _gentes De

cfi

fiutfrX

um efle _didicerunt, difcere fal_{-awvcr/;colce.}

tem_{potuerunt. Percurre quip-^.nt^}

pe orbem , ab ortu ad

occa-fum, afeptentriönibus ad _au- ?

ftrum; perluftra mente quot- s ..

v

quot antecefterunt feculä,

C

quotquotvigueruntregnajipla .. . »v ,-v

dcmum fcrutare barbarorum • 4

five luftra (ive _{mapälia: ubiL ' *}

cunque homines inveneris, iM

continuQ religionem&Numi- .•

aö 4f o fr

Iiis cultum, ibi (aerificiörum

ritus,_{preces, Scc.}

_reperies

_,

_du

verfa quidem hacc

&

confufa,

åt in eo laltenr congruentia,

quodDeuseft. Srilicet,

omnes omnino homines_fubje&ive

ha-bcnt IdeamdeDeo, licet

inob-jc&o aberrent, non

fecus

ac

Si7ygambis , qua:

HephaHlio-hempro Alexandro,

vel

Ixioty

un.

qui, ut

fabulantur

Pogtx, nu-bera _{Pr0 Junone}

ampledeba-iL."p.

%

3.tur,

Quareétiam

noftrae

re-suddei _{inß.ligionisThcologi}

_{äcPhilofophi}

rhu.Eci.t.i

ncgaht dari Atheos

metaphy.

partCcaps _{ßcc tajef}^ fcJ|jcet fcrj0 &

PrtnotTh^i

*nanimo

convi&i

,

fine

confci-Pran.s.torrt entise ulla recalcitratione, per

jitb.Exp omnevitse _tempus

exiftentiam

cr«pttTkfoi. fummj _{alicujus Numinis}

ne-*/f*T^!sent»

fiquidem id

prohibeat

JEpiniTheol.oLvan}o\cytx

diei

pantocritici»

Hat. Part.1. Alias etiam homö beftiis

fimi-feft1 ,f li$, imodiabölis deterior

eva-HtaM.feafi.

dcret,

qui, obfervante

Voetio,

cftutIpeculative Sc puré

meix-potreti_{Cogit ralcs non funt. Non tarnen}

.^Ä-CumSptaoa,

_dt

Atheo

-Nat. ut Poireto audit * hane

Theo-<s « II

Theologiam adaequatam eflesftno^ & dicimus. _ncque curn

Pelagia~tbic.på*t.tt.

nis eo _usque extollimus hafce

Prof<Jßii

7*

veritatis ftrifturas, ut fublimi

vertice fidera feriant > quod^r _CafeUi

faciunt NaturaUftae, utpotcrtndic.

ca-Zvinglius, (qui

Herculem

Cy-f^^i1

C lm clopicum»Tbefeumprofanum,

^iurc.

*4.Mtéd?

« r ,. , . ...Domtust m

& alios, ad quös EvangehtRefM Ucl

mentio nulla _{peryenit, albo/.7}«-.u. vd-acternitatis beatse infcripfit,)Wphii.Th*.

Marcus Anton» de Dominis><,/f<r-(r*m'^

Veigeiius, Curcellsus,

Cher-de

s*1*'

bury, & a'ii, Magna etiam^vwTJ-^. fufpicione

laboratPoiretus, qui

Trium init,

Socratem Chrifto _comparat^

_Möller.

fan&o fanftorum ; quae com-

Dif dee

Cur~

L1 L r cett*o

piratio quam

blasphema

Rt,

cuivis _patet*

_modo

_oculis

_Sc

_{burjd»verit.}

mente

paululum

luftraverit Lu-

&Reliant.

cianum, Corn«Nepotem»Jan-r •/

roirct.

fenium,Jsgerum, qui

gtaphi.^^

ce Socratis depmgunt _{mpres.3 C4tf JJ Liu}

Sed hane fententiam examina-daniTom\. rehujus loci _non

eft.

Suffi-in pfi*dom.

ciatmonuifleeandem,nonmo-

_c'"v~tm

doex _ipia

veneranda antiqui-

''"^T

täte,_explofam,adeo_ut

Praeful Vw

_r*rt.y,

Hipponenfis hosiquos

illibea-

decrdt.yte*

.11

_

•«$

o

$>

jinft«. detos

prsedicant,

Diabolo

man-Statu, Pur.ci_{patos5 pronuntiat ; fed}

et-Neitnr _{hb.- jam}

a noftris Theofogis

ener-vatam e^"e- *mo _{rejicit eårri}

j

'd

an.

j^rquoque

Acofla, & communi

uicofla de _{Theologorum judicio}

damna-procur.faixt. tam_{pronuntiat decus}

illudJel-Joh.Ger. Voffius.'

5-v- Vidimus jam

Theolo-"

'giam

infitam tirmo niti

funda-mento; ut autem _propius

no-ftro nos _{accingamus inftituto,}

progredimur in väftifTImum

alias difterendi_{campümdemo¬} do inefTendi _{Theologite hujus} Tf>om.t. See.innatae. Scholafticorum

non-qu.j)+turt.i<nulli hane Theologiam nobis

a&u connatam _alferunt;

qui-dam etiam _{Philolophörum,ma¬}

gni Scaligeri prementes

vefti-Scaiiger. Ex-_gia , Theologiam hane nobis

exen307^10.ineffe _{per modum /peciei}

im-preßse propugnant , alii

ean-Mufk: intr.dem in potentia propinqua

inTheci c1 _{colfocant; alii autemrationem}

il'Jt-e

tThe

f0rma'em

Theologie

qUSE-oiNu/.Exe'runtVä!habitu.

Accuratiorum

j S6 Calovt fententiaeft»Theologiamhane

Syftem.Theoi elfe uamw quandam

«98 o §3*

nitartii&habitui i*4\oyov,vel9

e-utloquitur

Calovins:

nonpro-Xitm-

Theol.

prie

habitualem5

Ted

x.«r'

AoyUvtalem. A qua fenten-Fechtii

iw?'.

tia neque abeunt*

qui

hane

mSyilcg.Dff.

Theologiamnobis

inefle dicunt

7

A/.

Graf.

per modum potentias pro

pin-neal'

rfcens

*

o- t F .. Controv.71r.

quae.

Srngularem

autetn

mut

cap%u viam Cartefius , exiftimavit-oßdnd.Deus

que

hane

Theologiam

nobis^ium

,Nut.

inelTe per Ideam.

Placet jta-

rePr-£xer'

*-queEruditorum_J,

adferre

_r

did-ata

_maogm.

c

The-circa vocemideaj, liquidemexoLcart. c.?.

hujusnatura,ut

loquitur

Hue-

syba inftit.

tius, tota pendet

argumenta-Bhn.Rat.p.i^

tioCartefii, Hane vocem

pri-c''3'

mum inter Philofophos

uturzcart.f.*.**

patamiuiile a

Platone,

tefta-tur Buratellus ; triplici autem _

. r rr BurattU. de

modo eam lumtam ehe, con-Concil plat ftat exAlcinoo, Apuiejo,Cice-

&^rißub.i

rone« CertePlato amLigue& ^tidnous de

obfeurius de ea locutus eft ;

Do&m>

rl*r*

linde, tefte Irenseoy

occafio

nem na&i funt Gnoftici fuaad-Srut.c.i,

fabricandideliramenta.

Obfer-

Iren.adv.Hit-yamus modo, num pervocem

Ideae tantum intelligatur

ima-gorei eorporese

oblata

menti>

an vero _per eandem

denotari

*4 «&i O

poflit

quilibetinmente noftra

conceptus, five rei materiaIis

five immaterialis?Plurimi, Dei

Sc ceterarum mentium !deas» quse in nobis funt* nonaliter

comparatasefleputant> ac

ap-paritionesillas fenfibilesDeiSc Angelorum» quas olim fa&as

toiret. Cogit.fuifle facrae literce teftantur.

Kation, de _sed

hujuscemodiMetaphyficos

fj0..

Claubergiusait fimiles efleGa.

nymedi,quiut narratLucianus,

cum_{primum in ccelum raptus}

eflet, non paflus eft fibi per-fvaderi_{Jovem Deum efle, quod} inftar_{Panis,quem folum Deorü}

noverat,cruribus hirfutis non

Molleri nequecor*

■de

'Idrgum.nua

haberet. Et

hxc

ipfa

_res

Cart.exide*eft, _{quae errores} graviflimos

de/umt. c.2.dudum in totaminvexit

Pneu-^'r*'a

Ml

maticam,

Marefius obfervat

r£'

_M,^/"Primam

& genuinam

fignifica-bcjqi+litxSMVizm

vocis

Idea:

hane efle,

loe.n. _{i[.7.quadenotat cauflam} exempla-lit.c. _Muföiifemrerum_{faciendarum.Neque}

wfttt. Meta-_{^iffentiüntMufasus&Ofiander»}

oßldnZ's

3ui

dieunt, fdeas formas efle

tnLum.Nat.intra mentem _{agentis cauflse»}

repr.Exer.2,non_{quidem naturalis, fedübe»}

«eg o gg» tr rar; quales funt homines,

an-geli&Deus» Dubitat autem

Wittichius , num vox Ideaj cauflae _{exemplari rerum}

fa-ciendarum _{folicompetat;} Exi-ftimatenim, fi originem vocis

attendamus,

primam&genui-nam_{fignificationem potius elfe»}

notionem _{quamlibet in mente}

noftra,_{qua resaliquaeireprae-wittichiirhc}

fentatur. Derivatur_{quippeaboi.racific.de*}

quod non tantum

vidcrefenf-e-'+-fignificat* fed étiam transfer¬

tur ad mentis oculos, & pro tntelligtre ufurpatur.

Quod-que

Idea

nonlemper

tale

figni-ncet _{reprsefentamen in mente,}

quod proponitur ad

imitan-dum, fediriterdum

qualecun-que reprarfentamen Theore- _BrU%n.sf%dt

ticum, exVofiio etiam proba Cogmt. Dei

re nititur _{Johannes de Bruyn.Nat. Dijfi.t.} Interim, _{quiin hifce caftrismi} Dia-Jitant,

_{ÅvyifMX'*'wrpuuM,^*.}

ut, fl_{quis hane vocem fuperVolderiDijp.} ftitiofe reformidaret, unicui- Phil.contr.A-que liberum relinquant, aliamtheos J/>. '<f.

fubftituere, modo de

huuic"rteß

Ft'-conllet_{vi; liquidem nomina}

_°*ft[

jion naturaliter , ut fumus

i6 «5§ o fr

clauberg.Pa-igtiem? fignant? fed pendent

raphrafts i» ab arbitrio & _|inftituto

huma-Medit.s.lea.

, fatentibus id

etiamOlian-5.

leéHs

^ro

& ■fåpin0'

Neque

veritas

oßand.

Deüsa

vocabulis tota pendet,neque

in Lum.Nnt. vocum diverfitas ftatim inlert rePr-Exerc.\diverlitatero _{cogicationumj A*} jEptmLegte._{jjas (3ajjus & Germanus?}

Ko-mmus åc Svecus? diflimilibus

utentes verbis? diflitnilem

et-iam de Deo formarent

conce-ptum.\ Aliud Nomen? aliud

carteßiEpiß.Numen. Ipfe Cartefius per

T.i.Epiß.f^ j^Jeam fummatim intellexit

fecund"'

C^'

9uu£tu*^

*n

cogitatione noßrazter*

met"del.

'

far* potcßi vél? utloquitur ali¬ bi ; Idee nomine _intelligo cujus-libet _{cogitationis formam illamy} per cujus immediatam

pereeptio-nem _{ipfius ejusdem cogitationis}

confeius (um. årc.

C*rtef?>?>*- _{§, VI, In hac fua Idea duo}

»/7'PMedit'%

confiderantacdiltingvunt

Gar-dePrim.Fkn.^hus ejus difcipuli, mate"

cUuberg. defiaie, fcilicet?&formale^vel?Ut Cognit.Dei& aiii_{loqvuntur, formale åc obje*}

4°%'jX*r'7'

ttivum , illud conftituun't in

o-\foh.deBru,\n .

Dijf. de Cog.peratione mentis,

hoc

in

ima-DeiNatural:gine rei cogitatas, Ab illa

ni-mf.üzy.tb^

Kil

concludi ajunt> hoc

«öS o |e» »7

tem inchidere repraefentati-cartefadobj.

veomnémpofitivam

perfe&io-nem fine ullo defe&u ; ejus-"****

^>nJ'r

modi Ideam efFe Dei quafi pi-

£

_^

duram; Deum_ipfum,non

qui-

Grand

Jfol.

dem _{Formaliter, fedobje&ivej}fro cartef.c,

inintelle&u exiftentem. Rea-'7•»*•

litatemeßeobjeftivi exindepro¬ bare conantur, _quod, quem-admodum Deus ab aliis

Enti-tibus _quibusvis

_infinite

_diftat>

ira. non minus in hominibus

] deaDei abaliarumrerumIdeis

omnibus infinite diftet. Per

qüodautem

difFert

una

Ideaab

alia, e._{g. quod una}

reprxfen-tetDeum5 aliaDiabolum, una

Cerberum _tricipitem* alia

Em-püfam uno pedei una

Sphin-gem,

alia

Hippogryphes

; per

co»f.

cU»b>

quod, inquam, ita

difFert,

non

L"t:

Exer-eft nihil. Nam non- Ens

ne-.. . r l.C.dtjP,-f.(SO,

que discnmen facere, nequeLeGrandi.e.

conveaientiam conciliare va-cap./s.Bruj»

let; fed aliquid reale in

ipla

Reß-Idea, _quod non

pröfieifeitur

reälimentisaftu,feda

perfe£H-{^

_{^ ^}

one obje&iva; alias

nobilior

non foret idea vel eogitatio

tS «S| O gg»

de fidere _ccelefti, acvilifllmo

terrse _{pulvifculo.* Pergunt}

ßdrtJePrim.deiiide t Jdeam Dei infinitis

rhil.Medit3, _ejusmodi

perfe&ionibuscollu-ciau^

Pdfa-ftratam anobiscauflatamnon

fhraf.utmed. ^ r . . r

S n e"e» 9Ul "nltl *umus 5 nec a

nobis effi&am_edepoffe, colli-gendo & ccmponendo per-fedtiones _{fparfim exiftentes»}

quemadmodum Zeuxis >

ima-ginem Helenas produ&urus*

fecifie narratur; hoc enim in-dividuam omnium

perfe&io-num _{cogitabilium unitatem} non _{pati :} fed eandem» _ut

il-luftrisfimam intet tot

cogita-tionum_{myriades? Deum a}

no-fcere audorem, _quihane

de-am9 veluti fui notam 9 nobis

creartdis_{impreflit; non aliter}

acPhidias ftatuarius9 cumMi¬ nervas fimulacrum in arce

re-ponendum coagmentaret9 in

medio _{ejus clypeo imaginenj}

. fuam expreflit

9 & latenti

ar-inmed^Lij.

*

^cio

*ta

de vinxit

fimulacro,

eximere indeeamut_pofletne¬

mo9 nifiipfum diflbivere

vel-letfimulacrum» Hane

demon-'

«ef o & »9

grandi Methodum certitudinecartef vr&f

cum _{quovisEpicheremateMa-'» Medtr.} de

thematicorum certare, pofTepf!m

ph.'l^*

.n. —, r WitfichttThe.

cxiftimat _Carteiius, neculiam_olo^Pac^(

viam humano _{ingenio patere,,/.,^.}

_ni

per quam magis (olidse atque^r.z?$./>£Å.

inconcuflfae inveniripoflint ra-loI-cont ^tbe. tiones _{probandi Exiftentiam}

Dei; fine qua,ex menteWit

tichii, _{per contemplationemGrund.^/,}

operumin Dei notitiamyerye-treC"rt-*a7* fiirenunquam poflimus, fiqui-

BMr?"?'

p-demfundamenii loco fitomnis,

_nt°lc

quamhabere pofliimus, de Deo

ir*h.dcbr*v

& Divinis feien_{tia:, utvoluntspei*. pkil.}

Volderus, _{Regius, Le Grand,vef-} V*g-Burmannus, de Grav,

_{Allingaclaui>%}

_de.Co'

&c. Et hoc _{primum eft}

_argu-^'

_"

.

Jr- i- »/i ■ • Noft-Exer.f,

mentumGartefii_{proExiftentia}

Mfnga i»p.

Dei, quod brevitcr fic propo-rotdUufi.De-nit Buddeus : Cum omnesbomi- e*d.t. Bud-nes Ideam rei _{infinit*& fumme}

_de'

^hei'

_TJ°ef

ferfeff* in mente babeant , illa

^

_superfiit

v tro Idea_{aHunde, quama rein-p,^,}

finita tffummeperfetta,froficijei

nequeat\ fequitur rem infinitam

fumme_{(orftftam% id efiy Deum%} exifiere,

10 «Sg o gg»

§.VII, Verum » quod

pu-snum hoc attinet_argumentum»

obfcrvandum eft».vocem Idese

nihil aliud _{fignificare , quam}

Huet'ü _{ce»f.Stoicorum evyOYiucc, five a&um} rhil.Curt.c.i._mentis,

qUo objedtumaliquod

r/ef

S2rexhibetur

at4uereprseientatur*

/Je AtheiC&Licet itaque objedtum res in-super#. c./.finita de fumme perfe&a fit,

Btuid.i»-ipf£ tarnen Idea finita eft de

■jht.Theoi.Do-impCrfe(cjat

infinitum obje¬

kt'' 2*&um

ab intelletftu finito non

nifi _{imperfe&e de inadäquate}

concipi poteft; manet

quip-pe immotum, quod incompre-henfibilitas fit de natura

infi-niti in relatione ad finitum;

quod fit de ratione

intelle&us

nniti, utmulta non intelligat,

de derationeintelledus creati»

Mejeri Fund,ut fit finitUS« HinC «TOTTOf

vhdof. Part._{efpe exiftimamus} , Entitatem

ullam creatain _homogeneo

re-Fr. svareti',prasfentaminenobis ofterre

Ma-Dij]>. ✓w^.jeftatemacNaturam Dei

ejus-T.t._diß.y.

queperfedlionescogitandas at-,que cognofcendas» quia tale

reprseTentamen non poteft

in-telligi, nifi perconvonientiam

uni-'<Ü

>

gä» 3»

univocam in ea formar rinde

ratio _{repraefentaminis &}

fimi-litudinis sftimaturo Hsc ta¬

rnen nön _pönunt

h

kévttLths

cognitionerii Dei i neque ma-Lafih. Ptmü

riibuslitarit Höbbefii; iédno-T eoi.Pr&n.i.

ftrs nosimbeclllitatis

commo-nefaciunt. _{Diftingvendum}

e-J*eret*

™

nim hic eft inter _concepturri1^.

'xzT&Xri^etä& 5 ex"

tenditur_{quidemintelle&us}

hu-manus ad infinitum, fed finite;

Sc pro modulo fus

a&iviatis.

Pröinde neceflumnon eft , utHuetü Cenf.

caufla _{qusdam infinitae po-Phil. Carte/.} tentis Sc _{perfe&ionis huic^*jAfe-/*'} Ides _{aflignetur, cum eadem}

_0*ec'™pfrm

ratione, quareliquaeIdes

fini-^/^

tx _{producuntur, Sc hsc pro-&prov.diß.}

duci _{queat: Via videlicet}

_txi-c-ft&.n

Bud-plici, Cauflalitatis?Eminentis

dt\In^'Shil'

.

«*t - ta' r LclecrjTom2.

atque Negationis,

_{Dionyfi0^r/^.}

Areopagitsvulgo adfctipta\Ex-vrksDiatnb.

cipiuntquidemCarteliani: Iii-de idtis in -ter _perfe&iones infinitas Cre»"at-

fe&-

_*•

atoris Sc finitasCreaturs hui-

_{J'7* Ejerc'e'}

. Rat. deDeo

lam dan_{proportionem» atque&perf.D>v,} ideonotitiamharum non

poffé

_ex.c.^

fuppedit;re cqnceptum

3P

403

o

&

Cer.de Vriesrum, Verum ifta nihil faciunt

DUt.lc.\+, ad Rhombum, quandoquidem £xer:i-c-_{coneeptum hunc non}

_exadte

£

_1'-^xerc'

quidditativum.

fcd

analogicum

duntaxat, efle fatemur, non

di-rede åc _{plenercpriefentantem}

perfc&iones

Dei

prout

in

Deo

iunt, fedtantumpro modulo, quöearumcapax

eft

mens

cre-ata,_quippe,utimentis,tanquam

fubjedti,captui, itapariter

ejus-dem,_{tanquamcauflae,virib%ac«}

commodatus_{eft,fubjedique}

ca-pacitatem

replet,

licet

objeåi

fries ämplitudinem _non

exhaurit,

ß#.s. f9r-Si enim Idea, quia&quatenus

drtes phthf._{COpitatio eft}

, a mentc noftra,

Natur Part m

c . ,'tanquamcaulfa» non

produci-tur, fed debetur in lohdum

efficaciae Dei, mente tanquam

inftrumento _{paflivo utentis;}

idemde omnibus noftris

affe-dibus, tum bonis,tum malis, erit concludendum, _{quod in} Divinam _{majeftatém maxime}

injurium, ut taceamus

olc-vt*l<t

illa _{plurima, quae}

_hinc

_fluere

docentTheologi pariter acPhi- r

divi-<H «!

I»

»

häi xft natura efficacia &caUS*

farüm feCundarum äftione dis.

iVHt £r&terea* argumeft» tumhoc _{pro Exiftentia Dei ex} Idea defümtüm _rejicitutUt vU

tiöfum åc abfurdum. Vitio^

furiij _{qüia éadem cofifequea»} tia ömnia_pollibilia, quse eori*

cipimusj heceflario exifterenfc* Siipponirrlis enim hominem j>ofTe habere Coiieeptum

rdi

poflibilis,

e, g, äüfei mofttis t pröinde■, exmeiité

Cärtefii

&

jGtaqC

difcipuIotUm^ hüjüs rei pofli-.&***>

PÜtoß

bilis häbebit Ideaihj äft Idea

riéceflärio requirit _fcXemplät)

quod Formaliter vel

emineft-^/.Exer fa

iCr Continéat _{hujuS Ideåeper-Bruyn deeo*}

fe&ionem, alias uofieflet

teile_{Claubergio. Prolnde. ii'*lr'} bäbeäs Ideam montis _aurei> BeCeffum _{quoqUé erit, ut} exi-flat i ad eundem prorfus

mo-dum i & eadem coufequentiat

vi ■, quä ex Idea concludtint

exiftentiam _{exempläris i e Del} .. . ,

etiarft _{Ärithhféticf}

54 o

Gßsw.JeDeeTion

ulterius

diyites eruntviö

•ni*m. Nat._{numeris, die}

pauperes in locu*

Snr?£xtr*'

^s»

iomniando

aurcos

mon-tes, _{concipicndoargenti} figna-ti numerum _{ingentem, CroefQ}

de divitiis controverfiam

mo-vebunt._{Excipiunt quidem: Ex} Ideainferri_exemplar,vel

aélua-lc,vclpoifibile,adeoqueexIdeal tturei montis in me exiftente

collig^montemaureumvel exi¬

ftere,vel exifterepofle, Sed

re-fpondem*:Pofitaa&ualiIdea,in

divulfo,_{juxtaHypothefin,nexu}

■

poniturexemplar,quia eft

cau(-ttfaolefc

L

**

Nequc

enim

effe&us

Mnftrieit!

Poteft aftu exiftere,

quin

exi-7%*ol._{csrtefftat quoqueejus caufla. Vel,}

dtteH._{f*#to(i dicas I de}se a£tuexiftenti

fuf-^ccrcexemplarpoftibiIc,dixens

iel.

Qonf. quoque

IdeseDei fufficere

exem-i)ogm. Theol.

plar, quod

vel

attu

exiftat, vel Cnrtefcapj.exifterepoflit. Deinde

abfurdi-schmidHThc-totz laborare hoc _ajunt

arga-.J~2^^'mentu*n;

Namque ex

hypo-'m+.

not."d chefi Cartefiana

, fequeretur*

JEpimTbcol. nosdum formamusIdeamDei»

»Mt.p.i.ft. Deum _{quem piam facere} infi-***> _{liquidem Deus ab aliis}

Enti-ErftibuS diftatinfinite» _{die Idea yagdf.Diatr.} Deb ratione efle_obje&ivi» fuade ideacan. ctiam _{gaudet realitate infinita«\'7 Moroni} Hac etiam ratione finitum

ca-. ~ . . l.i.G de Vrtct

pax erit infinit*; cumque cui-£jw<rttleDt,

vis homini lua _{competat fdea&c.Ex.2.^.t;}

peculiaris & propria» qua: zt-Rudrauffii

iam_{proprium de pecuh'are ha»}

_pbilof

_The#.

beateflie_{repratlentativum,}

_plu-f^L'^

_?ra~

i • r o. • n • r» fitTheol.rec.

ra dabunturaau in_{finita» ccycsnfroVt}

per confequens» plures Dii«c.t.Parker.de Hoc _{etiam agnoleere coa&us Dfo&Pr<™.}

eft Cartefiusincertamine cum

Auftore _{primarum objeft. ubi}

_^/2*

in _{RefponI ad easdem diftin-„u *0ft,}

guit interrationem formalemp.*c+.

infiniti& rem _{ipfam» qua: eft}

infinita&c Quo nihil profe-;

eifle Cartefium exiftimat Par-kerus » nifi quod id ipfum

di-ftin&ionibus tollat» _quod

an-tea _{argumentis pofuerat : ut}

cum _{priusDeuminfinitum effc»}

quod de eo infinitam Ideam

haberet, concluferic, nunc

o-mnem infiniti Ideam finitam

elTe, vel infinitum nonnili in¬

adäquate a nobis

cognolct,di-cat, $iverofinita fit Oei Idea»

«&i o &

infinitam non exigit cauflam*

& (i non _exigat* quid

opuseft

coelo Deum evocare» ut pro-ducatur j _{Atque fic ruit tota} demonftratio, _{quae huic}

_iolo

principioinnitUi :

infinicae Ideas

necelTeeft infinita fit caufa» atq;

tantundem ad minimum efie debetrealitatisformalis inCauf. fa» _quantum

_reperitur

obje&i-vse in ejus effe£tu> i _e Ideaj

cumque lde£ realitas

obje&i-va infinita fit* caüfiäi _quoque»

qu£ eam produxit» realitatem

formalem infinitam inefte

ö-portet. Hilce additParkerus*

nullam ullius rei efie realita¬

tem _{objedHvam non} enim

plures una funt rei

cujusque

realitates, fed (ua cuique rea-Jitas eft. Si _{plures haberet»}

non una res föret. Si _quid ita-que forte fit objekive inintel¬ lektu* non eft res ipfä, fedrei

conceptio»quanihil magis

rea-5!uid

eft>

quam

intellaftöS

•f_je#21.cjr

a£Uo;

ut,

efie objektive in

in-t.ebj. tellektu, nihil aliud

fit,

quam

Med. _{carte/,efie intellediomsobje&um, Sc}

*****

«e§ o & f7

Ifta Cartefii realhas nihil aliud,ReviiGonfl4,

acdenominatioextrin(eca,qua*?w. Meth,

tenus _operationen!

intelle£tu$ Carfeft<P7>

jes extra intelle&um exiftens

per rnodum

obje&i terminat.

§.IX, Supponit infuper Pe¬

trus van MaftrichtIdeam Dei,

.ex menteCartefii, nonefle

ni-|i conceptum de Deo. IndeMaßr. Ueoi

ita _{philofophamr: Conceptus}

_deted.

alius eft Thematicus ,i,e.

plexreiapprehenfio,aliusaxio-

*

maticusi qui jequipollet

judi-cioDiale&icorum Noetico. Si pnorem

inteHigant Cartefiani,

confequentia ha?c, (altem for¬

maliter, Logice talfaeft: conci-pio Deum,ergoDeuseftrqUam

vis materialiter _{poflrt efle & (it}

vera; baud fecus actalfacon¬

fequentia eft; Habeo Ideam Peicorporei, ergoDeus cor* poreus eft Sivero per Ideam Dei_{intelligant conceptum} axi-omaticum, tum» exjldea Dei

colligere ejus

exiftentiam,

pra:-Habit argumentumplane

iden-ticum; _{perinde enim eflet,} ac ü diceres: _{qnia iudico Deuui}

*

I* <6§ "O §3>

eflfe» ideo judico Dcum

efle.

Intereatarnen _plane

indubita-tü manet, _{propofitionem}

illam:

Deus_exifiit,

eite

_veramacnotam

3t<t»' _{«?<jto, non propterullam}

ejus in nobis Ideam.

f.X. Properamus

jam

ad

fe*

jtt». _cjrteßi

cundum

argumentum

Cartefii.

Meds-clau-Cum, inquit _» Deum dicimus Far* _Ens

perie&isfimum, non

mo-fütü&s

do e(1lntjam,

ejus

apprehendj.

Volderi_{Di]j>. mu$> at "mu'}

intelligimus,

in

philof. eont, eadem

apprehenfioneinclufam

Jtheos_{§.«. efle exiftentiam. Nam fi} non

habet exiftentiam id, quod

o-mnem habet perfe&iönem * lummam _atque

_illimitatam

_*

tum idem fimulerit_perfe&um, & ßmul _{aliquo imperfe&ionis} termfno _{circumfcriptum,quod} contradittorium. Sumto i

ta-que in (ubfidiumveritatis

cri-terioi quod_ex prima_perfuärn

Philofophiam acquifita

cogni-tione elicuerati tale ne&it ar*

gumentum: QuicquidAdremy

éujusIde imin mente babco , per*

»intre elärt df _{d'ftinfte perdpio,} '■ - < • * id

«e§ o f*

rVj ad rem revera _{pertinet ; txu}

ßentiam autem ad rem _infinitam &_{fummme perfeilam, Deum fei*} licet, _{pertinere> clare IS difünfte}

percijio ; rrw infinitam (Sfumme _perfeftam* Deumfeilt•

tet, cujusIdeam inmente babco»

pertinet exißentia.

$.Xl. Sed _neque

hacratio-cinatio firmiterlatisconcludiu Si Cartefius a rebus finitis ad

perfe&iones infinitas fuiflet

progreflus, fi ab initiis

profe-öus per gradus ad fiimmum perveniffet, ubi alia intelftgl

non _{poteft exiftendi}

neceflita-tis caufia» nifi _{perfe&iflimae}

natura; vis Scratio, ubi nihil

eft, _{quod natura;perfe&ionera}

aliquibusterminisdefinirepos¬

fit,quemadmodumrebuslafti«

certi _{perfedionis termini afui#}

ctrcumfcribunturcauflts; fi ita«

inquam, fuiflet progreflus,me

non habuiflet_{rcclamantem, ait}

Pdtr^jt^ Parkcrus. Cumvero contra-_&pr**Dijpé

riam _{ingreflus fuerit viam, ut ft*»*+ .}

afola _{fumraa: perfeäibnis no»}