Exercitium academicum de fallacia indolis propriæ; quod ex consensu ampliss. facult. philosoph. in regia Upsaliensi academia sub præsidio ... Matthiæ Asp ... modeste ventilandum sistit Johannes Lexelius Dalekarlus. In audit. Gust. maj. ad d. XV. Dec. an.

ι ' _{i) ^ -mm · · m} CL

F.

F.

EXERC1T1UM tACADEMlOJM. Do

FALLA

CIA

INDOLIS

PRO

PR

_I/E;

QuOD

Ex _coiifenfu

_Amplijf.

_{Facult. Philofoph·}

in _{Regia Upfalienfi Academia}

SUB

PRjESIDIO

Ampliffimi

atque

Celeberrimi

VIR I

Mag.

MATTHIJL

SS»/

Eloq.

Prof.

Reg.

&

Ord,

Modefte ventilandum fiftit

JOHANNES

LEXELIUS

Dalekarlus.

In _{Audit.Guft.Maj. ad d.XV, Dec,} An. MDCCXXXIII.

Ήoris antemeridiem _folitis.

VIR O

Maxime Reverendo ac Celeber_rimo,

Dn.

E

R 1

C

O

ALSTRIN,

S.S.Theol.DocTORi,& S. R. S. S. Pastori in 2e?fail& vigilantiflimo,

Nec non

Adjacentis

diftri&us

Pr/eposito

Graviifimo,

PATRONO

_Optimo,

Propenfiffinio.

QUantumTibi,

Reverende _Domjne

Maxime

Doftor , debeam, ob

plurima

eaque

maxima

,

quibut

me

femper

_affectßi

,

beneßcia,

imprimis ab

eo _{mque tempore,}

quo

ßudiomm

gratia

Upfaliam

primum

adtre Ucmt,

eo, _quo

de'

cct ,

'verbomm

adyaratu pr&du

care _nequeo.

Neque

_tamen

_par

eß, hane

declaranda

mea

in

Te

pietatls

occafionem

prater

mitte-re _,

nifi ingratisfimi hominis,

Gf

bonorum omnium & meo

judicio9

notam merito incurrere ruellem.

Hmc

_{Tibi, Maxime}

_Reveren¬ de Domine _Dodlor,

munufeu-lum _hoc,

_longe

_quidem

_infra

bene-ficia

Tu

a

pofitum, hanc

DiJJer

* tationem, _quam-,

mihi,

flpecimi-nls Academici loco ,

propofuifti

elaborandam,

_fumma

cum

animi

<vener

ationefine

_omni

indolls

falla¬

da^

offer

o

confecroque

_,

fubmifje

rogans,

velis

tenuem

hunc

ingenii

meifoetum,

ceu

animi

erga

Te

gra-tisßmi

pignus,

eodem,

quo me

fem-per

foles, adß>icere

vultUy hoc

eßy

miti ac

benigno>

Sic

habeo, quod

avide _{exopto ,}

_{& de}

_quo

_femper

mihi

_gratulafibr.

_Jldeum

inpofle-rumerit,

ealidisßma

ad

Deumpro

profyeritate

Tu

a

fußiria

funderey

weht

_ßummus

_verum

_Arbiter

_T

_c

_ab

omni

_infortunii

_infultu

, potente

fua

manu,

tueriy

waletudmem

jir-mam in

longa?n

_annorum

feriem

clementer

_largiri,

_in

Ecclefiaful-crum,Νobili ifimae

Familiae

Tux

folatium fvavisßmum

chentum

demque

patrocinium

certisfimum!

Jubeat idem

Deus

, ex

immenfa

juagratia,fero

illam ingruere

diem,

qnaTzhumanii

rebm

ereptum

lu¬

geam!

Tanti

werο

Patroni

memo¬

ria ad extremum wita halitum

apud

me non

eß

intermoritura.

Maxime

_{Reverendi, Celeberr.}

D:ni DOCTORIS

Client humiUlmtu

V I RO

Amplisßmo

ac

Celelerrhno

MAG.

MATTHE

§§69>/

Eloquent,

Professori Reg. &

Ord. necnonS. R. S. S. PAPRONO

_{benignisfimo.}

Ε_mireris,

_[ubmifje

ro-go, Celeberrime Do¬

mine Profeilor , cur

Difjertatiun culam hanc , omni nitore

orbam , Nomini Tuo infcriberefit*

ftineam. Hoc enim non tam mens im~

putes audaciß, quam Tuo potius, quo

me_{femper compleäi dignatus}

es, favöri.

Egoveroenixecontenaoyudibus

hifcepa-gellisfaveas, easqtte, utanimummeum

in_{Tegratifßmum teilantes^benigne}

ex-cipias, meque in poβerum Tibi habeas commendatum. lntereaDeum_Optimum,

Maximum_{[upplex veneror, velit Te,} Celeberrime Domine ProfefTor ,φ-/?/<? virtutis inannos usque Nefloreos

falvum

&

incolumem

dementer confer-vare %

vare, utres literarιade

infigni

emolu-mento, Fartiilia Fua

Nöbiiiflima

de

folatio

exoptati/ßmo

,

clientes denique

omnes depatrocinio

certtfjimo

nitllo_nen

tempore latentar5

ex/ultent!

Sicvovet

in eitleres _usque

Ampiiflfimi ac

Celeberrimi

Nominis TUI

Cu.ltor huntillimtu

Joh. Lexelius. Reverendo _atcjue

_Doffitsfimo

D:n.

ANDREA

V. D. COMMINISTRO itl

Fideliffimo, ΑΈΈΙΝΙ CAR1SSIMO.

fUfiipiat,

menAcademicum,

quafo,

hocce

quod Tibi

freci-in _{grati animi teßeram,}

_ob

plurima inme

collata

beneficta dicatum

voiui.

_fuperefl,

_fummumprecor Numen,dtgneturTequavis

perenni

bett¬

re felicitate, _/»multos adhuc _annos

incolumem _{benigne cot/Jervare!}

ι N.

_y

5. i.

Anta

_proh

_dolor

_I

JlSfi IsÉSl^

e^*n

hornine

mtn*

Bj^p

tis corruptio &

irn~

IIS/ iÉfllfr

beciliitas,

tanta

vo-luntatis in malum

propenfio , ut

verbis h«c

miieria

fatis _{deplorari non}

_{poffit. Cauffam}

tamen _{hujus corruptionis neuti·}

quam in DEum , urpote Ens

per-feftiffimum , eflje transferendam ,

apud omnes , fana ratione utentes,

in confefib eft* _{Quid eninv}

abiur-dius, vel potius magis impiumeft,

quam talia Deo

affingere

, qua? li-ne fummas Ejus perfeétionis, fan*

öitatis & _{denique bonitatis maxi¬}

ma lasfione dici nequeunc _{? Sie fa·}

eile _{patet, cauilam mentis} jamcor-ruptaealiundeefle quarrendam.Quis

vero _genuinus ejus fons _{iit quas·}

vé _{origo , non valet Philofophus,}

qui iolo nititur luraine rationis,

oftendere. _{Negari quidem non} poteft, quin corruptionis hujus* quam in hac ftatione ia?piilime ien-tit, meditatio occaiionem _ipfi

prae-beat haud incommodam

_cogitandi

non iolum de _{primis in initio}

ho-mini conceflis_{praerogativis,verum}

etiam de triftiearundem iubiecuta privatione. Hane enim

privatio-nem fa&am eile ob _praecedens ali-quod deliétum , feu defedtionem

quandam a DEo , ex ratione co*

gnofci quidem poteft. Adeoque

Philoiophum

caufta corruptionis

hujus generica nonlätet, licet fpe-cialem _{prorius ignoret,quippequaj}

nonniil ex revelatione conttat. Mentem autem humanam corru-ptam efle, vel inde intelligi poteft, qnod res fublimiores , quarum ta¬

Μ ο & _$

men _{cognitio homini & ad}

felicita-tem _{civilem &a?ternam}

confequen-dam neceßaria omnino _cenfetur,

intelle&um noftrum _{fugiant: vel}

etiam _{hujuscorruptionis}

documen-taefle _{poilunt falfa mentis de rebus}

ratiocinia. Dolendum _fane, totam

mentem , & quidem iecundum tres

fuas _{operationes confideratam, hoc}

laborare morbo. Ex _{prima, quam}

vocantapprehenfionem fimplicem, tanquamex fönte propullulant, aü-que originem fuam trahunt ha?,

quas committimus, fallacia?. Fieri

namque ioleü, utvelea, qua?

co-gnofcere poflumus , confufe

co-gnofcamus, vel res, aliterac fe

ha-bent, _{interdum percipiamus. Sic}

ex re falio _{percepta falium oritur} Judicium , quippe quod

frequcntis-iime

_conjungir

_{feparanda , &}

fepa-rat _{conjungenda : vel in eo etiam}

peccat, quod ideas conceptas ,

fi-ve univeriales _{iint,fiveparticulares,}

nimis vel excendat vel coar&et.

Cum-Cumque

hx

prasmiila?

mentis ope? .

rationes a veritate aberrent , non

poteft

non

ipfa

conclufio

feu

ratio-cinatio eile fallax» Hos , quibus

laboratintelle&us , morbos fanare

iludet_Philoiophia

_{Rationalis,quoad}

per vires

naturales

fieri poteft

:

in-telle<ftum videlicet, in ratiociniis

fuis formandis avero tramite haud

raro defle&entem, in reétam

veri-tatis viam reducendo. Propterea Logici recentioris

asvi,in

methodo

hane _difciplinam

_tra&andi,

_morem

fecuti iuntMedicorum, probe con-fiderantes , morbo , nonniii prius

cognito , medicamen conveniens

adhiberi _pofle»

$.

H.

Hifce in anteceflum leviter _prae^

hotatis, ab re nobis propofita

alie-num fore non _putamus,

ii»

uttan-to _{expeditior ad ipfam rei}

traéta*

tionem fternatur via,oftendamus» plurimas dari falladas,

feuutvul-go dicuntur ,

fophismata,

easqué

O _{B t}

etiam in vita communi 5c fermone

quotidiano

quam

fa?piffime

com-mitti. Varias _quidem earum

fpe-ciesrecenfere _{folentLogici: utpote}

Fallaciam accidentis: _fallaciam a dido

fscundum

quid

ad diäum

fimpliciter:

fallaciam

jecundum

non caujjam ut cauflam> 5cc. quarum explicationem

heic adferre, tanto minus

necefla-rium ducimus , quanto certius fil¬

mus _{perfvafi , eas omnibus iis, qui}

hujus difciplina? prasceptis imbuti iunt, optimeeflecognitas. Verum eas longe plures efTe, _{quam qua? a}

veteribus _{Logicis recenientur,} Auftor artis _{cogit. fatetur. Hinc}

alia illarum _{genera ipfe addidit;} adhuc autem _{plura enumerata}

pa-riter ac _{explicata a Celeb. Doft.} Rydelio deprehenduntur in libro,

qui infcribitur Exercit.Rat. Part.V.

Ha? vero fallada?non in arena fo* lum _diiputantium ,verum etiam in

vita _{civili, 5c ipfo quoque}

Religio-nis _negotio

_haud

_raro

& _SS 0 Χ

tur. Committunturautem non ab 1 inferioris tantum fortis hominibus,

fed ab iis quoque, qui amplillimos

dignitatis gradus adepti funt, adeo-que non in uno tantum vitge

gene-re fedem obtinent. Falfas

ratioci-fiationet, inquit Gel. Buddeus a),

ubique deprebendes, quoties aut devita

reäe _{inftituenda, de emendandis}

mo-ribus, de republica rite adminißran¬

da , de negotiis civilibus, & ipfa

re-ligione , ejusque veritate,

deliberatio

infliluitur, Paucis: in aula, in _curiay in _{fchola, in foro, intemplis,}

_ubique,

ψ quovis _vitagenere, i» qitavis,quam homo _{peragendamfujcipit, ASw/fo,}

intelleäus morbi_{fefeprodunt, veraque} bominum _{felicitati obicem ponunt,}

λ) Ρbil, infir,P,i.e. i,§, ij.

'§. III.

Datur _{quoque quxåam}

_fallada

indolis_{propria, qua* multo}

frequen-tiilima _{eft, 5c plures} aliquandofal-lacias _{comple&itur. Neque hane} prascermiiere Au&ores iupra

lau-m o χ 7

dati i ied deea fub aliisnominibus

egerunt. Nam quae Auétor artis

cog. de Sophkmatis

philauti<ey

utilitatk

<£r

_affefius

, & Max. Rever. D. D»

Rydelius de fallada

potiifimum li·

btdinis _diilerlt, ea huc

omninoper-tinent, &clariorem lucem noftra?

differtatiunculae affundere _poflunt*

Ut _{jam omnibus in limine quaii}

pateat *

quid

per

falladam

indolk

propria intelle&um velimus,fingu¬

la vocabula nobis funt expenden-da. Eft _itaque

_Fallada,

ratiocina-tionis aberratio ab_{ipfa rei veritare*}

feu ratiocinatio _{falfa, live} cum in-tentione fallendi _{conjunåa fit, five}

non, Ejusmodi _argumentatiofal¬

lax nomen adepta eft _{Syllogkmi So,}

phiflid,

non eo

quidem

ienfu, quo Sophifta? nomen , fatente

Roten-beccio , olim honeftum fuit, fed

finifteriore illo

_fignificatu,

_inquem fucceflu _temporis

_detortum

_eft.

_Ad

alterum _{jam, quo infcribitur}

dif-fercatio _{noftra,vocabulum}

g £§ o _§§

di _{lubet, quod hac definitiohé'éx«i *} plicatum fiftimus :

lndoles

ett certct

ammi _{dijpofitio ,five ex naturalibitsy}

jive etiam

habitualibus propenfionibus

orta. Sic vocabulum indolis _accipit

etiam Celeberr. Crofa _{b): ex tem·}

peramento, inquit, & habttibtts ex'

Jurgit

indoles,

Cuiiibet

hominipro-peniiones quasdam inefle , ex ipfo

temperamento feu corporis

confti-tutione oriundas , magno conienfu

docent _{Philoiophi. Has naturales}

appellamus. Sic qui temperamento gaudent fangumeo , ad voluptates

iunt _{proclives* Cbokrici, feu qui}

multa bile _{abundant, ad}

ambitio-nis Vitium _{propendent, iram} quo-que facile concipiunt, _{fed qua?cito}

deferveicir. Melancholici ad a

vari-tiam , invidiam aliaque vitia hisce

affinia, proniTunt. Phlegmatici pi-gritice & (omnolentiacdediti funti1). Quod enim ad auöores &

defen-fores Harmoni<e _{Pr<zflabilit<e attiner,} qui corpus nihil

quidquamin

SS o Μ ' 9

jmam _{3gerecontendunt,}

illi&pau-ci iunt, fi cum _reliquis conferan-tur, & fuam fententiam _ingeniis

non novaturientibus difficulter ad-probabunc. Id vero nobis n.inime

exploratum efTe fatetur b. m. D;

Buddeus _{d) , utrum animas}

feor-fim _{fpe&at^ ad certum aliquod bo¬}

norum _{apparentiumgenus}

propen-deanf. _{Quod Π res ita fe habeat,}

tum facile _{intelligitur, tanto}

forti-ores efTe _{animi propenfiones, (i}

corporis conftitutio confpiraverit, debiiiores, il non _{conipiraveritu»;}

quemadmodum illa navigia longe majori vi & impetu feruntur,qua?

& amnis & ventus _fecundus pro-pellit, quam qu^ vel hoc vel illo folo _{aguntur. Quod fi res aliter} fe habeat, dicendum omnino _eft,

animam _{corruptam & a Deo}

aver-fam ad certum _{bonorum apparen¬}

tium _{genus, feu, quod eodem re·} cidit, ad certum vitiorum _genus

magis,quam ad alia , per corporis

conftitutionem, inclinari. Ha? na¬ turales

_propenfiones

_poffunt

_pen# cauffas varias morales,

utpoteedu~

cationem , imitationem ,

conver-fationem & confvetudinem

valde.»

augeri &

corroborari

; atque

fic

habituales evadunt:

quemadmodum

etiam alias _{propenfiones, qua? per} crebras exercitationes in animam,

& _fpeciatim

_voluntatem

_,

incrodu-cuntur, hoc nomine veniunt.

Eft

enim habitus

_qualitas

_{accefToria_»,}

fubjedlo firmiter

inhasrens

&

diffi-culter mobilis, idque promtunu

reddens ad facile obeundas opera-tiones_e).Cum vero

mentionem

fe·

cerimus

_propenfionum

naturalium

& habitualium, per fe patet,

hic

in _{cenfum quoque}

_venire

affeftus,

qui func

aäus

,

in

quos

propenfi¬

ones ift® _erumpunt.

Perindolem

proprium

intelligimus

eam,

qua?cui-libec homini _peculiaris

_eft.

Quam-vis enim _{quatuor omnino , ut}

di-ximus, numerentur temperamen-ta?

ta ; tarnen pro varia eorum in_-»

fingulis hominibus mixtura,infin¬

gulis quoque hominibus

propenfi-ones _{naturales admodum variant,}

usqueadeo, ut vix duos _reperias,

In hisce fibi _{per omnia}

fimiles,tan-taque fit ingeniorum

_animorumcjj,

quanta facierum diverfitas. Inte¬

rim unum ex recenfitis _quatuon,

temperamentis in fingulis homini¬

bus _{plerumque praeponderare,} ob-fervarunt rerum naturalium _periti.

Faliacia _{igitur indolis proprio·,eft} ratiocimum erroneum , _quo quk ßve

de Deo

_rebusque

_{Divinis, ßve de aliis}

hominibus _{judicat & ratiociuatur, ex}

änimi_fut

_{äißjoluione.}

5 _{b) Log. lat.}

pag.130. r) Ludd. Phil·

Prall. c. 2%_{fett.j. d) Theol. Mor.}

ρ, /.

fi /._{feil.4.ρ. m.///. e) GrojferiLog.p.33»}

§. IV.

Tradita vocum definitione,o-ftendendum_{jam nobis eft, indolem}

propriam falfajudicia & ratiocinia

a nobis _{fiepenumero elicere. Hoc}

haud difticulter

_patebit,

_fiprimum

conft-ii il o

confideraverimus voluntatis tri in· teüeäum_imperium,

_Certum

quidem

eft, volunratem

nihil

appetere,

ni¬

hil averfari

_{pofte, nifi}

hocfacultati

cognofcenti,

intelle<ftui, primum-·

cognitum fit ac

perfpe&um

,

atque

ab eadem facultate vel ut bonurru· velutmalumjudicatum

exhibitum-que.Negari tamen non

poteft,

quin

intelleäus a voliwtatis

propenjionibus

&

_affeäibus

_nomiunquam

determine-tur adobjedum aliquodea

rationecon·

βderandumyqua

id

conßderarivult

vo-luntasyad

appetitumfuum

vel

averfatio*

vem_{fuam aut}

confervandü

_aut

agenda

/). Hinccuivis

facile liquer,

volunta-tem _pravä

ab

intelleéfcu

_nonuquam

falfa elicere_judicia.

Quamvisau-tem

voluntatialiquodinintelleétum

competat

imperium,

non tameru*

eft illud abfolutum ,neque tale, cui

obfiftere nefas fit. Egregia

hacde

re funtverba Cel. Buddei: - -

-voluntas

_efficere

_nequit,

_ut,

_quod

_in¬

telleäus

teiletus ita _{intelligit> hoc ad ejus}

nu-tum aliter _{intelhgat: velut intelleäuSt}

quod

verum

judicat, falfum

judicare

queat,

(ibomini

ita

vifum fueritg).De

-bet certe _{jugum ejus excuti , ubi}

prava imperat.

f) Budd. Th.Mor. cap. i.fett,4, §,

g) Th.Mor<capyi.fett. 4. §. 2f.

§. V.

Ad _{fpecialia fi deicendamus,}

de-prehendimus^ hanc

bllaciam fa=pe

corrsmitti in _{judiciis de Deo &} re¬

bus Divinis, _{Quod in Plautolegi·}

tur - - - Deos ejje tui fimiks

puias,

3d vere de multis dici _{poteft, quod}

Deum fui fimilem eiTe _{putent, aut} faltem ei _{tribuant, quod ipii ex}

casco amore _{magni adlimanr.}

Ad-eo _{ipfis vitiis & nasvis fuis ex}

prava Philautia favent mortales.

Plurimi) enim, ut verbis utarCe!.' Buddei _{h), de rebus praeiertimui€e} divinis , non ex veritate, Ted fe-tc

xundum _{affeåus, qui in illis do-<£}

minantur, notiones _{plane aiienas,"}

"aut falfas, immo longe

ineptifll-"mas , animo concipiunt; immo

'

"ad eas notiones, quae ex certo

I

"ftudiorum genere

animis

illorum

ί "hasrent, divinarum rerum, aut «'aliarum etiam,ad quarum

cogni-^ionem deinde accedunt,

conce-"ptus attemperare

adnituntur.

Ho-mines _{prodiverfo iuotemperament}

to , vel diverfis

habitibus, Deum

vel crudelem vel iupra

modum.»

placabilem

fibi

fingunt

/).

Qua_j

de refic loquitur

Au&or

modo

lau-datus_{k): Sic}

_videas

nonnullos

ad talia

de Deo, attributisque

Divinis

cogitan-da, & docenda paratos, qu<ea cru*

delitate_prope

_abjimt,

_abfolutum

aliquod

reprobationis

decretum

a

fttmma

ejus

perfefttone

non

abhorrere

credentes,

quod

illudfecundtim

easrerum

notiones\

quas

jecundum Juam

indolem fibi

fin-gunt,

forte

in

laude

pofitum,

certe a natures divtneeexceüentia nonalienum

fit. Rurfus qui ad

mijericordiam

tpfi,

fua natura fromjunt, m

t/er

tcor

diam

j

quoque

Numinis

facile eo usque extoU

1

lunt, ut illud_{juflum quoque effe, im·}

ipemoresfint. _{Eadem fere}

legun-tur in _{fcriptis Viri ingenioiiilimi,} Jean

d'Efpagne /);

quo,ad vitan¬

dam _{prolixitatem,}

benevolumLe-öorem remittere volumus.

Me-morabile vel _{ridiculum potius eft}

illud , quod de Epicuro refertur_>:

Ut _{ipfe otium & voluptates}

adama-vit, ita Deo

_haudquaquam

conve-nire _{arbitrabatur, ut curam}

agerec

hujus mundi m\ Xenophanes,

Phi-loiophus gentilis, eo

vefani^pro-greffus eft, ut dicere folitus _eiTet, fe,ii Deum eftet

_{deicripturus,}

_eum

hunc in modum _{delineaturumu ,}

quod eflec juba crifpata, lato

pe-(ftore &c. ifthsc enim in _{equo fuo}

admirabatur _{n\ Nec defunt, qui}

peregrinas notiones, a ie

adama-tas, in

_Theologiam

_invehunt. De ejusmodi hominibus Buddeus _o)

ita _{loquitur : memlni quendam,}

Mu-1

ficesartiaddiäum, nofira _extttiffe

late, qui

eadem

harmoni#

ratione

con-troverßas inter

noflr#

<fcr

ref

ormata

eccleß<e additlos , componere

voluiu

Mathematicis _{f#pe hoc}

contingit,

_ut ,

dum & metbodnm mathematicam,

&

notiones huic _feienti#

_proprias,

_zw

alik

quoque

eruditiom

partibus

locum

in-venire, ßbi

perfvadent,

zwimwziatque

inania incidant commentct, λ//?omnino

inerrores

gravißimos

preectpites

ruant<,

Eft _{iraque, nein errores}

prolaba-mur, notionibus ac ideis ,

cuivis

fcienti^ _propriis }

adcurate

inhae-rendum. In _explicanda

_Scriptura

facra , quidam

affe&us iuos

duces

feqvuntur, &

quod

ipfi

optant,aut

e re fua eile putant, hoc

illam

di-cere , aut fibi, autaliis

perfvadere

ftudent _{p), Neque hoc loco}

_verba

Cel. _{Rydelii , hane noftram}

affer-tionem confirmantia ,

praetermit·

tendafunt: £>et tndtfia dr/ at

fä

mdnge bårar bornad5ubé ftnnc

efter

menntflio finne. £tmlfet

faliaé

af

m ö ® *7

c>dj

begttyet

uitftg många

ntflfatei*

fet/ fom ån t _{Dag gå} t froang #)♦ Denique huc referri haud

immeri-to _{poteft, quod imaginationis}

ex-orbitantia in Enthufiafmum multos

dederit _{prascipices : qua de re legi}

meretur erudita Diff. Clar._Dn.Mag.

Gabr. Hwalftröm de _Entbu[nJmo Philofophico.

h) Th. Bogm.p»tn» 573. i) Crofa T.og%

låt. ρ.n6. wj, k) Th,Mor. P. /.c. /. feBm

II» _{§.X, l) p. tn. ni) Bttdd. Th.Dogm„}

p.m, 414» n) StIllingf. inorig.fac.p» 473*

o)Bud.Ifagogeρi23p. 240. ρ)Jani Örat,

de_{Interpr. q) Éxerc» Rat* Ρ»V»påg» 216»}

$. vi.

A fallaciis de Deo acrebus

divi-nis _{transgredimur ,}

ordinefraéta-tionis _{propoiitas nos ita ducente,}

ad fallacias indolis _{proprio, quae}

in _{judiciis de aliis hominibus}

itemque rebus humanis

commie-tuntur. _{Eft, ut ait Baco Verul.f),}

ititeUedus humanus in _ejusmodi ho-mine, quiindolem iuamtanquarru

η ϋ ο <1

regulam in

judicando

iequitüfj

in·

flar

ß>eculi

inaqualts ad

radios

verum)

qm juam naturam

Natur#

verum

im-tnifcets eamque

dißorquet &

wficht

Il[i,

quibus

magna

animi

Jlnceri»

tas probirasquejneft, feipfos

non-nunquarn

decipiunt,

judicando

a-lios _{homineTquoscunque}

iis(!enL

virtutibus

"eltepraeHItos* ®Cll fom

åt front οφrebeiig/

ccß

Dcrt)ogiTn^

tet forft^r ftg

mpcfct

pä

tDcciDc«/

plägar

glfaittajtmwtjitor

fnartbe*

bragaé; ü)

^nn tomer anbra

af

ftg/

od) menar/ atbe äro

aila

fit

ttob

menanbe od) rebeiige fem ton.

£en

trxier/ at bet ar fnart

onmaeltatt/

nåaenfanmara

jå

ocb fåfallt;

func

verba Cel.

RydelifJJI

Rurfusqui

jpfi mali iunt3

alios malos

efle ΓΓ5Γ

perfvadenr.

Si magna

virtutum

ex-cmpla vel legunt

vel

narrari

audi·

unt, ea penes ipfos in

eeniumve-niunt fabularum , quia nihil

fimile

in fe _{reperiunr. Non putant}

_fieri,

auidquiä

ipft

facere

mn

pojjunt;

ex

infirmi-Η Ο Μ *9

Ικ infirmitatefua de virtute

fer

mit

fen-tentiam _{t). Credibile quoque}

eft,

hujus hrinse homines

majorem in

modum _{optare , ne quispiam no*}

men boni viri _promereatur,

quia_»

lau3atas aliorum "virtutes deiläo^

mm fuorurri

exprobrationem eiTe

inteliigunK

Qu i

ηΤίιίϊ ruft

de

cor-radendis _{opibus cogitant; qui am·} bitionis ceftro _{perciti, per}

aifenta-tiones, obtre&ationes ,

infidias,

perruinas aliena*

forcuns

viam

ad

honores affe&ant > it vix credenc,

■ alios

quidquam agere ,

niii

iisdem

motibus _impulfos.

_Quidquid

_jllis

de vircute , de integritate &

can-dore, <!e _{generofo iuaque} non

in_·

primisquaerente

animo

narraveris,

pro

chimasrTs

habebunt u).

Inean-dem fententiam Max. Rev. Do&.

Rydelius ita

diiTeriru):

5if fattUttCl

otDfaf tomnl

atmenmfiiant^ftii'

na trämmet; atiDraafftg. <£nont>tnei

x intet af fcet

nojc

/

fom Dflgt)

oa;

göbfc

jämtwtc

ijafwer meb

fig/

utan

tm

20 _{§§ O}

ofXena af innerlig fenfarion,

ptmt

,

nojfamt Det forbonom dr/ ayjii&a cnDt: _{ocp pan menar/ atanDtamd*} ,

'WatiDteltgen pafrca noje

af

Det

(dm*

ma, _{2)et fan omogeltgeu annarä}

mara

j

gn _{ttnf ftqn}

_{menar/hmarmanfidi?}

_/

fiör Doran ft)tl dr _{ingen (tal.}

Exemplum

hujus rei nobis

fifti-turin _{Ttberio, qui ex ie de}

inno-centiflimo Germanica finiftre judi-»

cavit; & in Claudio Nerone, qui,quia

ipfe

impudici{Fim"uiTerat,

perfva* fiifimum _{habuit, nuljum hominem}

-pudicum,

a<ut ulla corporis partes

purum eile : verum plerosque

dis-iimulare Vitium & callidirate obte*

gere ; atquetandem in

AppioJOlait*

dio9 qui truci ingenio & invidia-.

praecipua odium in fe aliorum

fuo

-in eos metiebacur odio jr),Fuerune

haud_{pauci,qui putarunt.vix quem-·} piam ultra

progredi poiTe

inrerum

natura _{indaganda, quam quo}

_ipii

progreffi

funtj

&utidputarent,&

ambicio

is o is «

ambitio eorum & _{ignavia fvafitLj,}

Reperiuntur tandem ejusmodi ho· mines, _qui pro inutilibushabent, qu#ipfiignorant,atque is plerum·

que ofor artis eft, qui eam non-·

callet. _{Exhifce, quaejam allata-»}

funt, _{intelligere poiTumus} , quare

interdum non diverfa _{modo,ied &}

fepe contraria de eodem homine

eademque re judicia exiftant: ni-mirum,ex caecofui amore, amane

homines ea _{in aliis, quse fuae}

con-gruant indoli ; oderunt, _{qua? non}

congruant. Sic nihil hoc commu« nius eiTe _{comperimus, quam exfuo}

quemque ingenioaliorumjudicare.

Intelligimus etiam,quare Martialis

Sabidium ferre non _{potuerit, quem}

his verbis _alloquitur;

Ήοη amo _{te> Sabidi,}

_tiecpoffum

_{dieere, f/}

quare:

Hoctantum_{poffum dicere,nonamote.}

r) inNov. _Org././. jy. s)Excercit.Rat.

P.j.pag. 2/j". r) Sen. ep. "Jt. u) Croufaz Lpg. Tom. z.Part, /. _{feß. z.cap. z. §.zf}

v) Exerc. Rat· P. f.p.zij. Brochnt.

§. VII.

Quemadmodum

autem

ha&enus

Fallaci# indolis proprio naturam.*

pro ea, qua*

in

me

eft,

ingenii

tenuitate expofui; ita

jam

fupereft,

ut de remediis huic rnaio

conve-nientibus agam. Primum

itaque_*

neceiTe eil, ut fiunc

morbum in«

telle&us noilri animadvertamus o« mnes. Prima namque

ad fanita·

tem via eft, morbum

novifie^Ne«

que quisquam cavet errores ,

non

intelleöos. Quotiescunque

depre«*

hendimus noftrum judicium, ex propria

indole

profeäum,

nos

fe-telliiTe , de cauila atque

origine_a

hujusfallacias cogitemus,

&

dein-ceps

diétamini

rationis

promtiores

obtequamur,

&

errores quoscun-que ,

debita

circumfpe&ione

adhi«

bita, caveamus. Neque

enim in

morbo hoc folumrnodo

cognofcen-do fubfifterefäs eft, verum

uiteri-us difpiciendum _,

quomodo,&

qua?

remedia morbo huic

depellendo

adhibea-g O ^

ädhibéamtis. Inter ea _primumme·

rito fibi vindicac locum, aureum,.

illud t _{yvtiSi σεαυιόν. Tanta eft}

hu-jus cognicionis, inveritatis

indaga-tione aeque ac emendatione vita?

ßudioque virtuiis, necefiitas, ut_,

nulla unquammajoreile poffit.Hoc

ipfum ipil gentilium philoiophi

a-gnoverunt. Abiit icaque^ut

Chri-ftiani, meliora edo&i

beneficiolu-minis _{revelati, iilis hac in parre_->}

fint deteriores. Si hsec iui _ipfius cognitio, eo, quo decet,

rigo-re _{&,juxtaP. Sextii exemplum}

lau-dabile,iinguiis inftitueretur diebus,

non adeo _{frequenter in transver··}

fum _{agerentur homines, nequead}

formandos tam falfos ac omni

de-ftitutos _{fundamento conceptus de}

Deo, de rebusdivinis > de aliis

ho-minibuseorumque

indoleadeopro-clives forent* _{lnfitum quidem eft9m·}

quitSeneca y\mortalitati zitium^ fe

fuaque mirandi. Nemo non

benignus

estjui judex, Et, ut aicVellejus

terculus _{2), familiäre efi hominibui^}

cmnia _{fibi ignofcere : nihil aliis}

temit-tere. Contraria _{itaque via nos}

pro-cedamus. _{Rigidos noftri cenfores} agamus , nec quidquam nobis

ignofcamus, cum a prsfcriptis re-gulis aberramus, Ubi vero de aliis

judicamus , demus aliquid

imbe-cillitati humans. _{Poftquam autem}

intitr.os _{pedoris noftri} iinusexcus-fimus, arque propenflonem in no* bis dominantem invenimus ,

con-tinuo frena ei _{injiciamus, eamque}

fummo ftudio _compefcamus.

Ne-que temere judicemus , ubi affe*

dus turbulentiores nos inceflunt. AJubila mens eft

Vinäaque frem,

H<ec ubi _{regnant. a)}

Si autem horum _impetui obex in

initlo non _{ponatur, recurrunt}

fee-pius, & in

confvetudinem

tandem

abeunt._{Quareprsftat principiis}

ob-ftare, quamferoparare

medicinarn.

Ulterius, ficut varia funtobjeda

cognoicibilia

; ita, fi in

judiciis Fe*

rendis _{optatus iemper}

_obtineatur

fucceffus , judicandum de illis eil

ex certis principiis &fallerenefciis,

non vero ex noftra indole.

Quan-do res divina? & fupernaturales

in-telleélui fiftuntur confideranda?, de

ejusmodi rebus, captum

humanum

longe

excedentibus,

unice ex Scri-ptura Sacra

judicandum eil.

Egre-gia funt

verba b.

m.

Grosgebaueri b),

& _{digna, qua?}

_{hic adferantur. ©ar*}

urn _{fofl Oer} SJtenftO _Den feinem (Be*

I)im leine 93ii)ci

machen

/

(inte·

ma&l ®QtM

@inn

ntcf;t

ift

<i(£

ter _{9fienfcfcen complexion} , fen*

tern _{fein QGBovt afXeiu fan unt fett}

Unfere complexion régulireit unt

mäßigen. Tandem,

quod ad

res

humanas adtinet , & qu^ecunque

rationis_{judicium non aipernantur»}

neceflario _requiritur, ut noftra ds

iis _judicia

_notionibus

_communibus,

experientias certig , & iufficienti

teftimcnio, tanquam fundamento,

fuperftruäa

finc

c).

Héec

ιό _§§

pia il rite & fuo _{quaeque loco}

obfervarent , fallaciam indolis

proprio evitare

poiTent

mor-tales.

y) Be benef. lib« z. c. zö, z) Lib. 2.

Capt βο, a ) BÖeth. Cottf. Ρb il. lib. /,

b) M. Langi't BiJ/.p4g*jj, c) Loejcb· /jy.