PK TRI

1. K S. S. T.

QUESTIONIS PHILOSOPHICE, Nu ⁿⁱ

SEXUSFEMINEUS

A CULTD LITERARUM SIT ARCEN DUS?

PARS PRIOR.

Quam >

Adprobante AmplifJ hicult. Philofopb.

m udlma Upfahcrifi slcademia ^,

Sub PR/ES1DIO,

VlRl CHLEBERKML

MAG. PK TRI EKERMAN.

Eloquent. I'ROFESSORIS Reg. & Ordin,

Public# banorum cenfttr# modefie fubmittit

S:je Rle M:tis Alumnus

ERICUS JOH. ^,

WESTRO - GOTHUS.

In Auditor. Guftav. Majori d. 18 Junii

Anno MDCCXLI.

Pions Ante tneridiem confvetir.

UPSALL& imprefta«

8:r/p. R:ä M'tis

xmagn<e fidei vir o ,

CVB1CULAR10 Regio,

Gcnerofiffimo Barone ^a c Dominos,

D:NO AXEL!O GÖTHL.

P A l B i T Z K I,

Generofijfimo

Baroni ac Domino _y

d:no alex. israeli p albi t zki,

Generofijjtmo

Baroni ac Domino ,

d»o gustav. adoph.

palbitzki,

MffiCENATlBUS, MAGNIS.

I Iffcilem effe rationem b enefic ii remunerandi ne*

mo negabity necefjarium tanten effe oprime de-

fe meritit referre r quod debeamus ^> adfir*

m/tbunt univerß at finguti. guapropter GenerofifFimi Dominij pw Veftrii immortalibus in _parentes^ in fratrtsy

m v me

in me meritis _? parum Yöbis cumtilate gratias egero, iél ipfum ne med voluntati} fed magnitudini Veftroi*ll;n bette- ficiorum tribuendum putetis ? enixe rogo Cd obteßor. Dißici

le enim eß gratias habere , ubi beneficiorum non eß nume • rus. Sed diffcultatis non eft excufatiot necejfitate enim con-

ßricius vela t i teneor. Si enim parentes carifimos babeo, quod per illof vita kujus ufura mihi frui liceät: immenfum"

quoddam eß, quod Vobis debeam, _{quippe qui} parentum:

beneficia, Cd munera ftudio Vcßro mihi reddidiftis cumu•

latiorai ßngula enim ante a per i llos babui, ^nunc univerfa per Vos recuperdvi. Accipite igitur chartaceum , quod Vobis- offero 5 munufeulum , gratifimt animi indicium. Sed

quid dico : offero, Un de ifihac audacia ? ^a Veßra nun-

quam fatis pradicanda benevolentia ^{ort um} fuum trahit.

Off er o y fed munüs in fe obfeurum , Veßra vero Periilll- ßria Nomina ßlendorem eidem addent _optatum. jQuod ß patiaminiy beneficium eßy una cum ceteris , maximis, innu4 merist a me per omnem atatem celebrandum. Dens, Summuf iüe rerum arbiter, Vos diu in omnigena felicitate ^ton- fervet! h<ec Fotorum eß furnma, quippe m agn um mihi ^er i t pret tum vos vixiffe ^> majus tarnen vivere,

Gencr-ofidim, Noimnum VESTRORUM

Caltor dev

ERICUS; EDBERG.-

VIR'O

Ådmäum Fever endo & Pr<eclariffime ^t

Dn. Mag. PETRÖ RYDHENIO,

Eccldia: Boerofienfis ANTISTITI» vicinique diftriftus

PFOEPOSITO Graviffimo, PATRONO

aetatem colendo.

V I R O

AmplilTimo & Confttltiffiim ♦

DN. C A R O L O ÜLFF,

Civitatis Boörofieniis C O N S U L I /Equiüimo >

f A U T O R I properdiflimo.

V IR °

Phrimum Rev er en do & Preeclarijjimo,

Dn. m. Laurent, åkermän,

PASTORI in å&cttbi) laudatiliimo, Ut

FAUTORI optimo , ita fcraper colendo.

Conjnltiffmo ér Spett atiffnno VIRO*

Dn. P ET R O W i G ART,

INSPECTORI Telpniorum adcuratiffimo.

t

Spett at<e Fi de i VI RO ^,

Dn. ANDREJ GRAF,

SEN ATORI & MERCATORI apud Boerofienfes perinduftrio.

jDEneffciorum , quibur me exornaßis, non [um

falt em babeo. Mumis leviffimum offer ^{o ,} pht*

Admodum Reverend. Confult» Prasclarifl.

Cultor

-

' ERICUS

VI R O

Admodiim Reverendo & Pr<tdariffmoy

MagTHORBERN.ßlERCHENIO,

PASTORI & PRiEPOSITO in Hofwa Meritiflimo, PATRONO perpetim coleodo.

VIRO

Plurimum _Reverendo & Pr<eclariflimo>

Dn. Mag. JOHANNI TWET,

PASTORI in Rängedahl Laudatiffirno, FAUTORI optimo.

VIRO

Plurimum Reverendo &1 Clariflimo,

Dn. PETRO AKRELIO,

PASTORI in £>ja & ¥eftermo Suderman. Adcu- ratiÜimo _, CONSANGV1NEO dile&ifiimo.

Plurimum Reverendo atque Doäiffimo

Dn. MATTH1/E SCHMIDT,

COMMlNISTRO in Sunncrsberg Laudatilfioio>

AVUNCULO Cariffimo.

VIRO Ii t er i s inclito Speflatifftwo,

Dn. NICOLAO ßORIN,

SENATORI & MERCATORI civitatis ßoerofienfis

confpicuo.

tmmemor. Gratias ^cum referre deberem, ^nunc

ra quippe non valeo.

Do&ifl. Speftat. Nominum VESTRORUM

JenStiffimus

EDBERG.

A

MONSIEUR.

ER1S.UES EDBERG,

Sur fa DifTertation.

MONSIEUR.

Je ^{fans puis pailer} di re å ^pour tout ^indifcret, le monde ^& ce ^je que ^{ne puis} je vai m'ernpefcher vous dire>

de loüar votre fagefTe, auüi bien que les progres con-

liderables avec les quels vous avez fait vos études } je

me fens porré å vous en feliciter de tout mon cceur«

Je ne fai en ceia que joindre ma voix aux aplaudis-

fe mens que vous meritez & que votre rnerite re^oit

de tous ceux qui voient le fuccés ^avec le quel vous a-

vez émploie votre tems aux lettres. Si ma capacité

repondoit aux talens que vous po(Tedez, ou å Pamitié

que je vous porte , fen ferois ici un detail digne de

vous.* mais la favante di(Tertation, que vous donnez

au public Si que vous étes (i bien en état de foutenir,

en va faire foi; étant au nombre de vos adrnirateurs je me joins å tous ceux> qui font/de voeux fincerés

pour votre profperité. Cont.inu.ez comme vous avez

commencé, car c'eft le moien le plus für de plaire å

Dieu & aux horn mes.* j*ai Phorineur d'écre avec beau-

coup d' aifection & de fidelité MONSIEUR

Votre trés humble fervlteur

FREDERIC PIERRE GÖTHENSTIERNA.

D. D.

S. I.

Rnatiflimum cultiflimumque Se-

xum Femineum multis, iisque peflimis, laceratum cfle conviciis,

nemo fane nefcit, cui literarum

monumenta _, vel primoribus la- bris, deguftare licuit. ^{Fuerunt e-}

nim ^, quod dolendum maxime, quidam ita temerarii & yefani ^>

ne gravius quid dicam, ut ore non tanturn & ani-

mo» fed calamo etjam fcriptoque contenderint Fe-

minas , utpote quibus nihil pejus deteftabiliusve ni¬

hil, intotahac rerutn univerfitate, reperies, omnes efle

malas, omnes in eodcm quafi ludo nequitiae & impu-

dentiac probe edodlas. Quo fpe&at illud : ÄnxsTe _Aeag, i;y<rct(>iav Åiyn tclJs

kclkcv yvvcuktg' ctaa' o/hus ü å^faotctl}

öva z<3iv oiKtiv oixiav ctvev kc&kx it e. ' Audite populus, hacc inquit Sufarion:

Malum funt molieresj verum tamen opopulares#

Hoc line malo domum inhabitare non licet. <*).

Quemadmodum circumferri etjam fölet di&um Me.

! A nan.

* ^ )oc i»

nandri: oL&ctvarov i$i ^k ax) ^v dmy-Kctuv yvvtj i.e. pCrpetu-

um & necefLirium malutn eft muiier. Meque aliter juds»

cavit PacuviüSt Haud facul femma ivventu bona. Sic ^ex- fticere* quimuJieres noneTe hominesrnon ad imaginem

Divinam crearas* pro iliis Chrriifom nec raörtu-urrr efTe ^r

nec paffum , neque eas compotes unquam fieri fern- piternas fel k kattis- in csslk, ma-ledieentißlmi ^propu-

gnarunt b). At Horum calumnias ^a veritatis de fen-

foribus atro norr folurm carbone notatas*, fed in ac¬

tern um exfilium jamdudum eile relegatasnobisgra*-

tulamur. Alios r fua laude generi Feiuineo non de-

negan r ipfi ^tarnen in nonnullis, nimioperc adverfari conftar, durnFeminam ^v el animal o&caftonatum fa-ciunt ejr vei cum Po era dum ingeminant:

Omnk mulier intra peStus celat virus peßilens ^y Atque huc certe iili kem erunt referendiqui uni>

verfum hunc Fexum ^a cuku Ikerarum & dulciffima Ivlufarum confortione effe arcendum excludendumque

ciamkant illo velut tritifumo::

— —

Procul-y ^o , procul efie profan» d).

Ceterutri injuriam ikam deridendarn ^non minus, quarrr confutandam _, brevi ha c opellay proponam, (i Tibi

Candide Ledror,, placuerit innoxiorum meorarn co- natuurn* benignum agere judicem.

a) Sententiarum Jo an. Stob a» fermo V) Anonym

mus inÄifput.quaprcbarecQnaturlsAuYiZVZshQttnVies noa

eflc, tdité Haga Com i tum A ié}&. c fr. de eadem Bailius in

Billion. fub ar tiv. Gediccus. Sic dubitaff-e o lim Platonem, ^u~

trum in g cnere- animalium rationalium > an ireationalium>

toUocaret mulieres, ref ert Sufebius de pr&parat. Ev ang c lic..

Li b. XII. c. 7. c) Hocbftftteri collegiunt Bujendorf. Exercis

tot. IX* §% UU ef. Virgil. ASneid* Lib. VI. Zjg..

§. II-

Qui a facrario Mihervz; repellendum volknc Se-

xumi

HS )of 9» _§

xum Femineum, varias fibi fingunt & comminifcuntur

rationes, ad quas, tanquam ad facram ancoram , con«

fugiunt. Sic videbis eos provoeare ad imbecillitatern ingeniorum in Feminis, qua concefTa ^, nec toleranda

erit cultura literarum, praefercim cum in t er hebes a- deo ingenium ^, & literas percipiendas addifcendasque

nulla ne excogitari quidem poflit concordia. Studia

addunt literarum efflagitare firmas ingenii vires, acre fcilicet Judicium, felicem memoriam, Sc phantafiam

non vulgarem, in quibus animi, ad ftudia excolenda apti, vis ac virtus omnis confiftit. Nam ad opusquod-

dam perarduum , quäle quidem efi: Situv mcu

vrgayptoLTUv yvuris, feu ^rerum divinarum humanarum-

que cognitio , nifi operam Sc oleum perdere velis, in¬

gens neceffe eft accedat robur. Scientias etjam Sc di- fciplinas fibi reddere familiäres, veritatemque,ut cura Demoer i to loquar, in profunda demerfam a) inveni-

re, inventam in lucem proferre, res erit» ut utilifli-

ma$ ita longe difficiilima ^, & gravior multo quidem ^»

quam ut humeris Sexus Feminei, utpote mollioris &

delicatuli, imponatur* At reperire licet ^> inquiunt, ut

ut rariffime, non ftupidis, nec tardis inftru&as ^inge-

niis Feminas, fed velociflimis & igneis nimium, quae

tarnen tantum abeft, utliteris colendisinfervire poflint,

uC extra oleas maxime divagentur; ut antiquis, ufuq$

reeeptis rebus mutandis, excogitan'disq; novis fint aptis-

fima; quemadmodum omnesproperoodum hacrefiarchas

ope mulierum ufos efie ad errores fuos diffeminandos»

neminem poteft fugere. Hacc& plura ejusmodi, ^exem- pla omnium fere temporum convincere, omnisque x-

vi experientiam fidelem, at juxta triftifiimam, teftari

arbitrantur.

a) Cfr-t CUer, AcåAmtc. Ub% /. f. u.

& III*

4 ) o C

§. III.

Neque expedire ^, neque e re efle porro _urgent, ut Feminae in adyta fcicntiarum introducantur, idquc inde

patere, quod fi vel maxime concederetur iptis ^> ftatis

temporibus, dare operam literis bonisque artibus, parum tarnen fentirent utihtatis. Eft fcilicet extra contro-

verfiam pofitum , cultura literarum intelJe&um hu-

manum non femper perfici, fed interdum nimium quantum corrumpi & labefadari. Corrumpitur vero tunc, quando defultorie ftudia tradantur, ^& (cripta

aliorum non debita cum adtentione leguntur; eft quo- que bona methodu-s adhibenda 5 funt jufti ordinis re-

gulae probe obfervandae, quas fi omiferis , aut parum adcurate fequaris, ^non poteris non. confufis ideis re¬

gi, fcorias pro auro, pannos pro purpura, nubem pro Junone compledi ^, & fenfim pedetentrmque fa-

cultatem res diftinde concipiendi imminuere in pr^judi-

cium veritatis, _qua nihil nobis unquam debet efte ca-

rius, amabilius nihil, jam (i ^tecum reputaveris fexus Feminei ternpora, non pati illa lentum & teftudmeum gradum in Philofophia, reliquisque ftudiorum _partibus,

non meditationem,nec iucubrationes illas permult2S,quas

adamant Mufae 8c expetunt, fua veluti fponte adpare-

bit: fi, inquam, hxc tecum reputaveris, fatearis, ^ne-

ceffe eft, intelledum muliebrem nihil perfedionis ex

literarum ufu capere : unde colligitur certo certius a tan tillä Minervac confuetudine ad Feminas optatum 8c defideracum non redundare poiTe frudum,

§. IV,

Sibi denique ^non magis, quam aliis perfvadereftu- dent in colo 8c acu tradanda mulieribus fatisamplum

Lyceumefle, easdemque rebus ac negotiis dorrrefticis potius, quam literariis manum animumq; adplicare debe-

re. Jftane, ajunt, in _regna minus utilia 8c nccefTaria?

an

) o ( S

an respublica colu, lana, &acuy rebusque fimilibus

carere poteft, & fine his efte felix ? An perbrevi adeo temporis fpario comparabitur rerum domefticarum na- titia , ut diutiffime non opus fit hifce adhaerefcere, utq>

literis poftea tantummodo invigilare, animumque ftu-

diis fcientiarum, node dieque> expo-lire vacaret? Vel de- nique ^an ltcebit Feminis abx ejusmodi ^cl ris laboribüs-

que eile immunibus ? Nutr.ne virorum officium erit ac munus lambere colum, _acumque verfare ^, resque per- tracftare ad familiam, ad pennm, adque culinam per- tinentes I Num midieres virorum loca occupare prae- ftaret in ecclefia _, in foro, inque rebus gerundis pu- blicis _{aliis l} Quar fingula ut non pofiunt fieri falvo ^re- rumpublicarum ordine; fic vel conclufiunculam hane y

licet fallacem _, faciunt, muheribus nulla rationecon- venire ftudra literarum. Et hare videtur fuifte caufta,

cur Ladtantius judicaverit & mulieribus, & fervis non efte philofophandum : literas ^, inquit, perdifcere neque

femina poffiunt , quibus inträ puber es annos officio, ^mox ufibus domeflicis profuturo difcenda funt ~r neque fervi, quibus per

eos onnos vel n.axime ferviendum eft , quibus poßunt difcere a).

Quidr quod in memoriam redigunt ea, quae in epita- taphiis Matronarum apud Romanos paffim legunturr

dom _um, ferpavit. lan am. fecit, dixi. abei, Nec obfeurtim efte poteft Juvenalem literas in fui feculi Femrnis adeo

non commendifte, ^ut id ipfum fåle Satyrico, pro mo-

re fuo, perfricuerit. Qurppe Femina illi eft

- -

- gravior , quo cum difeumbere coepit:

Laudat Virgilium, peritura ignofcit Elifa ^,

Committit patés _, & comparat inde Maronem ⁵ Atque alia parte in trutino fußen di t Hemerum % Cedunt Grommatici, vincuntur Rbetores, omnis Turbo tocet, nec caußdicus ^, nec praco Uquatur^

Altera nec malier: verborum t anta cadit vis _,

Tot

6 •m )

Tot pari ter pelves ^? iß tintinnabula dkitt Pulfarix jam nemo tubas atque <era fat iget p

Una laborant i po t er i t fuccurrere luna, Imponit finem fapievs & rebus houeßis,

Nam qua do cl a nimls cupil (ß facunda videri } Crure tenus medio tunicas fuccingere debet ^,

Cudere Sylvano porcum , quadrante lavars.

Non habeat Matrona, Tibi qua junbla ncuntbit,

Dicendi genus , aut curtum fermone rotato Torqueat entbymema, nec hißorias fciat omnes % Sed quadam ex libris, (ß non inceHigat. r"Odi

Hane ego, qua repetit volvitque PaUm&nis artem,

Servat a femper lege, Iß ratione loquendi, Ignotosque mihi tenet antiquaria verfus b)..

Sic ubi ffalthafari Moreto, mortem a vise ipfius deplo-

rans, fcribit J. Lipfius ^, ita habet .* matrona fuit bonis probisque moribus, fine fuco aut pompa, viri olim amans, domus faa Iß eeconomia intelligens Iß cur ans. Et fatis bac in femina;

plures laudes qui querit, vitia fortaffe congeret in fpetie

virtutum. Mulier, _qua ultra mulier em fapit, non fapit c).

Francifcus, Johannis V.filius, & Dux Britanniae, Scotiae Regis fiiiam ^, Ifabellam in matrimonium dudurus, ro- gaverat nuntium, poftquam has ipii nuptias conci- liafifet, jam reducem fadum ⁵ eilet ne fponfa formofu-

la & moribus principe dignis imbuta? refpondit: ^qtt

eile avoit be aut é fuffifante, (ß ^corps pour porter en fans : mals qid eile n avoit pas grand (ß fubtil langage. Ex-

ceperat Dux: voila jußement comme il nous la faut, Iß je

tiens ^une fetnme ajjes favante, quand eüe ffait mettre de

4a differen-.e entre le pourpoint & la chemife de fonmarid)

Ad recentiora tempora (i deveniamus, fatetur Balfa-

cus fe uxorem barbatam pracoptare eruditas. Mollie-

rius item de Feminis* quac mcncem fcientia inftruxe-

runt, ita loquicur: adb/

•m ) o ( s» 7 Ah\ les femmes Dodettrs ne font pas de mört gohts

Je tonfens, qd une femme ait de clarfez äe tout fr Mais je ne luij veux point tapaffion choquante,

» De fe rendre favante afin dy etre fdpante.

St j aime, _que {'auvent aux quefiions quon fadf

Süe [fache ignorer tes chofes^ qu eile ^ffatt.

Addo Hcinfitrm in fil vis r

• -

Sors illa pir or um ej

Entere annaies, fcelerumque inquirere formas,»

fbuos aliquid nejcire nefas quos poner'e jura

Criminibus Natura dedit _, dodtrina pudorqire

Non bene conoeniunt, de c et ignorantia caß'as e ).

Necftonrorificentius P. Boufiourfius % pe ne penfois pas qu une femme put i tre bei efprit. Cctcrtirn hifce af-

gumentis quid pretii fta tuen dam fit, quidve prxfi'dii roborisque in de exfped:es> mox patebit.

a) Divin. inßifut. üb* III. c. zq.% b) Sa fyr. FT.

e) Centur. III. ad Betgas epifl. z6. d) Chevreeana ^1. Part, fol. igt. c fr. Ar tieftet Po/kic. Tom. IL de jure connubiorunt p. ij. irem Reinhardt The a fr. Prudential elegantior. p, sqq..

$) vid* obfervat. Ruperti in Sallußitm p, ipj V? (eqP*

§. V.

I'nter fngenia Virorum & Feminarum fi _cömpara*

tio inftituacur, non facile negabis, has aliquantulunt

iTlis cedere, pritnasque partes ingeniis utique virorum

eile deferendas; quippe quod ar&iffime conjungitur

cutn prsefrantia iil'a & dignitatc Sexus mafculini pr<e femineo ^, ab ipfa veluti natura conceßa. Hirne O»

wenus a)

Mufee fvnt gerterfs nrrfliebtis ^; Apollo v Iritis

Linus etiirn Mußt praß*t Apollo nävern..

Idem ipfe Nafo f)

Vti _corpus teneris, fc mens infirma p Hellt f.

Afpacc kåiÖimaruni Feminarum hoc di-co, pr^fertfm

cum

\.

* )0f ^

cum Anna Maria a Schurman, _qua; eft inter celebra- tiftirriafui fexus literaria decorar), confiteatur, Feminas

cum excellentioribus illis viris _, qui funt velut deroi

lv vicpiA*t?, ^non pofte ingenio comparari. Relitfta ta' men ingeniis virorum palma ^, Feminarum ingenia fö¬

re ftupida, & naturam earum ita fterilem & jejunam,

ita imbecillem, ut bonis ingenuisque artibus colendis

fint prorfus inepta ^» non fequitur. Inter ftupida pla¬

ne ingenia & literas nullam exiftere harmoniam ambabus , quod ajunt , largior manibus. Etenim

non ego fum nefcius, quam jucundac fint & u-

tiles» tam faepenumero arduas, moleftas & perdiffici»

les etjam pracclariftimis, & fummis ingeniis literas vi-

fum iri. Praeterea _, quemadmodum rofam decerpere

non licet absque pundlionis formidine; fic ^nec fine

multo fudore, & acrumnis multis veritas* fpinofisquac-

ftionum tntegumentis inclufa ^, inveftigarj, inque utili-

tatem vitae civilis depromi poteft. Sed dabunt tarnen mihi facile omnes _, a partium ftudio alieni, quique juftum rebus pretium ftatuere didicere, iniquiftime ftu- piditatis notam Sexui Femineo, ^ceu propriam ^, inuri : unde Mfr. Rollin pereleganter: fous pratexte quil ne

faut pas que let Filles foient {a-vantet) & _que la curioftte les

rend vaines & precieufes , on ne fe met pas beautoup en peine

de les inftruire f com me fi V ignorance étoit /' Apanage de

leur fexe. C eft ttne erreure groffiere ^, & extremement praju- diciable a t Stat, que de negliger ainji f education des

lilles d)

a) Libr. ^/. Spigr. do» b) Herold. Epifi. ig. v. 7. c)

p.pi. opufeulorutn a Spanbemio edieorumtd) Stüdes des FiUes.

VI.

Quod ad tarditatem Feminarum adtinet, non o- mnis pro defperata habenda eft, neceas a jueundo cum

Mufis commercio ineundo detcrrebit _unqtiam. Haud

raro

«0 ) o c Ü»•

raro enim cöntingit, uttardiora ingenia adfiduo labo-

randi rtudio Sc exquibta diiigentia ^eo tandem , quam- vislento gradu * & quafi fufpenfo pede adfcendant de- veniantque, quo alii, feliciori licet ingenio praediti ^,

penetrarenon valeant. Confcia (lquidem fuas tenuita-

tis, ac generofa quadam acrnulatione incenfa, infignis

'illius * qua alia excellere vident ingenia> capacitatis de-

fedum acri fedulitate farcire cönaotur. Par ratio eft Feminarum virorumque, hac in re , quorum exempla plurima reperiuntur , qui > perinvita licet natura no- vercante, improbo labore ac continuatis vigiliis hebe-

tudinem , ut i ta loquar , naturalem felicifiime exue- runt, debellarunt- Sic ita tardo fuit Xenocrates inge¬

nio in addifcendo Philofophise Naturalis Moralisque ftu-

dio _, ut Plato de eö aliquando dixerit, habere fe di- fcipulum ^, qui calcaribus indigeat : quemadmodum ctjam in Ephoro fe frenis uti folere fatebatur Ifo-

crates, at per fludium, ^quo ferebantur utrique ^pacne imcredibili, fidelemque tantorum praeceptorum infor-

mationem , iidem de natura difficilJima afperrimaque triumphum deportavere, quippe evafit alter graviili-

mus tandem Philofophorum, alter Orator fingularis.

Tardiora ingenia non celeriter quidem res quaslibet inveniunt, ac percipiunt, ^{eas vero} ftatimut debita cum

judicii adtentione examinarunt, intentiori oculo cun&a perfpicere, & penitius rimari deprehenduntur. Non

fundunt fine mente fonos, Ted habet vox eorum mul-

tum in recefifu. Singula fua negotia ferio agunt, un- de in omni difciplinarum genere , (i modo primisini-

tiis difficultatum expugnandis fuffecerint, facile prin¬

cipatum tenebunt. Sane ingenia tarda non diffimilia

funt fterilibus agris, nam quemadmodum hi diltgentio-

ri cultura redduntur fertiles, dulcilfimisque frudtibus fecundij fic illa, li acceflerit induftria, tarditatem na-

B turae

i o ) o ( i-dt»

turae fuperant ^? & feiiciter fuperatam profligant.

§. VII.

Peccant itidem _, dum velocia nimis ^& ignea iti- genia reliqux Feminarum cohorti rribuunt, qtiibus non funt ftupida & fegnia, quaft natura voluiffet, ut aut efFent nimiam fegnes & ftu piche ^, aut plus jufto velo-

ces. Naturam vero adeo illiberalem, du ram & inju- riofam furfTe in univerfum Sexum Femincum» hoc ma¬

gis a veritate abhorret, quo ccrtius patet, cam beni- gniftimam matrem fuifie,dnnumeris mulicribus optimas

& praeclariffimas mentis vires, excellentiffima multo,

& capaciflima illis tmpertiendo ingenia. Loquitur res

ipfa, loquuntur adrnirationis plena, egregta earum in

orbe erudito facinora* Habent dexteritatem percipi-

endi: habentacumen judicii: habent denique tenacem

mcmorram _, guamvis ha? facultates, apud omnes non in eodem gradu reperiantur. Etenim modo dexteri-

tas percipiendi praecellit, modo Judicium prsvalet?

modo longe eminet memoria. EjusmodiFeminae nati-

vo qucdim infttmflu ad maltarum rerum cognitionem

fe excitant, & ad novas quoque excogitandas perficien- dasque immane quantum accenduntur. Hoc vero tantum

abeft, ut debeat improbari, ut laudem mereatur maxi-

mam _, fi modo media heic incedatur via. Eft enim

perfectio variarum rerum temporisfilia, & dies, quod ajunt , drem docet. Ut tamen , quicqurd hodiernus

dies per indefeffam operam expromferiti fiocci facere

non licet; ita _neque vetuftatem, canitie venerandam,

ac majorum placita fingula refpuere prudemis efb Fe-

lices etjam illar Feminae, _quar pulcritudinem ingenio-

rum fuorum fiducra fui non pervertunt, vel mentiurri fuarum robur inconfulte fpcdlantes, iaboribus» _tanquam

fupervacuis, abftinenc, Ene quibus ingenii vis flaccef-

(it y labat & ^emoritur. De bonis aptisque ad ftudia

»lentis

*m ) o ( xi

mentis viribus Scxui Famineo abunde profpexilTe natu¬

ra m, communem veluti _parentem , demonitrabunt fc- quentia. Si vero nimis veJocia ingenia, _quemadmo-

dum adverfarii contendunt, haberent, nonmultumre- fragarer, Feminas literis non fatis efle idoneas, quip-

pe quae ingenia haJlucinantur faepe & fe ipfa fallunt,

inverfo procedendo ordine, & poffceriora in ftudiis an-

te pon en do prioribus. Dum objiciuntur ipfis res graves,

& cum labore conjun&ae, non modo ad interiora fa- pientiae non penetrant, fed etjam ^ca rejiciunt. ^Per de- fultortam, nefcio _quam levitatem, piuribus fe negotiis immifcent, quam quibus adminiffcrandis obeundisque

Pufdiciant. Prava etjam aemulatione & invidia reguntur

redundantve, dum ahos, quibus fortuna efl: benignior,

vel feduiitas major, fe fuperare vident, quos laltem

dente theonino rodere & fufflaminare, (i de poffefiio»

ne iaudis dcpeilere ^nequeant, omni impetu ftudent.

Verbo e talia ingenia in errorum fentinam fefe praeci- pitant faepe , nunquam tamen magis nocent, quam dum profano aufu, in ipfam facrofandlam fcriptu-

ram _, & revelatse veritatis myfteria iiiotisa quod a- junt, manibus involant.

§. VIII.

Neque illos audiendos puto, qui, fi vel maxime conceflerint, dari in choro Feminarum ingenia litera¬

rum ftudiis colendis idonea , tamen non omnibuster-

ris, nec nationibus id contingere felicitatis urgent, Situm fanelocorum in ingeniis formandis aliquid con- ferre non negandum erit. Id Philofophiae Naturalis,

rerumque Phyficarum confulti jam pridem rationibus

non quidem contemnendis afteruere. Ar&iffimum quo- que illud, quod animae hominis cum corpore interce-

dic vinculum, idem ut credamus jubet; per hocenim

commercium explicafi fölet reciproca illa toto crelo

B z diver-

** -m ) o c s^-

diverfarum fubftantiarum operatio, & unius in alle*

ram adio: per hoc fit» ut, bene valente _corpore, bene etjam valeatanima, acgro vero illo, h ae c fen ti at^

neceße fit n on exiguum dolorem ^j & contra, anirna, dum angore ullo adficitur, fiat, ^ut corpus minus re¬

de fefe habeat. Quid, quaefo, confert ad fanitatetn

corporeae fubitantiac obtinendam, & obtentam confer-

vandam l Nonne praeter bonorum aiimentorum ufum,

& id _genus plura, aéris circumfufi, nosque ambientta

falubritas? Fac contrarium, videbis ^ex _corpore fano &

firmo fieri inftrmum. Sed hare quamvis ita fint, ve¬

rum tarnen ed, nullam gentem dari, in _{qua non} in¬

genia literarum fludiis apta in venire liceat, quod fatis fuperque conftabit, modo ea non negligantur, quae neceßario adefie debent; caufias Ioquor Ethicas & Eo- Iicicas, _{per quas eo} magis acuuntur ingenia quod

fine experientia, drfciplina atque indaitria, quae dotes

nulli nationi funt congenita, vigor eorum non tan- tum ^non confiftere poffit, fed etjam mirum quantum debilitetur & langvefcat, Sie videre licet efficaciam harum cauiTarum in formandis ingéniis ex grandi illo

difcrimine gentium cultiorum & barbararum, _regna-

rumque , in quibus lrterarum feminaria ^* fcientiarum.

palaeftrae, feholae, Gymnafia & Aeademiae fiorent^ in his mentes civium horridae valde, fuccedu temporis, e-

vadunt, & admodum hebefcunt, in i 11 is fnpra, quam dici poteft, excultar ^erunt. Si doéli ab indocTs tan-

quam vivi a mortuis difTerantj (i fummae illius barba~

riei, _{quac praeter} nodram Europam ^, in reliquis fereo-

mmbus orbis terrarum partibus dominatur , ratio a

probae educationrs de fe cl ^u hr petenda, quis negave¬

rit cauffis iffcis , quas commemoravi, fuum utique

deberi honorem, fijam gloriamf Tantum igitur ab- eft, ^ut lllis fides fit habenda, qui Feminas, bonarum

artium

) O ( ISJ artium & fcientiarum capaces in multis gentibus

inveniri inficias eunt, ut potius atro iapillo notari optimo jure mereantur.

IX-

Sit itaque grave fcienrias & difciplinas fibi redde-

re familiäres, huic tamen oneri ferundo paria inge-

nia habent ^Feminae. Htenim regnat haud raro apucl

eas vis imagfnationis & memoriar, quar item cauffa eft,

cur felicidimae tönt in Fo£(i> Hiitoria & linguis, ac

non ita idoneae _, atquc viri, ftudio Philofophico, in

quo judicium primas fine ullo dubio Tibi vindirat par¬

tes. Egregie hac in re pertradanda verlatur Ado*

rum PhilofophorumHalenfium audor, Cef. Heumannus,

ubi verba e texru Germanico in linguam Latinam

translata ftc habent: inger ue fatendum cultiffimi fe-

xus muhebris ingenium Fhilofophicum» virorum efle poflponcndum. Quod ex tritiffimo illo canone tffe-

ffus tfßatur de caußa, fatis fuperque conftat. Nam li¬

cet fit ingens muititudo mulierum, quat Philofophiae praeclaram dederunt operam , & multum etjarn in illa profecerunt, non reperiuntur tamen ab illis uila fcri-

pta lircrts confignata, quae magnorum Philcfophoruro

GafFendi ^y Pufendorfii & Lockü ingeniorum divinrta-

tem exaequare, ne dum fuperare un quam pofiint. Muf-

ti quidem libri de dodis mulieribus, earumque fcriptis exltanc, ar. inde intelligere facilsus erit , erudiras Fe¬

mmas plerumque magis excelluifie memoria, autima- ginatione, quam judicio Philofophico. Plurimae in Poéfi, Flifioria , & linguis verfatifTimae fuere, fed, quod ad illas adtiner, quae Philofophiae fe addirerunt,

has non tantum raras vocavero aves, fed ^{m ea} vix al- tius Ionginsque adfcendere potucre, quam viri me- diocris ingenii nominisque a). Seneca aliam videtur fo- viffe fententiamrcum quaerst: ghrit dlxtrit natur am malignt

tum

14 4H ) 0(1»

cum muliebribus tngeniis egiffe ? Par ill ^is , crede mihi, pi- eß, par ad boneßa facultas eß b), ccrto V er o fum

perfuafus, Senecam longe aliter fcripfi(Ter nifi admu-

lierem fcripfiffet. Docet enim experientia, muliebria ingenia in Philofophia effe paffiva. Itaque Feminas fedarias, potiori jure , quam ecledicas dixeris, & di-

fcipulae Philofophorum adpellanda* fint, ^non vero Phi- lofophar. De earum Philofophia non male adplicave-

ris illud tritum : tantum fcimus , quantum memoria ^tene¬

mus, Quemadmodum in omnis svi annaiibus, nullo reperire licet exemplo, quod in reformatione vel Phi*

lofophiae, vel religionis, agmen duxerint mulieres. Aft hincminime fequitur, iis ^a Philofophia.plane effe abfbi- nendum. Quippe eadem Ada inculcant, conveniens elfe _quam maxime, ut Sexus illeFemineus Philofophiam

non fpernat* Etenim, quemadmodum nulli praclufa efi

virtus j fatente Seneca c) fta neque ulli pr^clufa effe

debet Philofophia, quin omnibus pateat, quin viros pariter & feminas admittat. Sed nec veremur defen- dere, eruditae fapientiac h. e. Philofophiae capaces effe

mulieres. Sunt illae, acque homines ac viri > id eft a-

nimalia rationalia & d-ocilia? & _«eque ad imagiaem Di-

vinam h. e. fapientiam & virtutem creatar. Idcirco vir- go Schurmannia pereleganter in diflertatione quadam, d) quam Schiuppius in fua Aurora adpeliat eruditiffimam, oftenfum ivit, mulieres non folum poffe» verum et-

jam debere literas excolere, & ^tam Philofophia, quam aliis utiliffimis ftudiis ingenium fuum expolire.'

a) Tom, II, p. gzlfo§, IV, de anno /72/. b) in con-

folat, ad Manie ^am cap. 16, c) itbr, JU, de benef, cap, ig, d) cfr, Ejusdem opufeuU antea citat,

§. X.

Ceterum non efi:, quod «xiftimet aliquis> effe pe- nuri^m mulierumPhilofophantiom fatis _magnam. Prac-

terquam

•IWI ) o C |#t« _t?

ferquam enirn quod Aegidius Menagius in Hiftoria mw Herum philofophantium Lugduni edita, A. 1690, fatetur

tam magnum tße feminarum ^, qua fcripfere, numcrum«

quaque amcehitatum ßudia-, Rhetoricen} Poéticen, Hiftoriam Mythologiam, Epißolarnm elegant la i fettat# funt ^? ut äe

earum folis ⁿ ominibus ingens T o lumen confcribi po (Je t $ nec "dcfunt> _quae Philofophia ^ac feveriori difcipliDse

operam dedere fingularem ^, quemadmodum mulieres Philofophas ibi tradit partim incertae Setfae, partim

Platonica:» Academicar» Dialeöicae ^> Cyrenaicac, Me- garicar* Cynicae ^, Peripatetica?, Epicurese, Stoicae, &

Pythagoricae tandem adfcriptas, & optimo jure adfcri- bendas: illa, _qua: tnodo adtultmus Adta, catalogunV

dant multarum, quae antiquiori ^non magis, quam re- centicri aevo vixere. 'Quas inter eft, Conßantina, na*

tione Graeca, Åthenisque nata, quippe qua: ornamen- tum, & miraculum , feculo XIII , Sexus Feminei e- rat, inque Philofophia ita verfata, ut erudiret alio s rtmlto cum fruéhi _{, atque} in eis Johannen Bafmgefloc-

kium _, qui poftea ProfefTor Philofophiae faåus, ^non fo- lum privatim, Ted etjam publice fatebatur, huic Con¬

ßantina: fe acceptum referre fuam cognitionem Philo- fophicam. Caßandra Fidelis Philofophiae omne pe-

lagus enavigafle vidcbatur, quemadmodum loquitur jacobus Philip. Tomafinus , cui ftudio fic invigiiavit ^,

ut rnacilcnta evaferit, & ftilum Latinum multum inde

corruperit, Haec Padua: difputavit magna cum adftan- tium admiratione, ubi & ProfefToris munere a nonnul- lis defuncta creditur _j librumqué de fcientiarum ordine,

confcripfit, licet praematura iphusmors, A» 1657, quo minus in lucem ederetur , impedierit. De hac eadera fale reliquit epigramma Scaliger:

Invenire valet nullum fi femina verum, Nun quam Tu fueris femina, fed vir eras.

Nata éft anno 146; & ^mortua i/c>7, Seculo XVI cele-

bris

T 6 49* ) o (

bris Philofopha fuit Tarquinia Molfdt laude digniflimi

Poetae, Francifci Marii Molfat vidua, quod haud obfcu-

re patet ex elogio Patricii, & his prascipue verbis:

Tu non _, ut aIia (olent, (ummis labris libros attigifi(Tu non modo Hetrufcam^ politijßmam linguam, (ed Latinam, fedGrtc

cam optime c alles. Tu tn hac non modo biftoricos _atque ord' tor esT (ed & Philofopbos, fed Platonem ipfum & legis ,

CT intelligis, Tu Logicas omnes (pinas demeffuifti. Tu Mo¬

ralem Pbilofopbiam , Plutarchicam, Ariflotelicam , Piatoni' camque ebibißi• Tu magnos progrejfus in Philofopbia feci- ßi. Tu Theologiam Catholicam ^toto pettore baupfli ^a ). Helena Comara, praeterquam quod notitia linguarum, Latinar»

Grxcx, Hebrarae & Gallica: exornata fuit, a Profefib-

rc Philofophiae primario Paduenfi, Carolo Renaldinio

Philofopfiiam fic didicit, ut poftea , anno 1678» die

2f Junii, in Academia ^Patavina promoveretur Magi-

ftra , ac ejusmodi mereretur proclamationem: lllußris- (imam Dominam Helena,m Lucretiam Cornaram Pifcopiam vir- ginem quidem doElißimam ^, ita univerfis natura artisfe dotibus ornatam _, ut nihil amplius ei deeffe videatur ^, ar- tium liberalium (5 Philofopbia Magiftram ac Doctricem in

Det nomine adprobamus ^, ö" adprobatam volumus. Obiit an¬

no 1084« Maria Molinaa ^, Celeberrimi Theologi Petri

Molinaei filia _, non tanturn in lingua Hebr^a pereru- dita erat, verum etjam verfatiffima in Logicis ^, Phyfi-

ficis & Ethicis. Anna Maria a Scburman, _{quae , ut} fere

una novem Mufas eft complexaj ita laudibus ^non mi- ntmis celebranda. DifTertationem quandam lingua La-

tina confcripfit, nec ^non epiftolas varias Latinas, Grar- cas, Hebraeas & Arabicas. Sic epigrammata & carmi-

na, variis] linguis edita, de ftupendo ejus ingenio,

vel ^me tacente b), te-ftabuntur. Inftar omnium erit teftimonium Ferrarii in Panegyrica örat» ad Chrifti-

nam , Reginam olim Sueciae gloriofiflitnam: nunc in

Belgio

«S ) o < B» y * 7

Belg} 9 Jexum feculum virgo pr tv 4M Schumi/inni A no bi' litat, c apa c i i ^{tig en to} fcientiarum orbem comp lex a , utque in

certamen fummorum virorum gerundum preemio nobilitata.

Nata eft ^anno löoy-idenaf anno i<5/8.Magdalena Scuderiay

eruditiflima & fapientiffrma virgo fuit, uti in opere fuo de origine fabularum Roraanenfium illam adpellat

Huetius, qui alio item loco ipfi tribuit inexhauftam ingenii vim , ut] fuo jure vocari debeat Philofopharum regina ^, & archiphilofo£>ha. Scripta ejus philofophi-

ca confta nt i o tomis. In ipfius vero laudes ita excur- rit Thomafius : tant eruditi noßrorum temporum, colli*

gant omni/t [apientia (ua (cripta, nondum vidi, qui ^cum

ScuderiayGallia ornamento^ conferrt wereantur, Noßra, in*

quit, rhilofophia rudis efi, torva de vi/ijjimis & parum u•

ti libus rebus i t a differens 9 ac fi totius Europa falus in iis fita föret. Iß a Scuderia , vero ludens quaß & jocans, de gravißimis rebus & ad cognitionem humant generis , pri*

mum & ultimum vera fapientia caput ^? pertinentibus, a •

mocnrflime differit. Obiit anno 1701. Jucundum eilet re-

Jiquas Philofophiac amatrices recenfere, utpote cbri-

ßinam Pijanam, Mcllam Saltrnitanam, Efiheram Elifabe-

t b am _t Waldkirkiam , Claudiam Bectoziam , Theodor ^am

Dante, /innam Duccm Ferrarienfem ^, Mariant Margare-

tatn Winckelmataniamy Heloijatn, Olivam Sabuginem, Ju*

lian am MoreUam , Mariam Cunitiam ^, Carolam Pa-

//mw , CudWortbiam , />w« Nogarolam ^, fif Brigittam

Tot t, natione Danarm Sed cum inftituti ratio id non

concedat, confulantur de his Ada PhilöTophorÖm ci-

tata. Choro huic mulierum phiiofophantium addimus

alias, _quse non magis in philofophicis difctphnis, quam

in linguis cruditis, ^per quam egregie profecere. Lo-

quor Olympiarn Fuhiam Moratam FerranenferB, Graece

Latineque fcribere, & verfus utraque Iingua pangere

q edodam

is ut* > o c

edo&am _; quacque, anno aetatis ip, in x\cademia Hei- delbergenfi liceras Graccas publice profitebatur: de il¬

la ita cecinit Lotichius a)

A fupero nomen deducit Olympia ccelo Femina, qua multos v in c it in arte virost

Hinc Divina canit quod CArrnina, non ita mirum eft.

Divinum fiquidem nomen omen habet.

Loquor Annam Tanaquilli Fabri Filiam, Daceriam,

Andreae Dacerio conjugio adnexam, quac hoc noftrum fcculum omnis politioris literaturae genere ad miracu-

lum usque illuftravir, Huic Menagius in dedicatione

differtationis de Terenttf Heautontimorumeno hoc

adfcripferat diftichon:

Dofio nupta viro } doclo prognata parente,

Non minor Anna viro, non minor _{Anna patre} d).

Quemadmodum illam feminarumy quot funt, quot fuerei doftiffimam ^, eloquentiffimam ^, difertifjimam nuncnpat e).

Mortuac autem die 17 Augufti anno 1720 fequens adpo-

fuit epitaphium Monnogius;

Conju^e Dacerio ^, TanaquiUo digna parente Hic , par ambobus _qua fuit ? Anna jacet,

H&c Ariftophanem docuit ^> Latiumque Menandrum y

Hac & Meonidem Gallica verba loqui.

Hane igitur tueritis _pro talibus Attica poßhae ^?

Hane Lat i a

, hane femper Gallica Mufa c an an t.

Loquor denique Elifabttham, Reginam Anglta> quamcir-

ca annum aetatis duodecimum probe calluitfe Geogra-

phiam, Cofmographiam > M athelin ^, Arithmeticam ^, nec

non

■m ( *«• )o >>)

non Arcfntedharam* Mechanicam, Hiftorianij linguam

Latinam, Gallicam, Italicam ^, Hifpanicam, Ger*

rnanicam, fide digniflimi referunt annales, cum divino prope inftruda eflet ingenio.

a) (fr, Dcdicationem Tom. III. Difcujßonum Peripateti-

c ar um. b )cfr. Opufcula ipfius ante a citat a &T Eiogia clarijfim.

Virorum. a)Eibliotb Portica _{part, /. p. gq.} d) IFeber.in bi- fori a iingp. Latin. p. $41, e) In bifior. Mulierum Philo- fopharum ipft infcripta.

SOLI DEO GLORIA.

$. XI-

Praßcmtiffimo Domino

4UGT0R1 & R ESPOISDENTL

¥N laudes tuas cxcurrcndi^PrAßantisfimeDw,

* eilet, fateor, nunc locus mihi peroppor-

tunus: virtus enim lua idjubet, luadet im

tima illa conjundtio, qux inter nos jamdiu fuit, atque etjamnum eft. Verum enim vero

quod animus dec/c cogitat meus, qux cogitant plurimi, filentio pr&'tereo, id tantummodo

verbulo indicaturus Sfe,fortunaJicet ab ine-

unte aetate parum benigna fuerisuius, indu-

ftria tarnen & labore duriffima quaelibet de-

viciffe, & ^ita quidem, ut jam fpecimen ^eru-

ditionis luae luci committere poffis publica,

non meo» ied bonorum omnium judicio,

uci au^uror, longc elegantiffimutru Sic

tandem eniteris per afpera ^, quoa ajunt,

ad aftra; fic nullus dubito, quin lauream

Mute capiti brevi fint 'Im impofitura?.

AMBERNUS